İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Musiqi xəzinəmizə öz təkrarsız səsi ilə ən gözəl incilər bəxş etmiş Flora xanımın Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Flora Kərimovanın bu gün doğum günüdür.

Xüsusən 80-ci illərdə Flora xanım öz məşhurluğunun pikini yaşayıb. İnternetsiz, mobil telefonsuz, cəmi 2 telekanalı olan milyonlarla gəncin sevə-sevə izlədiyi “Səni axtarıram” trilogiyasında ifa etdiyi “Səndən xəbərsiz”, “Bağışla” və “Ağlamasın salxım söyüd” mahnıları dillər əzbəri oldu.

Flora Kərimova 1941-ci il iyulun 23-də Bakıda anadan olub. Fəaliyyətini 13 yaşından bədii özfəaliyyət kollektivlərində başlayan Flora Kərimova həmin tarixdən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında və digər mədəniyyət saraylarında, dövlət tədbirlərində çıxış edib. 1950-ci illərdən Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun "Çinar" rəqs ansamblında, 1960-cı illərdə Azərbaycan Teleradio Verilişləri Şirkətinin və Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub.

1964-cü ildə Asəf Zeynallı adına Azərbaycan Dövlət Musiqi Texnikumunu (indiki Azərbaycan Milli Konservatoriyası nəzdində Musiqi Kolleci) bitirib. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu müalicə işi üztə tam kursu bitirib, həkim ixtisasına yiyələnib. 1977-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyası vokal sinfini bitirib.

Yaradıcılığında klassik opera (nümunə üçün "Qaynana" filmində Sevil operasından Dilbərin Ariyası), milli opera (1965-ci ildə Leyli və Məcnun" operasında Leyli), xalq mahnıları, romanslar, bəstəkar mahnıları və estrada janrlarına yüzlərlə nümunələrin yer aldığı sənətkar, Azərbaycan Estrada janrının üç banisindən biridir (Rəşid Behbudov, Mirzə Babayev və Flora Kərimova).

İlk bəstəkarı şərqdə ilk opera yazan qadın bəstəkar Şəfiqə Axundova olub. Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında ("Leyli və Məcnun", Üzeyir Hacıbəyov) çıxış edib,  "Qanun naminə" bədii filmində çəkilib.

Flora Kərimova səsi dörd (4-cü) oktavanı aşan müğənnilərdəndir.

Flora Kərimova nəinki 4-cü oktavada vokaliz etməklə yanaşı , hətta bu yüksək notlarda oxuya da bilir. Onun səsi 4 oktavanı bütövlükdə əhatə edir (Kontraalt, Mezzo-soprano, Soprano, Koloratur soprano) və bundan əlavə o, həmçinin, muğam ifa edib.

"Qızıl Fond"-da ən çox sayda əsərlər Flora Kərimovanın adı ilə bağlıdır.

1960-cı illərin sonunda Süleyman Rəhimovun Saçlı romanı radio-tamaşaya qoyulub və tamaşanın mahnılarını Fikrət Əmirov Flora Kərimovaya həvalə edib. Daha sonra, 1962-ci ildə Böyük dayaq (film) filmində Pərişanın mahnısı, 1963-cu ildə Mehdi Hüseynin "Cavanşir" piesinə "gözləri yolda qalan yar" (Mən səni araram) nəğməsini Flora Kərimovaya həvalə edib.

Şəfiqə Axundovanın Cəfər Cabbarlının "Aydın" əsərinə (1965-ci il premyerası) Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı üçün yazdığı mahnın ifaçısı da Flora Kərimova olunub.

1972-ci ildə Şəfiqə Axundova yazıçı Süleyman Rəhimovun eyni adlı povesti əsasında İsgəndər Coşqunun librettosu üzrə muğam-opera janrında Gəlin qayası operasını yazmaqla şərqin ilk opera yazan qadın bəstəkarı kimi tarixə düşüb. Adı gedən operanın ilk radio-tamaşası qoyulduqda ilk ifaçısı Rübabə Muradova "Sənəm", Flora Kərimova "Gülbahar" rollarında iştirak ediblər.

Opera səhnəyə qoyulduğu (premyerası 1974-cü il) zaman isə Flora Kərimovaya oxumağa icazə verilməyib. Ümumən, başı çox çəkib Flora xanımın. Taleyinə mühacirətə getmək. Müxalifətçi olmaq kimi dönəmlər də yazılıb.

Mahnı ifa etdiyi filmlər

- Böyük dayaq

- Payız konserti

- Qanun naminə

- Azərbaycan elmi

- Mənim universitetim

- İntizar

- Toyda görüş

- Abşeron ritmləri

Çəkildiyi filmlər

- Qanun naminə

- Toyda görüş

- Həyat bizi sınayır

- Yollar görüşəndə...

- Arşın mal alan

- Qayınana

- Payız konserti

- Abşeron ritmləri

- Toyda görüş

- Konsert proqramı

- Mahnı qanadlarında

- Payız melodiyaları

- Nəğməkar torpaq

Bu gün canlı əfsanə olan korifey sənətçinin 84 yaşı tamam olur. Gələn il = yubileydə görüşənədək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış yazar, pedaqoq, ictimai xadim Şəmil Sadiqin Kitab bələdçisi rubrikasında Türkiyədə yaşayan tanınmış jurnalist İbrahim Nəbioğlunun “Gələcək çox tez gələcək” kitabı barədə qeydlərini diqqətinizə çatdırır.

