İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərindən olan nakam şair Mikayıl Müşfiqin bu gün doğum günüdür, həm də onun atası, şair, yazıçı Əbdülqadir İsmayılzadə də iyunun 5-də dünyaya gəlib.

Əbdülqadir İsmayılzadə1865-ci ildə, iyunun 5-də Xızıda Sayadlı kəndində anadan olub. Atası Molla İsmayıl Xızı kəndinin tanınmış məktəbdarlarından olub. İbtidai təhsilini əvvəl öz atası Molla İsmayıldan alıb. Bir az sonra ərəb dilinə daha ətraflı bələd olmaq üçün Quba qazısı Axund Zəkidən ərəbcə təhsili alıb. Bir müddət Xızıda atasının yerində əski üsulda məktəbdarlıq edib.

Sonra 1902-ci ildə Bakıya köçmüş, burada müəllimlik fəaliyyətinə davam etmişdir. Bir müddət Cəfər Cabbarlıya da dərs deyib. 1905-ci ildə “Nəşri-maarif” cəmiyyətinin açmış olduğu yeni üsul ilə iki illik pedoqoji kursuna daxil olaraq oranı bitirmişdir. Bu kursu qurtardıqdan sonra əski üsulu buraxaraq şagirdlərinə yeni üsulda dərs verməyə başlamışdır.

1908-ci ildə Bakıda fəaliyyət göstərən "Səadət" məktəbinə dəvət olunmuş və ömrünün sonuna kimi burada çalışmışdır.

Mirzə Əbdülqədirin "Vüsaqi" təxəllüsü ilə yazdığı şeirlər o dövrün qəzet və jurnallarında çap olunurdu. Müslüm Maqomayev "Şah İsmayıl" operasını Mirzə Qədirin “Şahzadə İsmayıl” adlı poemasının əsasında yaradıb. Mirzə qədir həm də "Şah İsmayıl" operasının liberettosunu, "Seyfəlmülük", "Yusif və Züleyxa" operalarının mətnini yazıb. İlk iki operanı yazıb bitirsə də “Yusif-Züleyxa” və ”Əli xan” operaları yarımçıq qalıb.

Xatirəsi və irsi

Mirzə Əbdülqədir Vüsaqi 1914-cü ildə Bakıda dünyasını dəyişib.

4 iyun 1937-ci ildə Mikayıl Müşfiq həbs edildikdən sonra evindən onlarla kitab, yüzlərlə əlyazma da müsadirə edilib. Sonradan həmin müsadirə olunan əsərlər "əhəmiyyətsiz" hesab olunduğu üçün 13 oktyabr 1937-ci ildə yandırılıb. Çox güman ki, həmin kitablar və əlyazmalar içində Mirzə Əbdülqədir Vüsaqinin də əsərləri məhv olub.

Xızı şəhərində Mirzə Əbdülqədir Vüsaqi adına küçə var.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

Səməd Vurğunun anadan olmasının 60 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yığıncaqda Rəsul Rzanın çıxışı

  20 may 1966

Doğma Vətənimizin, Azərbaycanın hörmətli qızları, oğulları!

Əziz vətəndaşlarımız!

Əziz və hörmətli qonaqlarımız!

Bu gün Bakıda, Azərbaycanın paytaxtında, tarixi şərəfli qızıl səhifələrdə yazılmış şəhərdə Azərbaycanın sevimli oğlu, həməsrimiz, unudulmaz, böyük, gözəl şair Səməd Vurğunun anadan olmasının 60 illiyini bayram etmək üçün toplaşmışıq. Səməd Vurğun o xoşbəxt sənətkarlardandır ki, xalqın dərin hörmət və məhəbbətini qazandı, bu məhəbbət və hörmətin təzahürünü özü gördü. Bu gün elə bir kənd, elə bir oba, elə bir şəhər, elə bir qəsəbə tapmaq olmaz ki, orda Səməd Vurğunun adı təkrar-təkrar çəkilməsin, orda Səməd Vurğunun şəkli asılmamış olsun, orda Səməd Vurğunun kitabları oxunmamış olsun. Bu böyük xalq məhəbbətinə Səməd Vurğun öz atəşli qələmi, soyumayan qəlbi, özünün böyük humanist ideyaları ilə nail olmuşdur.

Səməd Vurğun böyük bir poeziya tarixinə malik olan Azərbaycan xalqının yetişdirdiyi ən qüdrətli sənətkarlardandır. Onun arxasında ulu babaları – Nizamilər, Füzulilər, Mirzə Fətəlilər, Sabirlər, Cəlil Məmmədquluzadələr, onun yanında, onunla bərabər işləyən Cəfər Cabbarlılar və onunla birlikdə qələm çalmış, bugünkü ədəbiyyatın yaradıcıları, onun dostları, yoldaşları yaşamışdır, ondan irəli onun qabağa baxan şahin gözlərinin işlədiyi ənginliklərdə tələbələri, onun çox sevdiyi gənclər yaşamışdır və yaşayır, onlar da həmin bu nəcib ədəbi ənənələri davam etdirir və davam etdirəcəklər. Əgər Səməd Vurğun Azərbaycan xalqı üçün ədəbi ənginliklər yaradıb getmişdisə, Azərbaycan xalqı bununla fəxr edirsə, Səməd Vurğun da bütün ömrü boyu Azərbaycan xalqına məhz inqilabi ənənələrlə, millətlər dostluğu ilə, xalqlar qardaşlığı ilə, öz tarixi səhifələrini bəzəmiş olan bir xalqa mənsub olduğu ilə, bu xalqın övladı olduğu ilə fəxr edirdi.

Səməd Vurğun qısa bir ömür yaşadı, lakin bu qısa ömründə o, çox böyük işlər gördü. Biz bu gün Səməd Vurğunun məzarı üstündəki abidənin açılışı mitinqində iştirak etdik. Onun məzarı üzərində bu gün qranit daşlar qoyulmuşdur. Bəlkə küləklər, yağışlar, zamanın isti-soyuğu bu qranitləri ovxarlayacaqdır, onları toza döndərə biləcəkdir. Lakin sənətkarın sözü xalq yaşadıqca, xalq durduqca yaşayacaqdır və Azərbaycan xalqı da ölümsüz olduğu üçün, daim yaşadığı üçün Səməd Vurğun şeiri də, Səməd Vurğun sənəti də, qranitlər parçalansa da yaşayacaq, davam edəcək, nəsillərdən-nəsillərə gözəl bir yadigar kimi keçəcəkdir.

