3 iyun 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Fərid Şəfiyev arasında görüş keçirilib.

Görüş zamanı əməkdaşlığın perspektiv istiqamətləri barədə fikir mübadiləsi aparılıb, birgə tədbirlərin təşkili imkanları nəzərdən keçirilib.

Tərəflər mədəni diplomatiyanın ölkələrin xarici siyasətinin mühüm tərkib hissəsi kimi təşviq olunmasının əhəmiyyətini vurğulayıb.

Görüşün sonunda tərəflər arasında davamlı əməkdaşlıq və mütəmadi əlaqələrin qurulması barədə razılıq əldə olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Ramin Yaşardır.

Ramin Yaşar

Təbriz

GÜNEY

Hər səhər üz tutub üzünə sarı,

Günəş gözlərinə baxaram güney.

Dərdini Təbrizin ərkindən duyub,

Soyuq əllərini sıxaram güney.

Ahına qovrulub, oduna yanıb,

Sevginə can atıb, sözünü anıb,

Qutsal torpağını səcdəgah sanıb,

Gülgün ürəyinə axaram güney.

Sən yaşam yağışım, yaşayış payım,

Varlıq sırasında ulduzum, ayım,

Ağrından süd əmsə çörəyim, çayım,

Özüm öz evimi yıxaram güney.

Elə yad saçların daransın dara,

Şanlı arzuların otursun bara,

Xan Araz bağrımda olmasın yara,

Quzeyi köksümə taxaram güney.

Hər səhər üz tutub üzünə sarı,

Günəş gözlərinə baxaram güney...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində türk dünyasının qürur və iftixar rəmzi sayılan “Divanü lüğət-it Türk” barədə danışacağıq.

Mahmud Kaşğarinin XI əsrdə ərsəyə gətirdiyi “Divanü lüğət- it Türk” əsəri türk dilinin ilk sistemli lüğəti olmaqla yanaşı, eyni zamanda türk xalqlarının mədəni, sosial və etnoqrafik həyatını əks etdirən qiymətli mənbədir. Bu əsər sadəcə leksik vahidlərin izahı ilə kifayətlənməyib, onların hansı türk boylarına məxsus olduğunu, hansı bölgələrdə istifadə edildiyini, müəyyən sözlərin fonunda həyat tərzi, inanc sistemi, adət-ənənələr, qida mədəniyyəti və sosial münasibətləri də geniş şəkildə təqdim edir.

Araşdırmamızda əsas məqsəd “Divanü lüğət- it Türk” əsəri əsasında türk xalqlarının dil və etnoqrafik xüsusiyyətlərini ortaya çıxarmaq, dövrün ictimai-mədəni mənzərəsini bu əsərin dili vasitəsilə şərh etməkdir.

1. Mahmud Kaşğari və əsərin məqsədi

 Mahmud Kaşğari “Divanü lüğət- it Türk” əsərini Bağdadda ərəb dilində qələmə almış və bu əsəri əsasən Abbasi sarayında türklərə qarşı formalaşmış yanlış təsəvvürləri aradan qaldırmaq məqsədilə hazırlamışdır. O, türk dilini ərəb dilinə bərabər səviyyədə təqdim etməyə çalışmış, türklərin zəngin dil və mədəni irsə malik olduqlarını sübuta yetirmişdir.

2. Türk dillərinin təsnifatı və dialekt fərqləri

 Əsərdə oğuz, qıpçaq, qarluq, çiğil, yağma, uyğur, peçenək kimi müxtəlif türk boylarına aid sözlər verilir. Mahmud Kaşğari bəzi sözlərin hansı tayfada necə tələffüz edildiyini, sinonim və dialektal fərqlərini qeyd edir. Bu fakt əsərin sadəcə bir lüğət deyil, ilk dialektoloji mənbə olduğunu göstərir. Məsələn:

• “Sub” (su) – bəzi bölgələrdə “suv”
• “Yaylaq” – bəzi bölgələrdə “yazlıq”

Bu fərqlər türklər arasında regional dil fərqlərinin artıq formalaşdığını göstərir.