Əziz dostum, dəyərli ziyalımız – milli təfəkkürün, elmi düşüncənin və ana dilimizə marağın inkişafı naminə böyük fədakarlıq göstərən İbrahim Nəbioğlunun kitabını uzun zamandır oxumağı planlaşdırırdım. Vaxt imkan vermirdi, nəhayət ki, əldə etdim.

Düzdür, kitabda yer alan bəzi yazılarla sosial şəbəkələr və mətbuat vasitəsilə tanış idim. Ancaq bu dəfə sistemli şəkildə və düşünərək oxuyacağam. İbrahim bəylə ortaq baxışlarımız çoxdur. Düşünürəm ki, bunların içində ən vacibi – Azərbaycan dili məsələsinə olan həssas münasibətimizdir. Əslində, bu məsələ hər bir azərbaycanlının ortaq qayəsi olmalıdır. Təəssüf ki, bəzən buna şahid olmuruq.

İbrahim bəyin yazıları nə qədər dərin, zəngin və maraqlıdırsa, şəxsiyyəti ondan da artıqdır. Onun dili rəvan, ifadələri dəqiq, tərzi isə sərrast və oxunaqlıdır. Şirin ibarələri, baməzə yanaşmaları və fikir incəliyi ilə oxucunu düşünməyə və təbəssümə sövq edir.

O, həm bir insan, həm də müəllif olaraq sözünə və özünə dəyər verən ziyalıdır. Bu kitabın da necə böyük diqqətlə hazırlandığının canlı şahidiyəm. Bir neçə il əvvəl bu kitabın çapını biz də təklif etmişdik, amma qismət olmadı. O zaman da demişdi: “Üzərində işləyirəm…” Və doğrudan da işinə hörmətlə yanaşan bir müəllif kimi səbr və səliqə ilə ortaya nümunəvi bir əsər çıxarıb.

Kitab yüksək səviyyədə hazırlanıb – başlıqlar, bölmələr və ümumi tərtibat son dərəcə dəqiq və zövqlüdür. Oxumağa başladım. Özü də harada? Təbiətin qoynunda – Quba, Qusar, Xaçmazda – “Zəfərin Uşaqları ilə Oxu Marafonu” layihəsi çərçivəsində şimal bölgəmizdəyik. Məqsədimiz Azərbaycan dilli ədəbiyyatın təbliği və tanıdılmasıdır.

Elə bu yolda “Gələcək çox tez gələcək” kitabı mənim sadiq yol yoldaşıma çevrildi.

Təbrik edir və təşəkkür edirəm, İbrahim bəy! Var olun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

11.Yaxın çevrə qanunu.

«Liderin potensialı onun yanında olan insanlarla ölçülür».

Hər bir liderin potensialını onun yanında, çevrəsində olan insanlarla təyin etmək mümkündür. Əgər bu insanlar mənən güclüdürlərsə, onda həmin lider bütün təşkilata böyük təsir göstərmək qabiliyyətində olacaq. Yox, əgər, onlar zəifdirlərsə, lider heç nə eləyə bilməyəcək. Məhz bu da yaxın çevrənin qanunudur.

Personal düzgün seçiləndə potensial sanki raket kimi göyə yüksəlir.

Con Maksvell yazır: «Tanrı məni ən yaxşı əməkdaşlardan ibarət çox gözəl komanda ilə mükafatlandırıb. Amma mən hələ nöqtə qoymuram. Mən bundan sonra – növbəti onillikdə də ondan sonra da bu komandanı möhkəmləndirəcəyəm, öz yaxın ətrafıma digər yaxşı adamları cəlb edəcəyəm. Mən axı bilirəm ki, məndə çoxlu istifadə olunmamış potensial qalıb. Əgər mən öz imkanlarımı tam realizə etmək istəyirəmsə, mütləq özümü ən yaxşı insanlarla əhatə etməliyəm. Bu, qarşıda qoyulmuş məqsədlərə çatmağın yeganə yoludur».

Yaxın çevrə qanunu da məhz budur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” potralı gənc olsa da kifayət qədər oxucu auditoriyasına malik olan Uraqanın bir nəsr nümunəsini oxucularının ixtiyarına verir.

Həyatın bəxş etdiyi hədiyyələr nəfəs aldıqca qarşımıza çıxmağa davam edir. Qız heç nəyi düşünmədən ruhunu ölüm laylasının çərpələnginə bağladığı zaman külək onu çox-çox uzaqlara uçurdu. Həzin meh çərpələngə bağlamış ruhunu özüylə birgə hərəkət etdirirdi. İlk başda hündürlükdən çox qorxdu, amma o, çərpələnglə uçduqca qərara aldı ki, ruhunu tamamilə ona təslim etsin. Əgər nə vaxtsa, bir yerə çırpılacaqsa, daha buna öyrəşmişdi, amma istəməzdi ki, çərpələngə bir şey olsun, sınsın, qırılsın, və ya istəmədən ona bir xətər yetirsin.

Qızın ruhu çərpələnglə uçaraq həzin mehi içinə aldıqca rahatladığını hiss edirdi. Sanki mehin ürəyinə qatdığı sərinlik beynindəki bulanıqlığı durultmaqla yanaşı, həm də ürəyindəki tozu da silib süpürürdü.

