“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün meydan ədəbi tənqidindir. Aysel Xanlarqızı Vasif Süleymanlı yatradıcılığını təhlil edəcək.

Ədəbiyyat dedikdə bir şey başa düşürük – ayrı-ayrı insanların, xalqın və ya bəşəriyyətin yaratdığı elmi, bədii, fəlsəfi əsərlərin toplusu və bu əsərlərin dövrümüzdə, mənəviyyatımızda, mədəniyyətimizdə yaratdığı oyanış, inkişaf. Bəzən şair bir misrası ilə, yazıçı bir qəhrəmanı ilə ömürlük insan yaddaşına həkk olunur. Bu gün də Azərbaycan ədəbiyyatının xidmətində  dayanan böyük söz ustadlarımız gələcək nəsillərə ədəbi töhfələr verməkdə  davam edir.

Yazıçı Anarın ədəbiyyatımıza bəxş etdiyi əsərlər və unudulmaz obrazlar, Vaqif Səmədoğlu yaradıcılığındakı sehrli misralar, Sabir Rüstəmxanlı qələminin gücü, Məmməd İsmayıl böyüklüyünün açdığı cığırlar və s. (bu siyahını daha da artırmaq olar), onların  saldıqları ədəbi körpülər ölkə hüdudlarını aşaraq ərazi baxımından kiçik olan dövlətimizin böyüklüyünü dünyada bir daha təsdiq edir.

Brilyant da balacadır, amma dəyəri hər zaman böyükdür – sözünü əbəs yerə deməyiblər və o qiymətli əşya üstündə hər zaman çətin mübarizələr olub. Azərbaycanımız da dünya xəritəsinə nəzər salanda balaca boyu ilə, amma böyük ürəyi və saysız-hesabsız sənətkarları, işıqlı elm insanları, qəhrəmanları ilə, təbii, zəngin sərvətləri ilə par-par parıldayaraq tarix boyu çoxlarını narahat etsə də, incidilsə də, göz qamaşdırmaqda davam edir.

Bəlkə də, mətləbdən çox kənara çıxdığımı düşünəcəksiniz, amma heç də kənarda deyiləm... Bu gün sizə uzun illərdir əsrarəngiz misraları ilə ədəbiyyat qəzetlərinin və jurnallarının səhifələrində söz-söz döyünən Vasif Süleyman yaradıcılığı, onun şeir-şeir yaratdığı möcüzələr haqqında söz açmağı özümə mənəvi borc bildim. Vasif Süleyman haqqında yazmaq, bəlkə də, mənim üçün tezdir, çünki şairin yaradıcılığı və ədəbiyyat sahəsində sərf etdiyi əmək ən azı  yaşım qədərdir. Mənim və bir çox həmyaşıdlarımın, həmkarlarımın irəliləməsində də onun mənəvi dəstəyi danılmazdır.

Nə sevdin sevəntək, nə üz çevirdin,

Adi təsəlliydin, adi umuddun.

Mən səni hamıdan yaxşı sevirdim,

Sən məni hamıdan yaxşı unutdun...

Biz, dövrün gəncləri onu ilk bu şeiri ilə tanımışıq, öncə sosial şəbəkələrin axtarış bölməsində bu səmimi, gözəl misraların sahibinin kim olduğu ilə maraqlanıb sonra da başqa şeirlərini axtarıb oxumağa başlamışıq...

Hamıdan yaxşı unudulduğunu düşünən şair, əslində, fərqində deyildir ki, bu şeirləri ilə o, ədəbiyyat tarixinin gözəl səhifələrində hər zaman vərəqlənəcək, əsla unudulmayacaqdır. Oxuduqca bəzən  bu misraların yaranmasına səbəb olan şair yaşantılarına da təşəkkür etmək istəyirsən... Çünki ən gözəl əsərlər ağrılardan, böyük hissiyyatdan doğulur və yaradıcı insan əsər yazarkən dünyaya körpə gətirən bir ananın keçirdiyi ağrıları yaşayır, o ağrılar ki, insan  qabırğasının qırılmasına bərabər acı verən hisslərdir... Nəticədə isə öz bəhrəsini görən insan o çəkdiyi ağrıların şirinliyini də yaşayır. Və yaradıcı şəxs hisslərini ifadə edə bilməyən minlərlə insanın duyğularının ifadəçisinə  çevrilir. Qısaca desəm, şeir şairin övladı kimi doğulub insanlığın hissi kimi yaşayır...

Bu gün Vasif Süleyman yaradıcılığındakı ağrılı hisslər də öz şirinliyini ədəbiyyat dünyasında aldığı dəyərlə, dildən-dilə, ağızdan-ağıza keçərək tarixin və insanların yaddaşında yaşayır, yaşayacaqdır.

Səssiz harayımı indi kim duya,

Budurmu dediyin əlçatmaz röya…

Görürsən, bir yanda bu boyda dünya,

Təkcə sən durubsan bir tərəfimdə...

Dünyanın, yerin orbitindən kənara çıxıb, öz həssas duyğularını ürək tərəfinə, ömrünün ən gözəl tərəfinə qoyub şair...

Bu əvəzsiz duyğuları, əslində, hər kəs yaşayır və ya özünü  yaşamış kimi hiss edir, amma hər kəs bu qədər gözəl ifadə edə bilmir... Şairin gördükləri, şeirə çevrilənlər İlahinin onlara bəxş etdiyi özəl hisslərdir. Məncə, şairlər Tanrıya insanlardan daha yaxındır və Allahın Yer üzündəki duyğu, insanlıq, ədalət təmsilçiləridir. Şəxsiyyəti və insanlığı haqqın tərəzisində zəif çəkilən insan oğlu kimliyindən və vəzifəsindən asılı olmayaraq dünyaya nə əta edərsə-etsin, mənim üçün dəyərsizdir.

Vasif Süleyman isə bir şəxsiyyət olaraq da sözü ilə, əməli ilə, özü ilə, insanlığı ilə bütündür. Onun misralarından bəhrələnən çox gənclər var ki, şair böyük bir təvazökarlıqla bu gün də onların yanındadır. Vasif Süleymanın mənim və həmkarlarımın yaradıcılığını çox dəyərləndirdiyini, ata, dost qayğısını hər zaman hiss etmişəm, bu gün də edirəm...

Tanrıya “Bircə sən qalıbsan, bir də EŞQ qalıb” – deyən müəllif başqa bir şeirində də İlahidən eşqdən yananların bir yerə toplamasını istəyərək o insanların bir-birini daha yaxşı anlayacağını düşünür:

Qaytaraq nə varsa yerindir, yerə,

Gah göyə qarışır, gah da sirr, yerə.

Eşqdən yananları topla bir yerə,

Hamı bir-birini anlar, İlahi!

Və ya:

Göydə quşlara da nəmər verərəm

Adını gətirən xəbər boyunca.

– deyən şair mənəvi hisslərin dünyanın heç bir maddi neməti ilə əvəzolunmazlığını bir daha izah edərək insanları saf sevgiyə və təmiz hissləri qorumağa səsləyir... O hisslər ki, onlar satın alınmır, onların orijinallığı və təbiiliyi saflıqdan, paklıqdan ibarətdir. İnsan mənəvi zənginliyini itirincə böyük bir boşluğa düşür, həyat rəngsiz, dadsız və qoxusuz olur, günlər isə bir-birini bitirməyə tələsən ömrün ağır depressiv hissləri ilə daha da mənasızlaşır:

Tapdım gözlərimdə bəxtin ağını,

Arzum həsrətimnən baş eyləmədi.

Mən gördüm ürəyin ağlamağını,

Ağladı, bir damla yaş eyləmədi.

