Fariz Əhmədov,

Naxçıvan televiziyasının baş redaktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi.

Atilla Öztürk,

siyasi şərhçi, AISEDA İctimai Birliyinin həmtəsisçisi, Naxçıvan Dövlət Universitetinin Hüquq fənləri kafedrasının müəllimi

Həzrəti Hüseynin mübarizəsi insanların yaşam tərzində illər boyu özünəməxsus şəkildə yer edib. İnsanlar bu ayda İslam şəriətinin qadağası olmasa da, ehtiram əlaməti olaraq, əyləncə məclislərindən uzaq durar və toy etməz, güzgülərin üzərinə örtük çəkər, qadınlar saçlarına xına yaxmaz, hətta yeni qiyafətlər geyinməkdən uzaq durardılar. 1400 ildir ki, davam edən bu haqq mübarizəsi haqqında Ulu Öndər Heydər Əliyev deyirdi: “Aşura günü biz dinimizə və adət-ənənələrimizə sadiq olaraq məscidə toplaşırıq və haqq-ədalət uğrunda şəhid olan İmam Hüseynin əziz xatirəsini yad edirik”.

Əsrlər boyunca məşəl rolu oynamış Kərbəla faciəsi təkcə Həzrəti Hüseynin dövrü ilə məhdudlaşmayaraq bütün zamanlarda ibrət götürüləcək mükəmməl bir fədakarlığa çevrilmişdir. Sovet hökumətinin inanclara qarşı repressiya illərində insanlar inanclarını qoruyub saxlamaq üçün Hüseyn və tərəfdaşlarının adlarını müxtəlif formalarda zikr edərək yaşatmağa çalışıblar. Ayağa qalxarkən “Ya Əli”, “Ya Hüseyn”, analar isə “Ya Zəhra”, “Ya Zeynəb” zikrlərini çəkərdilər. Balası ölən analar balası ilə birgə Həzrəti Hüseynə də ağlayardılar.

Azərbaycan xalqının tarixinin müəyyən məqamları ilə Kərbəla faciəsi arasında bir bağlılıq var: zülmə düçar olmuş peyğəmbər ümməti və zülmə məruz qalmış Azərbaycan xalqı. 30 il davam edən Ermənistanın işğalçılıq siyasəti Azərbaycan xalqının öz dədə-baba yurdundan didərgin salınması zülmə qarşı olan, haqqı hər zaman üstün tutan Azərbaycan xalqına qarşı zülm idi. Qəddar düşmənin soydaşlarımızın şərəf və ləyaqətini alçaltmağa çalışdığı belə bir zamanda yatmış vicdanları oyadıb, duyğuları coşduracaq böyük bir fədakarlıq örnəyinə çevrildi Həzrəti Hüseyn mücadiləsi. Heç təsadüfi deyildir ki, “Vətən sağ olsun!”, “Vətən uğrunda irəli!”, “Yaşasın Azərbaycan!” – deyə ölümə atılan igidlərimizin döyüş meydanındakı şüarlarından biri də “Ya Hüseyn!” idi. İşğaldan azad edilmiş el-obamıza ordumuz ilk qədəm basdığı an üçrəngli bayrağımızı zirvələrə sancmaqla yanaşı, şövqlə azan sədalarını da yüksəltdi. Düşmənin viran qoyduğu, bu gün isə dövlətimizin yüksək dini ehtiram əlaməti olaraq bərpa edib dindarların istifadəsinə verdiyi məscidlərimizdə Həzrəti Hüseyn rituallarla, həm də adil dövlətimizə şükranlıqla yad edilir.

Həzrəti Hüseynin mübarizəsini və onun matəmini məzhəb kimi qəbul etmək ağla və məntiqə sığmır, Həzrəti Hüseyn məzhəblər üstü mübarizənin simvolu, İslam nəzəriyyəsinin cismləşmiş əyani sübutudur. Bu simvol özündə insani və ülvi hisləri ehtiva edən əsrlərin köhnəldə bilməyəcəyi “karvan”la hər il Məhərrəm ayında bizlərə tərəf gəlir. Kərbəla hadisəsindən təxmini 1200 il sonra sonuncu Qarabağ xanın nəvəsi Xurşidbanu Natəvan ürəyinin qələmə axıtdığı hüzn və kədərlə o günləri yaşayır kimi deyirdi:

Söylə Hüseynə, ey səba, Kərbübəlaya gəlməsün,

Gəlsə, düşər bu dəştidə dərdü bəlayə, gəlməsün.

Sınıq qəlbləri fəth etmiş Məhəmməd Füzuli İmam Hüseynin hərəmində, sadəcə, çıraqları yandırmır, hər alovlanan çıraqda Həzrəti Hüseynə qarşı məhəbbətini alovlandırırdı. Eyni zamanda dünyanın hər yerindən gələn zəvvarların qəlbində də İmam Hüseynin eşqini alovlandırırdı. Bu alovun nəzmə çevrilmiş tüstüsündə Füzuli deyirdi:

Mahi-Məhərrəm оldu, şəfəqdən çıхıb hilal,

Qılmış əza, tutub qədi-хəm qərqi-əşki-al.

Övladi-Mustəfaya mədəd qılmamış Fərat,

Kеçirməsinmi yеrlərə anı bu infial?!

Gülüstan və Türkmənçay müqavilələrinin imzalanmasında tərcüməçi kimi iştirak etmiş Abbasqulu ağa Bakıxanov Kərbəla vaqiəsini belə ifadə edirdi:

Kərbəla, saxlagilən nəşi-Əliəkbərimi,

Verirəm çünki əmanət sənə gülpeykərimi.

Hürufi ədəbiyyatının və irfan şeirinin ənəlhəq siması İmadəddin Nəsimi həzrəti Hüseynlə eyni taleyi paylaşaraq yazırdı:

Səhrayi Kərbəladə sənə qıldılar cəfa,

Ol əhli zülm ləşgəri küffar, ya Hüseyn.

Azərbaycan ədəbiyyatına silinməz izlər qoyan Məmməd Arazdan da yan keçmədi Kərbəla istəyi:

İmam Hüseyn, haqqın carçısı,

Qanlı şəhid, ədalətin qisası.

Güney Azərbaycanın Quzey nisgilli şairi Məhəmməd Hüseyn Şəhriyar Heydərbaba dağından hayqıraraq deyirdi:

Hüseynə yerlər ağlar, göylər ağlar

Bətulü Mürtəza, Peyğəmbər ağlar...

Kor olmuş gözlərin qan tutdu Şimrin

Ki, görsün öz əlində xəncər ağlar

Bundan ziyadə Nizami Gəncəvi, Şah İsmayıl Xətai, Qasım bəy Zakir, Mirzə Ələkbər Sabir, Seyid Əzim Şirvani, Əliağa Vahid, Səməd Vurğun, Cavid Əfəndi, Abbas Səhhət, Mikayıl Müşfiq, Nigar Rəfibəyli, Mirzə Hüseyn bəy Salar, Xəlil Rza Ulutürk, Bəxtiyar Vahabzadə, Əli Kərim, Baba Pünhan, Əbdülhəsən Raci və adlarını sadalamadığımız daha onlarca şair və yazarlar həzrəti Hüseynə nohə yazıb o hüznlü tarixə çıraq tutublar.

Həzrəti Hüseynin Aşurası, sadəcə, matəm deyil, özündə heç bitməyəcək bir sevinci də gətirir, kədərin sevincə qarışmış halını özündə birləşdirir. Mərhum Hacı şahinin dili ilə desək: “Məsələ sevgi söhbətidir, ona görə bitmir bu hekayə. Ox, nizə söhbəti deyil bu hekayə, ox, nizə bu qədər adamı bir araya yığa bilməz. Hekayə sevgi hekayəsidir. Eşqin üzərindən pərdə çəkilib. Hansı eşq? İmamın ümmətə olan eşqi. Ona görə halımız bu ayda dəyişir”.

Hüseynin karvanı o gündən bu günə hər gün bizi saf, ülvi niyyətlərə səsləmək üçün yorulmadan, usanmadan gəlir, peyğəmbər ətrini özü ilə birlikdə məmləkətlərə gətirir. Bu karvanın isə qiyməti çox bahadır. Təsəvvür edin ki, bu karvanın yola çıxması üçün peyğəmbər nəvəsi böyük oğlu Əli Əkbərin tikə-tikə doğranmağına, altı aylıq körpəsi Əli Əsgərin oxlanmasına, bacısı Zeynəbin balalarının öldürülməsinə, Xanım Zeynəbin ah-fəğan etməsinə qardaşı Əbəlfəzl Abbasın qollarının kəsilməsinə, qardaşı oğlu İmam Həsənin yadigarı Qasimin atlara bağlanaraq cisminin parçalanmasına şahidlik etdi. Hüseynin bizləri haqqa səsləyən karvanının qiyməti ona görə də çox bahadır. Bu ağır səfər, bu misli görülməmiş fədakarlıq və bu əzəmətli şəhadət, heç şübhə yoxdur ki, din, əqidə uğrunda olub. Həzrəti Hüseyn bütün mömin, inanclı insanların yolunda şəhid olub. İnsanlar Kərbəla hadisəsini yalnız qəlb gözü ilə görüb imanını artıra bilər. Buna görə də hər il Aşura gününü mərhəmət və insanlıq, milli-mənəvi, dini birlik, əqidə, məslək, Vətən yolunda şəhadətin böyüklüyünü dərk etməklə qeyd etməliyik.