Çərpələnglə irəlilədikcə yağışın damcı səslərini eşitdi. Qısa bir müddət sonra islanmasına baxmayaraq anladı ki, indiyə kimi heç vaxt özünü bu qədər güvəndə hiss etməmişdi. Ona görə də sakitcə yağış notları ilə bəstələnən musiqidən həzz almağa başladı.

Yağışdan sonra çıxan günəş qısa bir zamanda onun əsrarəngiz göyqurşağı görməsinə səbəb oldu. Qız başını qaldırıb onu saxlayan çərpələngə baxdı. Bununla o, sanki çərpləngə nəsə deməyə çalışırdı. Fəqət özü də bilirdi ki, bu mümkünsüzdür.

Sanki bu an çərpələng onun duyğularını oxudu, demək istədiyi sözləri dilə gətirmədən qızı başa düşdü. Qadın qüruru elə bir həddədir ki, onlar hər zaman hər şeyi demək məcburiyyətində deyillər. Elə qadına yaraşan da budur. Möhtəşəm qadınlar bir işarə işarə ilə, bir jest ilə nə demək istədiklərini ifadə edirlər. Amma bu da, arifə bir işarədir.

Göyqurşağının rəngləri müxtəlif çalarları ilə yarımhalqa kimi görünürdü. Digər göyqurşaqlarından fərqli olaraq bu halqalara yaxınlaşdıqca nə gözdən itir, nə də ondan uzaqlaşmırdı. Əksinə ora doğru yaxınlaşdıqca rəngarəng halqaların üzərində kiminsə əyləşdiyini sezdi.

Çərpələng dartılaraq göyquşağına doğru yaxınlaşdıqca halqaların üzərində əyləşən və onu özünə tərəf çəkən par-par parıldayan birini gördü. Bu şəxs ipləri əlində bərk-bərk saxlayıb özünə tərəf çəkirdi. Çox keçməmiş çərpələngi rəngarəng halqaların üzərində saxladı.

Yalnız bu zaman qız anladı ki, çərpələngi uçuran parıltı daha öncə qarşısına çıxıb onunla söhbət edən həmin varlıqdır. Ona yaxınlaşıb yanında əyləşdiyi zaman qız bir xeyli heyrətləndi. Bu ki onun kitabxanada qarşısına çıxan həmin oğlan idi. Onun burada nə işi ola bilərdi?

Qızı göyqurşağının üzərinə endirsə də, o, çərpələngdən ayrılmaq istəmirdi. Axı onu buralara bu çərpələng gətirib çıxarmışdı. Buraxıb buraxmayacağından əmin deyildi.

“O, getməlidir.” Bir anda mələyin səsini eşitdi.

“Hara?” qeyri-ixtiyari olaraq üzünü oğlana çevirdi. Amma oğlan ona bir qram da olsun diqqət yetirmədi.

“Sənin kimi insanları xilas etməyə” parıltı saçan varlıq dərindən nəfəs alaraq yenidən ipi boşladı və çərpələngi havaya buraxdı. Beləcə çərpələng çox uzaqlara yollanaraq gözdən itdi.

“Burada nə işin var?” qız sual dolu nəzərlərlə dilləndi. Amma onun mənasız baxışlarından heç nə anlaya bilmədi. Oğlan üzünü çevirib qıza baxdı. Sanki ona baxarkən nələrisə ifadə etməyə çalışırdı. Çərpələngin iplərini əllərindən bir az boşlayaraq pıçıldadı:

“Balıq tuturam.”

“Dənizə tor buraxmaq əvəzinə səmaya çərpələng buraxmaqla?”

“Mənim məqsədim onları xilas etməkdir.”

“Kimdən?”

“Elə özlərindən!”

“Onları özündən niyə xilas edəsən ki?”

“Özümüzə elədiyimiz haqsızlıqları bir başqası bizə qarşı edə bilməz.” üzünü yenidən buludlara çevirib səmaya baxaraq əlavə etdi, “Biz icazə verməsək heç kim bizi üzə bilməz.”

“Amma məni çox üzdülər, ən yaxınlarım, ən çox sevdiklərim məni çox incitdi. Onlar məni sevmir. Bilmirəm”. Qızın gözləri doldu. Harada olduğunu anlaya bilmədi.

 “Biz haradayıq?”

“Mənim yanımda” – Oğlan soyuqqanlılıqla dilləndi.

“Bəs siz kimsiniz?” Qız bir anda siz deyə müraciət etdi.

O isə gülümsədi, amma cavab vermədi, sanki qızın sualını eşitməmişdi. Sakitcə əlavə etdi:

“Gedək mənimlə”

Yerindən durarkən qız da onunla birlikdə ayağa qalxdı.

“Bəs çərpələng?” Bir anda qızın ağlına çərpələngin aqibəti gəldi.

“Çərpələngi pianoya bağlayacağam. Beləcə musiqilər insanların duyğularını yansıtdıqca nə onları yalnız buraxar, nə də yıxılmağa qoymaz.”

Göyqurşağından aşağı endikdə gözlərinə çoxlu sayda güzgü göründü. Hərəsi ayrı formada, hərəsi ayrı görüntünü əks etdirirdi. Qız güzgülərin önündən keçdikcə özünü fərqli görüntülərdə görüb çox təəccübləndi.

