Super User
“Kitabi-Dədə Qorqud – Türklərin mifoloji dünyası və qəhrəmanlıq anlayışı”
Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə Türk xalqlarının mədəni irsi layihəsində növbəti görüşümüzdə sizlərə "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanı barədə danışacağıq.
Türk xalqlarının ən qədim və möhtəşəm ədəbi abidələrindən biri olan "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanı, türk mifoloji dünyagörüşünü, qəhrəmanlıq idealını və tarixi yaddaşını əks etdirir. Dastan yalnız bir ədəbiyyat nümunəsi deyil, həm də türklərin mənəvi-mifik dünyasının, sosial münasibətlərinin və dəyərlər sisteminin ifadəsidir. Oğuz türklərinin tarixi, dini inancları, adət-ənənələri və qəhrəmanlıq anlayışı bu əsərdə özünə güclü yer tapmışdır.
Dədə Qorqud dastanının mənşəyi:
- Tarixi Kontekst: Dastan Oğuz türklərinin VIII–X əsrlərdə Orta Asiyadan Ön Asiyaya və Qafqaza köçü zamanı formalaşmışdır.
- Şifahi ənənə: Əsərin yaranmasında aşıq-ozan ənənəsi mühüm rol oynamış, dastan nəsildən-nəsilə ağızdan-ağıza ötürülmüşdür.
- Yazıya alınması: XV–XVI əsrlərdə Azərbaycan və Anadolu ərazisində dastan yazıya köçürülmüşdür.
Türklərin mifoloji dünyası və Dədə Qorqud:
1. Kosmoqonik təsəvvürlər:
- Göy Tanrı inancı: Dastanda təbiət hadisələri, səma qüvvələri müqəddəsləşdirilmişdir.
- Su və torpaq kultu: Yer və suyun həyat mənbəyi kimi təsviri ("su başı", "dağ kökü" ifadələri).
- Qurd simvolu: Qurd türk mifologiyasında qəhrəmanlığın və soyun başlanğıcının rəmzidir. Bu simvol Dədə Qorqudda birbaşa göstərilməsə də, qəhrəmanların şücaətində bu mifoloji kök hiss olunur.
2. Ruhlar və şəhidlik:
- Qoruyucu ruhlar anlayışı: Döyüşçülərin ruhunun döyüş zamanı ilahi qüvvələr tərəfindən qorunduğuna inam.
- Ölüm və qəhrəmanlıq arasında əlaqə: Ölüm şərəflə qəbul edilir, şəhidlik və igidlik bir arada təsvir olunur.
Dədə Qorqud dastanında qəhrəmanlıq anlayışı:
1. İdeal qəhrəman modeli:
- Fiziki güc: Dastanın qəhrəmanları (Basat, Bamsı Beyrək, Qazan xan və başqaları) fiziki güc və cəsarətləri ilə seçilirlər.
- Əxlaq və vicdan: Qəhrəmanlıq təkcə fiziki şücaət deyil, eyni zamanda ədalət, böyüyə hörmət, vədə sadiqlik, sözə əməl etmək kimi dəyərlərlə ölçülür.
- Ailə və icma qoruyuculuğu: Qəhrəman yalnız öz şəxsi şərəfi uğrunda deyil, ailəsinin, tayfasının və xalqının rifahı uğrunda mübarizə aparır.
Nümunə:
Bamsı Beyrək öz sevgilisi Banuçiçək uğrunda mübarizə aparır, lakin əsas məqsədi Oğuz elinin şərəfini qorumaqdır.
2. Qadın qəhrəmanların Rrolu:
- Dastanda qadınlar yalnız sevgi obyekti deyil, həm də mübarizə aparan, ağıllı və iradəli şəxsiyyətlər kimi təqdim olunur (məsələn, Banuçiçək döyüş bacarıqları ilə fərqlənir).
3. Qəhrəmanlıq və taleyin rolu:
- Dastanda qəhrəmanların taleyi Tanrı iradəsinə bağlıdır. Bu, türklərin qədim qismət və yazıqlıq inancını əks etdirir.
Simvollar :
|
Simvol |
Anlamı |
|
Qılınc |
İgidliyin və ədalətin simvolu |
|
At |
Azadlıq, çeviklik və qəhrəmanlıq |
|
Qurd |
Soyun müqəddəs başlanğıcı və döyüş ruhu |
|
Su |
Təmizlik və həyatın davamı |
|
Dağ |
Qüdrət və müqəddəslik |
Dədə Qorqud – mifik şəxsiyyət:
- Dədə Qorqud özü yalnız bir dastan yaradıcısı deyil, həm də şaman obrazı kimi təqdim olunur.