Ümummilli Lider Heydər Əliyev bu hadisəyə toxunaraq deyirdi: “Bizim yolumuz Allah yoludur, Məhəmməd Peyğəmbərin yolu və İmam Hüseynin yoludur”. Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəp Tayyip Ərdoğan bu hadisəyə işıq tutaraq deyirdi: “İmam Hüseyn və əhli-beyt öncə susuzluğa məhkum edildilər, sonra insanlığın ən dəhşətli qətliamı həyata keçirərək şəhid edildilər”. Kimlər örnək götürmədi ki, bu hadisəni. Mahatma Qandi deyirdi: “Mən Hüseyndən (ə) zülmə məruz qalaraq qələbəyə nail olmağı öyrəndim”.

Həzrəti Hüseynin haqq mübarizəsi dünya siyasi xadimləri, mütəfəkkirləri, şair və yazıçıları tərəfindən də yüksək qiymətləndirilib. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Üzeyir Hacıbəyli, Çarlz Dikkens, Edvard Braun, Tomas Karlayl, Boris Dokberi, Marbini, Lev Tolstoy, Rajendra Prasad, Pyer Durtgi, Rabindrant Taqor, Cəvahirləl Neyru, Ceyms Korn, Radra Krişnan, İqnaz Qoldziher, həmçinin Edvard Qibbon, Tomas Musark, F.Gibon, Corc Cordan, Tamlas Tun Dun, Savargani Nayd, Corc Zeydan, Nikelson, Muris Dokapri, Viktor Hüqo, Bules Salamə, L.M.Boyd, Qabril Dankiri, Antuan Baro, Freya Madelin Stark, Roberto Bolano və adlarını bilmədiyimiz onlarca dahilər Həzrəti Hüseynin tutduğu yola fikir bildirməkdən bir an olsun çəkinmədilər.

Cənab Prezidentin dəyişməz, stabil siyasəti nəticəsində ölkəmiz bütün dinlər üçün isti qucaq açaraq tolerant siyasət formalaşdırıb, məzhəb ayrı-seçkiliyi, demək olar ki, tarixin arxivinə gömülüb. Bu siyasətin nəticəsində İslami dəyərlər milli-mənəvi dəyərlər sırasında yer tutur. Prezident cənab İlham Əliyevin də dediyi kimi: “...Ölkəmizdə dini sahədə hökm sürən əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşma, müsəlmanlar arasında mövcud olan birlik, dinlərarası münasibətlərin yüksək səviyyədə tənzimlənməsi bu gün ölkəmizi gücləndirən amillərdən biridir”.

Kərbala faciəsindən 1400 il keçsə də hadisənin əsl mahiyyəti yavaş-yavaş dərk olunur fanatiklikdən həqiqətə doğru, haqqa doğru yol alır. İmam Hüseynin Kərbala çölündə öz tərəfdarları ilə qanı bahasına apardığı haqq mücadiləsi bu gün qanvermə aksiyası ilə vüsət tapır. Artıq aram-aram başa düşülür ki, həzrəti Hüseyn haqqa susamışdı, bizə isə onun yalnız suya susadığını dedilər. Bu bitməyən eşq hekayəsi hər il Məhərrəm ayında bizə doğru yol alır və mahiyyətini hər il bir az daha da açaraq bizə həqiqəti göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nəsrəddin Tusi — XIII əsrin görkəmli Azərbaycan alimi, filosofu, astronomu, riyaziyyatçısı və teoloqu olmuşdur. O, elmi dühası ilə təkcə Şərqin deyil, bütün bəşər tarixinin ən parlaq simalarından biri hesab olunur.

Bu gün onun anım günüdür.

"Həyatı və Mənşəyi"

Əbu Cəfər Mühəmməd ibn Mühəmməd ibn Həsən Tusi 1201-ci ildə (597 hicri) Tus şəhərində (indiki İranın Xorasan vilayəti) anadan olub. Atası hüquqşünas və dini elmlərdə mütəxəssis idi. Elə bu səbəbdəndir ki, Tusi hələ kiçik yaşlarından zəka və təfəkkürü ilə diqqət çəkib, ciddi elm yoluna qədəm qoyub.

O, əvvəlcə Tusda, sonra Nişapurda təhsil alıb, burada fəlsəfə, məntiq, astronomiya və riyaziyyat elmləri ilə məşğul olub. Onun müəllimləri arasında məşhur alimlər, sufi şeyxləri və şərq filosofları da olub.

"Elmi Fəaliyyəti və Əsərləri"

Tusi müxtəlif elmlərdə dərin bilik sahibi idi. Əsərlərində fəlsəfə ilə astronomiyanı, riyaziyyatla əxlaqı ustalıqla birləşdirirdi. Ən məşhur əsərlərindən biri “Əxlaqi Nasiri” adlanır. Bu əsər İslam əxlaq fəlsəfəsinin klassik nümunəsidir və yüz illərlə Şərqdə dərslik kimi oxunub. Burada insanın ruhani saflaşması, əxlaqi dəyərlərin təbliği, cəmiyyət və ailə arasındakı münasibətlər çox yüksək səviyyədə təhlil olunur.

O, həm də riyaziyyat və astronomiya sahələrində böyük ixtiralar edib. Onun “Təhriru’l-Məcisti”, “Zici İlxani” və “Şəklül-qita” kimi əsərləri əsrlərlə elm tarixində mühüm yer tutub.

"Marağa Rəsədxanası"

1256-cı ildə Hülakü xanın himayəsi ilə Tusi Marağa şəhərində böyük bir rəsədxana yaratdı. Bu, o dövr üçün elm mərkəzi sayılırdı. Rəsədxana elmi tədqiqatların aparıldığı, müxtəlif ölkələrdən alimlərin toplandığı bir ocaq idi. Burada astronomiya, coğrafiya, optika və riyaziyyat elmləri inkişaf etdirilirdi. Tusi burada hazırladığı “Zici İlxani” adlı astronomik cədvəllərlə Avropada Kopernikin nəzəriyyəsinə zəmin yaradıb.

"Elmə və Bəşəriyyətə Təsiri"

Tusi Qərbdə də tanınmış və əsərləri latın dilinə tərcümə edilib. Onun elmə gətirdiyi sistematik yanaşma, məntiq və riyazi düşüncə sonrakı dövrlərdə Avropa intibahına belə təsir göstərmişdir. Məşhur alimlər – Kopernik, Kepler, hətta Nyuton onun əsərlərindən ilham alıb.

"Fəlsəfi Görüşləri"

O, fəlsəfədə həm Aristotelçi, həm də İslam fəlsəfəsinin davamçısı idi. O, insanın mükəmməlləşməsini, ağıl və əxlaq harmoniyasını ön plana çəkirdi. Ona görə, elm yalnız başla deyil, qəlblə də qavranmalıdır.

O, bir millətin deyil, bəşəriyyətin alimidir. O, təkcə göyləri öyrənmədi — insanın daxilini, əxlaqını, ağlını da ucaltdı. Onun elmi, zəkanı işıqlandıran bir çıraq kimi, sönmədən insanlıq yolunu aydınlatmağa davam edir.

Böyük şəxsiyyət 1274-cü il 26 iyunda Bağdadda vəfat edib. Lakin onun elmi irsi minillikləri aşaraq bu gün də yaşayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam əziz izləyicilərimiz!

Ədəbiyyat xalqın şüurudur, onun mənəvi həyatının diriliyidir deyib V.Q.Belinski.  "Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı ədəbiyyatımızın gözəl nümunələrini yayımlamaqla oxucuların zövqünü oxşamaqdadır.

Sevilən "Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikasında bu dəfə yay mövsümü boyunca bir müddət öz əməkdaşlarımıza müraciət edəcəyik. İlk olaraq qonağımız portalımızın Oğuz rayonu təmsilçisi İmran Allahverdi oğlu Verdiyevdir. İmran bəy Əməkdar müəllim, dörd kitab müəllifidir.

İMRAN VERDİYEV:

Ülviyyə xanım, salam. Ən çox xoşuma gələn şeir Qabilin “Səhv düşəndə yerimiz” şeiridir. Bu, bəlkə də, mənim müşahidələrimə, onlardan çıxardığım nəticələrə uyğun gəldiyinə görədir. Yerləri səhv düşənləri gördükcə hər dəfə bu şeiri xatırlayıram. Onların bir günahı özlərindədirsə, digər günahı onları səhv salanlardadır. Hər iki halda səbəb nə olur olsun, insanların cəmiyyətdəki yerlərinin səhv düşməsi və ya səhv salınması təbiətdəki zaman və məkan dəyişikliklərindən doğan fəlakətlərlə uzlaşır.

Bu şeir düz 56 il öncə çap olunub. Amma yerlərimizin səhv düşməsi hələ da davam edir. Hətta bəzilərimiz yerlərimizin səhv düşməyindən sevinir, qürrələnir və lovğalanırıq. Bu da məni çox incidir, qəribə gəlir.

Niyə başa düşməyirik ki, “səhv düşəndə yerimiz” müsibət, dözümsüz, gərəksiz, qeyrətsiz olur, korşalır və xaric səslənirik biz. Bu bizə lazımdırmı?! Başımıza gələn fəlakətlərin  mənbəyi, əsas səbəbi də elə yerlərimizin səhv düşməyidir, məncə.   Ona görə də hər dəfə yeri səhv düşənləri gördükcə 6 bəndlik həmin şeirin bəndlərini ya kimlərəsə söyləyib, ya da öz-özümə pıçıldayıb təsəlli tapıram sanki.