Bəzisində çox eybəcər, bəzisində çox gözəl, bəzisində çox yaşlı, bəzisində isə uşaq kimi. Nə qədər dayanıb o güzgüləri seyr etsə də, heç birində yanındakı parıltı saçan oğlanın yansımasını görə bilmədi.

Mələk arxadan yavaşca qızın kürəyinə toxundu. Qızı ən gözəl göstərən güzgünün qabağında dayanıb qulağına pıçıldadı.

“Bu güzgülərdə olan əkslərini görürsən? Hər biri müxtəlif formada səni əks etdirir.” Nəfəsini dərdi və sözünə davam etdi, “Onların hər biri sənə baxanların gözləridir. İnsanlar səni hansı formada görürsə, o formanı alırsan. Önəmli olan odur ki, sən özünü hansı güzgüdən, yəni kimin gözlərindən baxmaq istəyəcəksən. Bax, qarşında dayanan güzgü səni dünyanın ən gözəl xanımı kimi görür və göstərir. Sən isə özün haqqında deyirdin ki, “gözəl deyildim, amma çirkin də sayılmazdım, bəs insanlar məni niyə niyə sevmir?” – Bəlkə səni sevən, hər gecə dərdinə yanan hələ qabağına çıxmayıb. Həyat isə səni o insanla görüşdürə bilmək üçün yaralayaraq hazırlayıb sənə dərs verirdi.”

Oğlan bunu deyib bir anda qızı güzgünün içinə itələdi.

Bununla o, güzgünün içinə daxil olub heç gözləmədiyi bir boyuta keçdi.

Pəncərəyə düşən işığın şəfəqləri bu otağı az da olsa işıqlandırırdı. Qız ətrafına baxdıqda küncə qısılmış bir ədəd divan, qarşılarında isə bir televizor gördü. Oğlan televizora yaxın gələrək pultu əlinə alıb onu yandırdı. Əyilərək aşağıdan bir disk çıxartdı. Diskin üzərində qızın rəsmi və onun da arxasında qaranlıq kölgə görsənirdi.

Yenidən üzünü çevirib qıza baxdı:

“Hazırsan?”

“Nəyə?” Qız anlamadı.

“Burdan o tərəfə mən gələ bilməyəcəyəm” deyərək geri çəkildi.

Heç nə demədən diski televizora qoşmağı ilə qızın həyatı bir film lenti kimi gözünün qarşısında canlandı.

Bir anda sanki hadisələri televizordan deyil, reallığın özüymüş kimi izləyirdi. Qaranlıq otaq yox olmuş, qarşısında keçmiş xatirələri canlanmışdı. Yaşamış olduğu həyatına geri dönüb keçmişinə bir daha baxdı. Yaşadığı zaman düşündüyü fikirləri onu təqib edən qaranlıq bir pıçıltı kimi eşidə bilirdi:

“Beynimi ələ keçirən qaranlıq fikirlər bir sarmaşıq kimi uzanıb, çoxalırdı. Bundan yorulmuşdum. Artıq gecələr yatmaq işgəncə halını almışdı. Sanki daima məni izləyən, arxamca gələn qara, iri bir kölgə vardı. O hər zaman arxamca gəlirdi. İndi olduğu kimi. Varlığını hiss edə bilirdim. İlk başlarda ondan qorxsam da, artıq öy-rəşmişdim.”

Beləcə, öz həyat filminin lentlərini izlədikcə anladı ki, qaranlıq kölgə elə onun özüdür ki, var. Bu illər ərzində təqib olunduğunu sandığı qaranlıq kölgə əslində onun özü, ölümündən sonrakı həyatıymış. Qaranlıq kölgə hər şeyə səbəb olan həmin günə gəlib çatdığı zaman susdu. Geri çəkilərək qızı yalnız buraxdı. Anasının “tez gəl” deməsini uzaqdan eşidərkən, sevilməyən bir övlad olduğunu düşünmüşdü. Gözlədiyi şeylər anlayış, sevgi, sayğı və bir az da qayğı idi.

Qaranlıq kölgə düşündü: “Kaş keçmiş halına qayıda və bu qıza söyləyə bilsəydi, “bir az daha səbrli ol, həyat elə birini qarşına çıxardacaq ki, sən onun varlığı üçün hər gün Allaha şükürlər edəcəksən.”

Amma təəssüf ki, kölgə qıza yaxınlaşa bilmirdi. Hər dəfə bunu demək üçün yaxınlaşmaq istəyərkən qız ondan qorxub qaçmağa başlayır və özü üçün bir hasar yaradırdı. Bu vaxta qədər o, öz qaranlığından qorxmuşdu. Öz içindəki boşluq onu daxildən məhv etmişdi.

Qaranlıq kölgə lentləri diqqətlə izlədikcə atası ilə mübahisəni, sevgisiz atasının onu necə alçaltdığını təkrar izləmək istəyirdi. Amma o anda atası ilə olan son xatirəsinin əvəzinə atasının dərd-kədərdən büzüşüb haldan-hala düşmüş simasını gördü. Atası tabutun kənarında yerə yıxılıb tabutun taxtasını sığallıyırdı. Dırnaqları ilə tabutu nə qədər caynaqlamağa çalışsa da, heç bir xeyri olmurdu. Tabutu açsadyı belə, qızını həyata qaytara bilərdimi?!