Bu bəndi oxuyarkən nə zamansa internet səhifələrində rastladığım “Ürək ağlayanda gözdən tər axarmış...” – sözləri yaddaşımda yenidən təzələnir.

O, ağ günü yalnız gözlərinin ağında görən arzularının yorulduğunu desə də, ürəyinin bir damla yaş belə axıtmadığı halda için-için ağlaya bildiyini şeir boyu dilə gətirir. Ağlamaq yalnız göz yaşı demək deyildir çünki. İnsan bir rəsm əsərində fırçaların hərəkəti boyunca, bir musiqinin ucalıb enən ritmində də, bir şeirin sonuncu sətrində də duyğuları ağlada bilir. Ağrıları göz yaşlarıyla ifadə etmək, əslində, insanı rahatlaşdırır, ürəyini boşaltmağa imkan yaradır, ağlaya bilməmək, kədərini içinə atmaq isə ağrıların ən əzablısıdır. O zaman ağır bir yük olaraq daşıyırsan özünü. Bəzən səssiz bir yerdə var gücünlə bağıraraq ağlayıb ayağının altındakı torpağı daşladıqdan sonra içindəki bütün yükləri ətrafda əks-səda verən səssizliyə boşaltmaq o ağırlığı içindən atmağa kömək edir. Kişilər isə çox nadir hallarda ağlaya bilirlər. Yaşantıların ağırlığını içində daşıdıqca bu yükün altında ürəyin çiyinləri bükülür, ürək zədə alır.

Tanrı yazdığına neyniyəsiyəm,

Bu boyda saflığın divanəsiyəm.

Mən bu məhəbbətin azan səsiyəm,

And içmək istəsəm, Quran olursan.

Sevgi müqəddəs hisslərlə o zaman bərabər tutulur ki, o, həqiqətən də, uğrunda hər azaba qatlanmağa dəysin. O an "Qurani-Kərim"ə yalandan and içməyə qorxan inanclı insan duyğuları yaşayırsan. Bu halda  eşq İlahiləşir, güvən yerinə, qibləgahına, and yerinə və səcdə yerinə çevrilir… Bu yaşantılar bəşər övladının həyatında ən günahsız, ən saf tərəfidir, məncə. Nə xoş belə sevməyi, sevilməyi bacaranların halına… Vasif Süleyman da şair duyğularını qələminə dolduraraq sevən ürəkləri belə fəth edir…

Ömrünün 60-cı ilinə şeir kitabları, publisistik yazıları və məqalələri ilə addımlayan şair bu zaman ərzində özüylə bərabər müsbət insani keyfiyyətlərini də yanından ayırmayıb. Yaxşılıq və xeyirxahlıq onun ömür yollarının ən vəfalı silahdaşıdır. O, sözüylə də, əməlləriylə də gözəllik və xeyirxahlıq uğrunda 60 ildir ki, ömür qət edir. Şairə yaradıcılıq və insanlıq zirvəsində daha uzun, sağlam ömür arzu edirəm.

Tanrı yaxşıları həyatımızdan və dünyamızdan əskik etməsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

 İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, onu tez-tez dünyanın hansısa bir guşəsində Azərbaycan modasının nümayiş etdirən görürük. “Qarabağ” kolleksiyası isə dünyaya zəngin mədəniyyətimizi tanıtmaqda böyük rol oynadı. Söhbət modelyer Gülnarə Xəlilovadan gedir. Bu gün onun barəsində daha gur danışmalıyıq, axı bu gün onun dünyaya gəldiyi gündür.

Gülnarə Xəlilova 1972-ci ildə 3 iyun tarixində Bakı şəhərində anadan olub. Ümumi orta təhsilini Xətai rayonundakı 260 nömrəli məktəbdə medalla başa vurub. 1989-cu ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinə daxil olub. Ali təhsil aldıqdan sonra pedaqoji fəaliyyətə başlayıb. Ailəlidir, iki övladı var.

Pedoqoji fəaliyyətlə paralel olaraq modelyer-dizayner kimi fəaliyyət göstərən Gülnarə Xəlilova 2002-ci ildən başlayaraq Respublika və Beynəlxalq miqyaslı sərgilərdə, elmi konfranslarda yaradcılıq işləri və onların mahiyyətini açıqlayan məruzələrlə çıxış edib. 2008-ci ildən Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında modelyer-rəssam vəzifəsində çalışır. Elə həmin ildən 2012-ci ilədək Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun dissertantı kimi müasir folklor qruplarında milli geyim ənənələri üzrə tədqiqat aparıb. 

2009-cu ilin iyul ayında SEBA Azərbaycan-Koreya Mədəniyyət Mübadiləsi Assosiasiyası İctimai Birliyi tərəfindən Bakıda keçirilən "Milli geyimlər və müasir modada ümumilik" problemi ilə bağlı beynəlxalq simpoziumda "XIX əsr Azərbaycan geyimlərinin forma və növçeşidliyi" mözvusunda məruzə ilə çıxış etmişdir. 2010-cu ilin iyun ayında isə Ankara şəhərində keçirilən Beynəlxalq Ənənəvi Moda Nümayişi və sərgisində onun hazırladığı milli geyimlər nümayiş etdirilmiş, "Azərbaycanın qədim geyim mədəniyyəti" mövzusunda məruzəsi dinlənilmişdir. Gülnarə Xəlilova 2013-cü ildə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında dissertasiya müdafiə edərək sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsinə layiq görülmüşdür

2010-cu ilin Fevral ayında Misir Ərəb Respublikasının İsgəndəriyyə şəhərinin məşhur kitabxanasında yaradılmış Azərbaycan güşəsinə milli geyim nümunələrini təqdim etmiş, bununla əlaqədar Qadınların Beynəlxalq Sülh Hərəkatı Fondunun sədri Suzanna Mübarək tərəfindən təşəkkür məktubu almışdır. 2010-cu ilin may ayında Çin Xalq Respublikasında keçirilən ənənəvi "Beauty Of The World 2010" Beynəlxalq gözəllik müsabiqəsində Azərbaycanın təmsil edilməsi üçün təqdim olunmuş geyim "Ən gözəl ziyafət paltarı" nominasiyasında 1-ci yerə layiq görülmüşdür. Modelyer kimi fəaliyyət göstərdiyi dövrdə Mədəniyyət Nazirliyi, digər qurumlar tərəfindən keçirilən müsabiqələrdə, tədbirlərdə iştirak etmiş, dəfərlərlə mükafatlarla, fəxri adlarla təltif olunmuşdur. 

2015-ci ilin aprel ayinda Milli geyim kolleksiyası Heyder Əliyev Fondu və birinci Avropa Oyunlari Təşkilat Komitəsinin birgə təşkilatçılığı, Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfirliyinin dəstəyi ilə "Baki-2015" birinci Avropa oyunlarının təqdimatı çərçivəsində Londonda uğurla nümayiş etdirilmişdir.

Bundan əlavə, 2014 və 2015-ci illərdə Çin Moda Həftəsində 'Master Exhibition & Performance Award' mükafatına layiq görülmüşdür. 2014 və 2016-cı illərdə Macarıstanda Türk Xalqlarının Qurultayında iştirak etmişdir. 2015-ci ilin iyul ayinda Rusiya Federasiyasının İrkutsk şəhərində kecirilən VI Beynəlxalq Etnik Kostyumu "Etno-Podium 2015" Festivalında münsif qismində iştirak etmiş, Festival çərçivəsində keçirilən konfransda mühazirə ilə çıxış etmiş, həmçinin milli geyim kolleksiyasından geyimlər nümayiş etdirmişdir.

Əslində, Gülnarə xanım barədə saatlarla danışmaq olar. Bizsə sadəcə onu təbrik etmək, daha böyük nailiyyətlər qazanmasını arzulamaq istəyirik.