QABİL,

”SƏHV DÜŞƏNDƏ YERİMİZ”

Duman dağı dolanar,

Qiyamət olar.

Duman yola sallanar,

Müsibət olar.

Müsibət oluruq biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Ümman gəmisi çayda

Oturar, üzməz!

Çay gəmisi, dağ boyda

Dalğaya dözməz!

Dözümsüz oluruq biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Muğan həsrət yağışa,

Buludlar xəsis...

Yağış tökür Talışa,

Hey-hey gərəksiz...

Gərəksiz oluruq biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Küt bıçaq parıldayıb

Xırçıltı salıb.

Qılınc qında pas atıb

Qında korşalıb...

Heyf... korşalırıq  biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Ağ biləklər, gül əllər

Tarlada qabar.

Bir qeyrətsiz yekəpər

Qızılgül satar.

Qeyrətsiz oluruq biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Tarın pərdələrini

Düzənə qurban!

Yerdəyiş et birini,

Xaric vurarsan.

Xaric səslənirik biz,

Səhv düşəndə yerimiz. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Opera sənətini sevənlər, xüsusən opera sənətimizin tacı olan “Leyli və Məcnun” vurğunları bir ifanı heç zaman unutmazlar. Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Qəndab Quliyevanın ifasını. Bu gün görkəmli sənətçimizin anım günüdür.

Qəndab Quliyeva 1949-cu il avqust ayının 10-u Füzuli rayonunun Dilağarda kəndində anadan olub.  Azərbaycan Dövlət Musiqi Məktəbində, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində təhsil alıb. İlk muğam müəllimi Nəriman Əliyev olub. Eyni zamanda, o, Vahid Abdullayevin muğam sinfində dərs alıb və onun sənətini təkmilləşdirib.

1981-ci ildə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında solist kimi fəaliyyət göstərib.

Bu teatrın səhnəsində Leyli, Əsli (Üzeyir Hacıbəyov – "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm"), Ərəbzəngi (Müslüm Maqomayev – "Şah İsmayıl"), Şahcənəm (Zülfüqar Hacıbəyov – "Aşıq Qərib"), Gülbahar (Şəfiqə Axundova – "Gəlin qayası"), Xanəndə qız (Ramiz Mustafayev – "Vaqif") rollarını yaradıb.

Qəndab Quliyeva bir çox xarici ölkələrdə – Almaniyada, Kanadada, Yaponiyada, Fransada, İsveçdə, Türkiyədə, İranda, İraqda qastrol səfərlərində olub, Azərbaycan muğam sənətini inkişaf etdirib. Xanəndənin repertuarına muğam dəstgahları və təsniflər daxildir. Onun ifasında "Xaric Segah", "Şahnaz", "Mahur-Hindi", "Bayatı-Şiraz", "Şur" muğamlarının səsyazıları AzTV Fondunda saxlanılır.

Xanəndənin ifasında "Çahargah" muğamının səsyazısı isə Fransada "Muğam antologiyası" CD diskinə daxil edilib.

Qəndab Quliyeva pedoqoji fəaliyyətlə də məşğul olub. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində muğamatdan dərs deyib.

Filmoqrafiya

- Qəzəlxan

- Bu səs Qədirin səsidir

Müğənni, aktrisa, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Qəndab Quliyeva uzun illər ürək və böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkirdi. O, 2017-ci ilin fevral ayından sonra infarkt və 3 dəfə insult keçirmişdir.16 iyun 2017-ci ildə Qəndab xanım səhhətindəki problemlərə görə Respublika Diaqnostika Mərkəzinin Reanimasiya şöbəsinə yerləşdirilib. Sonradan sənətkar süni nəfəs aparatına qoşulub. Aparılan müəlicələrə baxmayaraq, Qəndab Quliyeva 26 iyun 2017-ci ildə vəfat edib.

Xalq artisti vəsiyyətinə görə, Binə kənd qəbiristanlığında anasının yanında dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025)

Onun adı çəkiləndə dərhal mükəmməl, maraqlı tamaşalar yada düşür. Azərbaycan teatr rejissoru, Azərbaycanın Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyov! Və bu gün onun doğum günüdür, ömrünün 76-cı baharına qədəm qoyur.

Mərahim Fərzəlibəyov 26 iyun 1949-cu il tarixində Bakıda anadan olub. 56 saylı orta məktəbi bitirib. Səhnəyə orta məktəbdən maraq göstərib. Elə o zamanlardan 26-lar adına Mədəniyyət sarayının xalq teatrında hazırlanan tamaşalarda epizodik rollar oynayıb. Ancaq əsasən rejissor sənətinə maraq göstərib.

Orta məktəbi bitirəndən sonra Azərbaycan Respublikası Jurnalistlər İttifaqının yaradıcılıq fotostudiyasında şagird-lobarant, Suraxanı rayon mədəniyyət evində kinomexanik köməkçisi, 26-lar Mədəniyyət sarayında "Şəfəq" dram dərnəyinin rəhbəri işləyib.

Əlbəttə ki, onun mükəmməl teatr rejissoru kimi yetişməsində atdığı bax bu addım həlledici rol oynayıb. O, ali təhsil almaq üçün Leninqrada (indiki Sankt-Peterburq şəhərinə) gedib. Burada Dövlət Teatr, Musiqi Kinematoqrafıya İnstitutunun rejissorluq fakültəsinə daxil olub. İxtisas müəllimi dünya şöhrətli rejissor, SSRİ xalq artisti, professor Georgi Tovstonoqovdan beş il (1970–1975) seçdiyi ixtisasın incəliklərini öyrənib. Diplom işi kimi Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının rus bölməsində dramaturq Maykl Stüartın və bəstəkar Cerri Germanın "Hello Doli" müzikl-operettasını tamaşaya hazırlayıb.

Bundan sonra isə bütün yaradıcılığı boyu bir daha operetta janrına müraciət etməyib, yalnız dram teatrında tamaşalar hazırlayıb. İnstitutda təhsilini başa vurandan sonra təyinatı Çeçenistan Muxtar Respublikasının paytaxtı Qroznı şəhərindəki Mixail Lermontov adına Dövlət Rus Dram Teatrına verilib. Mövcud təyinat qaydasına əsasən iki il bu teatrda quruluşçu rejissor işləyib.

Bu təcrübəli kollektivdə Tennessi Uilyamsın "Arzu tramvayı" dramına, Jan Batist Molyerin "Tartüf" komediyasına, Boris Vasilyevin "Qış gecəsinin nağılı" pyesinə, Alla Sokolovanın "Faryatevin fantaziyası" psixoloji tragikomediyasına, Yevgeni Sefip və Nikolay Novitskinin "Yegelyanın səadəti", uşaqlar üçün Sergey Mixalkovun "Lovğa dovşan" nağılına maraqlı səhnə quruluşları verib.

Azərbaycan teatrında parlaması Sumqayıt Dövlət Dram Teatrındakı fəaliyyəti ilə başlayıb. İstedadlı rejissorun kino sahəsində özünü sınaması isə xüsusən yadda qalıb. Ortaya gözəl filmlər çıxıb.

Filmoqrafiya

1. Bizim qəribə taleyimiz

2. Canavar balası

3. Doğan Günəş

4. Qəm pəncərəsi

5. Qırmızı qar

6. Mənim ağ şəhərim

7. O dünyadan salam

8. Sən həmişə bizimləsən

Dəvətlə Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında Nəriman Həsənzadənin "Pompeyin Qafqaza yürüşü" və "Atabəylər", Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında Marat Haqverdiyevin "Məhəbbət, şeytan və lambada" və "Ləyaqət" pyeslərini tamaşaya hazırlayıb.

1980-ci illərin əvvəllərində Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfılm" kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən Kino-Aktyor Teatrı truppası ilə birlikdə Məmməd Muradın "Təkan" ("Köksüz budaqlar"), Tofiq Kazımovun tərcüməsində Qarsiya Lorkanın "Qanlı toy", Qeybulla Rəsulovun çevirməsində Aleksandr Nikitinin "Abşeronda bir gecə" pyeslərinin tamaşalarını oynayıb.

Respublika Mədəniyyət Nazirliyinin əmri ilə Akademik Milli Dram Teatrına baş rejissor təyin olunub. Daha sonra öz xahişi ilə teatrın baş rejissoru vəzifəsindən azad edilib.

2018-ci ildən Bakı Bələdiyyə Teatrının baş rejissorudur.

Mükafatları

- Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti

- Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti

- Şöhrət ordeni

- "Heydər Əliyevin 100 illiyi" yubiley medalı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025)

26 İYUN AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI SİLAHLI QÜVVƏLƏRİ GÜNÜDÜR

Cəlil Xəlilov, Müharibə, Əmək və Silahlı Qüvvələr Veteranları Təşkilatının sədri, polkovnik, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu gün dünyada müşahidə olunan gərgin geosiyasi vəziyyət yeni tip müharibə üsullarının tətbiqi, iqtisadi sanksiyalar, separatizm, etnik və dini qarşıdurmalar, terrorizm və digər destabilizasiya cəhdləri region ölkələrinin hərbi və milli təhlükəsizlikləri üçün ciddi təhdidlər yaradır. Bu proseslər bir daha təsdiq edir ki, mövcud təhlükəsizlik sistemləri bu təhdidlərin qarşısını almaqda yetərincə səmərəli deyil. Azərbaycan isə geosiyasi, geoiqtisadi və geostrateji baxımdan olduqca əlverişli mövqedə yerləşdiyindən həm regional, həm də beynəlxalq güclərin diqqət mərkəzindədir. Ölkənin zəngin təbii sərvətləri, mühüm tranzit imkanları, sabit siyasi idarəçiliyi və artan iqtisadi potensialı onu regional gücə çevirir.