Son mübahisəsində o, ağır ittihamları eşitdiyi üçün dözmür, nəfəs ala bilmədən gözlərindən yaş axıdırdı.

Qızından eşitdiyi “sən mənim atam deyilsən” sözü atasının qulağında cingildəyirdi. Axı atası nə edə bilərdi ki, öz sevgisini qızına göstərə bilməmişdi. Bəzi insanlar hər an öz sevgilərini hiss etdirməyə çalışarkən, bir başqaları bu sevgini göstərə bilmir və ya göstərməkdən çəkinirdi. Qorxurdular ki, bunu etsələr...

Soyuq külək bir anda əsərək bütün kadrları buxara çevirdi. Vəhşi dalğaların sərtcə qayalıqlara vuraraq çıxartdığı səs gecənin ecazkarlığına mirvari bir boyunbağı ilə bəzəyirdi sanki.

“Allahım, yardım et mənə” deyərək başını qaldırıb bağırdı. Əslində o ürəyində yalvarsa da, qaranlıq kölgə qızın içindəki səsi duya bildi. Arxasında peyda olduğu zaman qız qaranlıq kölgənin varlığını hiss edirdi. Amma daha qorxmurdu.

“Yenə də burdasan?” qız dedi. Heybətli varlığı həmişə yanında idi. Heç zaman onu tək buraxmamışdı. Qızı öz qaranlığına qəbul edib bağırmağa başladı. Qaranlıq dayanmadan qıza yaşamın gözəlliyindən bəhs edirdi. Amma qız bütün bu səsləri pıçıltı kimi hiss edirdi. “Ölüm məni çağırır” deyərək özünü dənizin boşluğuna ataraq heç nə düşünmədən əbədi olaraq gözlərini yummaq istədi.

Daş qayalıqlardan tullanarkən dənizin onu qəbul edəcəyini düşünürdü. Di gəl, belə olmadı. Dəniz 2 yerə ayrılarkən qız gəldiyi yolla o boşluqda addımlamağa başladı. Bu zaman dənizin necə 2 yerə parçalandığını gördü. Qaranlıq hələ də pıçıldamağa davam edirdi. Qız sadəcə o pıçıltıları dinləmək istədi. “Səsini duymaq istəyənə bir fısıltın yetər” deyirdilər. Qız bu gün həmişə qorxub qaçdığı qaranlığı dinləməyə başladı. Yavaşca gəldiyi yolla geri addımlayaraq dayandığı uçurumun kənarındakı dənizi tərk etdi.

O, dənizi tərk etdikcə dəniz yenidən birləşməyə başlayıb bir bötüv oldu.

Bu dəfə nə o qaranlıq, nə çərpələng, nə də ki, o oğlan vardı. Qəlbi dəfələrlə ayaqlar altında qalıb əzilməsinə baxmayaraq hələ də dimdik ayaqda durmağa çalışan qızın hekayəsi idi bu. Nə olursa olsun başına gələcək hadisədə özündə güc toplayıb geri dönən qızın hekayəsi idi.

Bütün ağrıları ilə mübarizə aparacaq qədər güclü və həyatın zərbələrindən yıxılmayacaq qədər güclü idi bu qız.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün  yağı əlində olan o ellərimizlə bağlı şeirləri

təqdim edir.

Hüseyn ARİF

GÖYÇƏLİLƏR, DAĞILMAYIN GÖYÇƏDƏN

Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən,

Göyçə qədim, Göyçə ulu Göyçədi,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.
Var-dövlətli, mal-qoyunlu Göyçədir,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Toxulcada axdı bulud, ötdü çən,
Xəbər tutdum durnaların köçündən,
Atla keçdim Ağbulağın içindən,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Göyçə eli şöhrətlidir ellərin,
"Göyçə gülü" əzbəridir dillərin,
Göyçə gölü göyçəyidir göllərin,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Xoş ləhcəni, şirin dili saxlayın,
Həm sevinci, həm nisgili saxlayın,
Zodda zodu, Cildə cili saxlayın,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Aləm bilir, hər hörmətim sizədir,
Dədə-baba məhəbbətim sizədir,
Mən Arifəm, vəsiyyətim sizədir,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı nəsr saatında sizlərə Nazilə Gültacın hekayələrini təqdim edəcək. İlk oxuyacağınız “İki limon” hekayəsidir.