- O, həm nəğməkar, həm kahin, həm də ağsaqqaldır – bu, qədim türk şamanlarının və ozanlarının xüsusiyyətlərini birləşdirir.
- Dədə Qorqud dastan boyunca qəhrəmanlara ad verir, yol göstərir, cəmiyyətin mənəvi lideri kimi çıxış edir.
Nəticə:
"Kitabi-Dədə Qorqud" dastanı türk mifoloji düşüncəsinin və qəhrəmanlıq ideyasının ən parlaq ifadələrindən biridir. Burada insan və təbiət, fərd və icma, şərəf və cəng, ölüm və ölümsüzlük kimi fundamental anlayışlar bir-birinə bağlı şəkildə təsvir olunur. Dədə Qorqud dastanı təkcə tarixi bir abidə deyil, həm də türk xalqlarının ortaq mənəvi yaddaşının, kimliyinin və qəhrəmanlıq ruhunun təcəssümüdür.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.04.2025)
Seçmə şeirlər – RƏSUL RZA, “Darısqallıq”
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.
608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:
RƏSUL RZA
“DARISQALLIQ”
Uzun illər sıxdı məni:
gah çəkmələrim –
bəzən uzunu, bəzən eni ilə,
Gah ötüb keçən ilə təəssüfüm.
Gah ümidim, yeni ilə.
Gah dünyanın dərdi, qəmi sıxdı məni,
gah corablarımın boğazı,
Gah alçaq buludların qalın pərdəsi;
Gah bir nadan qələmindən
tökülən yazı.
Gah avtomat qələmin bahalığı.
Gah sözün ucuzluğu.
Gah köynəyimin yaxalığı.
Qırıb çıxmaq istədim
"olar", olmaz" çərçivəsindən.
Dedilər, yox, yox!
Dəblərə, qaydalara gir!
Vərdişləri, adətləri gözlə!
Sığallı dillə yaz!
Sıxdılar məni,
maddələrlə, sözlərlə…
İş otağım
on iki metr yarım.
Altısında
mən,
yazı masam,
həsrətim, ümidim.
Sabir.
Heminquey.
Tavandan süzülən damcıların izi.
Bricid Bordonun
bığsız, pişik üzü.
Falk, Mikayıl,
Tağı,
Bəhlulun nəvəsi.
İlk sırada olmaq
və qalmaq həvəsi.
Altı metr belə.
Altı yarım:
kitablar, kitablar, kitablarım.
Pəncərələr sıxdı məni
uzunsov dördbucaqda göstərib
küçənin evlərlə sərhədlənmiş yarğanını.
Maşınlar sıxdı məni
markalarına münasib.
Sıxdı məni vaqonların
güzgülü kupeləri və
yol hesabatını yoxlayan mühasib.
Məsafələr metrlərlə,
işıq kilovatlarla doldurulub.
Nəğmələr oktava içində
Xəstələrin hərarəti
dərəcələr içində.
İri meyvələr dənələrə,
üzüm – göz yaşı gilələrə dolub.
Şəhərimin yaşıllığı
ölçülüb, biçilib
salınıb rəqəmlərə.
Dağlar darıxıb göyə qalxıb
dərələr çöküb yerə.
Darıxır insan
hüdudlar, ölçülər içində.
Yayda uzun gündüzlər,
qışda uzun gecələr içində.
Deyirəm:
öləndə, atın
ən dərin dəryaya məni;
qaldırıb buludlardan yuxarı!
Son yolum uzun,
son mənzilim geniş olsun barı.
Yox, yox.
Ən dərin dəryalar da
sahillərin çənbəri içindədir.
Görünür,
darısqallıq kənarda deyil;
hər meyvənin tumunda,
hər canlının hüceyrəsində,
hər binanın daşında, kərpicindədir.
Görünür,
yolumuz budur.
Zərurəti dərk etməyincə
gedirik, gedəcəyik
Darısqallıqdan keçə-keçə…
1967
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.04.2025)
“Kitabi Dədə-Qorqud” dastanının 1325 illiyi qeyd olundu
Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasının Oxuculara xidmət və Uşaq şöbələri İ.İbrahimov adına 167 №-li tam orta məktəbin şagirdləri arasında “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1325 illiyi ilə əlaqədar inşa müsabiqəsi keçirdilər. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına kitabxanadan məlumat verilib.