 Lakin bütün bu üstünlüklər eyni zamanda ciddi təhlükəsizlik risklərini də artırır. Bu səbəbdən Azərbaycan milli təhlükəsizlik strategiyasını daim yeniləmək və dinamik mühitə uyğunlaşdırmaq zərurəti ilə üz-üzədir. Azərbaycan Respublikasının hərbi və milli təhlükəsizlik siyasəti həm xarici, həm də daxili təhdidlərin çevik şəkildə qiymətləndirilməsinə və bu təhdidlərə qarşı balanslaşdırılmış həm hərbi, həm də qeyri-hərbi vasitələrin tətbiqinə əsaslanır. Bu kontekstdə Silahlı Qüvvələrin müasirləşdirilməsi, peşəkarlığın artırılması və dövlətin hərbi qüdrətinin qorunub saxlanılması prioritet istiqamət olaraq qalır. Göründüyü kimi, Azərbaycanın yaxın gələcəkdəki regional və qlobal mövqeyi onun necə bir xarici siyasət yürüdəcəyindən ciddi şəkildə asılı olacaqdır. Qlobal güclərin Cənubi Qafqazdakı maraqları və bu maraqlar uğrunda gedən mübarizədə Azərbaycanın öz milli maraqlarını maksimum qorumaq və hərbi təhlükəsizliyini möhkəmləndirmək üçün strateji addımlar atmasını zəruri edir. Bu səbəbdən ölkəmizin xarici siyasəti xüsusilə Ermənistanla olan keçmiş münaqişə fonunda hərbi-siyasi kursun ardıcıl və məqsədyönlü şəkildə davam etdirilməsini nəzərdə tutur.

 Hazırkı mərhələdə prioritet məsələ yalnız ərazi bütövlüyünün qorunması deyil, eyni zamanda bölgədə davamlı sülhün təmin olunması və ölkənin müstəqil inkişafına təhdid yarada biləcək istənilən riski önləməkdir. Azərbaycan ordusunun və təhlükəsizlik sisteminin bu vəzifələri icra etmək üçün hazır və bacarıqlı olması isə həm xalqımızın güvən mənbəyidir, həm də müstəqil dövlətçiliyimizin möhkəm dayağıdır.Müstəqil dövlətimizin və xalqımızın təhlükəsizliyinin təmin olunmasında Azərbaycan ordusunun rolu əvəzsizdir. Bu gün xalqımız güclü və rəşadətli ordusu, qəhrəman əsgər və zabitləri ilə haqlı olaraq qürur duyur. 26 İyun – Silahlı Qüvvələr Günü hər il böyük sevinc, yüksək vətənpərvərlik ruhu və fərəh hissi ilə qeyd olunur. Bu əlamətdar gün həm də xalqımızın gücünün, həmrəyliyinin və yenilməz iradəsinin rəmzinə çevrilmişdir. Milli Ordumuzun formalaşması isə şanlı və zəngin bir tarixə əsaslanır. Bu tarix xalqımızın azadlıq və müstəqillik uğrunda apardığı mübarizənin canlı salnaməsidir. Azərbaycan Ordusunun bünövrəsi 1918-ci il iyunun 26-da qoyulmuşdur. Bu gün tariximizə ölkəmizdə ilk müntəzəm hərbi birləşmə Əlahiddə Azərbaycan Korpusunun yaradıldığı gün kimi düşmüşdür. Həmin il avqustun 1-də Azərbaycanın Hərb Nazirliyi təsis olundu. İlk hərbi nazir vəzifəsinə Xosrov bəy Sultanov təyin olundu, daha sonra bu vəzifədə general Səməd bəy Mehmandarov və general Əlağa Şıxlinski kimi peşəkar hərbçilər fəaliyyət göstərdi. Həmin dövrün ən mühüm hadisələrindən biri isə 15 sentyabr 1918-ci ildə Qafqaz İslam Ordusu ilə Azərbaycan Milli Ordusunun birlikdə Bakını işğaldan azad etməsi oldu. Bu, müasir dövlətçilik tariximizdə ilk böyük hərbi zəfər kimi yadda qaldı. Lakin 1920-ci ilin aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti süqut etdi, ölkə sovet işğalına məruz qaldı. Milli Ordu ləğv olundu, onlarla general və zabit repressiyaya məruz qaldı, çoxu şəhid edildi. Hərbi nazirlik ləğv olundu və Azərbaycan uzun illər müstəqil hərbi qüvvəyə malik olmadı. Milli Ordunun yenidən dirçəlişi yalnız 1991-ci ildə dövlət müstəqilliyi bərpa olunduqdan sonra baş verdi. Bu dövrdə Azərbaycanın öz milli ordusunu qurmaq imkanı yarandı. Lakin bu proses çətin və keşməkeşli oldu. Müstəqilliyin ilk illərində ordu quruculuğunda ciddi xaos, komandanlıq böhranı və fərarilik kimi hallar hökm sürürdü. Bu zəiflikdən istifadə edən Ermənistan torpaqlarımızı işğal etməyə başladı. 

Azərbaycan Ordusunun real və sistemli quruculuğu yalnız 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə Ulu Öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra mümkün oldu. Ölkədə xaos, siyasi qeyri-sabitlik və ordu daxilində nizamsızlıq hökm sürdüyü bir vaxtda Heydər Əliyev qısa müddətdə ordu sıralarını vahid komandanlıq altında birləşdirdi, nizami ordu formalaşdırıldı və ordu quruculuğuna əsaslı şəkildə start verildi. Füzuli istiqamətində keçirilmiş uğurlu əks-hücum əməliyyatları da məhz Ulu Öndərin birbaşa komandanlığı ilə baş tutdu və bu əməliyyatlar zamanı bir sıra ərazilərimiz düşməndən azad edildi. 1994-cü ildə onun siyasi iradəsi ilə Ermənistanla atəşkəs razılaşması imzalandı. Bu mühüm qərar Azərbaycan ordusunun möhkəmləndirilməsi və genişmiqyaslı, planlı quruculuq işlərinə başlamaq üçün strateji şərait yaratdı. Ulu Öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə ordu quruculuğu sahəsində ardıcıl qanunvericilik və struktur islahatları həyata keçirildi. 1998-ci il 22 may tarixli sərəncamla 26 İyun – Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələr Günü elan olundu. Bu tarixdən etibarən 26 İyun hər il dövlət səviyyəsində qeyd edilir, hərbçilərimizin qəhrəmanlığına dərin ehtiram ifadə olunur. Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə 1999-cu ildə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Hərbi Akademiyası, 2001-ci ildə isə Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi və Ali Hərbi Təyyarəçilər Məktəbi təsis olundu. Bunlar Azərbaycan Ordusunun peşəkar kadr potensialının formalaşdırılması istiqamətində atılmış mühüm addımlar idi. Beynəlxalq hərbi əməkdaşlıq da yeni mərhələyə qədəm qoydu. 

2001-ci ildən etibarən Azərbaycan NATO-nun "Fərdi Tərəfdaşlıq üzrə Əməliyyat" planına qoşuldu, hərbçilərimiz sülhməramlı əməliyyatlarda iştirak etdi. Azərbaycan hərbçiləri İraq, Əfqanıstan, Kosovo kimi bölgələrdə beynəlxalq missiyalarda uğurla xidmət etdilər. Ulu Öndər Heydər Əliyev Azərbaycan Ordusunun yalnız texniki və struktur baxımından deyil, mənəvi-psixoloji cəhətdən də güclü olması üçün xüsusi diqqət ayırırdı. Onun bu sahədə tarixi fikirlərindən biri belə idi:"Ordunun qüdrətini, onun döyüş qabiliyyətini, qələbə iradəsini təşkil edən döyüşçülərin vətənpərvərlik hissidir. Hər bir əsgər, zabit, döyüşçü vətənpərvərlik hissini, Vətənə, torpağa, müstəqil dövlətimizə, xalqımıza sədaqət hissini hər şeydən üstün tutmalıdır." Bu fikirlər müasir Azərbaycan əsgərinin mənəvi dayaq nöqtəsinə çevrilmişdir. Ordu sıralarında vətənpərvərlik ruhunun yüksəldilməsi, hərbçilərdə milli qürur və dövlətçilik şüurunun formalaşdırılması Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasətində əsas istiqamətlərdən biri olmuşdur. Bu gün Prezident İlham Əliyev Ulu Öndərin ordu quruculuğu siyasətini uğurla davam etdirir, onu daha da zənginləşdirərək müasir dövrün tələblərinə uyğunlaşdırmaqdadır. Onun diqqət və qayğısı nəticəsində Azərbaycan Ordusunda peşəkarlığın artırılması, şəxsi heyətin döyüş ruhunun və mənəvi-psixoloji hazırlığının yüksəldilməsi, eləcə də Silahlı Qüvvələrin ən müasir texnika və silahlarla təchizatı istiqamətində mühüm addımlar atılmışdır.