Biz Səməd Vurğunu ona görə sevirik ki, o, xalqın qəlbinin necə döyündüyünü, bu döyüntülərin ən incə, ən zərif cəhətlərini hiss və tərənnüm edə bilirdi.

O, xalqla bağlı bir insan idi. Əgər təbir caizsə, Səməd Vurğun xalqın bir parçası idi. O, özündə mənsub olduğu xalqın ən nəcib cəhətlərini təcəssüm etdirirdi. Bu nəcib sifətlər millətlər qardaşlığı, insanlara məhəbbət, hər zaman, hər yerdə böyük və dərin bir humanizm hissilə zəhmət çəkən insanlara, xeyirxah insanlara, nəcib insanlara dost olmaq, qardaş olmaq hissləri idi. Bu sifətlər Azərbaycan xalqının yaşayıb-yaratması, dinc əməyi sevməsi sifətləri idi. Bunlar Səməd Vurğun şeirində özünün yüksək ifadəsini, yüksək poetik keyfiyyətini tapmışdı.

Səməd Vurğunun anadan olmasının 60 illiyini bir el bayramı kimi qarşılayırıq. Bu salona yalnız Bakı zəhmətkeşləri deyil, Azərbaycanın bütün rayonlarından zəhmətkeşlər gəlmişlər. Onların bura gəlməyi, bu təntənəmizdə iştirak etməyi göstərir ki, Səməd Vurğunun 60 illiyinin bayramı ümumi bir xalq bayramına çevrilmişdir.

Əziz yoldaşlar! Elə sənətkarlar var ki, onlar haqqında nə qədər danışsan, nə qədər yazsan, yenə də azdır. Çünki bu sənətkarların qoyub getdiyi irs yalnız mənsub olduğu dövrdə deyil, ondan bir çox illər sonra, on illər, bəlkə əsrlər sonra hələ təsdiq olunacaq, hələ açılmamış səhifələri, sirləri açılacaq, o sənətin ən gizli səhifələri aydın olacaq. O, gələcəkdə də nəsillərə ilham verəcək, onları həyatda yaşamağa, mübarizəyə çağıracaq. Səməd Vurğun belə sənətkarlardandır. Onun əsərləri indi bizim gəncliyimizin tərbiyəsində böyük rol oynadığı kimi, gələcək nəsillərimizə də bir dərs kitabı kimi, masa üstündə hər gün oxunan kitab kimi əziz olacaqdır.

Mən bu gün böyük bir iftixar hissi ilə deyə bilərəm ki, Azərbaycan şeirinin dünya miqyasında qazandığı böyük şöhrətində bizim dostumuz, qardaşımız, bizdən çox erkən ayrılmış, lakin çox böyük irs qoyub getmiş Azərbaycanın böyük oğlu, mərd oğlu Səməd Vurğunun çox böyük, çox böyük, çox böyük rolu vardır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

O Rusiyada da, Azərbaycanda da çox məşhurdur. Gənc, perspektivli və zəngin. İnsana daha nə lazımdır ki? Amma səbr edin. Qazandıqlarını qorumaq şox vacibdir. Bəzən illərdə qazandıqlarını bircə gündə itirə bilərsən.

Sizə Azərbaycan əsilli rusiyalı video bloger Hüseyn Həsənovdan danışıram. O Hüseyn Həsənovdan ki, 5 iyun 1994-cü ildə Sankt-Peterburqda anadan olub. Və bu gün onun doğum günüdür.

Məktəbi bitirdikdən sonra Hüseyn Sankt-Peterburq Dövlət İqtisad Universitetinə daxil olub, 2015-ci ildə oranı bitirir. Həmin il xəstə olan atası Hüseynə restoran biznesini təhvil verir. Təhsil aldığı müddətdə KVN-də çıxış edirdi, bundan sonra Hüseyn Həsənov videolar yaratmağa və bloqunu davam etdirməyə başlayır. 2017-ci ildə "İlin Kişi Bloqeri" nominasiyasında LF City Awards mükafatına layiq görülüb.

2018-ci ildə Cosmopolitan-a görə Runet-də ən nüfuzlu 10 insan sırasına daxil olub. Elə həmin il Hüseyn Həsənov MC Doni və Lucy Chebotina-nın "Randevu" treki üçün çəkilmiş klipində rol alıb. İnstaqramda baxış sayına görə də rekord vurmuş, bloqqerin videosuna 12 milyondan çox izləmə olmuşdur. 

Sonra o, " Əhval rəngim mavi" mahnısına parodiyasını - " Əhval rəngi qırmızı" buraxmağa qərar vermiş, 2019-cu ildə "10 Lyam", Natan ilə "Seç" və Sally & Tabby ilə "Baş sənlə dolu" adlı treklərini, 2020-ci ildə "Sən yox" mahnısını buraxmışdır. Həsənov həm də biznes bacarıqlarının öyrədilməsi üzrə “Milyonerin ağlı” kursunun müəllifi kimi də tanınır.

Hüseyn Həsənovun iştirak etdiyi musiqi klipləri

1. DONI və Lusya Çebotina - "Görüş"

2. Natan - "Mənə sevgini göstər"

3. Klava Koka - "MDK-ya aşiq (Kişi versiya)"

4. Anet Sey - "Güvə"

Anons vermişdim axı. Hüseynlə bağlı xoşagəlməzliklər var. O, 2025-ci ilin may ayında çirkli pulların yuyulması ilə bağlı cinayət işinə görə Rusiyada axtarışa verilib. Bax belə. Allah köməyi olsun deyək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan kinosunun tarixinə adı qızl həriflərlə yazılan bənzərsiz aktyorlardan biri də Hamlet Xanızadə olub. O, parlaq istedadı ilə Həsənəğa Turabov, Həsən Məmmədov, Şahmar Ələkbərzadə, Səməndər Rzayev, Fuad Poladov kimi sanballı aktyorların sırasında özünə yer alıb.

Cəmi qırx səkkiz il ömür sürüb. Amma bu qırx səkkiz ildə elə uğurlara imza atıb ki, bu uğurlar ona xalq məhəbbəti qazandırıb, ölməzlik gətirib. Adı hələ də ehtiramla yad olunur, ruhuna rəhmətlər dilənilir. Onun yaratdığı obrazların heç biri tamaşaçı diqqətindən kənərda qalmayıb, hər biri yaddaşlarda dərin iz buraxıb...