Allah xeyirli ömür nəsib etsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və incəsənət"

Xalq yazıçısı Rüstəm İbrahimbəyovun ssenariləri əsasında çəkilən filmlərin yaranma tarixini əhatə edən məqalələr silsiləsindən növbəti filmimiz “Ölsəm…bağışla”dır.

1989-cu ildə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının istehsalata buraxdığı “Ölsəm…bağışla” filminə görkəmli rejissor Rasim Ocaqov quruluş verdi.

Filmin qəhrəmanı müharibədən qayıtdıqdan sonra atasının haqsız olaraq məhkum edilməsini öyrənir və ədalətsizlik edənləri cəzalandırmaq qərarına gəlir. Mübarizə meydanında haqsızlığa qarşı çıxsa da, qəlbi hər cür natəmiz fikirlərdən uzaq olduğu üçün şər qüvvələrlə sona qədər mübarizə apara bilmir və nəticədə də məhv olur.

RASİM OCAQOV: “FİLMİN İDEYASI VƏ SÜJETİ RÜSTƏM İBRAHİMBƏYOVLA SÖHBƏT ƏSNASINDA YARANIB

Rejissor Rasim Ocaqov “Ölsəm…bağışla” filmini “Özgə ömür”dən sonra lentə alıb. Retro üsulunda düşünülmüş bu film tamaşaçıları 1947-ci ilin Bakısına qaytarır və müharibədən çıxmış, onun ağrı-acılarını görmüş adamların həyatından bəhs edir. Rejissorun yeniyetməlik dövrü müharibə illərinə təsadüf etdiyi üçün o, filmdə həmin illərin ab-havasını, insanların xarakterlərini və talelərini bədii cəhətdən dəqiq və qabarıq şəkildə açıb  göstərə bilmişdir.

Rejissor deyirdi ki, Rüstəm İbrahimbəyovla birgə “Özgə ömür” filmini işlədikdən sonra öz-özlüyümdə belə qərara gəldim ki, növbəti çəkəcəyim filmi müharibədən sonrakı illərə həsr olunan bir mövzuya həsr edəcəyəm: “Buna görə də Rüstəmdən xahiş etdim ki, müharibədən sonrakı illərə həsr olunmuş bir ssenari yazsın. Bu istək ondan irəli gəlirdi ki, müharibə mövzusu (söhbət 1941-1945-ci ildə baş vermiş Böyük Vətən Müharibəsindən gedir) mənə çox yaxın, çox doğma olub. Çünki mənim orta məktəb illərim məhz, o dövrə təsadüf edib. Təsəvvür edin ki, məsəl üçün 5 il əvvəl baş vermiş hadisələri o qədər də xatırlaya bilməsəm də, müharibə dövründə gördüklərimi, şahid olduqlarımı bir an da olsun unutmuram. Müharibədən sonrakı illər elə bir dövrü əhatə edirdi ki, camaat artıq hər şeydən doymuşdu, yorulmuşdu. Buna baxmayaraq isə camaat sevinirdi ki, nəhayət rahat, azad yaşaya biləcəklər. Sözümün canı odur ki, bu mövzunu lentə almaq və gələcək nəsillərə ərmağan etmək istəyirdim”.

Yeri gəlmişkən, Rasim Ocaqov bu filmdən əvvəl müharibə mövzusuna həsr olunmuş “Tütək səsi” filmini lentə alıb. “Tütək səsi” filmində hadisələr bir kənddə cərəyən edir, “Ölsəm, bağışla” filmində isə hadisələrin mərkəz nöqtəsi olaraq paytaxt-Bakı şəhəri əsas götürülüb: “Tamamilə doğrudur. “Tütək səsi”ndən fərqli olaraq, “Ölsəm, bağışla” filmində  hadisələr, siz qeyd etdiyiniz kimi Bakıda, hadisələrin sonrakı gedişatı isə Kislovodskda cərəyan edir. Ümumiyyətlə filmin ideyası və süjeti elə Rüstəmlə söhbət əsnasında yarandı. Xatırladım ki, o illər Kislovodsk, Jeleznevodsk, Pyatiqorski çox dəbdə olan yerlər idi. O baxımdan dəbdə deyirəm ki, camaat istirahət etmək üçün məhz, adları çəkilən şəhərlərə üz tuturdular. Kislovodskda bütün SSRİ miqyasında məhşur olan “Xram Vozduxa” adlı  bir restoran vardı. Təbii ki, bütün bunlarla yanaşı, məni əsas maraqlandıran müharəbədən sonrakı illərdə öz doğma ocağına qayıdanların aqibətinin necə olması idi. Bir də görürsən ki, həmin qayıdanlar arasında kimisi öz sevdiyi qızın başqası ilə ailə qurduğunun şahidi olurdu, digəri heç bir doğmasını tapa bilmirdi və s. Rüstəm İbrahimbəyov bütün bunları təbii ki, ümumiləşdirilmiş bir formada qələmə aldı. Ssenari hazır olduqdan sonra birgə oxuduq və qəbul etdik. Demək olar ki, ssenaridə çox az dəyişiklik oldu. Ssenari qəbul olunduqdan sonra çox böyük həvəslə çəkilişə başladım”.

“ÖLSƏM…BAĞIŞLA” FİLMİ BƏXTİ GƏTİRMƏYƏN FİLMLƏR SIRASINDA YER ALDI

Filmin sınaq çəkilişləri zamanı baş rollara bir çox aktyorlar dəvət alsa da, rejissor əvvəlcədən kimi hansı obraza çəkəcəyini müəyyənləşdirib. Elə ki, filmdə iştirak edəcək yaradıcı heyət hazır vəziyyət alıb, o zaman rejissor heç yubanmadan belə çəkiliş proseslərinə başlayıb.

Yeri gəlmişkən, R.Ocaqov yaradıcı heyətin tərkib hissəsini müəyyənləşdirən zaman əsasən əvvəllər birgə çalışdığı şəxslərə üstünlük verib.Məsələn, demək olar ki,  bütün filmlərində Rüstəm İbrahimbəyovun ssenarisinə üstünlük verən rejissor “Ölsəm…bağışla” filmində də onun ssenarisini seçir. Rejissor filmin operatoru Rafiq Qəmbərovla beş filminin çəkilişində əməkdaşlıq edib. Bundan başqa, Yusifin anası rolunu yaradan Gəncə Dram teatrının aktrisası Sədayə Mustafayeva Rasim Ocaqovun “Ad günü”, “Həm ziyarət, həm ticarət”, “Ölsəm, bağışla” və s. filmlərində yaddaqalan obrazlar yaradıb. Xatırladım ki, hər iki sənətkarın tanışlığı rejissorun doğma yurdu olan Şəki şəhərindən başlayıb. Belə ki, bir vaxtlar Şəki Dram Teatrında çalışan Sədayə Mustafayeva hardan biləydi ki, tamaşaçı salonunda əyləşən gənc bir oğlan onun aktrisalıq qabiliyətinin hər kiçik detalını izləyir və gələcəkdə çəkəcək filmlərində görür. Eləcə də Fəxrəddin Manafov, mərhum Həsən Məmmədov, Hacı İsmayılov Rasim Ocaqovun bir neçə filmində çəkilib.