Müsabiqənin məqsədi “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının tarixi əhəmiyyətini vurğulamaq, onun ədəbiyyatımızda və mədəniyyətimizdə əhəmiyyətini göstərmək idi.
Məktəbin şagirdləri Mədinə Məmmədli, Mehriban Ağayeva, Ruslan İsmayılzadə və kitabxananın fəal oxucusu Zəhraxanım Hüseynova müsabiqənin qalibləri oldular.
Mərkəzi Kitabxanada “Yubilyar kitablar” layihəsi çərçivəsində “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1325 illiyi ilə əlaqədar ““Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı – milli-mənəvi sərvətimizdir” adlı videoçarx da hazırlandı. Videoçarxda Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin "Kitabi-Dədə Qorqud" eposunun 1300 illik yubileyində söylədiyi tarixi nitqindən sitatlar yer alır. Videoçarxda “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı haqqında maraqlı məlumatlar verilir. “Kitabi-Dədə Qorqud”un Drezden və Vatikan kitabxanalarında saxlanılan əlyazmalarının səhifələri nümayiş olunur. İzləyicilərə dastanın tərcüməsi, öyrənilməsi, filmoqrafiyası haqqında da məlumatlar verilir, Dədə Qorqudun Azərbaycanda olan heykəlləri nümayiş olunur. Videoçarxda Dədə Qorqud obrazını yaradan və dastana illüstrurasiyalar çəkən bir neçə rəssamın əsərləri verilir. “Ə
Videoçarx kitabxananın YouTube kanalında nümayiş olunur:https://www.youtube.com/watch?v=uvNTA-HEOdE&t=8s
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.04.2025)
Prezidentimizə Çində onun barəsində danışıblar
Prezident İlham Əliyev Pekində Çinin CGTN (China Global Television Network) telekanalına müsahibə verərkən verilişin aparıcısı dövlət başçısına Çinə yay düşərgəsinə gələn azərbaycanlı gənc haqqında danışıb. Həmin gəncin orada fəlsəfə doktoru dərəcəsinə yiyələnmək üçün təhsil aldığını və özünə yeni bir gələcək qurduğunu bildirib.
Haqqında danışılan həmin gənc – doktorant Tağı Məmmədov 2 ildən çoxdur ki, Çində yaşayır. Soydaşımız Pekin Texnologiya İnstitutunda magistr pilləsində təhsil alıb, hal-hazırda isə Çinkianq şəhərində Jiangsu (Çianqsu) Universitetinin doktorantıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, soydaşımızın Çinə olan marağı 2019-cu ildə Yay məktəbinə gedişi ilə başlayıb və o, bundan sonra təhsilini həmin ölkədə davam etdirmək qərarına gəlib.
Tağı Məmmədov bildirib ki: ”Bir neçə ay öncə Çindəki qış iqtisadiyyatı mövzusunda CCGN TV-yə, ölkənin nüfuzlu jurnalistlərindən olan Liu Xinə müsahibə verdim. Mən Liu Xinlə Pekində bir dəfə də görüşdüm. O, mənə Azərbaycanla bağlı suallar verdi və mən də onları ətraflı cavablandırdım”.
Xatırladaq ki, ölkəmizi Çində yüksək səviyyədə təmsil edən Tağı Məmmədov 2024-cü ildə Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin təşkilatçılığı ilə diasporun Qarabağa səfəri çərçivəsində Şuşada olub. Pekin Xarici Dillər Universitetinin Azərbaycan dili kafedrasının müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aqşin Əliyevin tələbələrindən olan Tanq Yuxuan da həmin səfərdə iştirak edib. Onlar sosial şəbəkə hesablarında Qarabağla bağlı paylaşımlar edib, səfərlə əlaqədar geniş məlumat veriblər.
Qeyd edək ki, Çində yaşayan soydaşlarımız, həmçinin bu ölkənin nüfuzlu ali məktəblərində təhsil alan tələbələr Azərbaycanla Çin arasındakı münasibətlərin inkişafına töhfələr verir, icmanın inkişafı istiqamətində uğurlu fəaliyyət göstərirlər və onların fəaliyyəti hər zaman dövlətimizin diqqət mərkəzindədir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.04.2025)
Qazaxın işğaldan azad olunan kəndlərinin sakinləri Səyyar ASAN xidmətdən yararlanıblar
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin siyasi iradəsi və qətiyyəti nəticəsində Qazax rayonunun 30 il işğal altında olan Bağanıs Ayrım, Aşağı Əskipara, Xeyrımlı və Qızılhacılı kəndləri Azərbaycana geri qaytarılıb.