Hamlet Bəbir oğlu Xanızadə 1941-ci ildə Bakının Şağan qəsəbəsində dünyaya göz açıb.O, təkcə istedadlı aktyor deyildi, həm də Azərbaycanın qeyrətli oğullarından biri idi. Vətənin, xalqın namusunu çəkən, onun yolunda ölməyə belə hazır olan aktyor, əslində 20 Yanvar faciəsinin qurbanı oldu. 1990-cı ilin yanvar hadisələri onu çox sarsıtmışdı. Tez-tez “Şəhidlər Xiyabanı”na gedir, şəhidlərin məzarlarını ziyarət edirdi...
Növbəti dəfə fevralın 2-sində, çəkilişdən sonra dostlarıyla birlikdə Şəhidlər Xiyabanına yollanır. Orada güclü başağrıları tutduğu üçün dostları əvvəlcə onu evinə gətirirlər. Sonra da özündə olmadığını görüb təcili xəstəxanaya çatdırırlar. Bir gün reanimasiyada qalandan sonra, səhərə yaxın keçinib. Hətta şəhidlərimizin 40 mərasimini görmək belə ona nəsib olmadı…

Yaşasaydı bu gün - iyunun 5-də əməkdar artistin 84 yaşı tamam olacaqdı. Yəqin ki, ad gününü həmkarları ilə birlikdə qeyd edəcəkdi. Amma heyf, çox heyf ki, 35 ildir aramızda yoxdur...
Ruhun şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

Sadıq Qarayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Artıq III dövrdə bütün dünyanın əsasən yekcins Tropik florası 3 qrupa bölünməyə başladı. Ardınca iqlim diferensasiyalaşdı və biosferin inkişaf tarixi ayrılmağa başladı.

Şimal Yarımkürəsində Tropik vilayətin kənarında Holarktik (yunanca “qolos”-bütün, “arktikos”-şimal) flora quruppası yarandı. Bura bir flora vilayəti- Holarktik vilayət daxil idi. Ekvatorun yaxınlığında Pantropik (yunanca “pantropi”-hər iki yarımkürəni əhatə edən tropik) flora quruppası yarandı ki, bura Neotropik (yeni tropik) və Paleotropik (qədim tropik) flora vilayətləri daxil idi. Cənub Yarımkürəsində isə Tropik ərazinin kənarında Holantarktik flora qurupuna daxil olan Avstraliya, Kap və Antarktida flora vilayətləri yarandı.

Ümumiyyətlə mövcud olan hər şey nələrinsə birləşməsi və ya parçalanmasının indiki anda görünmələri, var olmaları deyilmi?

Məsələn, biz özümüz, 100 il əvvəl haralarda, hansı formada idik? 100 il sonra necə olacıq? Təbii ki, yox deyildik və yox olmaycağıq. 

Belə deyək, məsələn, bu gün gördüyümüz pendir dünən süd idi, sırağa gün keçinin süd vəzilərində idi. Zamanla geri gedəndə otlarda torpaqda, havada, suda parçalanmış vəziyyətdə idi. 

Bu mənəda insan və ya var olan hər şey də zamanla geri gedəndə haralardasa səpələnmiş halda olub, bu gün mövcuddur, sabah yenə haralrsa səpələnəcək.

Demək ki, mövcudluq səpələnmək və bütövləşməyin mərkəzindəki xüsusui haldır.

Zamanla geri gedəndə xalqlar da ya Adəm və Həvvada, ya da primatlarda birləşirlər.

Zaman keçdikcə Bitkilər aləmi kimi dünyaya yayılıb, fərqli su, torpaq, hava, qida və s. amillərin təsirindən diferensasiya edib, xalqlar qrupu və xalqlar əmələ gəlib. 

Şükür ALLAHA ki, biz də Azərbaycan xalqı kimi ali bir xalq olmuşuq.

Birləşmə parçalanma yazanda xoş bir xatirə yadıma düşdü.

7-ci ya 8-ci sinifdə oxuyurduq. Rəhmətlik kimya müəllimimiz Sabir müəllim məni lövhəyə çıxardı. Birləşmə və parçalanmaya aid reaksiyalar yazmağımı istədi, dərsimiz o idi.

Mən də oxumurdum, səhlənkarlıq edirdim, dərsdə müəllimə qulaq asmaqla hər şeyi bildiyimi zənn ediridim. Və dərs başlayan kimi də, kitab -dəftəri vərqələyib, çulumu sudan çıxarırdım. Bunu müəllim hiss etmişdi. Odur ki, imkan vermədi kitaba baxım, dərhal löhvəyə çıxardı.

Bir parçalanma reaksiyası yazdım. Dedi birləşmə yaz. Həmin reaksiyanın tərsini yazdım, düşdüm ki, parçalanıbsa  belə də birləşər..

Qulağımın dibindən necə şillə dəydisə, elə bil dinamit partladı.

- elə bilirsən, hər parçalanan birləşir? - Sabir müəllim isehzalı və əsəblə soruşdu.

Dostumu Habili də eləcə çıxardı löhvəyə, o da bir reakiya yazdı.

Müəllim:

-bu reakiyanı harada oxumusan?

-kitabda..

-gəl göstər

İndiki kimi yadımda dostum tabaşirə batmış barmaqlarıyla kitabı aşağı yuxarı vərəqləyirdi, həmən o olmayan reaksiyanı axtarırdı. Necə şillə dəydisə, elə bil banka ağzı atddı, "Pakk" elədi.

Sonralar biz kimyanı yaxşı oxumağa başladıq. Sabir müəllimin yanına birgə hazırlığa getdik. Simvolik pul verirdik, gah da vermirdik. O bizi elə hazırlaşdırdı, öyrətdi ki, sonralar biz rayonumuzda, mən kimya-biologiya təmayül məktəbdə olimpiadalardan 1-ci, 2-ci yerlər tuturduq. Hətta institutlar arası olimpiadad da Vüqar, Fərman dostlarımla Pedoqoji Universiteti ikinci yerə çıxarmışdıq.

İndi də kimyadan bildiklərimin 80-90 faizi Sabir müəllimin öyrətdikləridir.

Sabir müəllimin şilləsi hara parçalandı? Necə oildu?

Habil dostumla mənim zəhmətimizlə birləşib kimya biliklərinə çevrildi.

ALLAH Sabir müəllimə rəhmət eləsin.

Ancaq mən düşünürəm ki, parçalanan nə vaxtsa birləşib, bütövləşəcək.