Rasim Ocaqov etiraf edirdi ki, indiyədək quruluş verdiyi filmlər arasında ən sevimlisi “Ölsəm, bağışla”dır: “Əgər yaradıcılığıma diqqətlə nəzər salsanız, onda görərsiniz ki, “Ölsəm, bağışla” filmi, mənim ən sevimli filmimdir. Söz yox ki, bütün filmlərim mənim üçün əzizdir. Ancaq bu film mənim üçün çox fərqlidir. Və onu da xüsusilə qeyd etmək istərdim ki, bu film bəxti gətirməyən filmlər sırasında dayandı. Bunun da səbəbi o idi ki, filmin istehsalata buraxıldığı il-1989-cu il ölkəmizdə çox qarışıq bir durum yaranmışdı. Sonra 20 yanvar hadisəsi baş verdi, keçirilən mitinqlərin ardı-arası kəsilmirdi. Məhz, bu səbəblərdən filmin ilk nümayişi heç də təmtəraqlı keçirilmədi”.

Filmin çəkilişləri Bakıda və Kislovodskda lentə alınıb. Rejissor filmin əsas qəhrəmanı olan Yusif obrazında yalnız Fəxrəddin Manafovu görüb: ”Yusif obrazının sınaq çəkilişlərinə demək olar ki, Fəxrəddin Manafovdan başqa heç bir aktyoru dəvət etməmişdim. Çünki əvvəlcədən bilirdim ki, Yusif rolu üçün yeganə namizəd Fəxrəddindir. Ancaq Gülya obrazının sınaq çəkilişlərinə çox sayda aktrisa dəvət etmişdim. Çox təəssüf ki, onların adlarını unutmuşam. Yadımda qalan yalnız odur ki, dəvət etdiyim aktrisalar arasında Gülzar Qurbanovanın aktrisalıq qabiliyyəti, ifa tərzi məni daha çox qane etdi. Buna görə də onu Gülya roluna təsdiq etdik”.

Filmi diqqətlə seyr edən zaman istər-istəməz rejissor işinin çox dəqiqliklə görüldüyünün şahidi olursan. Belə ki, 1989-cu ildə çəkilən filmdə söhbət Böyük Vətən Müharibəsi illərindən sonrakı dövrü əhatə edir. Və həmin dövrün adamlarının siması  filmdəki aktyorların görünüşündə, aktyorların işində öz həllini tapıb.

Rejissor deyirdi ki, müharibəni görən şəxs üçün o dövrün geyimlərini, o dövrün əhval-ruhiyyəsini canlandırmaq o qədər də çətin məsələ deyildi: “Təsəvvür edin ki, hələ çəkilişə başlamamışdan əvvəl Fəxrəddin Manafova dedim ki, sən Yusifi yaratmaq üçün heç olmasa 5 kq arıqlamalısan. Doğrudan da o, çəkiliş vaxtı Yusif obrazı üçün artıq olan çəkisini itirmişdi. Onun geyimi, kepkası, eləcə də restoranda çəkilən kadrlarda gözə görünən kütləvi səhnə iştirakçılarının hamısı başdan-ayağa  qədər o dövrün görünüşünə uyğunlaşdırılmışdı”.

Rasim Ocaqov hər dəfə olduğu kimi bu dəfə də çəkiliş vaxtı filmə digər studiyalardan aktyor cəlb edib: “Edik roluna Kiyevdən Viktor Dəmirtaşı dəvət etmişdim. Bundan əvvəl də onu “Bağlı  qapı arxasında” filmimə  dəvət etmişdim. Dəmirtaş “Bağlı qapı arxasında” filmində əsas qəhrəmanlardan birini oynayıb. Birgə əməkdaşlığımız nəticəsində Dəmirtaşın aktyorluq qabiliyyətinə yaxından bələd olduğum üçün “Ölsəm, bağışla” filminin rol bölgüsündə heç düşünmədən belə onu Edik roluna dəvət və təsdiq etdim. Edikin nişanlısı Zina roluna isə Moskvadan Yelena Kostinanı dəvət etdim. Dediyim kimi, bir rejissor olaraq mənim üçün aktyorun hansı dinə, hansı millətə mənsub olması önəmli deyil. Mənim üçün əsas olan odur ki, aktyorun talantı, iş üslubu, oyun tərzi yüksək səviyyədə olsun”.

“XRAM VOZDUXA” RESTORANINDA ÇƏKİLİŞ BAŞ TUTMADI

Qeyd edək ki, filmin sonunda xüsusi olaraq soyuqqanlı oyun nümayiş etdirən mafiya qrupu yığma aktyorlardan ibarət olub. Belə ki, həmin aktyorların arasında özümüzünkülərlə yanaşı rus aktyorları da çəkilib.

R.Ocaqovun dediklərindən: “Mafiya qrupun arasında bir nəfər rus aktyoru var idi, qalanları isə öz aktyorlarımız idi. Xatırladım ki, mafiya  qrupun oyun nümayiş etdirdiyi səhnə kinostudiyanın həyətində qurulmuş pavilyonda lentə alınıb”.

Rejissor etiraf edirdi ki, restoranda çəkilən kadrlar çox çətin başa gəlib: “Əvvəla, restoranın iç görünüşünün çəkilişinə icazə verilmədiyi üçün yaradıcı qrup həmin kadrı pavilyonda hazırlamaq məcburiyyətində qalıb ki, bu da dekoratsiyaların çətin başa gəlməsinə səbəb olub. Qeyd etmək istərdim ki, restoran-“Xram Vozduxa” çox çətin dekoratsiya idi. Doğrudur ki, bu kadrı “Xram Vozduxa”da çəkməyə icazə vermədilər. Ancaq əgər icazə versələr də alınmazdı. Çünki həmin kadrın çəkilişləri ağır olmaqla yanaşı, eyni zamanda da çəkiliş apparaturalarını yerləşdirmək üçün əlverişli deyildi. Buna görə də restoran səhnəsini pavilyonda qurduq. Və təbii ki, “Xram Vozduxa” restoranının iç görünüşünü olduğu kimi pavilyonda qurduq. Ancaq restoranın çöl görünüşü elə “Xram Vozduxa”da lentə alınıb”.

Çəkiliş vaxtı rejissor hər bir kadrın canlı, real alınması üçün əlindən gələni əsirgəməyib. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, müharibə dəhşətlərini görmüş insanlar onun ekran variantına baxarkən təəccüblənməsinlər. Ümumiyyətlə götürdükdə isə kino elə bir sənət növüdür ki, orada inandırıcılıq mütləq olmalıdır: “Əlbəttə ki, kinodakı hadisələr real həyatı müəyyən mənada özündə əks etdirməlidir. Bu baxımdan “Ölsəm, bağışla” filmini çəkərkən çalışdım ki, müharibədən sonra gördüklərimi ekrana köçürə bilim. Hər rola uyğun aktyorları sınaqda yoxlayarkən, çəkiliş yerlərini axtararkən, çalışmışam ki, o dövrə uyğun gəlsin. Onu da qeyd etmək istərdim ki, mən rejissor kimi fəliyyət göstərdiyim vaxtdan italyan neorealizminin təsiri altında  olmuşam. Demək olar ki, mənim rejissurada əsas müəllimim italyan neorealizmi olub. Bu baxımdan da real həyatı ekrana gətirmək mənim əsas iş üslubumdur”.