3. Etnoqrafik məlumatlar

Mahmud Kaşğarinin təqdim etdiyi sözlər yalnız leksik mənada deyil, onların izahı zamanı verilən şərhlər, atalar sözləri və şeirlər etnoqrafik baxımdan da çox dəyərlidir. Aşağıda bu məlumatların əsas sahələr üzrə təsnifatını təqdim edirik:

a) Geyim və məişət

• “Ton” – xəz kürk
• “Yağlıq” – baş örtüyü
• “Çatma” – kəmər
  Bu sözlər türklərin iqlim şəraitinə uyğun geyim tərzlərini və gündəlik məişət avadanlıqlarını göstərir.

b) Qida və içki

• “Et” – ət
• “Yağ” – yağ
• “Qımız” – at südündən hazırlanan içki
  Bu sözlər köçəri həyat tərzində ət və süd məhsullarının əsas qida olduğunu göstərir.

c) Silah və hərbi terminlər

• “Kılınç” – qılınc
• “Yay” – ox atan silah
• “Nezek” – mizraq
  Bu terminlər türklərin döyüşkən və hərbi təşkilatlanmış toplum olduqlarını göstərir.

d) Sosial quruluş

• “Beg” – tayfa başçısı
• “İl” – dövlət
• “Qan” – ali rəhbər
  Bu anlayışlar türk tayfa sistemində mövcud olan sosial iyerarxiyanı və dövlət quruculuğunu əks etdirir.

e) Dini və inanc sistemi

• “Tengri” – Tanrı
• “Qut” – ilahi bəxşiş, müqəddəs güc
• “Yalavaç” – peyğəmbər
  Bu sözlər göstərir ki, türklər hələ İslamdan öncə təbiətə bağlı inanclar sisteminə (tengrizm və şamanizm) malik olublar.

4. Folklor və mədəniyyət

Əsərdə yüzlərlə atalar sözü və şeirlər də təqdim olunur ki, bunlar da xalq hikmətini, həyat tərzini və dünyagörüşünü əks etdirir. Məsələn:

• “Yigidi ata tərbiyə edər.” – Sosial tərbiyənin ailə və ata rolunu vurğulayan atalar sözüdür.

Bu nümunələr türk xalqlarının şifahi mədəniyyətinə dair dəyərli məlumatlar təqdim edir.

 Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğət- it Türk” əsəri yalnız türk dillərinin ilk sistemli lüğəti deyil, həm də geniş miqyaslı etnoqrafik qaynaqdır. Əsərdə verilmiş sözlər və onların izahları vasitəsilə XI əsr türk toplumlarının dil, mədəniyyət, adət-ənənə, dini inanclar və sosial həyatları barədə ətraflı məlumat əldə etmək mümkündür. Bu baxımdan əsər həm dilçilik, həm də antropologiya və etnologiya sahələri üçün əvəzolunmaz bir mənbədir.

 Araşdırmanın nəticəsi olaraq demək olar ki, “Divanü lüğət- it Türk” əsəri türk xalqlarının mədəni kimliyini, dil zənginliyini və ictimai-mədəni həyatını öyrənmək üçün əsaslı və çoxşaxəli bir qaynaq kimi dəyərləndirilməlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Arzuları necə həyata keçirməyin Barbara Şer təlimatı

Barbara Şerin tam adı «Arzulamaq ziyanlı deyil. Doğrudan da, istədiyin şeyi necə əldə etməli» olan kitabın məğzi budur: «Arzuların həyata keçməsi üçün özünühipnozla məşğul olmaq, ekstrasens – falçı yanına getmək lazım deyil. Lazım olan arzuya çatmaq məsələsinin praktiki metodikasını işləyib hazırlamaq, planlaşdıra bilmək bacarığı, özünü yeniliklərə hazırlamaq xüsusiyyəti, lazımi material və informasiyalara yol tapmaq, yeni kontaktlar qazanmaqdır».

Barbara Şerin kitabında çox dəyərli bir hissə var: həyatdan nə istədiyinizi bilmək, özünüzə yaxın olan emosional obrazı tapmaq, öz arzularınızı daha yaxşı ifadə etmək üçün 5 sadə çalışma.

Birinci çalışma.

Sizdə müsbət emosiya yaradan rəngi seçin. Bu, vacib deyil ki, ən çox sevdiyiniz rəng olsun. Rəngi seçdikdən sonra təsəvvür edin ki, həmin rəng siz özünüzsünüz. Rəngin adından mətn yazmağa başlayın: «Mən göy rəngəm. Mən səmanın və dənizin rəngiyəm. Mən də bu iki varlıq kimi azad, güclü və üsyankaram».

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

Səməd Vurğunun xatirəsinə həsr olunmuş gecədə Rəsul Rzanın çıxışı

Azərbaycan Elmlər Akademiyası,

           May, 1958

Mənim yadımdadır, Azərbaycan Ali Sovetinin II sessiyasında Səməd Vurğunun bir çıxışı oldu. Mən bu çıxış haqqında demək istəyirəm. Bilirsiniz ki, o sessiyada bizim əlifba məsələsi müzakirə olunurdu. O dedi: “Yeni əlifba hər şeydən əvvəl bizim ana dilimizin inkişafına kömək etməlidir. Bu yeni əlifbanı qəbul etdikdəbiz hansı şərtləri irəli sürməliyik? Birinci şərt budur ki, – Səmədin sözləridir, – yeni tərtib edilmiş əlifba Azərbaycan milli dilinin bütün xüsusiyyətlərinə cavab verməlidir. Bizim dilimizin bir nöqtəsi, bir vergülü də zərər görməməlidir. Çünki dil əlifba əsasında deyil, əlifba dil əsasında yaranır”.