 Qısa müddət ərzində Azərbaycan Ordusu regionun ən qüdrətli və müasir hərbi qüvvəsinə çevrilmişdir. Prezident İlham Əliyevin uğurlu dövlət idarəçiliyi və güclü iqtisadi inkişaf siyasəti nəticəsində ölkəmizin müdafiə qabiliyyəti daha da möhkəmləndirilmiş, milli təhlükəsizlik sistemimiz yüksək səviyyəyə çatdırılmışdır. Prezident İlham Əliyevin uğurlu dövlət idarəçiliyi və güclü iqtisadi inkişaf strategiyası müasir ordu quruculuğuna mühüm dəstək vermişdir. Müdafiə sahəsinə ayrılan maliyyə vəsaitləri hesabına Silahlı Qüvvələrimiz ən müasir texnika ilə təmin olunmuş, ölkəmizdə güclü müdafiə sənayesi yaradılmışdır. Hazırda Azərbaycanın müdafiə sənayesi müəssisələrində 1000-dən çox hərbi təyinatlı məhsul istehsal olunur və ordu NATO standartlarına yaxınlaşdırılmışdır. Bu gün Azərbaycan Ordusu dünyanın ən güclü 50 ordusu sırasında yer almaqdadır. Müasir ordu modeli çərçivəsində Komando briqadaları, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr, pilotsuz uçuş aparatları ilə təchiz olunmuş bölmələr yaradılmış, döyüş hazırlığı və texnoloji üstünlük təmin edilmişdir. Azərbaycan Ordusunun qüdrəti müxtəlif döyüşlərdə əyani şəkildə nümayiş etdirilmişdir. 2011-ci ildə Bakıda keçirilən hərbi parad, 2016-cı ilin Aprel döyüşləri və 2018-ci ilin Günnüt əməliyyatı bu qüdrətin bariz sübutudur. Aprel döyüşlərində Azərbaycan Ordusu Lələtəpə yüksəkliyi də daxil olmaqla, Füzuli, Cəbrayıl və Ağdərə rayonlarının 2000 hektardan çox ərazisini işğaldan azad etdi. 

Günnüt əməliyyatı zamanı isə Naxçıvan Muxtar Respublikasının 11 min hektardan çox ərazisi və Günnüt kəndi düşməndən təmizlənərək strateji mövqelər Azərbaycanın nəzarətinə keçdi. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 100 illik yubileyi münasibətilə 2018-ci ildə Bakının Azadlıq Meydanında keçirilən təntənəli hərbi paradda Prezident İlham Əliyevin dediyi bu sözlər hər bir azərbaycanlının qəlbində əbədi iz buraxdı: "Biz mütləq torpaqlarımıza qayıdacağıq!". Bu qətiyyətli bəyanat cəmi iki il sonra gerçəyə çevrildi. 2020-ci il sentyabrın 27-də başlayan və 44 gün davam edən Vətən müharibəsi tariximizin ən parlaq səhifələrindən birinə çevrildi. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu düşmənə sarsıdıcı zərbə vuraraq 5 şəhər, 4 qəsəbə və 300-dən çox kəndi işğaldan azad etdi. Xüsusilə Şuşa əməliyyatı dünya hərb tarixində analoqu olmayan bir qəhrəmanlıq dastanı kimi qiymətləndirilir. Vətən müharibəsində əldə olunan möhtəşəm Qələbə 2020-ci il dekabrın 10-da Bakıda keçirilən Zəfər Paradı ilə qeyd olundu. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu möhtəşəm tədbirdə iştirak etdilər. Paradda düşməndən qənimət kimi götürülmüş texnikalarla yanaşı, işğaldan azad edilmiş torpaqlarda ucaldılmış üçrəngli bayraqlar nümayiş etdirildi. Bu müharibə zamanı 2900-dən çox əsgər və zabitimiz şəhidlik zirvəsinə ucaldı. 

Onların müqəddəs qanı ilə yazılan bu Zəfər bizim milli fəxrimizə və əbədi qürur mənbəyimizə çevrildi. Vətən uğrunda canlarından keçən igidlərimizin qəhrəmanlığı dövlət başçısı tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. 2020–2021-ci illərdə imzalanmış sərəncamlarla 159 mindən çox hərbi qulluqçu müxtəlif orden və medallarla təltif olunmuş, onlarla hərbi qulluqçuya ali rütbələr verilmişdir. Vətən müharibəsi sübut etdi ki, Azərbaycan xalqı öz ordusuna inanır, güvənir və bu birlik qarşısında heç bir düşmən dayana bilməz. Məhz bu inamın nəticəsi idi ki, Ali Baş Komandanın daim təkrarladığı “biz öz torpaqlarımıza qayıdacağıq” vədi döyüş meydanında gerçəyə çevrildi. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və tarixi ədalət böyük sərkərdəliklə və xalq-ordu birliyi ilə təmin olundu. Prezident İlham Əliyev 2021-ci il iyunun 26-da Silahlı Qüvvələr Günü münasibətilə Azərbaycan Ordusunun rəhbər və şəxsi heyəti ilə görüşdə bu tarixi Qələbə barədə belə deyirdi: “Bu gün qürur hissi ilə deyə bilərəm ki, biz Silahlı Qüvvələr Gününü müzəffər ordu kimi, qalib xalq kimi qeyd edirik. Bu, tarixi nailiyyətdir. Azərbaycan xalqının çoxəsrlik tarixində buna bənzər parlaq Zəfər olmamışdır.” Post-müharibə dövründə də həm Silahlı Qüvvələr, həm də təhlükəsizlik strukturları təkmilləşdirilir. Komando briqadalarının sayı artırılır, Hərbi Qənimətlər Parkı kimi layihələrlə tarixi zəfər gənc nəslə aşılanır. Bu gün Azərbaycan Ordusu təkcə sərhədləri deyil, xalqın ləyaqətini və dövlətin suverenliyini qoruyur. Azərbaycan təhlükəsizlik xidmətləri isə istər sərhəd boyu təxribatların qarşısının alınmasında, istərsə də kiber-mühitdə informasiya təhlükəsizliyinin təminində, eləcə də əks-kəşfiyyat əməliyyatlarında daim çevik və peşəkardır. Xüsusi qeyd edilməlidir ki, 1999-cu ildə Ulu Öndər Heydər Əliyevin Fərmanı ilə yaradılmış Xüsusi Təyinatlı QüvvələrAzərbaycan Ordusunun ən çevik və döyüş qabiliyyətli bölmələrindəndir. 

Bu qüvvələr Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin təcrübəsi əsasında formalaşdırılmış və son 25 ildə Ordumuzun modernləşməsində mühüm rol oynamışdır. Bu tarixi Qələbəni mümkün edən əsas amillərdən biri xalqın öz ordusuna olan sonsuz inamı və etibarı, digəri isə peşəkar və texnoloji cəhətdən müasir silahlarla təchiz olunmuş ordunun yüksək döyüş qabiliyyəti olmuşdur. Vətən müharibəsi bir daha sübut etdi ki, Azərbaycan hərbçisi qarşısına qoyulan hər bir tapşırığı dəqiqliklə və şərəflə yerinə yetirməyə qadirdir. Bu, xalq–ordu birliyinin, milli həmrəyliyin və güclü dövlət quruculuğunun parlaq təntənəsidir. Bu gün Azərbaycan Ordusu işğaldan azad edilmiş ərazilərdə sülhün və sabitliyin keşikçisi olmaqla yanaşı, ölkəmizin suverenliyinin və müstəqilliyinin qəhrəman müdafiəçisidir. Qalib Azərbaycan xalqı və Müzəffər Ordusu bir daha sübut etdi ki, ordu olmadan dövlət olmaz və yalnız güclü orduya sahib olan xalq öz gələcəyini etibarlı şəkildə təmin edə bilər. Dövlət başçısının təşəbbüsü ilə əldə edilən tarixi qələbə münasibətilə Azərbaycan Respublikasının yeni orden və medalları təsis olunmuş, igid əsgər və zabitlərimiz “Zəfər” və “Qarabağ” ordenləri, eləcə də “Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı” fəxri adı da daxil olmaqla 15 yeni orden və medalla təltif olunmuşlar. Azərbaycan Ordusunun Vətən müharibəsində tətbiq etdiyi çevik və effektiv hərbi taktika Qərb və ABŞ-ın aparıcı hərbi mərkəzləri tərəfindən yüksək qiymətləndirilmiş, bir çox ekspertlər Azərbaycan Ordusunun qarşısında heç bir dövlətin dayana bilməyəcəyini qeyd etmişlər. Ordunun inkişafı istiqamətində atılan mühüm addımlardan biri də Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin standartlarına uyğunlaşdırılmasıdır. 

Bu məqsədlə 2022-ci ildə hərbi təhsil sahəsində idarəetmənin təkmilləşdirilməsi üçün Milli Müdafiə Universiteti yaradılmışdır. Ordunun türk modeli əsasında yenidən qurulması onun döyüş qabiliyyətini daha da artırmışdır. Azərbaycan və Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin birgə keçirdiyi hərbi təlimlər isə orduya əlavə güc və təcrübə qazandırır. Bundan əlavə, Azərbaycan dövləti İsrail, Rusiya və Pakistan kimi qabaqcıl ölkələrdən ən müasir silah və texnoloji sistemləri əldə edərək Silahlı Qüvvələrin texniki imkanlarını daha da genişləndirmişdir. Bu gün hər bir gənc güclü və qüdrətli Azərbaycan Ordusunda xidmət etməyi böyük şərəf sayır. 26 İyun–Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri Günü münasibətilə Ali Baş Komandan İlham Əliyev başda olmaqla, bütün hərbçilərimizi və ümumilikdə Azərbaycan xalqını səmimi-qəlbdən təbrik edirik.