Çəkiliş vaxtı bir sıra çətinliklər ortaya çıxırdı ki, bu da daha çox çəkiliş gedən ərazidə əhalinin böyük maraqla yaradıcı qrupun işinə tamaşa  etməsindən irəli gəlirdi. Əslində buna çətinlik də demək olmaz. Ancaq məsələ burasındadır ki, müharibə dövrünü canlandıraraq lentə köçürmək qərarına gələn rejissor, kənardan görünən camaatı da o dövrə uyğun geyindirmək məcburiyyətində qalırdı: “Filmdə hər şeyin real alınması üçün ilk növbədə aktyorların o dövrə uyğun olaraq necə geyindirməyin bir neçə variantını axtardıq. Geyim məsələsi bitdikdən sonra o dövrün əhval-ruhiyyəsinə uyğun formada aktyorları qrimləmək, onların hərəkət, danışıq formalarını müəyyənləşdirmək və s. işləri öz qaydasına saldıq. Artıq o məqamda çətinliklə rastlaşdıq ki, siz qeyd etdiyiniz kimi küçədə-İçərişəhərdə olan çəkilişlərə başladıq. Bir var ki, müasir mövzuda olan filmi küçədə 2-3 günə çox asanlıqla çəkəsən. Belə məqamda heç ətrafda olan insanların görünüşü də o qədər böyük rol oynamayacaq. Ancaq bir də var ki, müharibə mövzusunda olan filmi çəkdiyin məqamda ətrafda müasir geyimli insan axını ilə rastlaşasan. Lazımdır ki, çəkiliş gedən yerlərlə yanaşı kütləvi səhnəyə qoşulan camaat da dövrə uyğun olaraq geyindirilsin. Çəkilişə başladığımız zaman heç kəsin bizə mane olmaması üçün çalışırdıq ki, camaatı həmin ərazidən kənarlaşdıraq. Bu kimi çətinliklərlə qarşılaşırdıq ki, onu da tez bir vaxtda həll edirdik. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, yaradıcı qrup  çəkilişin tez qurtarmasını və filmin istehsalata buraxılmasını çox səbirsizliklə gözləyirdi”.

DƏLİ ROLUNU OYNAYAN AKTYOR DEYİL

Filmdə diqqət mərkəzində dayanan kadrlardan və təbii ki, rollardan biri də küçədə dəlinin uşaqların ardınca qaçması, onun hirslənərək əcaib səs çıxarması və son anda zor gücünə dəlixanaya aparılması səhnəsidir. Əslində dəli rolunu böyük ustalıqla oynayan aktyor  deyil.

Rejissorla tanış olan həmin oğlan hər dəfə onunla görüşəndə “məni də öz filminə çək” deyə ondan xahiş  edirmiş.

Rasim müəllim deyirdi ki, dəli rolunu oynayan oğlan, doğrudan da aktyor deyil, sadəcə olaraq onu çoxdan tanıyırdım: “Onun görünüşü mənim çox xoşuma gəlirdi və bu oğlan hər dəfə məni görəndə xahiş edərək deyirdi ki, “öz filmlərinizdə məndən də istifadə edin. Onu da qeyd edim ki, dəli rolunu yaradan oğlan tam sağlam insandır, onda heç bir çatışmamazlıq yoxdur. Filmin sınaq çəkilişlərində hər rola uyğun aktyor seçimini bitirdikdən sonra dəli roluna kimi çəkəcəyimi çox fikirləşdim. Birdən yadıma düşdü ki, haqqında danışdığım oğlanı bir sınaq edim. Sınaq vaxtı onun danışığı, gülüşü, oynamağı məni qane etdi. Onu dəli roluna təsdiq etməyi planlaşdıran kimi ilk növbədə qarşısına şərt qoydum ki, saçların keçəl qırxılmalıdır. Deyəsən sözüm onu yaman tutmuşdu. Çünki o, mənim sözümdən sonra bir az nəm-nüm etdi. Elə ki, ona “saçların keçəl olmasa səni dəli roluna çəkməyəcəyəm” dedim, o zaman razılaşmaqdan başqa heç bir çarəsi qalmadı. Beləcə bizim birgə əməkdaşlığımız baş tutdu. Elə ki, filmin hazır materialının ekran variantına baxdım, gördüm ki, onu dəli roluna seçməkdə yanılmamışam”.

Filmdəki Gülya obrazı aktrisa Gülzar Qurbanova tərəfindən böyük məharətlə yaradılıb. 18 yaşlı tələbə üçün qadın obrazı yaratmaq aktyordan yüksək məsuliyyət tələb edirdi.

Xatırladaq ki, filmin çəkildiyi ildə Gülzar Qurbanova Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunda Aleksey Vladimiroviç Batalovun kursunda təhsil alırdı. Və o vaxta kimi artıq bir neçə filmə çəkilmişdi. Bunlardan “Azərbaycanfilm”in istehsalı olan “İmtahan” (rejissoru Gülbəniz Əzimzadədir) filmi, “Tacikstanfilm”in istehsalı olan “Aeroportda hadisə” (rejissoru Yunis Yusurovdur) filmlərinin adlarını çəkmək olar. O, Moskvada 3-cü kursda təhsil alarkən Bakıda keçirilən festivala iştirak etdiyi “Doroqaya Yevgeni Sergeyeviç” tamaşası ilə qatılır. “Doroqaya Yevgeni Sergeyeviç” əsəri Eldar Ryazanovun quruluşunda film şəklində lentə də alınıb.

Aktrisanın dediklərindən: “Həmin festivalda iştirak edərkən Rasim Ocaqovun diqqət mərkəzində dayandığımı çox sonralar eşitdim. O, aktrisalıq qabiliyyətimi bəyəndiyi üçün məni “Ölsəm, bağışla” filmində baş rollardan biri olan Gülya obrazının sınaq çəkilişlərinə dəvət etdi. Gülya obrazının sınaq çəkilişlərində məndən başqa da bir neçə aktrisa iştirak edirdi. Ancaq rejissor çalışırdı ki, bu aktrisalar bir-birlərindən xəbər tuta bilməsinlər. Eşitdiyimə görə, Gürcüstandan da aktrisa dəvət olunmuşdu. Ancaq buna baxmayaraq Rasim Ocaqov kimi hansı rola çəkəcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdi. Elə ki, hər aktyor uyğun olan rollara təsdiq olundu, bundan sonra çəkiliş prosesləri başlandı. Çəkiliş vaxtı heç bir çətinlik çəkmədim. Baxmayaraq 18 yaşlı bir qızın 22 yaşlı qadın obrazı yaratması asan məsələ deyil, ancaq çalışırdım ki, öhdəsindən gəlim. Çəkiliş vaxtı rejissorun mənə çox köməyi dəyirdi. Mənə elə gəlir ki, Rasim Ocaqov kimi rejissorla işləmək özü böyük bir məktəbdir. O, aktyora tam sərbəstlik verir, aktyor fikri ilə hesablaşır. Bildiyiniz kimi filmin çəkilişlərinin bir hissəsi Kislovodskda lentə alınıb. Deməli, 1988-ci ilin sentyabr ayında bir ay müddətində Kislovodskda qalmalı olduq”.

Film aktrisa üçün uğurlu olub: “Belə ki, mənim təhsil aldığım Ümumittifaq Kinematoqrafiya İnstitutunda diplom işim bu filmlə müdafiə olundu. Bu, çox  böyük göstərici idi. Bundan başqa mən Gülya obrazına görə mükafat aldım. Sonra ardıcıl olaraq rejissorlarımız tərəfindən filmlərə dəvət aldım. Ancaq bu dəvətləri qəbul edə bilmirdim. Çünki müəllimim Batalov mənə icazə vermirdi. Bunun da səbəbi o idi ki, film çəkilişlərində iştirak etməyim kurs işlərinin yarımçıq qalmasına, iştirak etdiyim tamaşaların nümayişinin dayanmasına gətirib çıxarırdı. Çox təsadüf bir halda Batalov mənə icazə verdi ki, “Ölsəm, bağışla” filminin çəkilişlərində iştirak edim. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, dərs ili yenicə başlamışdı. Təxminən 20 gün Kislovodskda, 10 gün də Bakıda çəkilişlər oldu. Söhbət Gülya obrazının çəkiliş müddətindən gedir. Və onu da xüsusilə qeyd etmək istərdim ki, tərəfmüqabilim Fəxrəddin Manafovla birgə əməkdaşlığımız demək olar ki, bir-birini tamamlayırdı”.