İş­dən bir ne­çə sa­at bun­dan əv­vəl çıx­sa da, evə get­mə­yə hə­və­si ol­ma­dı, ayaqla­rı onu dar­tıb sa­hi­lə apar­dı. Xey­li do­laş­dıq­dan son­ra üzün­də, gö­zün­də ye­ni il ərə­fə­si bir ne­çə gün ev­də tək və tən­ha ol­ma­ğın kə­də­ri ilə met­ro­ya en­di. Ge­cə sa­at on iki­yə az qa­lır­dı. Xey­li adam­ qa­tar göz­lə­yi­rdi. Bir ki­şi iki ye­şik li­mo­nu gə­tir­ib, düz onun ya­nın­da­ca ye­rə qoy­du. Hiss olu­nur­du ki, ki­şi bərk yo­ru­lub, üz-gö­zün­dən yor­ğun­luq ya­ğır­dı, li­mon­lar­sa a­da­mın üzü­nə gü­lür­dü. Get­dik­cə ət­ra­fa qə­ri­bə bir xoş ra­yi­hə ya­yıl­maq­da, san­ki hər tə­rəf li­mon rən­gi­nə bo­yan­maq­day­dı. “Kim de­yir ki, sa­rı rəng bəd­bin­lik rəm­zi­dir”. İlk də­fə sa­rı rən­gin nə qə­dər gö­zəl bir rəng olduğunu dü­şün­dü. Li­mon­la­rın rən­gin­də hə­yat eş­qi, tə­ra­vət var­dı. Hə­rə bir-iki li­mon al­dı. O da li­mon al­maq is­tə­di­yi­ni bil­dir­di. Ki­şi ona iki li­mon se­çib ver­di, am­ma nə qə­dər israr et­sə də, li­mon­la­rın pu­lu­nu al­ma­dı. “Gö­zəl qa­dı­na hə­diy­yə edi­rəm, mən­dən ye­ni il hə­diy­yə­si ol­sun, iki­niz də gö­zəl­si­niz – sən də, li­mon da”, – de­di.

...Ye­ni il hə­diy­yə­si olan iki li­mon sto­lun üs­tün­də sa­rı-sa­rı gü­lüm­sə­yir­di, elə bil ki, ev­də iki ba­la­ca gü­nəş doğ­muş­du. Özü­nə çay süz­dü, əli gəl­mə­di li­mo­nu doğra­ma­ğa. Ye­ni ili bu bir cüt li­mon­la bə­ra­bər qar­şı­la­dı. “Hər şey gö­zəl ola­caq”, – deyə­rək, li­mon­la­ra ba­xıb gü­lüm­sə­di. O, tək de­yil­di...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Maraqlı söhbətlərdə bu dəfə mövzumuz şahmat olacaq, ölkəmizdə bu müdriklik rəmzi sayılan intellektul idman növünə maraq da böyükdür.

Bir dəfə şahmat üzrə 12-ci dünya çempionu Anatoli Karpov Misirdə olarkən, yerli bazarı gəzməyə çıxır. O, papirus satılan bir dükanında dayanır (Papirus  eramızdan 3000 il əvvəl Misirdə  yazı materialı kimi istifadə olunurdu və onun hazırlanması üçün su-bataqlıq bitkisi olan papirus topalağından (lat. Cyperus papyrus) istifadə edilirdi).

Çempion dostları üçün hədiyyələr seçmək istəyirdi və bunu üçün Qədim Misirin  ekzotik cazibəsini qoruyub saxlayan rəngli suvenirlər, orijinal artefaktlar tapmağa çalışırdı.

Acgöz və hiyləgər satıcı, sadə rus turistini dərhal tanıyaraq, canfəşanlıqla və israrla ona qədim bir papirus almağı təklif etməyə başlayır. O, Karpovu əmin edir ki, bu çox - çox uzun illər əvvəl, demək olar ki, II Ramses və ya hətta Tutanxamon dövründə istehsal edilmiş əsl papirusdur. Satıcı bütün tanrılara and içir ki, onun unikal sənədi orijinal materialdan və ənənəvi qədim Misir üsulu ilə hazırlanıb. Bunun üçün o, sinəsini döyür, əllərini göyə qaldırır və eyni zamanda qiyməti də yavaş-yavaş endirməyi də unutmayır. Reklam çıxışının sonunda isə o, təkəbbürlə: “Bu, əla papirusdur!”- deyir.

Əslində, "əla" adlandırılan bu papirus satılmağa başlamazdan əvvəl dükana bitişik otaqda hazırlanırdı və xammal kimi çürümüş banan qabığından istifadə edilirdi. Belə papiruslar isə bir aydan sonra alıcının əlində sözün əsl mənasında dağılırdı.

Satıcının satdığı malı belə gözəl reklam etməsinə baxmayaraq, Karpov hələ də onu almağa tərəddüd edirdi.

Bunu hiss edən satıcı son çarəyə əl atmaq qərarına gəlir. O Karpova yaxşı dostlarından birinin, həm də rus turistinin bu yaxınlarda ondan çoxlu papirus aldığını, onların həqiqiliyinə əmin olduğunu və sonra ona təşəkkür dolu bir kağız verdiyini söyləyir!

O vaxta qədər artıq pulqabını çıxarmış Karpov, buna baxmayaraq kağızdakı yazını oxumağa qərar verir. Satıcı inamla ona bir kağızı uzadır. Kağızda üzərində isə rus dilində aydın bir şəkildə yazılmışdı:

"Ondan heç nə almayın! O, fırıldaqçıdır!"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar incəsənət xadimi Fuad Hacıyev. Bu ad çoxunuza tanış gəlməz. Çünki o, yaradıcılıq dövrünün əsas hissəsini qardaş Türkiyədə keçiribdir.

Bu gün Fuad Hacıyevin doğum günüdür və haqlı olaraq onun adını çəkməyimiz yerinə düşər.