Bir nöqtə necə ki, parçalanıb , genişlənib, kainat əmələ gəldi, eləcə də sürətlə yığılıb, nöqtəyə keçəcək.

Elm-texnika dünya xalqlarını da yenidən birləşdirəcək, bütövləşdirəcək.

Ondan əvvəl isə Azərbaycanımız bütövləşəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

İlkin Vəliyev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu gün oxuculara iki yeni şeirimi təqdim edirəm. Onlar bir qədər ənənəvi deyil. Onlarda işıq axtarmaq boşunadır, onlarda daha çox zülmət var. Amma ən kəskin zülmət də lazımdır ki, bir noxud boyda işığın dəlisinə çevriləsən.

DÖRDÜNCÜ BARMAQ

Bəh-bəh…

Nə pis oldu.

Dərdlərimə vaxt ayırmağım.

Nəhayət nifrət etdiyimi tapdım özümdə.

Ən doğma yadlara,

ən yad doğmalara and olsun ki,

insan doqquz barmaqlı qalanda,

misralarını nişanlandırıb,

şeirləri ilə evləndirir.

Həmin o barmaqsa, xatirələri dilləndirir.

Atama qismət olmayan sevgi

mənə də qismət olmadı.

Bilirəm…

İndi bizi “Heç nə” yoracaq.

Sənsə getdin

mənim sərhədlərimi kim qoruyacaq?

Böyüdün xoş gününü gördüm…

Böyüdün ən xoş gününü gördüm.

Atalığımı bəyənmədin.

Öz sevginlə öyünmədin.

Dama-dama böyütdüyümü

aldılar əlimdən,

hansı söz çıxsa da dilimdən,

yıxılacaqsan

uşağının yatağından,

sevgilərin otağından,

sıxılacaqsan silahın darağından

olanların yaddaşına.

Yalvaracaqsan xatirələrin qardaşına.

Səni keçmişin qulağından tutub

aparacaq o biri otağın başına.

Nişanlar yəqin ki sevgidən bezir.

Ona görə də, ümidlər

dördüncü barmağı kəsir.

İndi rəhmət diləyirəm

bir şairin kitabına,

bir əyyaşın içilməyən şərabına,

sən isə tapşırıram günahkar savabına.

İndidən sonra yüzlərlə şeir tüpürəcəm

sənin şərəfinə…

ŞEİRİYYATIN SONUNCU ŞEİRİ

Mənə düşman kimi baxmağını istəyirəm

peşman kimi yox.

Sən düşmanım olanda,

sən sən kimi olursan.

Sən peşman baxanda mənə dönüşürsən.

İndi hər xoşbəxt ailəni

bizə oxşadıram.

Sənsə düşünürəm ki,

getdiyin hər yerdə

ofisiantlara bəxşiş verəcəksən.

Sənə mənim xidmət etdiyimi düşünəcəksən.

Xəyallarımız naminə

etdiyim xidmətlərə bəxşiş düşməyəcək.

Artıq sənə yazmalı olduğum

ən pis şeiri yazacağam.

Yəqin ki, bu gündən sonra

çətin qələm alam əlimə.

Bir də ki, hər cücəni əzizləyəndə

ona “Göyərçin” deyəcəyəm.

160 nömrəli avtobusa

həmişə səninlə minəcəyəm.

Sən mənim ən düzgün səhvimsən.

Daha sən mənim güvənməmək vərdişimsən.

Sənə xəyallarla yox,

uşaqlarınla oynamağı arzu edirəm.

Sən yaxşı ana olacaqsan.

Yaxşı ana, yaxşı insan olmaqdan

daha asandır çünki.

Səni bağışlayıram

Atalıq haqqımın xatirinə.

Sənə xoşbəxt ol - deyirəm

insanlıq haqqımın xatirinə.

Mən hər şeyin

yaxşısını bildiyimi düşünürdüm.

Ta ki, xırda bir xatirə

mənimlə lağ edənə qədər.

Bizi gözəl unut.

Bizi gözəl gizlə

ər qınağından.

Bizi gözəl anlat

övladından, uşağından.

Çünki biz sənin tək uğrunuq.

İkimiz də 

başqa həyatlara vurğunuq.

İndi isə sənə əlvida deyirəm…

Torpaqdan bir sümük çıxardıb

qucaqlamaq istəsəm də.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində yenidən nəsr vaxtıdır, sizlərə Əlisəftər Hüseynovun “Meloman” adlı sənədli hekayəsi təqdim edilir.

MELOMAN

(sənədli hekayə)            

"Sözün qurtardığı yerdə

.musiqi başlayır".

Artur ŞOPENHAUER

          …Diksinib yuxudan ayılandan sonra bir müddət harada olduğunu müəyyən edə bilmədi – görünür, nənəsi demişkən, silkələnib yuxusunun içindən hələ tam çıxmamışdı. Yuxuda gördüklərini və yaşadığı hissləri şüurunun fokusuna heç cür yığa bilmirdi: elə bil məkan və zaman duyğusunu itirmişdi. Axı harada idi o? Yuxuda gördüyü o möhtəşəm konsert salonunda, yoxsa həyətlərindəki böyük gilas ağacının altında? Bəs onda bu taxta divarlar nə idi? Həyətlərinin hasarları bir yana, konsert salonunun divarları taxtadan olmur axı.

          Qəfildən ona elə gəldi ki, heç yerdə də deyil, haradasa uzarlarda mavi səmada qanadslz-filansız uçur və belə getsə, ruhu bu dünyanı tərk edib həmişəlik məchul bir aləmə qovuşacaq.

          Gün növbətçisinin ucadan dediyi və  boş dəhlizin divarlarına dəyib əks-səda verən sözlər öz işini gördü:

          – Farağat! Bölük növbətçisi çıxışa!

          Konsert salonu artıq bir ildən də artıq hər gecə yatdığı kazarmanın soyuq divarları arasında əriyib yox oldu, həyətlərindəki gilas ağacından gələn xoş qoxu burnundan çəkilib getdi, hansısa bir qüvvə asudəlik içində üzən ruhunu sanki aşağı çəkib Rusiyanın uzaq bir qəsəbəsində yerləşən əlahiddə bölüyün taxtadan tikilmiş kazarmasındakı əsgər çarpayısına bağladı. Amma nə növbətçinin kobud səsi, nə də kazarmanın soyuqluğu bayaqdan  içində qövr edən o səsə – “Rast”ın möhtəşəm melodiyalarına dov gələ, onları susdura bilmədi, çünki o melodiyalar çoxdan ruhunun bir parçasına çevrilmişdi.