FİLM 1-Cİ KATEQORİYAYA LAYİQ GÖRÜLDÜ

Filmin hazırlıq prosesi bitdikdən sonra hazır material “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdində fəaliyyət göstərən Bədii Şuranın baxışına təqdim edilir. Həmin dövrdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının direktoru vəzifəsində Ramiz Fətəliyev çalışırdı. Bədii Şuranın tərkibində isə dövrün ən görkəmli sənətkarları (Yusif Səmədoğlu, Ramiz Rövşən və b.) fəaliyyət göstərirdi. Baxmayaraq ki, “Ölsəm, bağışla” filminin istehsalı çox qarışıq bir dövrə təsadüf edib, ancaq film öz qiymətini alıb. Belə ki, öz Bədii Şuramız filmi təsdiq etdikdən sonra onu Moskva Bədii Şurasının ixtiyarına verir. Moskvada nümayiş olunan film qəbul olunur və 1-ci kateqoriya verilir.

“Ölsəm, bağışla” filminə 1991-ci ildə Bakıda keçirilən Azərbaycan filmlərinin I festival-müsabiqəsində ən yaxşı bədii filmə görə mükafat və priz, 1992-ci ildə Çimkənddə(Qazaxıstan), Orta Asiya və Azərbaycan kino aktyorlarının I regional “İpək yolu” kinofestivalında ən yaxşı qadın və kişi rollarının ifasına görə aktyorlardan Gülzar Qurbanovaya və Fəxrəddin Manafova baş mükafat verilmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Dünən anladım ki, mənim bu anlamaq dərdim başıma bəladır.

Nə gözəl yaşayardım, hər şeyə aldanaraq – gecəsi gecə, gündüzü gündüz, rahat, qayğısız. Amma mən dünyadan möcüzə gözlədim. Heç özüm də bilmədim niyə.

Zaman gəldi, hər şeyi dəyişdi. İnsanlar adiləşdi, saxtakarlar çoxaldı.

Və beləcə hər şey öz rəngində görünməyə başladı – bircə yalandan başqa. O, yenə min rəngə çaldı. Hər evə girdi, hər ürəyi dağıtdı. Həqiqət özünü qoruyarkən, yalan sürətlə böyüdü, yayıldı, şişdi.

Bir sual verim sizə: Sizinləyəm, niyə yalan danışırsız axı? Axı heç də dediyiniz kimi deyil. Doğrudan, həqiqətən bir-birinizi görən kimi sevinirsiniz? İşdən evə, evdən işə tələsirsiniz? Nədən narahatsınız? Yorğunluq özü də yorub?

Tükənirsiniz, bunu anlayıram. Amma bəlkə də özünüzə yalan danışırsınız. Elə bil ki, hər kəsin içində sükutla gizlədilmiş bir həqiqət var – amma onu deməyə cəsarət yoxdur. And olsun bu günə ki, üstəlik də qorxaqsınız.

Hər nə gördünsə, onun saxtası da var artıq. İnsanlara baxanda düşünürəm: görəsən bu özüdür, ya yaxşı hazırlanmış surəti?

Qonşum Əbülfəz illərlə çalışır, amma oğlunu evləndirə bilmir. Deyir, qızlar saxtadır. Kişinin gözü elə qorxub ki, çətin oğlunu evləndirə.

Yəni hər şey saxtalaşıb – hisslər, münasibətlər, dəyərlər. Qınamıram. Bu qədər saxtanın içində haqqı, ədaləti tapmaq çətindir. Həyat bir labirintə çevrilib – çıxış yolu var sanma, çünki o gördüyün çıxış yolu özü də saxtadır.

Uzun zamandır təkəm, o gündən təkəm ki, bütün bunları anlamağa başladım. İşdə, evdə heç kimi özümə yaxın buraxmadım, özüm də heç kimə yaxınlaşmadım. Bəlkə də bu mənim ən doğru həqiqətim oldu.

Bir xeyir iş görmək istəyirsən, bir Allah bəndəsini illərlə xaricdə oxudursan. Pul göndərirsən, əlindən gələn yardımı edirsən. Elə bilirsən savabdır. Amma sonra öyrənirsən ki, o uşaq heç diplom da almayıb, oxumayıb belə. Ömrünün gənc çağında bu uşaq niyə yalan danışa? O saxta diplomu necə hazırlayıb? Necə asanlıqla inanır insan...

Sevgidə də belədir. Sevgisinə inandığım birinin nigah masasında başqasının gözlərinə gülümsəməsi kimi bəsitdir aliliklər. Sənə inamını, sevgisini vəd edən insan, başqasının yanında xoşbəxt görünürsə, belə dünyanın yaxşı tərəfi harada olar?

Az xəstəlik tapmadı gözəl qızları. Xiffətdən dəlirdilər. Ölən də oldu.

Bəlkə də dəyişməməkdir ən böyük inqilab. Bu inqilabın içində sakit, səssiz bir döyüşçüyəm. Hər gün bir az daha tənhayam, amma bir o qədər də azad. Kiminsə oyununa çevrilmədən, yalanına aldanmadan, öz yolumda. Və bu yolun adı həqiqətdir.

Yalan danışmayın. İşin ucunda ölüm də olsa, mən həqiqəti seçərəm. Çünki həqiqət, nə qədər acı olsa da, gözəldir. Mənə bu haqsızlığı etmə.

Hərdən elə bir aydınlıqda görürəm ki, yalanı – yalan baxışı, yalan alqışı, yalan vərdişi, yalan sevgini, yalan sevgilini – deyirəm: Aman Allah, oldumu indi...

Kaş ki, mən də bu qədər aldana biləydim. Kaş ki, mən də bəlkə bir az yalanın içində rahat yaşaya biləydim. Amma yox, gəlin məndən soruşun. Vallah-billah, yalan deməyəcəyəm.

Bu saxtakarı çox olan dünyanın tək sakini də qalsam,

Yer-göy bir olsa da – həqiqəti deyəcəyəm...

Saxtasan, dünya! Öldürüb yerinə keçdiyin əsl dünyanı ver. Orada həqiqət günəş kimi ürəyimi isidir.

Deyirlər, müqəddəs yalan da var – kiminsə ölməsin, dəli olmasın deyə deyilən yalanlar. O, mənim düşüncəmdə ən dözülməzidir.

Ruhən çoxdan getdiyin yerdə qalıb nəfəs almaq isə özünə yalanın pik məqamıdır.

Bir gün yaşa – həqiqətlə yaşa.

Sən sən ol, yalanla ölmə.

Bu bumbuz dünyanı çox gör mənə, çıxım gedim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bizdə təsirə düşmək anlamı geniş yayılıb. Savadları yüksək olan mütaliəsevərlər, tutalım, Kafkanı tərifləyibsə, musiqi azmanları Şopenə tərif vurubsa, mütləq orta statistik kitabsevər və musiqisevər də öz zövqününün ziddinə belə gedərək bu adları sadalayır. Bu yaxınlarda bir xanım sorğuda ən çox sevdiyin yazıçılar bəndinə Elxan Elatlı və Kafka cavabını yazmışdı. Elə bil, sənə sual verirlər ki, hansı havanı xoşlayırsan. Deyirsən, isti və soyuq havanı. Ay başına dönüm, bunlar axı antonimlərdir?

Franz Kafka (1883–1924) — 20-ci əsrin ən məşhur və təsirli yazıçılarından biridir. O, Avstriya-Macarıstan imperiyasının tərkibində olan Praqada doğulmuşdur, Çexiyanın paytaxtında və alman dilində yazırdı. Ailəsi mənşəcə orta sinif əşkinazi yəhudisi idi.

Modern ədəbiyyatın əsas simalarından sayılır. Onun əsərlərində absurdluq, qərarsızlıq, yadlaşma və insanın sistem qarşısında gücsüzlüyü kimi mövzular ön plandadır. 