Fuad Hacıyev 1993-cü ildə Türkiyənin Selçuk Universitetinin rektoru Xəlil Cinin dəvəti ilə həyat yoldaşı Zaminə Hacıyeva ilə birlikdə Türkiyəyə gedib. Orada teatr bölümünün əsasını qoyub. Konya Səlcuk Universitetinin Dilek Sabançı Dövlət Konservatoriyasında 25 ildən artıq müəllimlik edib. Bununla yanaşı Ankara Dövlət Teatrı, Antalya və Mersin Dövlət Opera və Balet Teatrında onun müxtəlif əsərləri səhnələşdirib.

Ustad rejissor Türkiyədə yaşadığı illər ərzində 100-dən çox səhnə əsərinə quruluş verib. Hazırda Türkiyədə fəaliyyət göstərən teatrların böyük əksəriyyətində Fuad və Zəminə Hacıyevlərin tələbələri rejissorluq edir. O, SSRİ Xalq artisti, dünya şöhrətli azərbaycanlı bəstəkar Rauf Hacıyevin oğludur. Rauf Hacıyev vəfat etdikdən sonra oğlu atasının adını özünə təxəllüs götürüb və Fuad Raufoğlu olub.

Rauf Hacıyevi görkəmli maarifçi, Azərbaycan mətbuatının banisi Həsən bəy Zərdabinin qızı Qəribsoltan Məlikova böyüdüb, analıq edib. Fuad Hacıyev də daxil olmaqla Rauf Hacıyevin bütün övladlarına Qərib Soltan Məlikova nənəlik edib.

Fəaliyyəti

- Rejissorluq etdiyi tamaşalar

1. Çox bilmiş: Aleksandr Ostrovski

2. Kəndli kürəkən: Mösyo De Peargennac

3. Arvadının yanına qaç: Ray Kooney

4. İki bəyin uşağı: Karlo Qoldoni

5. Qaranlıqda komediya: Peter Şaffer

6. Qaç ata, qaç: Ray Kooney

Rejissorluq etdiyi opera və operettalar

- Ana, mən evlenirəm : Bakı

- Ana, mən evlenirəm : Moskva

- Yolayrıcı : Bakı

- Yolayrıcı:  Moskva

- Arşın mal alan (operetta): Üzeyir Hacıbəyov

- Ana, mən evlenirəm: Ankara Dövlət Opera və Balet teatrı

Məşhur rejissor 31 iyul 2023-cü ildə 81 yaşında Konya şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

ƏNVƏR MƏMMƏDXANLININ XATİRƏLƏRİNDƏN

(Yazıya alan Anar)

Həyat ülgüsü içində darıxmaq Ənvərin bir çox hekayələrində əks olunub – onun qəhrəmanları karvanlara qoşulur, baş götürüb uzaqlara getmək istəyi ilə çırpınırlar. Gəncliyində yazdığı “Karvan dayandı” hekayəsində də, qocalığında tamamlamaq istədiyi “Babək” romanında da... “Babək” romanının böyük hissəsini uzaq karvan yolunun təsviri tutur. “Əfsanəvi dağlar” hekayəsinin qəhrəmanı da adiliklər mühitindən əfsanələr aləminə qaçır, uzaq və uca dağ zirvələrində bəlalı məhəbbətini tapır və itirir. “Ay işığında” hekayəsində qoca aşıq sənətinin ecazıyla gəncliyini, cavanlıq ehtiraslarını, həvəslərini, hisslərini qaytarmaq istəyir və bu cəhdin mümkünsüzlüyündən üzülür... Və nəhayət, “Ayrıldılar”da bu insanı sıxan, bıkdıran adiliklər mühitinə qarşı üsyan iki sevgilinin qəribə, ilk növbədə izahsız və məntiqsiz görünən ayrılmalarıyla nəticələnir. Vaxtilə Səməd Vurğun bu hekayəni bəyənməmişdi, qəbul eləməmişdi və hətta “Axı niyə ayrıldılar?” adlı bir məqalə də yazmışdı. Amma onu deyim ki, Səməd Vurğun ümumiyyətlə Ənvərin şəxsiyyətini də, yaradıcılığını da sevirdi. “Şərqin səhəri” haqqında ayrıca bir məqalə də yazıb əsəri yüksək qiymətləndirmişdi. Ənvərə ərkyana bir zarafatla “Peçorin” deyərdi və məncə, hər ikisinin xasiyyətlərində, xüsusilə cavanlıq çağlarında oxşar cəhətlər çox idi. Gəncliklərində hər ikisi xəyalpərvər, romantik idilər. Birlikdə səfərlərdə, Moskvada, çox-çox məclislərdə olmuşdular. Ənvərin Səməd haqqında canlı detallarla zəngin olan xatirələri vardı, heyif ki, özü yazmadı. Mənim yadımda qalanları burda gətirirəm. Bu xatirələrin məzəli məqamları da var. Və qəribədir ki, bu məzəli xatirələrdə Mir Cəfər Bağırovun kabus kimi vahiməli surəti də yumor işığında görünür. “Bir dəfə Bağırov Mehdiylə məni çağırmışdı, Səməd də o vaxt Yazıçılar İttifaqının sədri idi, biz bir az gecikmişdik, Mərkəzi Komitənin qarşısında Səməd əsəbi var-gəl edir, papiros çəkirdi, bizi görən kimi üstümüzə düşdü: “Mənim kimi aslan, – dedi, – bura gələndə dizlərim titrəyir, siz hələ gecikirsiz də”... Bağırov bizi Moskvaya oxumağa göndərmək istəyirdi, biz imtina edəndə: “Əlbəttə, Bakıda bulvar qalır, “İnturist” qalır, gəzib-dolanmaq qalır, Moskvaya gedib oxumağı neyləyirsiz?” – dedi.