Yaşasın Müzəffər Ali Baş Komandan!
Yaşasın Azərbaycan əsgəri!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.06.2025) 

İmran Verdiyev, 

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

25 iyun 2025-ci il tarixdə Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzində Oğuz rayon Mərkəzi Kitabxanasının, Şəki–Zaqatala Regional Gənclər və İdman İdarəsinin və Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzinin birgə təşkilatçılığı ilə “Narkomaniyaya qarşı mübarizə sağlam həyatın təminatıdır” adlı maarifləndirici tədbir keçirilib. 

Tədbirdə Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin Hüquq şöbəsinin müdiri Sənan Əliyev, rayon İcra Hakimiyyətinin uşaqlarla iş üzrə məsləhətçi-psixoloqu Əhməd Ağababayev, Oğuz rayon Polis Şöbəsinin Yetkinlik Yaşına Çatmayanlarla Profilaktik İşin Təşkili Qrupunun inspektoru Kənan Quliyev, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, oğuzlu şair-tədqiqatçı Yusif Rza, Oğuz şəhərindəki tam orta məktəblərinin müəllim kollektivi, həmin məktəblərin yuxarı sinif şagirdləri, məktəb psixoloqları və fəal oxucular iştirak ediblər. 

Tədbir Azərbaycan torpaqlarının bütövlüyü uğrunda canlarını fəda etmiş şəhidlərin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başlayıb.

Sonra Mərkəzi kitabxananın əməkdaşı tədbiri açaraq, onun məqsəd və əhəmiyyəti haqqında məlumat verib, iştirakçılara qonaqları təqdim edib.

Çıxışlar zamanı narkomaniyanın insan sağlamlığı və cəmiyyət üçün doğurduğu təhlükələr, onunla mübarizə üsulları, psixoaktiv maddələrin fiziki vəpsixoloji təsirləri, narkotik vasitələrdən istifadənin yaratdığı risk amilləri və asılılığın mərhələləri geniş şəkildə izah edilib. Eyni zamanda, antinarkotik təbliğatın cəmiyyətin sağlam inkişafında rolu vurğulanıb.

Tədbirdə narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı aparılan mübarizə tədbirləri, mövcud normativ-hüquqi baza və bu sahədə həyata keçirilən islahatlar haqqında da ətraflı məlumat verilib.

Maarifləndirici tədbir çərçivəsində narkomaniyanın fəsadlarını əks etdirən videoçarx nümayiş olunub, iştirakçılara maarifləndirici bukletlər təqdim edilib. 

Sonda mövzu ətrafında iştirakçıların sualları cavablandırılıb və fikir mübadiləsi aparılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

Sizə o vaxtlardan danışıram e, əsrin əvvəllərindən, onda ki, kino və teatrı qaragüruh yasaq adlandırırdı, adını çəkənlər təqib edilirdi. O vaxt bir fədakar xanım var idi, Sona adında. Səhnənin və ekranın işığına çevrilmişdi...

Azərbaycan SSR xalq artisti Sona Hacıyevadan danışıram, o Sona Hacıyevadan ki,  25 iyun 1907-ci ildə Şəkidə Əzizə Məmmədovanın ailəsində dünyaya gəlib.

S. M. Qənizadənin "Axşam səbri xeyir olar" tamaşasındakı Çimnaz surəti 13 yaşlı Sonanın teatr aləmində debütü olub.

Gənc qızın səhnə qabiliyyətini, istedadını hiss edən o dövrün görkəmli aktyorlarından Mirzəağa Əliyev və Hacıağa Abbasov Sona Hacıyevanı əvvəlcə Bakı İşçi Teatrına dəvət ediblər. Müxtəlif səpkili rollar oynamaqla bərabər, Sona Hacıyeva Azərbaycan rayonlarına qastrola gedib. Kənd zəhmətkeşləri qarşısında çıxış edib .

1923-cü ildə Sona Hacıyeva Azərbaycan Dövlət Dram Teatrının səhnəsində ilk rolunu ifa edib. Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri-Cadu" əsərində yaratdığı Səlimə rolu teatrın direktoru Rza Təhmasibin çox xoşuna gəlib. Sonralar Sona Hacıyeva uzun illər bu teatrda çalışaraq müasir və klassik dramaturqların əsərlərinin tamaşalarında diqqət cəlb edən obrazlar yaradıb.

Sona Hacıyevaya qədər operada qadın rollarını ancaq kişilər oynayırdılar. Bu səbəbdən də Üzeyir Hacıbəyov, Müslüm Maqomayev çalışırdılar ki, geniş yaradıcılıq imkanlarına malik Sona Hacıyeva daim opera səhnəsində çıxış etsin, amma o dövrdə elə bir vəziyyət yaranmışdı ki, Azərbaycan teatr tarixinin bütövlükdə inkişafı Sona xanımın həm opera, həm də dram teatrı səhnələrində müntəzəm çıxışını zərurətə çevirib. Sona Hacıyeva əgər bir tərəfdə muğam oxuyurdusa, digər səhnədə dramatik obraz yaradıb və yaxud komik surətə çevrilib.

İkinci Dünya müharibəsi zamanı həmkarları ilə birlikdə cəbhədə azərbaycanlı əsgərlərin yanında olan Sona Hacıyeva məlahətli səsi və xoş avazı ilə döyüşçüləri qələbəyə ruhlandırıb. Tamaşadan-tamaşaya Sona Hacıyevanın yeni yaradıcılıq imkanları üzə çıxardı. Mürəkkəb bir zamanda səhnəyə gələn, 200-dən artıq müxtəlif rollar yaradan, həm lirik, həm də komik obrazların mahir ifaçısı Sona Hacıyeva Azərbaycan kino sənətinin də inkişafında öz töhfəsini verib.

Filmoqrafiya

- Prima 

- Səhər

- Bəxtiyar

- Bismillah

- Əmək və qızılgül

- Qızmar günəş altında

- Min birinci söz

- O olmasın, bu olsun

- Telefonçu qız

Sna xanım 4 dekabr 1979-cu ildə vəfat edib.

2017-ci ildə Şəkidə aktrisanın 110 illik yubileyinə həsr olunan xatirə gecəsi keçirilib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

Cahangir Namazov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi

Həmsöhbətimiz çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq siması,

Azərbaycan xalq şairi, nasir, publisist, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının sədri Sabir Rüstəmxanlıdır.

— Uşaqlıq illərin  iz yaddaşınızda hansı rənglər, hansı səslərlə qalıb? Bu rənglər və səslərin şair ruhunuza nə dərəcədə qatqısı olub. 

— Mənim şeirlərimi araşdıran tənqidçilərdən biri yazıb: “Sabir Rüstəmxanlının şeirlərinin ümumi rəngi ağdır”. Kənardan görünən belədir. Mübahisə etmək də olar. Çünki türklüyün rəmzi olan mavi rəngi də çox sevirəm.  “Ana südü”, “Ay işığı”, “Qarlı dağlar”, “Ağ yuxular”, “Ağ ümidlər”. “Anamızın əli unlu, üzü unlu...”,“Ömrün ilki də ağ, sonu da ağdır” və s. Tənqidçi yəqin ki, şeirlərimdə tez-tez işlədilən belə metaforalara əsaslanmışdı. Mən doğurdan da qarlı dağlar arasında qışı bitmək bilməyən bir kənddə doğulmuşam, qar haqqında şeirlərim də çoxdur. Xarakterimdəki xeyirxahlıq, adamlara yaxşılıq etmək vərdişi də bu ağ rəngi gücləndirir.   Amma bütövlükdə uşaqlıqdan yaddaşıma hopmuş başqa rəngləri-saralmış zəmilərin, bərəkətli xırmanların və saralan payız meşələrinin rəngi də unudulmazdır. Vida və ayrılıqla bağlı olan hər şey məni həmişə içdən duyğulandırır.

Səs məsələsi daha mürəkkəbdir. Daha çox yadımda qalan hansılardır. Evlərimizin üstündən uçub cənuba gedən durna qatarlarının qıy səsləri. Həmişə nədənsə mənə elə gəlirdi ki, bu durnalar bu gün İran adlı bir ölkədə qalmış Cənubi Azərbaycana-Təbrizə uçur. Sübh çağı yenicə yuxudan oyanan quşların civiltisi nə qədər duyğusal idisə az qala göyü parçalayan göy gurultuları, yaz yağışlarının və yeri silkələyən ildırımların səsi də o qədər unudulmazdır. Bəlkə buna görə də “öz səsindən asılmış Torağayılar” və ya “şimşək harayı” leksikonumda çox təkrarlanıb. Bir də ney səsi, ürəyi titrədən ney səsi...

— Poeziyada milli ruhu oyatmaqla yanaşı, ümumbəşəri dəyərləri necə və hansı yollarla uzlaşdırmaq olar? 

—  Ümumbəşəri dediyimiz ayrı-ayrı milli dəyərlərin toplusudur. 

Milli ruhu oyatmaq xalqı ümumbəşəri dəyərlərdən uzaqlaşdırmır əksinə ona daha da yaxınlaşdırır. 

Bu sənətin bütün sahələrinə aiddir. Məsələn Səmərqənd, Buxara, Xiyvə abidələri millidir.