Yoldaşlar, mən təəssüflə deməliyəm ki, bu nitq Səmədin çap olunmuş əsərlərində yoxdur. Gərək onu şairin külliyyatına salaq. Bu nitqində Səməd Azərbaycan dili haqqında bilavasitə danışaraq deyirdi ki, bizim dilimiz hər hansı bir dil kimi sosializm dövründə də öz xəzinəsi əsasında zənginləşmişdir.

Biz xalq varını qoruyuruq. Onun müqəddəs var-dövləti isə xalqımızın dilidir. Dil xalqın namusu, tarixi, demək, onun vicdanıdır. Biz hər yerdə dilimizi göz bəbəyi kimi qorumalıyıq. Və mənə elə gəlir ki, bu gün biz əziz şairimizin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün hər cür tədbir görürüksə, bunlar hamısı yaxşı, yerindədir. Ən böyük abidəmiz isə Səməd Vurğunun canından artıq sevdiyi Azərbaycan xalqının səadəti uğrunda mübarizədir. Onun üçün ən böyük abidə uzun illər uğrunda mübarizə elədiyi, sevdiyi və öz böyük qüdrəti ilə yaranmasında, inkişaf etməsində, zənginləşməsində böyük rol oynadığı gözəl, saf, təmiz Azərbaycan dilidir ki, onun keşiyində durmalı, onu Səməd Vurğun kimi sevməli, Səməd Vurğun kimi qorumalı, zənginləşdirməli və bununla da böyük şairimizin əbədi xatirəsini öz qəlbimizdə yaşatmalıyıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və incəsənət"

Rejissor Elçin Musaoğlu, “40-cı qapı” filmi.

Növbəti dəfə bu film barədə danışacağıq.

Hadisələr ötən əsrin sonunda yeniyetmə bir gəncin həyatından bəhs edir. 

14 yaşlı Rüstəmin (Həsən Səfərov) Moskvaya alver üçün getmiş atasının ölüm 

xəbəri gəlir. Həyata hazır olmayan yeniyetmə gənc və çıxılmaz vəziyyətdə qalan 

evdar anası adi məişət problemlərinn əlində aciz qalırlar.

Belə vəziyyətdə Rüstəm ailəyə qazanc gətirmək məqsədilə məktəbi atmağa məcburolur. Dolanışıq naminə hər cür əziyyətə qatlaşan bu yeniyetmənin maraqlı bir 

dünyası var. O, ruhunun ritminə uyğun olan musiqilərin avazı ilə xəyal qurur, mahir nağara 

ifaçısı olmağı arzulayır, bu musiqi alətini almaq üçün pul toplamağa çalışır. Lakin maşın yumaqla gündəlik yaşayışlarını güclə təmin edən yeniyetmə xəyallarının

gerçəkləşə bilməyəcəyini də başa düşür.

Ailənin ağırlığının azyaşlı oğlunun çiyinlərinə düşməsinə razı olmayan Rüstəmin 

anası ona kömək etmək istəsə də, həyatın sərtləşmiş qanunları və ətrafındakı 

bədniyyətli insanların olması ona bu imkanı vermir. O, susmağa, oğlunun qəmgin həyat tamaşasındakı “çaşqın qurban” obrazını seyr 

etməyə məcburdur.

Hadisələrin cərəyan etdiyi Bakıətrafı kiçik qəsəbədə (“40-cı qapı”da) belə 

yeniyetmələrin çoxluq təşkil etdiyini görürük. Məktəbi atıb, küçələrdə maşın 

yumaqla bir tikə çörək qazanmağa məcbur olan Rüstəm isə onların 

ümumiləşdirilmiş obrazıdır.

Rüstəm İbrahimbəyovun gözəl bir sözü var: “İncəsənətin əsas məqsədi insanda

insanlığı qorumaqdır”. 

“40-cı qapı” filmində də bu meyar əsas götürülüb. Həyatın sıxıntıları ilə dolu 

kadrların fonunda insanlara ünvanlanmış mərhəmət, səmimiyyət prinsipləri 

dayanır. 

Həyatın yazılmamış amansız qanunları dünya kinosunun həmişə aktual mövzusu 

olub.