          “Rast” simfonik muğamına olan bu sevda ürəyində nə vaxt cücərmişdi, ruhuna necə hopmuşdu, bilmirdi. Bunu sözlə ifadə etmək çətin, bəlkə də, mümkünsüz idi. Əsgərliyə gəlməmişdən əvvəl son iki ildə dostunun Bakıdan alıb gətirdiyi valı hər gün azından iki dəfə oxutdurub dinləməsəydi, nəfəsi tıncıxırdı. Ələlxüsus da gecə yatmazdan əvvəl onu mütəq dinləməli idi, yoxsa yata bilməzdi. Və çox vaxt da o melodiyaların təsirindən məst olub nə vaxt yuxuya getdiyindən xəbəri olmazdı. Belə vaxtlarda anasının o biri otaqdan deyinə-deyinə gəlib valoxudanı şəbəkədən ayırmağını görməsə də, dediyi (və çox güman ki, hər dəfə təkrar etdiyi) sözləri bir dəfə yarıyuxulu vəziyyətdə eşitmişdi: “Vallah, bu gədənin başı çönəcək… Nə görüb bu səs-küydə, bilmirəm”.

          “Ay səni, mənim əziz anam. Bu, səs-küy deyil ey, mənim ruhumdur, qiyafəsini dəyişib musiqiyə, melodiyaya çevrilib. Onu dinləyəndə özümü görürəm, elə bil ikinci dəfə doğuluram”.

          28 dəqiqəlik simfoniyaya o qədər qulaq asmışdı ki, artıq əzbər bilirdi, ürəyi istəyəndə ağzında zümzümə edirdi. Əlbəttə ki, özü üçün. Amma necə oldusa, bir dəfə çayxanada dostlarının yanında bu sevdadan söz saldı və simfoniyanın final hissəsini şövqlə, həvəslə ağzında ifa elədi. O vaxt dostlarından biri anasının dediklərini təəccüb, heyrətqarışıq istehza ilə bir qədər başqa formada təkrarladı:

          – Qardaş, belə getsə, sən dəli olacaqsan…

          Lüğətlərə baxıb öyrənmişdi ki, onun kimi adamlara meloman deyirlər, yəni janrından, növündən asılı olmayaraq bütün musiqi əsərlərinə maraq göstərən, musiqi ilə yaşayan adam. Doğrudan da, musiqi onun üçün kefinin duru vaxtlarında əylənmək, vaxt keçirmək üçün vasitə yox, hisslərin, duyğuların səsi, ruhun obrazı, əksi kimi bir şey idi və o, bu səsləri duya, oxuya, o obrazı görə bilirdi. Onun fikrincə, bu dünyada hər şeyin – daşın, yarpağın… ən başlıcası isə hər bir insanın öz musiqi obrazı vardı, adamlar təkcə canlı varlıq kimi yox, həm də öz xarakterlərinə, temperamentlərinə uyğun musiqi melodiyası kimi mövcud idilər. Uşaq mahnılarından tutmuş, böyük simfoniyalara qədər xoşuna gələn xeyli miusiqi vardı. Amma “Rast” onun üçün ayrı aləm idi. Bu əsərdə nə isə sirli, magik  bir qüvvə vardı, onu dinləyəndə asudəlik, xoşbəxtlik, işıq içində üzürdü, “Rast”ın güzgüsündə özünün heç kimə açmadığı sirlərini görürdü, elə bil öz-özü ilə sonu görünməyən, heç vaxt bitməyəcək əbədi söhbətə başlayırdı.

          Əsgər gedəndə “Rast” yazılmış valı evlərində qoyub “Rast” ın özünü ürəyində Rusiyanın bu uzaq qəsəbəsinə gətirdi, evləri, doğmaları üçün darıxanda onunla söhbətləşdi, dərdləşdi, soyuq, şaxtalı qış gecələrində qarovulda olanda “Rast”ln istisinə qızındı, “Rast”ın melodiyalarından qanad taxıb  Vətənə – küçədəki akasiya ağacının xoş ətri dolan həyətlərinə sarı uçdu…

          Bu gecə də bu yuxu!

          Qəribə yuxu idi – elə bil nə əvvəli vardı, nə də sonu. Gördü ki, böyük, işıqlı bir konsert salonunda tək-tənha oturub. Qəfildən maestro Niyazi sağ tərəfdəki qapıdan daxil olub səhnəyə qalxdı, onu gözləyən orkestrin qarşısına keçib salona baş əydi, elə üzü salona dayanıb cibindən çıxardığı dirijor çubuğunu havada yellədi və elə o andaca “Rast”ın möhtəşəm sədaları ürəyinə sancılıb ruhunu zəbt elədi.

          O, televizorda maestronu dirijorluq edən yerdə görmüşdü, amma indi bir vaxtlar gördüklərinin içində idi – maestronun melodiyaların tempinə, ritminə uyğun dəyişən sifətini, əllərinin qeyri-adi hərəkətlərini, barmaqlarının rəqsini canlı izləyirdi.

          O heç vaxt dirijorun üzü salona, arxası isə orkestrə tərəf dayanıb dirijorluq etdiyini görməmişdi və yəqin ki, heç vaxt da görməyəcəkdi. Amma indi ağlına gəlməyən olayın şahidi idi. Yuxu məkanında – öz yuxusunun içində olduğunu bilmirdi axı. Bunu qəfildən diksinib yuxudan ayılandan bir müddət sonra bildi.

          İndi çarpayıda uzanıb o yuxunu bütün təfərrrüatı ilə yadına salmağa çalışa-çalışa içində baş qaldıran yeni bir istəyi – “Rast”ın özünü, daha doğrusu, “Rast” yazılmış valı bura gətizdirmək, təkcə özünün yox, hamının eşidəcəyi tərzdə səsləndirib bu qəsəbənin  havasının, səmasının canına hopdurmaq arzusunu reallaşdırmaq barədə düşünürdü…

          Səhər yeməyindən bir saat sonra adına “Leninckaya komnata” dedikləri otaqda ictimai-siyasi məşğələ vaxtı ali hərbi məktəbi bu il bitirmiş gənc leytenant Şiyanov xalqlar dostluğu barədə mühazirə oxuyanda dəftərindən bir vərəq qoparıb dostu Yasinə aşağıdakı məzmunda məktub yazdı:

          “Yasin, salam. Bu məktubu məşğələ vaxtı tələsik yazıram. Xahiş edirəm onu oxuyandan sonra bizə get, anama de ki,  kitab şkafının üstünə qoyduğum valoxudanın yanındakı valı – sənin Bakıdan alıb gətirdiyin “Rast”ın valını deyirəm – sənə versin. Onu mümkün qədər tez mənə göndər.