 Özbək əməyinin və ruhunun məhsuludur. Lakin bunu hansı yolla ümumdünya mədəniyyətindən ayırmaq olar? Milli mədəniyyətlər böyüdükcə ümumbəşəri mədəniyyət də böyüyür. 

Milli olmaq-sevmək deməkdir. 

Öz keçmişini, tarixini, torpağını və yaradıcılıq qüdrətini. Özünü sevməklə sən heç kimə savaş elan etmirsən. Savaş həvəskarları “ümumbəşəri” adı altında xalqların xarakterindən və keçdiyi yoldan irəli gələn özəllikləri silib məhv etməklə, qloballaşma adı altında  dünyanı ümumi bir boz rəngə bürümək istəyənlərdir. Amma məncə ümumbəşəri olmaq istəyirsənsə özünü daha yaxşı dərk et, daha çox milli ol!

Yüzillər boyu Azərbaycan türklərinin milli varlığı, dili, tarix yaddaşı, mübarizə əzmi, bütövləşmə və azadlıq eşqi, gücünə, müstəqil yaşamaq qabiliyyətinə inamı, mənəvi dəyərləri məhz ədəbiyyatın, yazılı və ya şifahi bədii sözün sayəsində qorunmuşdur. Siyasət fars və rus işğalına, ilahiyyat ərəb işğalına yol açanda, xalqı

öz Azərbaycan-türk kökünün üstündə daim canlı saxlayan ədəbiyyat olmuşdur.

Bunu bilən düşmənlər tarix boyu ilk növbədə millətin söz deyənlərini, düşüncə

sahiblərini, ana dilini hədəfə alıb, bizi yabançı dillərin, yabançı ədəbiyyatın, yabançı düşüncənin əsirinə çevirməyə çalışıblar. Gərək ümumbəşərilik ruh işğalına çevrilməsin.

— Usta-şagirdlik yalnız bilik ötürmək deyil, qəlbdən-qəlbə keçən bir ruh məktəbidir. Bu məktəbdə aldığımız ən böyük dərsi necə izah edərdiniz? 

— Ustad deyiləndə mən ilk öncə öz məktəb müəllimlərimi, sonra da Türk dilində yazılan ədəbiyyatın klassiklərini nəzərdə tuturam. 

Hər iki çeşmədən içdiyim saf sudur. Məktəb müəllimlərim, atamın-anamın yolunu davam etdirərək, mənə düzlük, halallıq, işə sevgi, yurda-ocağa bağlılıq dərsi keçib. Bununla yanaşı, ürəyimi torpağ , millət, Vətən tarixi sevgisi ilə, azadlıq ruhu və cəsarətlə doldurublar. Böyük ədəbiyyat müəllimlərimiz-Dədə Qorquddan, Nizami Gəncəvidən, Nəsimidən, Nəvaidən, Fizulidən isə ana dilinə sevgi, böyük humanist ideyalar, tanrı-insan bağlılığı, mənəvi kamillik, kainatı bütöv görmək dərsi almışam. 

— Şairliklə insanlıq arasındakı ən incə bağ sizcə daha çox nədə özünü göstərir? 

— Şairliklə insanlıq bir-birindən ayrı şeylər deyil. Şairlik insan halının peyğəmbərə, tanrıya, göylərə ən yaxın olan halıdır. Şair insanların təkcə çölünü yox, həm də içini görür. 

Ən başlıcası isə şair insanları sevir və ömrü boyu bu sevgidən yazır. Məncə ən qısa bağ- sevgidir.

Şeir insan ruhunun elə bir əbədi, dəyişilməz duyğusudur ki, onu keçmiş-gələcək ölçüləri ilə ayırmaq, keçmişlə bu günün, bu günlə

gələcəyin mənəviyyatı, qəlb dünyası arasında sərhəd çəkmək çox çətindir. İnsanın ağlı, məlumatı, təhsili nə qədər artsa, yeniləşsə və bu günün adamı ensiklopedik məlumatı ilə keçmişin ən böyük alimlərini də heyrətə sala biləcək bir səviyyəyə çatsa da, onun hiss və duyğuları öz sələflərindən o qədər də fərqlənmir.

Dəyişilən ifadə formasıdır. Keçmişdə cəngavərlər sevgililəri ilə görüşə at üstündə, arabada və s. gedirdilər, indi maşınla gedirlər, görüşə aparan duyğunun

mahiyyəti isə az dəyişilib. Məncə, bu gün ədəbiyyatımızda müşahidə olunan bir sıra keyfiyyətlər

gələcəyin də əlamətləri sayıla bilər. Gələcəyin şeiri, şübhəsiz, bizə məlum olan

iki meyli qoruyub saxlayacaq. Yəni, şeirin informasiya yükü getdikcə daha da artacaq: başqa sözlə desək, ədəbiyyat daha ağıllı olacaq. 

Bununla yanaşı, xüsusən

şeir üçün daha etibarlı və gələcək üçün də dəyişilməz yol-- hisslərin və sevginin  dili ilə danışıqdır.  

— Sizin fikrinizcə şairin ən böyük xoşbəxtliyi nədir? 

Yazdığının insanlara təsiri, tarixin onu yaddaşında saxlaması yoxsa ürəyinin yüngülləşməsi. 

— Məncə önəmli olan şairin öz ürəyini boşaltması, öz ruhunun səsini, duyğularını, sevgi və nifrətini dilə gətirmək, qələmə almaqdır. Bu prosesdə o yazdığının insanlara təsiri və sözünün tarixdə qalıb qalmayacağı haqqında düşünmür və ya çox az düşünür. 

— “Söz-İlahi qüvvədir” deyirlər. Sizcə bu gün söz nə qədər qiymətlidir. Bu günün şair və yazıçıları cəmiyyətə təsir edə bilirmi? 

— Sözə münasibət tarixi şəraitə və xalqların mədəni səviyyəsinə uyğun olaraq dəyişilir. əslində söz doğurdan da ilahi qüvvədir. Belə bir inam da formalaşdırılıb ki kainat ilahinin “Ol” kəlməsindən yaranıb. Şərqdə bu inam daha güclüdür. Klassik şairlərimizin “Vəhdəti vücud” inamı, yəni insanı tanrının zərrəsi saymaq, onu bir başa yaradana bağlamaq həm də sözümüzə və ədəbi təfəkkürümüzə təsir göstərib. Hurufizm cərəyanının Türk dünyasında nə qədər geniş yayıldığını bilirsiniz. İnsan üzünün hər bir cizgisi bir hərfə bənzədilirdi. İnsan sifətinə yazılmış sözlər İlahi kəlamlar kimi oxunurdu. İndi zahirən söz əvvəlki sehrini itirir, amma hər halda onu əvəz edən başqa bir qüvvə də yoxdur. Azərbaycanda şair və yazıçıların sözü həmişə nüfuzlu söz, ağsaqqal sözü sayılıb. Şairlərə inanıblar. 1988-ci ildə başlanan milli azadlıq hərəkatının önündə, aralarında mən də olmaqla, şairlər və yazıçılar dayanırdılar. Xalq bizə inanırdı. Bizim arxamızca gedirdi. Bəlkə buna görə hakimiyyət orqanları həmişə söz sahiblərinə və ədəbiyyata qısqanclıqla, bəlkə də qorxu ilə yanaşıblar. Bu gün dünyanın hər yerində ədəbiyyatı, sənəti gözdən salmaq üçün müxtəlif vasitələr düşünürlər. Söz adamı özünü daimi bir qorxu mühitində hiss edir. Ədəbiyyata dövlət dəstəyi azalır. Tirajın azlığı yeni kitabların populyarlaşmasına imkan vermir. Amma yenə ədəbiyyat öz gücünü və cəmiyyətə təsir etmək bacarığını saxlayır. Ədəbiyyat hakimdir.  Hətta hakimlərin də, dövlətin də hakimidir. 

— Bir sənətkar kimi bu gün cəmiyyətdə sizi ən çox narahat edən problem nədir və şair bu problemi necə həll edə bilər?

— Dünyada qloballaşma deyilən adamları qərbin əsirinə, robota çevirən, öz kökündən qoparmağa çalışan, ailəni, ənənəvi dəyərləri dağıtmaq istəyən bir proses gedir. Ən çox narahatçılıq doğuran budur. Şübhəsiz bütün bunlar şairin yaradıcılığına təsir göstərir və çox vaxt onu gedən proseslərlə üz-üzə qoyur. Bu terdə şair öz millətinin mənəvi dəyərlərinin, ana dilinin, milli ruhun, ədalətin, demokrayanın qoruyucusuna çevrilməlidir. Söz səngəri əbədidir və şair də daim bu səngərdərir.

— Şairin həyatı yalnız şeirdən ibarət olmamalıdır. Sizə görə şairin dünyası daha nələrlə zənginləşə bilər?

— Mən Azərbaycanın xalq şairi olsam da heç vaxt bir janra qapanıb qalmamışam. Bütün ömrüm boyu publisist yazılar yazmışam. Həyatımızın elə bir sahəsi yoxdur ki o barədə aydın vətəndaşlıq mövqeyindən fikrimi bildirməyim. Cavan vaxtımdan Azərbaycan ədəbiyyatını müxtəlif Beynəlxalq formlarda təmsil etmişəm. 1988-ci ildə aşılanan Meydan hərəkatını idarə etmişəm. 1989-cu ildə Azərbaycanın ilk müstəqil və demokratik qəzetini nəşr etmişəm. 1990-cı ildə xalqın təkidi ilə Azərbaycan parlamentinə deputat seçilmişəm. Sonra Mətbuat və iİnformasiya naziri olmuşam. Dünya parlamentində və İslam ölkələri təşkilatının Parlament ittifaqında Azərbaycanı təmsil edənlərdən biri olmuşam. Dünya azərbaycanlıları konqresinin həmsədriyəm.. Yəni əslində bir şair ömrü yaşamamışam. Çünki mənim düşüncəmə görə şairlik ilk növbədə öz ölkəsinin nümunəvi vətəndaşı olmaq deməkdir. Bir şeirimdə dediyim kimi:

 Şairlər yer üzünə şeir yazmağa gəlmir,

 Gəlirlər bu dünyanın tarazlığı itəndə.