Sürrealizm, neorealizm cərəyanlarına aid olaraq dünyanı heyrətə salan filmlər 

müxtəlif xalqların sakinlərinin daxili aləmlərinin, mənəvi dünyalarının mahiyyətinibədii dəyələrlə, vizual effektlərlə dəqiq şərh etdiyinə görə cəmiyyəti heyrətə 

gətirirdi.

Bizim kinoda isə hadisələrin mahiyyəti bəzən sovet rejiminin qadağalarına məruz 

qaldığına görə o qədər də qabarıq və emosional işlənmədiyindən bəzi dövrlərin 

kino təqdimatında həyat süni və yad təsir bağışlayıb. Bu gün isə vizual vasitələrin

 (televizor, kompyuter, telefon və s.) bolluğunda olan tükənməz tamaşaçı tələbatına cavab vermək çətindir. Filmlərin baxılmamağının səbəbini bu kimi amillərlə 

əsaslandırsaq da, kinosevərlərin arasında səmimi, sadə hadisələrin poetik və yaxud real təsvirlərinin seyrinə üstünlük verən düşüncəli tamaşaçılar da çoxdur.

Bu mənada kinoda tamaşaçıların gözlərini qamaşdıran köməkçi təsvir vasitələrinin (kompyuter qrafikası, ən son texniki təchizat və s.) rolu o qədər də həlledici deyil. Çünki, bədii mahiyyəti güclü olan ekran əsərlərinin dramaturji materialına bu kimi amillərin yoxluğu elə də xələl gətirmir.

Deməli, kinonun durmadan inkişaf edən imkanlarının labüdlüyü hər bir film üçün vacib deyil. Yetər ki, yaradıcı kollektivin fərdi keyfiyyətlərindəki peşəkarlıq aydın və qabarıq şəkildə özünü büruzə versin.

“40-cı qapı” filmindəki reallığa maksimum səviyyədə yaxın olan hadisələrin 

şablonsuz təsvirlərinin kamera dinamiksizliyi ilk baxışda sanki məziyyətlərin qəbul olunmasını ləngidir. Lakin hadisələrin məntiqi mənasını dəqiq diktə edən 

mizanlardakı personajların mövqeyi, aktyorların qabarıq ifaları bizi ekrandakı 

dramatik hadisələrə biganə qalmamağa məcbur edir. Reallıqların əksi olan bədii 

materialın ekran variantı daim tamaşaçılar üçün maraqlı olub. Köməkçi, 

gözqamaşdıran texniki vasitələr kinonun vizual effektlərini gücləndirsə də, maddi 

çətinliklər dövrundə bunlarsız da güclü kompozisiyaya malik ekran əsərləri uğur 

qazanır. Belə kinonu yoxsul, lakin zəngin mənəviyyatı olan bir canlıya bənzətmək olar.

“40-cı qapı”dakı hadisələrin mahiyyəti dərindir. Uşaq dünyasını, qadın zərifliyini 

həyat mübarizəsi zəminində qəddarlıq qanunlarına əsasən tapdalayan həyat 

amilləri, küçə qanunları əslində qlobal bəlaların başlanğıcıdır. Hamımız bilirik ki, kinonun tərbiyəvi cəhətlərindən biri də insanda mədəni, mənəvi keyfiyyətlərin 

yüksək olmasının labüdlüyünü vurğulamaqdır. Buna əngəl olan amillər isə ya 

müharibələr, ya da ki, insanın insan tərəfindən istismarına rəvac verən diktatorluq

iddiasıdır. Sən demə, küçədə bir tikə çörək qazanmaq üçün maşın yuyanların da 

qazandıqları qəpik-quruşdan haqq verəcəkləri “reketlər” var. Onların mövqeyi isə 

kütləvi şəkildə odlu və soyuq silahla silahlanmış cinayətkarlardan da təhlükəlidir. Ona görə ki, dünyanın sivil dövründə psixoloji istismara üstünlük verən bu 

cinayətkar dəstələrin əsas qurbanları məhz həyatın məngənəsində sıxılmaqla 

problemlərinə boyun əyən azyaşlı, çarəsiz uşaqlardır.

İnsanların fərdi xüsusiyyətləri kimi formalaşdırdığı küçə anlayışları 

kinematoqrafiyanın daim müraciət etdiyi bir mövzudur. Ta qədimdən insanların

kimliyini, mövqeyini müəyyənləşdirən məskənləri fərqlənib. Bu fərqliliyin 

fonunda isə yaşayan insanların həyat mövqeyini, düşüncələrini kino daha dəqiqi

səciyyələndirir.