          Hələlik bu qədər.

          Dostlara salam de”.

***

Düz iki həftənin tamamında gözlədiyi bağlama gəldi. Böyük val idi, bir üzünə “Rast”, o biri üzünə maestronun müxtəlif janrlarda bəstələdiyi kiçik həcmli əsərlər yazılmışdı. Elə bu üzün düz ortasında maestronun hansısa qəzetdən kəsib götürdüyü şəklini yapışdırmışdı.

          Valı sığalladı, şəklə baxanda evdə qoyub gəldiyi valoxudan gəlib durdu gözlərinin qabağında, kövrəldi və sevincinin təntənəsini tam yaşamağa macal tapmamış fikir onu götürdü: “Yaxşı, mən bu valı harada, necə oxudacam ki, səsini hamı eşitsin?”

          Aydındır ki, valı sığallayıb üzünə baxmaq üçün gətizdirməmişdi. Amma indi başa düşdü ki, onu burada səsləndirmək şansının olmamasını nəzərə almayıbmış.

          Pərt halda boynunu qaşıya-qaşıya vəziyyətdən çıxış yolu axtarmağa başladl və qəfildən bircə anın içindəcə o yolu tapdı…  “Dayan, dayan… Bölükdə hər gün səhər yerbəyerinin sonunda SSRİ-nin dövlət himnini səsləndirən valoxudan var axı. Niyə ağlıma gəlmir bayaqdan? Düzdür,   onun qoyulduğu otağın açarı həmişə starşinada olur və  otağa ondan başqa heç kimin girməyə icazəsi yoxdur. Nə olsun? Xahiş edərəm,  yarım saat mənə icazə verər”.

          Eni təxminən bir, uzunluğu da iki metr olan o hücrədə heç vaxt olmamışdl. Amma eşitmişdi ki, orada üstünə köhnə bir valoxudan qoyulmuş kiçik mizdən və SSRİ-nin dövlət himni yazılmış valdan başqa heç nə yoxdur. Hər gün səhər yerbəyerinin sonunda hərbi hissənin komandiri ucadan “Farağat” komandası, ardınca da əlini baş geyiminə yaxınlaşdırıb “SSRİ- nin hava sərhədlərinin müdafiəsi üçün döyüş növbəsinə başla” əmrini  verən kimi içəridə hazır dayanmış starşina valoxudanın iynəsini işə salırdı və himnin həyətdəki dirəyə bırkidilmiş səsucaldandan pərvazlanan sədaları kiçik qəsəbənin, bəlkə də, hər yerinə yayılırdı…

          Axşam yeməyindən sonra starşinaya yaxınlaşdı:

          – Yoldaş starşina, müraciət etmək olar?

          Starşina içkili adamların gözləri kimi süzülən gözlərini ona zilləyib dedi:

          – Olar.

          – Xahiş edirən nəzarətinizdə olan kiçik otaqdakı valoxudandan yarım saat istifadə etməyimə icazə verəsiniz.

          Nəyə görəsə ümid edirdi ki, starşina tərəddüd etmədən açarı çıxarıb ona verəcək və sonra da gedəcək öz vacib işlərinin dalınca.

Amma tam əksinə oldu.

          – Başın xarab olub-nədir, yoldaş əsgər? O valoxudanın köməyi ilə hər səhər dövlət himni səslənir. Onun saz olmağına başımla cavabdehəm – bu bir. İkincisi, nəyinə lazımdır o valoxudan sənin?

          Eşitdiklərindən dilxor, məyus olsa da, axıra  kimi getmək qərarına gəldi:

          – Bir val var, onu səsləndirəcəm.

          Starşinanın gözləri qəzəblə parıldadı:

          – Val? Nə val? Nəyi səsləndirəcəksən onunla?

          – ”Rast” simfonik muğamını, – fəxrlə dedi. – Bizim böyük dirijor və bəstəkar Niyazinin əsəridir.

          Starşina dünyagörüşü yüz qram araq, turşuya qoyulmuş  beş-altı  xiyar, əsgərlərin həftəsonu hamamlanması, alt paltarlarının camaşırxanada yuyulub təmizlənməsi və bu kimi digər qayğılarla məhdudlaşan tipik rus mujiklərindəndi və indı onun həmin o illərdə  nəinki himninin təəssübünü belə canıyananlıqla çəkdiyi SSRİ-də, hətta onun hüdudlarından kənarda da yaxşı tanınan, dünyanın ünlü dirijorlarından hesab olunan Niyazini tanımaması hardasa təbii idi. Amma dediyi sözlər Niyazinin, onun təmsil etdiyi xalqın sanbalına qətiyyən yaraşmadı:

          – Sənin “Rast”ın bilirsən hara getsin?  – həmin o vulqar sözü işlətdi, –  Niyazidir, Miyazidir, o da dalınca. Simfoniya yazan olub bunlar. Sizin qıy-qışqırığınıza görə karyeramı risk altına qoymalıyam? – alovlu çıxışına tipik rus sözləri ilə nöqtə qoymağı da unutmadı, – çernomazı çurbanlar!

          Starşinanın ağzından çıxan hər söz başına ağır çəkic zərbəsi kimi dəyir, ruhuna mismar kimi sancılırdı, amma cavab verə bilmirdi, çünki ən kəsə cavab starşinanın üzünə tüpürmək idi ki, andıra qalmış subardinasiya qadağası buna imkan  vermirdi.

          Bir müddət hərəkətsiz dayandl və çıxışını bitirib öz vacib işlərinin dalınca gedən starşina hələ gözdən itməmiş ağlına gələn fikirdən diksinib – elə bil yeni Amerika kəşf eləmişdi – öz-özünə pıçıldadı: ”Səhv etdin, həddi keçdin, yoldaş starşina. Sən sən ol, mən də mən. Səni qıy-qışqırıq adlandırdığın o “Rast”ın sədaları altında faragat dayandırmasam, dədəmin oğlu deyiləm. Onda görərik kimdir çurban”.