Milena Yesenkaya çex dilində yazdığı bir neçə məktubdan başqa Kafkanın bütün nəşr olunmuş əsərləri alman dilində yazılmışdır. Əsərlərinin çox azı onun sağlığında nəşr olunmuş və az ictimai diqqət almışdır.

Kafka romanlarının heç birini tamamlamamışdır və əsərlərinin 90%-ni yandırmışdır. Əsərlərinin çoxunu Berlində yaşayarkən Diamantın köməyi ilə məhv etmişdir. Yaradıcılığının ilk illərində Heynrix von Kleistdən təsirlənmişdir. Bauerə yazdığı məktubda onun əsərlərini ürküdücü adlandırmış, onu ailəsindən daha yaxın gördüyünü bildirmişdir.

Kafka'nın ən yaxın dostu və ədəbiyyat aləminə tanıdılması üçün ən çox çalışan şəxs Max Brod olmuşdur.

Max Brod onun ölümündən sonra əlyazmalarını yandırmaq əvəzinə çap etdirərək bütün dünya ədəbiyyatına təqdim etdi.

Kafka özü Brod’a vəsiyyət etmişdi ki, bütün yazılarını yandırsın, amma Brod bu istəyə əməl etmədi — və əgər o bunu etməsəydi, Kafka bu gün bəlkə də tanınmazdı.

 Ən tanınmış əsərləri bunlardır:

1. "Metamorfoz" (Die Verwandlung, 1915)

Əsas ideya: Baş qəhrəman Gregor Samsa bir səhər oyandıqda özünü nəhəng bir həşərat olaraq tapır.

Temalar: Yadlaşma, ailə münasibətləri, sosial təcrid.

2. "Prosess" (Der Prozess, ölümündən sonra 1925)

Əsas ideya: Josef K. adlı bir şəxs günahsız olduğu halda naməlum səbəblə həbs olunur və bürokratik sistemin içində itib-batır.

Temalar: Hüquqsuzluq, absurd ədalət sistemi, varoluşsal narahatlıq.

3. "Qəsr" (Das Schloss, 1926)

Əsas ideya: K. adlı bir şəxs bir qəsrə çatmağa çalışır, amma sistemli maneələrlə qarşılaşır.

Temalar: Bürokratiya, məna axtarışı, yadlıq.

4. "Aclıq sənətçisi" (Ein Hungerkünstler, 1922)

Qısa hekayələr toplusudur. Eyni adlı əsas hekayədə aclıq sənəti və tamaşaçı münasibətləri təsvir olunur.

Temalar: Sənət və cəmiyyət, qavrayış və anlaşılmazlıq.

Frans Kafkadan danışmışkən, sonda yazıçı Varisin bir xatirəsini qeyd etmək istəyirəm. O, Praqada olarkən Kafkanın ev muzeyinin harada yerləşdiyini yerli çex gənclərindən soruşur. Amma heç kəs Kafkanın kim olduğunu biimir. Təəccüblənmiş yazıçımız onlara söyləyir ki, ay sizin başınıza dönüm, Siz özünüzünkünü tanımırsınız, amma bizdə dolmabükən Pakizə arvaddan tutmuş qəbirqazan Mürvət kişiyədək hamı Kafkanı tanıyır axı!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

Könül,  “Ədəbiyyat və incəsənət” 

İsti yay günləri gəlir. İstirahətin bir qolu da maraqlı mütaliədir. Budur, “Qədim Qala” Nəşriyyatının yeni nəşrləri işıq üzü gördü xəbərini eşitdik və nəşriyyatın direktoru Şöhlət İxtiyaroğlundan aşağıdakı bilgiləri aldıq.

“HƏM MARSDAN, HƏM VENERADANAM” kitabı cinsindən və sosial statusundan asılı olmayaraq hər kəsə ünvanlanıb. 

Kitab qadın və kişilərin fərqli və bənzər cəhətlərini, istəklərini oxuculara çatdırmaqla yanlış təsəvvürləri, strereotipləri dağıdaraq bir-birini, həmçinin özünü anlamağa kömək edir.

Bütün bunları elmi əsaslarla araşdıran müəllif həmin fərqlərin nədən qaynaqlandığını, həll yollarını da təqdim edir. Kitab orqanizmimizdəki hormonal balansı təbii yolla qorumağı da öyrədəcək. Nəticədə həm fiziki və psixoloji sağlamlığımızın qayğısına qalacaq, həm də insanlarla qarşılıqlı münasibətlərimizdə uğur qazanacağıq. 

Etiraf etməliyik ki, müasir dövrdə artan azadlıq və uğur qazanmaq imkanları bir yandan da stres, qaçaqaç, gərginliyə səbəb olur. Məhz bu səbəbdən istər cütlüklər, istərsə də subay şəxslər özünü daha tənha və depressiv hiss edirlər. Hətta bu artan sərbəstlik və uğur imkanları insanlar arasında münasibətlərin gərginləşməsinə, getdikcə bir-birindən uzaqlaşmasına da gətirib çıxarır. Bu yalnız cütlükdaxili, yaxud qadın-kişi münasibətlərinə deyil, ətrafımızdakılarla, ailə üzvlərimiz, dostlarımızla münasibətlərimizə də aiddir.

“Həm Marsdan, həm Veneradanam” kitabını oxumaqla qarşılıqlı münasibətlərdə, eyni zamanda öz daxilimizdə də balansı qorumağı öyrənəcək, beləcə istər cütlükdaxili, istərsə də ətrafdakılarla uğurlu münasibət yaratmaq bacarığına yiyələnəcəyik. Üstəlik, buna nail olmaq üçün “iş, yoxsa ailə” kimi seçim etmək məcburiyyətində qalmayacağıq. Beləcə, biz həm fiziki, həm psixoloji sağlamlığımızın qayğısına qalacağıq.

“Həm Marsdan, həm Veneradanam” kitabı sayəsində oxucu:

Ailə və iş həyatında balansı qorumağın, “karyera, yoxsa ailə” seçiminə məcbur qalmadan hər ikisində uğur qazanmağın yollarını öyrənəcək;

Qadın və kişilər arasındakı bənzər və fərqli xüsusiyyətləri, ehtiyacları anlayacaq; bir-birinə qarşı anlayışlı olmağı öyrənəcək;

Cütlükdaxili münasibətlərdə qadın və kişilərin bir-birinə göstərdiyi təzyiqin sevgisizlikdən deyil, məhz hormonal disbalansdan qaynaqlandığını anlayaraq problemin həll yollarını araşdıracaq;

Qadın və kişi orqanizminin fərqli hormonal quruluşunu, hormonal disbalansın münasibətlərdə və insan orqanizmində fəsadları barədə xəbərdar olacaq;

Hormonal balansı təbii yollarla, preparatlar olmadan bərpa etməyi öyrənəcək.

MARS VƏ VENERA YATAQ OTAĞINDA 

Zəmanə dəyişdikcə insanların düşüncələri, istəkləri, ehtiyacları da dəyişir. Bu, cütlüklər arasında, həmçinin ailə daxilində həyat yoldaşları arasındakı münasibətlərə də aiddir. İndiki dövrdə qadının yeganə ehtiyacı kişinin pul qazanıb ailəni dolandırması deyil. Həmçinin, qadının xörək bişirib, evi təmizləyib, uşağa baxmağı da kişi üçün prioritet deyil. Bəli, müasir dövrdə ailə səadəti üçün bunlar qətiyyən kifayət etmir. Lakin təəssüf ki, hələ əksəriyyətimiz bunu ya qəbul edə bilmirik, ya da tam anlamamışıq. 