Bir dəfə yenə köhnə “İnturist”də idik, Səməd, Rahim, mən... “İnturist”in ovaxtkı məşhur metrdoteli İvan İvanoviç bizə yaxşı stol düzəltmişdi, yeyib-içdik. O vaxtlar da yazıçılar “İnturist”ə gedən kimi Bağırova xəbər verərdilər. Nə məsələyçünsə yenə yanındaydıq, birdən düşdü üstümüzə ki, bəli, gününüzü restoranlarda keçirirsiniz, içirsiniz, filan, bax, bu günlərdə yenə Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Ənvər Məmmədxanlı “İnturist”də kef edirlərmiş. Rəsul isə orda yox idi, nə o gün bizimlə “İnturist”ə getmişdi, nə də indi Bağırovun yanında yox idi. “İnturist”də də bizimlə Rahim idi, burda da vardı, amma Bağırov onun adını çəkmirdi, Rahim də üstünü vurmurdu. Gördüm bu dinmir, dedim: “Yoldaş Bağırov, Rəsul Rza orda yox idi!” “Bəs kim vardı?” Dedim: “Məmməd Rahim”. Rahim dərhal sıçradı: “Yoldaş Bağırov, içmişdim, amma lülüşqə deyildim”. “Sadis, durak”, – deyə Bağırov onun üstünə çəmkirdi. Gülüşdük və vəziyyət bir az yumşaldı, sonra cəsarətə gəlib: “Axı rus yazıçıları lap betər içir, – dedik. – Şoloxov, Fadeyev". Bağırov çox məntiqli cavab verdi: “Onların dədə-babaları da içib, sizə nə düşüb?”

Ənvərin Səməd Vurğunla və Bağırovla bağlı başqa bir xatirəsi daha dramatik idi...

40-cı illərdə bir şayiə buraxmışdılar (güman ki, bunu qəsdən, provakasiya üçün ediblər) ki, “Cavid sağdır, qayıdır və Cavidin köhnə dostu Abdulla Şaiq vağzala, onu qarşılamağa gedib”. Ənvər deyirdi ki, bu xəbəri Səməd mənə deyəndə yanımızda üçüncü bir adam da vardı və mən ondan şübhələnirdim ki, bu adam yoncadır. [1]. Səməd bu sözü təzə başlamışdı, stolun altında onun ayağını vurdum ki, danışmasın. Səmədin də bütün həyat təcrübəsiylə, zəkasıyla bərabər bir az sadəlövhlüyü də vardı, qayıtdı mənə ki, “ayə, nə olub, ayağımı niyə vurursan?” Bildim ki, xəbəri Bağırova çatdıracaqlar. Doğrudan da, bir müddət sonra Bağırov Şaiqin bu hərəkətinə görə Səmədi də bərk məzəmmət eləmişdi: “O qocaya nə düşüb vağzala gedir (yəni Şaiqə – A.), – demişdi, – yaxşı, tutalım lap Cavid gəlir, hardan gəlir? Həcdən, Məkkədən gəlir?”

Kamal Abdullayevlə apardığı son söhbətində də Ənvər o günləri xatırlayır: “Bağırov onu (Faruqu – A.) tutdurmadı, halbuki tutdura bilərdi (səbəb, məncə, Bağırovun rəhmdilliyi deyil, 37-ci il qırğınından sonra tutulma, sürgün və qətl planlarının doldurulması və 39-cu ildə repressiyalar kampaniyasının bütün ölkədə dayandırılması idi – A.). Amma başladı ki, yox, səni öyrədiblər. Yazıçılar İttifaqında öyrədiblər. Elə sənə Rəsul Rzanın qohumluğu da çatır. Bütün Yazıçılar İttifaqını darmadağın elədi. Bir-bir adamları çağırdı. O vaxt mən o adamların içində, düzdü, olmamışam. Səməd Vurğunu, Rəsul Rzanı, başqalarını, hamısını... İçəri girən kimi soruşarmış ki: “Kakoy on poet?” (Yəni Faruq – A.). Məsələn, Səməd nə bilsin ki, hadisədən xəbəri yoxdu. Deyib ki, “tovariş Baqirov, rastuşiy, xoroşiy poet”.“A... rastuşiy, xoroşiy poet??! Otur!”

Bağırovun qəribə bir xüsusiyyəti vardı, bu, Rəsulun da başına gəlib. O dövrün az-çox tanınmış ziyalısı Mərkəzi Komitədən ən yüksək vəzifəli bir məmurla toqquşa bilərdi və bu toqquşma Bağırova çatanda heç kəs yüz faiz əmin və arxayın ola bilməzdi ki, məsələ kimin xeyrinə həll olunacaq. Elə hallar olurdu ki, Bağırov bu konfliktdə, məsələn, Səmədin, ya Rəsulun tərəfini saxlayır, onlardan çuğulçuluq edən məmurları yerində otuzdururdu. Əlbəttə, əks hal da olurdu, çox olurdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)