          Səhər yerbəyeri həmişə 13-15 dəqiqə çəkirdi. Ertəsi gün də elə oldu. Komandir ötən günün döyüş növbəsini qısaca təhlil elədi, yaxşı xidmətinə görə kimlərisə təriflədi, pis xidmətinə görə kobud sözlərlə kimlərisə tənqid elədi, yeni gün üçün tapşırıqlar verdi və nəhayət, əlini baş geyiminə yaxınlaşdırıb hər gün verdiyi  əmri təkrarladı:

–        SSRİ-nin hava sərhədlərini qorumaq üçün döyüş növbəsinə başla!

          Sırada rus, özbək, gürcü, ukraynalı, erməni millətindən olan əsgərlər, sıranın qarşısında və komandirin yanında dayanmış zabitlər özlərini “qurudub” farağat vəziyyəti aldılar və və bir neçə addımlıqda dirəyə bağlanmış səsucaldandan SSRİ-nin himni əvəzinə “Rast”ın möhtəşəm sədaları gözdən-könüldən uzaq bu kiçik qəsəbənin səmasına yayıldı.

          Kimin birinci özünə gəldiyini demək çətin idi. Bu səslər orada olanların hamısının qulaqlarından girib içlərində bir fırtına, təlatüm yaratdı. Neçə saniyə keçdi, bir Allah bilir. ”Qurumuş” bədənlər bir-bir boşalmağa, gözlər hədəqəsindən çıxmağa başladı. Ardınca komandir elə əcaib bir səslə nərildədi ki, elə bil fili yerə yıxıb başını kəsirdilər.

          Starşina özünə gəlib iynəni valdan ayıran kimi komandirin növbəti bağırtısı həyəti başına götürdü.

          – Bu nədir belə?

          Sonra üzünü sağ tərəfə – həmin o kiçik otağln həyətə baxan pəncərəsinə tutub yenə hiddətlə bağırdı:

–        Yoldaş starşina, səndən soruşuram: bu nədir?!

          Əlində “Rast”ın valını tutmuş starşina əks tərəfdən – kazarmanın qapısından çıxıb yüyürə-yüyürə komandirə yanaşdı və it kimi zingildədi:

          – Əclaf gecə pəncərədən girib valı dəyişdirib, yoldaş komandir… Mən… mən günahkar deyiləm…

          – Bəs sən kor idin? Görmədin bunu?

          – Ağlıma gəlmədi, yoldas komandir, –  starşına komandirin qəzəbli baxışlarına tab gətirmədi,  başını əyib yerə baxdı.

          – Sənin heç vaxt ağlın olmayıb və olmayacaq da, starşina. Sən çurban kimi bir şeysən. Lap çumosan. Bildin?

          Sonra valı qoyuna dönmüş starşinanın əlindın dartlb aldı və üzünü sıraya çevirib dedi:

          – Kimdir bu diversant, çıxsın irəli.

          Bu olaya mərd-mərdanə, kişi kimi nöqtə qoymaq lazım idi. Ona görə də tərəddüdsüz, mərd-mərdanə dedi:

          – Mən…

          Komandir səs gələn tərəfə baxıb onu gördü.

          – Sıradan çıx! – elə bil məğlub edəcəyinə  əmin olduğu rəqibini rinqə çağırırdı.

          O, sıradan çıxdl, sonra hərbi qaydada çevrilib üzü sıraya tərəf dayandı.

          – Sənin başın xarab olub, əsgər, yoxsa bu sütül vaxtında hərbi tribunal keçir ürəyindən? Bilmirsən ki, dövlətin himni həmin dövlətin toxunulmaz atributudur? Başa düşmürsən ki, odla oynayırsan? – yağdırdığı bu suallara cavab gözləmədən sol tərəfində dayanmış leytenant Şiyanova tərəf çevrildi. – Bax öz işinə fəxr elə, yoldaş leytenant. Sənin tərbiyə etdiyin əsgərdir bu.

          Şiyanov gozlərini yerə  dikib dinmədi.

          – Yaxşı, bunu niyə, hansı məqsədlə elədin? – komandir yenə ona müraciət etdi. – Amma kişi kimi düzünü de.

          Mən o vala yazılmış əsərə qulaq asmaq istəyirdim, yoldaş komandir.

          Komandir əlindəki vala saymazyana nəzər salıb soruşdu:

          – Bunu qayda-qanun çərçivəsində, adam kimi edə bilməzdin?

          – Adam kimi eləməyə imkan vermədilər, – deyib komandirin yanında dayanmış starşinaya baxdı.

          Komandir starşinanın əcaib forma almış sifətini süzüb, deyəsən, işin nə yerdə olduğunu başa düşdü.

          – Yoldaş starşina, sənə xidməti işinə yazılmaqla şiddətli töhmət, sənə isə –  yenə Şiyanova baxdı, – töhmət elan edirəm. Hər ikinizin tutduğunuz vəzifəyə  uyğun olmamanız barədə tam qərara gələndən sonra bu barədə yuxarı komandanlığa raport yazacam. Bunu  – əlindəki valı leytenanta uzatdı, – hələlik özündə saxla, əgər iş  yuxarı komandanlığa qədər böyüsə, əşyayi-dəlil kimi lazım olacaq. – Sonra əsgərə tərəf çevrilib onu başdan ayağa süzdü – Səni isə hələlik 2 günlük həbs edirəm. Özü də cəzanı haupvaxtda yox, kartof anbarında çəkəcəksən.

          …Hərbi hissədə hamının “komandirin kurortu” adlandırdığı köhnə anbarın böyük hussəsi yerin altında idi. Ora girəndə kifləmiş kartof iyi içəridəki rütubətə qarışıb ürəyini bulandırsa da, buna əhəmiyyət vermədi. İçində qəribə bir xatircəmlik, əminlik vardı. Əsas məsələ həll olunmuş, starşinanın dərsini vermiş, “Rast” ın heç olmasa giriş hissəsini canlı dinləmiş, üstəlik bu qəsəbənin havasına, səmasına qovuşdurmuşdu.

          Və xoşbəxtcəsinə fikirləşirdi ki, illər keçəcək,  nə  starşina, nə bu olayın iştirakçıları, nə də onun özü bu dünyada olmayacaq,  amma  bu qəsəbənin havası “Rast”ın o möhtəşəm sədalarını  öz canında həmişə gəzdirəcək…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?

Bu yerlə çarpışan, göylə əlləşən

Dostdan, aşinadan necə əl çəkim?