“40-cı qapı”da yoxsullara dayaq durmağa çalışan çarəsiz oğru da var, əlacsız kasıb 

da, əxlaqsız varlı tacir də. Qəribədir ki, “40-cı qapı” balansı böyük olan həyat 

tərəzisinin ölçüsünə görə ən kiçik, orada məskunlaşan və imkansızlıqları daxilində əriyən sakinlərinin dərdlərinin çəkisinə görə isə ən ağır daşıdır.

“40-cı qapı” sirlərlə, təzadlarla dolu olan dünyanın bizi təəccübləndirən qaranlıq 

bir otağıdır. Bu otaq filmdən də göründüyü kimi, alınlarına yoxsulluğun əzab və

 iztirabları yazılmış nakam insanlara məxsusdur. Yoxsulluqdan, qazanc dalınca 

evindən didərgin düşən insanların (Rüstəmin atası, dayısı) da qaranlıq həyatlarının natamam sonluqlarını “40-cı qapı” özünə çəkir. 

Bir sözlə,“40-cı qapı” sözün əsl mənasında həyat məngənəsidir. Lakin burada 

yaşayan insanlar ümidlərini itirmirlər. Onların mənəvi zənginlikləri maddi 

yoxsulluqlarını üstələyir.

Deməli, dünyanı dəyərləndirən “kəşməkəşli rəngarəngliyi” yox, insanlığa dəyər 

verən, onları mədəniyyətə doğru səsləyən, güc verən zəngin mənəviyyatdır. Bu

mənəviyyatın keşiyində duranlar isə dədə-baba xalçasını, mirasını hər vəchlə 

qorumağa çalışan, dinamik həyat ritmlərini qəlblərində səsləndirməyə məcbur olanRüstəm kimi məğlubedilməzlərdir. O, hələ üzünə gülməyən həyat qapısının başlanğıcındadır. Sonu görünməyən 

yüzlərlə qaranlıq mənzillərin qapısını isə onun əqidəsi, cəsarəti açacaq. O əqidə ki, başqalarının da yoluna nur saça biləcək.

14 yaşlı Rüstəm obrazının ifaçısı Həsən Səfərov obrazın psixoloji cəhətlərini, 

mövcud xüsusiyyətlərini real canlandırıb. O, qaranlıq dünyanın “40-cı qapı”sının kiçik sakininin həyata baxış formalarını şablonsuz oynayıb. 

Hadisələrin bədii mahiyyətinin tamaşaçıya operativ çatdırılmasında Rüstəm 

obrazının xüsusi rolu var. 

Lakin tərəf müqabillərinin kamera qarşısındakı naşılığı onun da yaradıcılığına 

kölgə salır.

Məsələn, maşın yuyan uşağın donuq jestləri, Rüstəmin döydüyü “reket” oğlanın 

arxayın qaçışı, kor uşağın həyatı ilə razılaşmış mövqeyi və s.

Qaranlıq dünyalarına işıq ucu düşməyən qadınların ümumiləşdirilmiş obrazlarının dramaturji psixologiyasını açmaq isə Rüstəmin anası rolunu ifa edən Gülər 

Nəbiyevanın üzərinə düşüb. Bu obraz ərini dinc dövrdə deyil, müharibədə, 

cəbhədə itirən çarəsiz bir qadın təsiri bağışlayır. Yalnızlığın dəhşətini, 

imkansızlığın insanı səfilliyə, çarəsizliyə sürükləyən vəhşətinin dözülməzliyini

 Gülər bütün yaradıcılıq imkanları daxilində ifa etməklə, rejissor ideyalarını 

tamaşaçıya daha da yaxınlaşdırmış oldu. 

Bu film bizi 1990-cı illərdə ölkəmizdə yaşanmış gərginliklərlə dolu hadisələrə

 nəzər salmağa vadar edir.

Həyatımızın müəyyən mərhələlərini tərənnüm edən bu kimi filmlər insanlara yeni, gözəl həyat quruculuğu uğrunda apardıqları mübarizələrdə stimul verir, onları 

əyilməzlik naminə inkişafa, tərəqqiyə, maarifpərvərliyə çağırır.

Rejissor Elçin Musaoğlu həyata olan fərqli baxışlarını yaradıcılığı fonunda bizə 

pıçıldamaqla sənətdə olan prinsipiallığını göstərmiş oldu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Evdə həkim” rubrikasında bu dəfə actual suala cavab verəcək. Fəsil dəyişikliyi zamanı hansı allergik əlamətlər müşahidə olunur? Axı yazdan yaya keçməyə hazırlaşırıq?

Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır.

Baharın ilıq havasını hiss etdikcə park və açıq havada gəzmək istəyi baş qaldırır. Ancaq allergiyası olanlar həmin mövsümdə narahatlıqla üzləşirlər. Çiçək açmağa başlayan ağaclarda gedən tozlanma prosesi ağız, burun və ciyərlərə qıcıqlandırıcı təsir göstərir. Lakin allergiya təkcə tozlanma ilə əlaqədar olmur.