Dövr, ehtiyaclar, istəklər dəyişib. Həm qadın, həm də kişilər münasibətlərdə romantikaya, intim məmnuniyyətə getdikcə daha çox önəm verirlər. Həmin  ehtiyaclar təmin edilməyəndə isə, təəssüf ki, əksər hallarda xəyanətə yol açır və bu, bəzən boşanma ilə nəticələnir. 

Bu halların yaşanmasının ən əsas səbəblərindən biri də cütlüklərin intim, seksual ehtiyacları haqqında danışmamaları, daşlaşmış stereotipləri qıra bilməmələridir. Onlar bir-biri ilə bu barədə danışmaqdan utanırlar. İstər qadın, istərsə də kişi elə düşünür ki, bu barədə söhbət açsa, intim ehtiyacları, istəkləri barədə danışsa, partnyoru, həyat yoldaşı onun haqqında yanlış, pis fikirlərə qapılar. 

Bəs işlərin bu həddə çatmaması üçün nə etmək olar? Çıxış yolu varmı? Ailəni, ailə hərarətini, qadınla kişi arasında ilk vaxtlardakı romantikanı, ehtirası qoruyub saxlamağın yolu varmı? Evliliyi zindana, məhbəs həyatına deyil, sevgi, anlayış, dəstək və ehtiras dolu ailə həyatına çevirməyin yolu varmı? Zehnimizdə daşlaşmış "Evlilik sevgini, ehtirası öldürür" fikrindən qurtulmaq mümkündürmü?

Əlbəttə, mümkündür. 

“Mars və Venera yataq otağında” kitabı qadın və kişilərə bir-birini, eyni zamanda özlərini də tanımağa, kəşf etməyə, ən əsası isə anlamağa kömək edəcək.

Bu kitab cütlüklərə öz istək və ehtiyaclarını çəkinmədən dilə gətirməyə, müzakirə etməyə, nəticədə bir-birini fərqli yöndən tanımağa, kəşf etməyə, bir-birini qiymətləndirməyə yardımçı olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu bizlərə sovet quruluş sevdirdi. Cünki o, kommunist baxışlı bir ədib idi. Sovetlər onu yalnız ideologi müstəvidə təqdim edirdilər. Amma illər keçdikcə biz Nazim Hikmətin poeziyasının necə dərin və fəlsəvi çalarlara malik olmasından da xəbər tutduq.

Türk şairi, yazıçısı, rəssamı Nazim Hikmət. O, 1902-ci il yanvar ayının 15-də zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə İstanbulda Hərbi Dənizçilik məktəbinə daxil olmuş, Türkiyənin xarici müdaxiləçilər tərəfindən işğalı əleyhinə şeir yazdığı üçün 1919-cu ildə oradan xaric edilmişdir. "Sərvliklərdə" adlı ilk şeiri 1918-ci ildə "Yeni məcmuə" jurnalında dərc olunmuşdur. 1920-ci ildə o, işğal olmuş İstanbuldan milli azadlıq uğrunda vuruşan Anadoluya getmişdir. 1921-ci ildə Sovet Rusiyasına gəlmiş, 1922–1924-cü illərdə Moskvada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində oxumuşdur.

Novator şair olan Nazim Hikmət türk ədəbiyyatını yeni forma və mütərəqqi məzmunla zənginləşdirmişdir. Onun poeziyasına kəskin publisistika ilə yanaşı dərin lirizm xasdır. Türk poeziyasına sərbəst şer vəznini Nazim Hikmət gətirmişdir. Yaradıcılığı müasir türk ədəbiyyatına güclü təsir göstərmişdir. Əsərləri dünya xalqlarının çoxunun dilinə tərcümə olunmuş, pyesləri bir sıra ölkələrdə tamaşaya qoyulmuşdur. 1951-ci ildə Ümumdünya Sülh Şurası Bürosunun və 1959-cu ildən sonra isə onun Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur.

Azərbaycan xalqının və ədəbiyyatının yaxın dostu idi. O, dəfələrlə Bakıya gəlmiş, Azərbaycan şair və yazıçılarının bir çoxu ilə şəxsən dost olmuş, onlarla yaradıcılıq əlaqəsi saxlamışdır. Hətta Yusif Səmədoğlunun toy məclisində necə cani-dildən iştirak etməsi də memuarlarda qeyd edilibdir.

Azərbaycana həsr olunmuş şeirləri, Azərbaycan mədəniyyətinə dair məqalə və xatirələri vardır. Əsərləri Azərbaycanda dönə-dönə nəşr olunmuş, pyesləri tamaşaya qoyulmuşdur. Bəstəkar A.Məlikov şairin "Məhəbbət əfsanəsi" pyesi əsasında eyniadlı balet yazmış, Azərbaycanın digər bəstəkarları şerlərinə romanslar bəstələmişlər. R.Babayev "Kəllə" pyesinə illüstrasiyalar çəkmiş, M.Rzayeva şairin büstünü yaratmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatşünasları şairin həyat və yaradıcılığına dair bir sıra sanballı əsərlər yazmışdır.

1935-ci ildə yazdığı "Taranta Babuya məktublar" poemasında, 1936-cı ildə qələmə aldığı "Alman faşizmi və irqçiləri" publisistik əsərlərində faşizm və onun Türkiyədəki tərəfdarları ifşa olunur. 1936-cı ildə şairin Türkiyədə sağlığında son kitabı – "Şeyx Bədrəddinin dastanı" çapdan çıxmışdır. 1938-ci ildə sübut olunmamış ittiham əsasında 28 il 4 ay həbs cəzasına məhkum edilən Nazim Hikmət məşhur "İnsan mənzərələri" epopeyasını, "Həbsxanadan məktublar" silsiləsini, "Məhəbbət əfsanəsi", "Yusif və Züleyxa" pyeslərini və s. əsərlərini həbsxanada yazmışdır. 1950-ci ildə mütərəqqi dünya ictimaiyyətinin tələbi ilə Türkiyə hökuməti N.Hikməti azad etməyə məcbur olmuşdur.

1951-ci ildən ömrünün sonunadək ikinci vətəni sayılan SSRİ-də yaşayan və bu dövrdə 1952-ci ildə "Türkiyədə", 1955-ci ildə "Qərib adam", 1956-cı ildə "İvan İvanoviç vardımı, yoxdumu", 1960-cı ildə "Domokl qılıncı" və s. pyeslərini, şer və poema, poeziyaya və dramaturgiyaya dair məqalələrini yazmışdır. SSRİ-də Nazim Hikmətin ssenariləri və əsərlərinin süjetləri əsasında kinofilmlər ("Bir məhəlləli iki oğlan", "Sevdalı bulud", "Yaşamaq gözəldir, qardaşım", "Məhəbbətim, kədərim mənim") çəkilmişdir.

Əsərləri 

- Memleketimden İnsan Manzaraları

- Kafatası

- Unutulan Adam

- Taranta Babu'ya Mektuplar

- Ferhad ile Şirin

- Kurtuluş Savaşı Destanı

- Kız Çocuğu

- Tahir ile Zühre

- Şeyh Bedrettin Destanı

- Sevdalı Bulut, (Teatr oyunu)

- Seçilmiş əsərləri, 2 cilddə

- Yaşamaq gözəl şeydir, qardaşım

Şeir kitabları 

1. 835 Satır

2. Jokond ile Si-Ya-u

3. Varan 3

4. 1 + 1 = 1

5. Sesini Kaybeden Şehir

6. Benerci Kendini Niçin Öldürdü, 

7. Nazim Hikmət 1963-cü ildə Moskvada vəfat etmişdir.

Dram əsərləri 

- Kafatası

- Bir Ölü Evi (veya Merhumun Hanesi)

- Unutulan Adam

- Ferhat ile Şirin

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.06.2025)