Bu şeir elə-belə yazılmayıb, Stalin repressiyasının qanlı qılıncı başı üzərində dayandığından, bu gün, ya sabah haqqında ölüm hökmü kəsiləcəyini şair duymuşdu, fəryad edirdi, belə gənc yaşında, nakam yaşında dünyadan getməmək üçün fəryad edirdi. Amma onun bu fəryadı rus-erməni və yerli satqınlardan ibarət bolşevik cəza aparatının eyninə belə deyildi…

Məşhur şeirin davamı isə belədir:

Dönmə bir şəbnəmə yaz səhərində,

Könül, günəş kimi parla yerində!

Göylərin lacivərd ətəklərində

Gedən bu qovğadan necə əl çəkim?

Baxınız, dan yeri sökülmüş kimi,

Dostlar bir cəbhəyə tökülmüş kimi.

Uzaqdan-uzağa xam gümüş kimi

Ağaran səhradan necə əl çəkim?

Təbiət varlıdır, təbiət xəsis,

İşlədərkən onu, sən ey mühəndis,

Mən də qart daşlara verdiyim bu hiss,

Bu incə mənadan necə əl çəkim?

Bir yanda tərlanlar, dumanlı dağlar,

Bir yanda kəkliklər, ayna bulaqlar,

Bir yanda bülbüllər, çiçəkli bağlar,

Mən bu tamaşadan necə əl çəkim?

Həyat dedikləri bu keçməkeşdən,

Qəlbimdə, qanımda yanan atəşdən,

Gecədən, gündüzdən, aydan, günəşdən,

Bu əngin fəzadan necə əl çəkim?

Qarşımda dalğalı dərin bir ümman,

Ümmanı sarsıdır bir acı tufan,

Bəyaz köpükləri bir çiçək yapan

Şeirdən, xülyadan necə əl çəkim?

Ulduzlar fikrimin çırağbanıdır,

Bulud xəyalımın karıvanıdır,

Səma ki, hissimin aşiyanıdır,

Böylə bir səmadan necə əl çəkim?

Mehriban sevgilim qarşımda durdu,

Yenə şairliyim başıma vurdu,

Məndən məcnun kimi könül maraqla sordu:

-Bu saçı leyladan necə əl çəkim?

Xəzan acısına edib təhəmmül,

Gülün kölgəsində ötəndə bülbül,

- Həyat, həyat!- deyə çırpınır könül.

Könüldən, sevdadan necə əl çəkim?

Sən aldın aşını yeni hisslərdən,

Ey cavan qələmim, düşmə bəhərdən,

A dostlar, söyləyin, mən bu hünərdən,

Bu təbi valadan necə əl çəkim?

Mənbələrə görə o, güllələnərək dənizə atılıb, lakin, bəraətindən sonra ailəsinə verilən ölüm kağızında yazıldığına görə isə o, sürgündə, həbs düşərgəsində vəfat edib - bu gün represiya qurbanı, gənc yaşda dünyadan nakam köçən şairimiz, yeni Azərbayan şeirinin öncülüllərindən sayılan Mikayıl Müşfiqin doğum günüdür.

Mikayıl Əbdülqadir oğlu İsmayılzadə 1908-ci il iyunun 5-də Bakının Dağlı məhəlləsində, ziyalı ailəsində dünyaya gəlib. Atası müəllimlik edib, “Vüsuqi” təxəllüsü ilə şeirlər yazıb, 1902-ci ildə Xızıdan Bakıya köçüb.

Körpə ikən Mikayıl anasını, altı yaşında isə atasını itirib, nənəsinin himayəsində böyüyüb. 

1915-1920-ci illərdə Rus-Azərbaycan məktəbində, 1920-1927-ci illərdə əvvəlcə Bakı Darülmüəllimində, daha sonra isə 12 nömrəli ikinci dərəcəli məktəbdə, 1927-1931-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb. Əmək fəaliyyətinə müəllimliklə başlayıb, Bakı məktəblərində yeddi il dərs deyib. 

Mikayıl Müşfiqin ilk mətbu əsəri 1926-cı ildə "Gənc işçi” qəzetində

dərc olunan "Bu gün” şeiri olub. “Duyğu yarpaqları” adlı son şeiri isə 1937-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilib. 

1930-cu ildən başlayaraq onun “Küləklər”, “Günün səsləri”, “Buruqlar arasında”, “Bir may”, “Pambıq”, “Vuruşmalar”, “Şeirlər”, “Şəngül, Şüngül, Məngül”, “Qaya”, “Kəndli və ilan” kitabları nəşr olunub.  

1957-ci ildən başlayaraq  əsərləri “Seçilmiş əsərləri”, “Əsərləri”, “Duyğu yarpaqları”, “Əbədiyyət nəğməsi”, “Könlümün dedikləri”, “Həyat sevgisi” və digər adlar altında  çap edilib. 

Tərcümə ilə də məşğul olan şair A.Puşkinin “Qaraçılar” (Ş.Abbasov ilə birlikdə), M.Lermontovun “Demon” poemalarını (R.Rza ilə birlikdə), S.Marşakın “Huşsuza bax, huşsuza” şeirini, T.Şevçenkonun, Ö.Xəyyamın və başqa şairlərin irsindən nümunələri, eləcə də M.F.Axundzadənin “Şərq poeması”nı Azərbaycan dilinə çevirib. 

Stalin represiyasının qurbanı olan gənc şair 1937-ci il iyun ayının 4-də - növbəti ad gününə hazırlaşırkən evində həbs edilərək, əksinqilabçı milli təşkilatın üzvü, sovet hakimiyyətinə qarşı silahlı üsyana hazırlıqdan xəbərdar olmaqla ittiham edilib və mənbələrə görə 1938-ci il yanvarın 6-da amansızlıqla güllələnib. Özündən sonra övladı da qalmayıb, belə ki, oğul övladı elə doğulandan bir neçə həftə sonra yüksək hərarətdən vəfat edib.

1956-cı il mayın 23-də SSRİ Ali Məhkəməsinin hərbi kollegiyasının qərarına əsasən Mikayıl Əbdülqədir oğlu İsmayılzadəyə bəraət verilib. 

Şairin həyat yoldaşı Dilbər Axundzadənin 1968-ci ildə “Müşfiqli günlərim” adlı xatirələr kitabı nəşr olunub, kitabın son genişləndirilmiş nəşri isə 2005-ci ildə işıq üzü görüb.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2025)