Həkim-allerqoloq Ramin Nəriman həssas insanların diqqət yetirməli olduğu məqamlara toxunub: "Yaz mövsümündə məişət tozu gənələri çoxalır və onlar istənilən yaşayış sahəsində var. Allergiyası olanların yatdığı otaqda yun əşyalar yığışdırılmalı, yorğan-döşək və yastıq dəyişdirilməldir. Yaxşı olar ki, onlar küləkli havada bayıra çıxmasınlar. Bayıra çıxarkən baş örtükləri, gün eynəkləri və qoruyucu maskalardan istifadə etmək lazımdır. Evə qayıdandan dərhal sonra duş qəbul olunmalı, üst geyimlərini yataq otağına aparmamalıdırlar".

Qidaların qəbulu zamanı kəskinləşən allergik reaksiyaların fəsil dəyişikliyi ilə bağlılığı yoxdur. Belə hal bəzi mövsümi qidaların - çiyələk, alça, böyürtkən və digər giləmeyvələrin həddindən artıq qəbulu zamanı baş verir. Fəsil dəyişikliyi olan ərəfədə allergik əlamətlər burun və boğazda da üzə çıxır.

Qulaq-burun-boğaz cərrahı Nuray Şükürova deyir ki, burundan selikli ifrazatın olması qaşınma və tələffüzün çətinləşməsi zamanı ilk olaraq cərraha yox, allerqoloqa müraciət edilməlidir: "Kimin allergiyasının nəyə olduğunu bilmək üçün xüsusi testlər var və onun aparılması allerqoloqlar tərəfindən idarə olunur. Xəstələri pandemiyadan əvvəlki və sonrakı dövrlərə bölsək, daha çox aşkarlanan udlaqda və sərt damaqda qaşınma hissi indi daha çoxdur. Şikayətlər daha da kəskinləşərsə, əsasən xəstəni burun tənəffüsünün pozulması narahat edirsə, onda xəstəyə cərrahiyyə əməliyyatı edilməsi məsləhət görülür".

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

İnci Məmmədzadə,  “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Haqqında danışacağım Kərəm Bursin 4 iyun 1987-ci ildə İstanbulda dünyaya göz açmışdır. Türk aktyoru və prodüseridir. Hollivudda çəkilən filmlərdə ingiliscə və türkcə rollar aparır.

Əlbəttə ki, Hollivudda möhkəmlənmək hər oğulun işi deyil. Dünyanın hər guşəsindən hər il minlərlə insan şöhrət və para dalınca Hollivuda üz tutur. Onlardan yalnız cüzi hissəsi uğur qazana bilir. Kərəm Bursin məhz həmin o cüzi hissəni təmsil edir.

Filmoqrafiya 

-  Unutursam Fısılda

- Palace of the Damned

- Sharktopus

-  Sharktopus

- Wendigo

- Strawberry Melancholy

-  Thursday

- Güneşi Beklerken

- Şeref meselesi 

- Bu şehir arkandan gelecek 

- Cesur

- Killian

- The Architect

Teatr tamaşaları

Harold's Fall

Mariner

The Music Man

Fiddler on The Roof

All out

Reklamlar

El Polo Loco (ABD)

LİNE (TR)

LİPTON (TR)

TÜRKCELL SÜPER ONLİNE (TR)

Musiqi Klipləri

Summer set-chelsea (2009)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

İlqar İsmayılzadə

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Cənub təmsilçisi

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı oxucularına "Qələm tutan incə əllər" layihəsində  Cəlilabad ədəbi mühitinin xanım yazarlarını təqdim edir. Həmin layihə çərçivəsində təqdim edəcəyim digər görkəmli nümayəndə Cəlilabad ədəbi mühitinin tanınmış nümayəndəsi, yazıçı-jurnalist Natəvan xanım Zahidqızıdır.

Qısa təqdimat:

Məlikova Natəvan Zahid qızı (Natəvan Zahidqızı): 1963-cü ildə Astraxanbazar (indiki Cəlilabad) rayonunda bir sadə və zəhmətkeş ailədə dünyaya göz açıb. 1970-ci ildə Cəlilabad şəhər Nizami adına orta məktəbə daxil olmuş, 1980-ci ildə isə orta məktəbi uğurla bitirərək orta təhsil haqqında Attestatını almışdır.