 Gəlirlər ürəklərə dəmir pərdə çəkilib,

 damardan qan yerinə paslı sular gedəndə. 

Təkcə şairlər dözər dünyanı əyən dərdə,

yeri şar kimi sıxan əriməz qəm yükünə,

Milyon qəlbə sığmayan iztirablar, əzablar,

dərdlər . qəmlər sığacaq bir şair ürəyinə.

Sairlər yer üzünə gəlmirlər xumar gözlə

    baxıb gülə-çiçəyə,

        qadınların nazına şeir deyib getsinlər.

Gəlirlər insanların könlünə işıq səpib

           ədalət göyərtsinlər...

— Şeirlərinizdən Vətən, Türkçülük,xalq və millət dərdi əsas mövzulardan biridir. Milli-tarixi keçmişi tərənnüm edən şeirdə istedad, ilham və bilikdən başqa daha hansı keyfiyyətlər önəmlidir?

— Məncə, bu məsələ, yəni bir şairin ictimai-siyasi mövzuda, vətəndaşlıq problemlərindən yoğrulmuş şeirlər yazdığı halda, başqa bir şairin lirik və ya fəlsəfi şeirlər yazması tale işidir. Heç bir qələm əhli öz-özünə, mexaniki bir şəkildə belə bir seçim edə bilməz. Bu işdə ailə və məktəb tərbiyəsi də ciddi rol oynayır. Mən İranla sərhəddə doğulmuşam və uşaqlıqdan xalqın, Vətənin parçalanmasının nə boyda bir faciə olduğunu dərk etmişəm. Başqa mühitdə bu duyğular yaşana bilməz. Bu işdə  Tarix bilgisi və “Qan yaddaşı “ da mühüm rol oynayır. İnsan özünü , millətini, tarixini və dünyanı dərindən bilib dərk etdikcə öz kökünə, ocağına daha möhkəm bağlanır. Türk dünyasını görmədən- bilmədən, onun tarixini və mədəniyyətini öyrənib sevmədən onun haqqında nə yaza bilərsən? 

    Vətənə, millətə Məcnun sevgisi əsas şərtdir. Sevmək və onun yolunda hər cür fədakarlığa hazır olmaq!

— “Şair - cəmiyyətin aynasıdır” deyirlər. Bu günkü türk dünyası şairləri sizcə cəmiyyətin aynası ola bilirlərmi?

— Türk dünyası böyükdür və bu dünyada şairlər bir-birindən fərqli, bir-birindən gözəl nəğğmələr qoşurlar.. Onların bir-birini daha yaxşı tanımasına və tanıtdırmasına ehtiyac var. 

    Türk dünyası həmişə böyük istedadlar yetirib, indi də yetirir. Şeir, ədəbiyyat həm də millətin daxili enerjisini, gücünü, şərə qarşı mübarizə qüdrətini göstərən sənət növüdür. Dünyanı poetik gözlə görən və güclü bədii əsərlər yarada bilən xalqın tükənməkdən, bitməkdən, yəni ölümdən qorxusu yoxdur. Başqa bir örnək də göstərə bilərəm: Azərbaycan türklərinin bir parçası olan Kərkük türkmanları  Azərbaycandan və Türkiyədən aralıda İraqın siyasi xəritəsi içində qalıblar. Belə bir tədric olunmuşluq və siyasi basqı altında onlar öz dillərini və ruhlarını unutmaq əvəzinə, tam tərsinə, gücü poetik yaradıcılığa veriblər, Söz onların yaşamaq gücünün aynasına çevrilib. Sayı-hesabı bilinməyən Kərkük xoriat və maniləri ( dörd sətirlik şeirlər-bayatılar) sirli bir dünyadır. Cəmi dörd misrada insan təbiətinə və yer üzündəki yaşama aid olan bütün sirlər, sevinclər və kədərlər, mübarizə əzmi və ölüm öz əksini tapıb. Türk xalqlarının son dərəcə zəngin folkloru və yazılı ədəbiyyatı bu xalqların keçmişindən gəlsə də amma həm də parlaq gələcəyinin təminatçısıdır. 

 Mənə görə poetik söz  olmasa dünya gözəlliyinii itirər.

 Sözün qüdrətinə inanıram

Sözdən doğulmuşuq, mayamız təmiz,

Dünyanı söz ilə dəyişməliyik.

Ölüm hamımızın son səngərimiz,

Sonuncu sözədək döyüşməliyik!

— Şairlə bəşəriyyət arasında əsas bağı yaradan nədir?

— Şair bəşəriyyətin, yəni insanlığın bir zərrəsidir. Bir damla su özündə dünyanı əks etdirdiyi kimi şair də öz həyat  yaradıcılığında insanlığın bütün ruhunu, ideallarını, əsas keyfiyyətlərini əks etdirir. Əsas bağlılıq budur. 

— İnsan həyatında “daxili sükunət” deyilən bir hal var. Sizin yaradıcılığınızda bu sükunət hansı prosesdən keçib şeirə çevrilir?

— Belə bir sükunət adətən iri bir əsəri yazıb qurtardıqdan sonra yaranır. Sanki uzun bir yol keçib mənzil başına çatmısan, yaxud uzun ayrılıqdan sonra doğma evinə qayıtmısan: elə qapının ağzındaca, sənə doğma olan, öz əlinlə əkdiyin çinar ağacının altındaca oturub yorğunluğunu çıxarırsan. Necə çətin bir yol keçdiyini və qarşıda daha hansı məqsədlərin olduğunu düşünmədən... Bu halda insanın ürəyində qəribə bir boşluq yaranır hətta bitirdiyin əsəri öz əlinlə yazdığına da inana bilmirsən. Yeni bir yol başlayacağına, yeni nə isə yazacağına, ilhamın yenidən gələcəyinə də heç bir ümidin yoxdur. Sanki bütün sözlər deyilib qurtarıb, bütün yollar bağlanıb. Amma sonra qəfildən bulaq yenidən qaynamağa başlayır. Bu təxminən Koroğlu dastanındakı sehrli çeşmə kimidir. Müəyyən müddət ərzində yerdən gur bir axın kimi çıxır, sonra qəfildən torpağın altına çəkilir, elə bilirsən o su bir daha gəlməyəcək. O sükunət və ya boşluq dövrü nə vaxt bitəcək,yeni yazın bu dəfə hansı mövzuda və hansı janrda olacaq bilmirsən. Amma təcrübəli və peşəkar yazıçılar bu sükunət halını bir az qısalda bilər. köhnə əsərlə yeni əsər arasında istirahətə az vaxt ayırar. 

— Sizcə çağdaş ədəbiyyat xalqın qəlbinə yol tapa bilirmi? Ədəbiyyat nə zaman xalqla, millətlə birlikdə yaşayır? 

—  Ədəbiyyatın xalqın qəlbinə yol tapması üçün ilk növbədə onu xalqa çatdırmaq lazımdır. Yəni kitabların tirajları elə olmalıdır ki, hər bir maraqlanan oxucuya çatsın. Sovet dövründə olan kitab ticarəti şəbəkəsi indi yoxdur. Dövlətin kitaba marağı azalıb, ondan ideoloji silah kimi istifadə etmir. Kitabların tirajı məhduddur, bir çox rayonlara və kəndlərə ümumiyyətlə yeni kitab getmir. Elektron kitab çıxdı, daha əvvəlki kitablara və kitabxanalara ehtiyac yoxdur düşüncəsi getdikcə daha da genişlənir. Bu, tamamilə səhv düşüncədir.

   Yazıçıların kəndlərə, rayonlara səfərləri, oxucularla görüşlər azalıb. Televiziyalar ciddi ədəbiyyatı təqdim etməkdənsə daha çox şou proqramlarına və ucuz ədəbiyyata yer verirlər. Mövcud sosial şəbəkələrdə ciddi bədii əsərlər əvəzinə çox vaxt mənasız söz yığınları paylaşılır. Buna görə də ədəbiyyatın xalqın ürəyinə yol tapmamasından gileylənmək doğru deyil. ədəbiyyatı getdikcə ümumxalq dəyəri olmaqdan çıxıb məhdud bir dairənin malına çevirmək istəyirlər.. 

Bənzətmə nə qədər uyğunsuz görünsə də indi ədəbiyyata ordudan tərxis olunmuş bir əsgər kimi baxırlar. Savaş başlanan kimi hamının gözü sözə və ziyalıya çevrilir. Dar gündə söz də əsgər kimi xalqın önündə düşmənlə üz-üzə səngərdədir. Buna görə də Ermənistanla sonuncu Qarabağ savaşında da Azərbaycan ədəbiyyatı bütün qüdrəti ilə ordumuzun yanında, xalqın arasında idi. 

   Kitabla bağlı dediyim neqativ hallara baxmayaraq ədəbiyyat daim xalqın ürəyində və yanındadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)