Orta məktəbdə (V sinifdə) oxuyarkən ədəbi sahədə yazmağa başlamış, əsasən müxtəlif mövzularda bir-birindən maraqlı hekayələri qələmə almışdır. Yazdığı hekayələrin sayı əllidən çoxdur. Lakin evdə olan müəyyən məhdudiyyətlərə görə yazıları gec işıq üzü görmüşdür.

İndiyədək onun sevgi, həyat, vətən, şəhidlər və s. mövzularda qələmə aldığı bir çox maraqlı hekayələri rayon və respublika səviyyəsində çap olunmuş, "Sözün işığı", "Yurd", "Kredo", "Bütöv Azərbaycan" və s. bu kimi müxtəlif qəzet, jurnal və internet portallarında yayımlanaraq oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanmışdır.

Natəvan xanım yazıçı-publisist olaraq "Yurd" ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının xüsusi müxbiridir. Ədəbi-bədii və ictimai-mədəni sahələrdə göstərdiyi səmərəli fəaliyyətinə görə bir sıra təşkilat və mətbu orqanlar tərəfindən "Xarıbülbül", "Sənətkar", "Ədəbiyyat Adamı", "İlin vətənpərvər yazarı" və "Sənətkar yazar" media diplomları və təşəkkürnamələri ilə təltif olunmuşdur.

Ədəbiyyat sahəsində "Natəvan Zahidqızı" imzası ilə çıxış edən və tanınan bu dəyərli yazıçı həm də Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Ailəlidir.

Məlumat üçün qeyd etmək lazımdır ki, Natəvan xanım Məlikovanın qələmi ilə yazılmış və əziz şəhidlərimizə həsr edilmiş 456 səhifəlik "Sonsuzadək yaşayanlar" adlı ilk kitabı da son illərdə işıq üzü görmüşdür. O, həmin kitabda Vətən Müharibəsi zamanı canını Vətən və Dövlətçilik uğrunda qurban vermiş şəhidlərdən bir qismi barədə məlumatlar toplayaraq təqdim etmişdir. Kitabda adları keçmiş 19 şəhiddən 9-u Cəlilabad rayonundandır.

Natəvan xanımın qələmə aldığı hekayələr bir-birindən maraqlı olsa da onun şəhidlərimiz barədə yazdığı həyat hekayələri olduqca təsirli və maraqlıdır. O, canını vətən uğurunda qurban vermiş əziz şəhidlərimizlə bağlı yazdığı hekayələri sanki öz doğma övladı barədə yazdığı kimi qələmə alır və ürəkdən yazdığı hekayələr də səmimi olan dinləyicinin qəlbinə yatır. Sözün həqiqi mənasında onun bu qəbil hekayələrini göz yaşları axmadan oxumaq olmur. Bununla bağlı onun "Arzusuna qovuşan Səyyad" adlı hekayəsini xüsusilə göstərmək olar.

Natəvan xanımın bu qəbil hekayələrinin digər önəmli xüsusiyyəti həmin hekayələrin qısa olmasına rəğmən sanki böyük bir roman və povestin yetirəcəyi məfhumu oxucuya çatdırmasından ibarətdir...

Son olaraq doğma elimizin tanınmış yazıçı-jurnalisti Natəvan xanıma uzun, sağlam, mənalı-məsud ömür, yaradıcılıq sahəsində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hadisələr vaqeə oldu günümüzdə. Əməkdaşımız Qoşqara Məcnun bir namə göndərdi ki, bəs, qadan alım, neynirsən elə, amma bu naməmi Leyliyə çatdır. Leylinin müasirləşməsi, yəni qoyma kiprikdə, linzalı gözdə, silikon dodaqdakı hazırkı halı Məcnunu bərk narahat edibmiş.

Bu üzdən Leyli də Məcnuna məktub yazıb onu Haruna göndəribmiş ki, başına dönüm, bu məktubu Məcnuna çatdır. Beləcə, hər iki məktub eyni vaxtda Qoşqara çatmışdı. Qoşqar səhra ilə gah bu, gah o biri səmtə getmək istəmiş, duruxub qalmışdı.

Gerisi bu yazıda.

Harun səhrada Qoşqarla rastlaşıb, onun əlindəki kağızları nəzakətsiz şəkildə əlindən aldı. Kağızlar saralmış, kənarları bir az yanmışdı. Sanki kiminsə əlindən alov keçib. Məktubların qoxusunda nəmişlik yox idi, susuzluq vardı. O açıb oxudu. Məcnun yazırdı. Və Harun oxuduqca… içində bir şey qırıldı.

 Məcnun sevgiyə güvənirdi, ona görə yazırdı. Amma eyni zamanda inciyirdi, dözə bilmirdi, dəyişimi qəbul edə bilmirdi. Qorxurdu, sevdiyinin artıq onu xatırlamamasından. Və Harun bunu oxuyarkən bir şeyi anladı. Məcnun sevməkdən çox xatırlamağa çalışırdı. Onun sevgisi canlı deyil, arxivlik idi. 

Sonra Harun Leylinin məktubunu gördü. Zərfi açmadı. Bir an dayandı. İçində “bunu oxumağa haqqım varmı?” sualı gəldi… Amma sonra bir şey dedi, “Bu artıq sevgi deyil, tarixdir.” Və tarix, oxunmalıdır. Leyli yazırdı. Göz yaşının tərkibində ənlik, dolğu, linza vardı. Amma o göz yaşı yenə də göz yaşının özüdür. Leyli dəyişmişdi, amma sevgi onu dəyişməz saxlamaq üçün çağırırdı. O isə çağırışa cavab vermək istəsə də, çox gec idi. Və Harun məktubları yerə qoyub, səssizcə pıçıltı ilə dedi:

“İkiniz də eyni şeyi itirmisiniz. Amma ikiniz də elə düşünürsünüz ki, qarşı tərəf dəyişdi.”

O an Harun bir qərara gəldi. Bu məktubları heçkimə verməyəcəkdi. Çünki məktubun məqsədi artıq çatmaq deyildi. Məqsəd, çatmadan oxunmaq idi.

 Bəlkə də, zamanı geriyə çəkə bilsəydi, hətta Harun Leyliyə çatmalı olan məktuba əlavə edərdi:

"Harun yazır..

   Leyli...

 Məcnunun yazdığı məktub əlimə keçdi. Çünki mən, Qoşqarı tanıyıram. Səhra Qeysi yox, sadəcə adını dəyişib. Hələ də safdır, hələ də təəccüblənir. Hələ də suallara cavab tapmağa çalışır. Məcnunun yazdıqları bir adamın təəssüfü deyil, artıq bir çox kişinin içindəki sükutun səssiz qışqırığıdır. 

 Bu Məcnun səni tanımayıb əvvəl. Çünki səni sənə oxşatmayan bir dəyişimin içindəsən. Əlində mikrofon, əynində bədənini qəlib kimi göstərən parıltılı parçalar... Amma itən səsin deyil, itən sənsən. Çünki gözəllik, dəyişməkdə deyil, qorumaqda gizlidir. Məcnun yazır ki, dodaqlarındakı dolğu dəvəyə bənzəyir. Sənsə bu sətirləri oxuyanda yəqin incimiş olacaqsan. Amma unutma ki, əvvəl səni sevən göz, indi səni tanımır. İnciklikdən əvvəl bir az güzgüyə bax. Qarşındakı güzgüyə yox, ruhundakına.

Bu nə mübarizədir ki, qadın öz bədənini oyuncağa çevirir, ağrını gözəlliyə qurban verir, amma içi boşalır? Sən indi seçilirsən, bəyənilirsən, izlənirsən amma sevilmirsən. Çünki sevgi bir dəfə gəlir, o da öz halınla olduğunda. Qəbilədəki o sakit qız, indi səhnədə qışqıraraq səsini sübut etməyə çalışır. Amma sevgini sübut etməzlər, Leyli. Sevgi görünməz, duyular. Sən indi görünürsən, amma duyulmursan artıq. Məcnun “hamınız eynisiniz” deyəndə, bəlkə bir az kobud danışır. Amma sən də anlamalısan ki, biz kişilər qadınlarda fərqlilik axtarırıq, Fərqlilik, çünki sevmək üçün birini seçmək lazımdır, bir “tip”i yox. Ənliklə, kirşanla, linzayla, dolğuyla tikilmiş gözəllik, qurulmuş səhnədir. Orda rol oynayarsan, amma yaşaya bilməzsən.

Məcnun sənə görə can verəcəkdi. İndi isə canı çıxır. Axı o səni tapa bilmir. Bax, mən buna yanıram.

Əgər bu məktub, Məcnunun kağızına yazılıb sənin əlinə çatarsa, bil ki, sən sadəcə bir kişinin yox, bir nəsil kişilərin içindəki Leyli obrazını da dəyişmisən. Və bu dəyişiklik, heç də sənə yaraşmır. Əgər hələ də bir parça o köhnə Leylidən qalıbsa içində, o səssiz, utancaq amma gözlərilə danışan qızdan, onda özünə qayıt. Çünki bu yolun sonu səhnənin sonundakı tənha pərdələrdir. Səni qınamaq üçün deyil, səni qurtarmaq üçün yazıram.

Səni yenidən xatırlamaq üçün...

Harun- sevgi hekayələrinə inanmayan, amma sevginin içində yaşayan səhranın kənarındakı adam"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(04.06.2025)