28 aprel 2025-ci il tarixində Qazax rayonunda fəaliyyət göstərən Səyyar ASAN xidmət çərçivəsində Aşağı Əskipara və Xeyrımlı kəndinin sakinlərinə xidmət göstərilib. Belə ki, Qazaxbəyli kəndində məskunlaşan sakinlər şəxsiyyət vəsiqələrinin verilməsi və dəyişdirilməsi xidmətindən yararlanıblar.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portqllna “ASAN xidmət”dən verilən məlumata görə, sözügedən təşəbbüs Qazax Rayon İcra Hakimiyyətinin dəstəyi ilə gerçəkləşib.
Səyyar ASAN xidmətin həyata keçirilməsinin əsas məqsədi dövlət xidmətlərinin vətəndaşlara daha rahat, yeni və innovativ üsullarla təqdim edilməsi, vətəndaşlar üçün əlçatanlığın təmini və vətəndaş məmnunluğuna nail olunmasıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.04.2025)
“Gözəl günlər naminə" – Günel Natiqin yeni kitabının təqdimatı
Mina Rəşid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
26 aprel 2025-ci il tarixində "Qanun" nəşriyyatında yazıçı Günel Natiqin "Gözəl günlər naminə" kitabının təqdimatı və imza günü keçirildi. Tədbirdə tanınmış qələm adamları, tədqiqatçılar, jurnalistlər və sənətsevərlər iştirak edirdilər.
Tədbiri giriş sözü ilə nəşriyyatın redaktoru, yazıçı Şərif Ağayar açdı. O, "Qanun" nəşriyyatının yazarların oxucularla birbaşa ünsiyyət qurması üçün təşkil etdiyi imza günlərinin əhəmiyyətindən danışdı, Günel Natiqin yeni kitabını müəllifin yaradıcılıq axtarışlarının davamı kimi dəyərləndirdi.
Tədbirin aparıcısı yazıçı Təranə Vahid çıxışında Günel Natiqin müasir ədəbiyyatda özünəməxsus dəst-xəttinin olduğunu, ədəbiyyata təsadüfən gəlmədiyini, dünya ədəbiyyatından ilham alaraq öz ədəbi üslubunu formalaşdırdığını qeyd etdi: "Günelin yazılarını oxuyanda sən ordakı insanların taleyini, psixoloji portretlərini görürsən," – deyə o bildirdi.
Yazıçı Azad Qaradərəli çıxîşında Günel Natiqlə uzun illər Dövlət Radiosunda birgə çalışdıqlarını xatırladaraq, onun fərqli səs tonu və söz duyumu ilə radio verilişlərində seçildiyini qeyd etdi. Günelin atasına, tanınmış tərcüməçi və yazıçı Natiq Səfərova həsr etdiyi "Ayı dərisi" povestinə toxunaraq, "Hər bir yazar özünü yazır, özünü yazmayan yazıçı yazıçı deyil," – fikrini səsləndirdi.
"Azərbaycan" jurnalının baş redaktor müavini Südabə Ağabalayeva da tədbirdə çıxış edərək, 2015-ci ildə Günel Natiqin "Kağız gəmilər" kitabını oxuduqdan sonra onu jurnal ilə əməkdaşlığa dəvət etdiyini qeyd etdi. O, müəllifin insan talelərini ustalıqla qələmə aldığını, tənhalığın müxtəlif çalarlarını əsərlərinə köçürə bildiyini vurğuladı. Südabə Ağabalayeva bildirdi ki, "Azərbaycan" jurnalında "Ədəbi talelər" rubrikasının yaranması və daha sonra eyniadlı kitabın nəşri də bu əməkdaşlığın uğurlu nəticələrindəndir.
Tərcüməçi Seyfəddin Hüseynli çıxışında Günel Natiqin fəaliyyət göstərdiyi müxtəlif sahələrdəki peşəkarlığından söz açdı.
Naşir Şahbaz Xuduoğlu çıxışında görkəmli tərcüməçi Natiq Səfərovla uzun illər davam edən dostluq münasibətlərindən bəhs etdi, ondan bir ustad kimi çox şey öyrəndiyini vurğuladı. O, Günel Natiqin yeni kitabının nəşrini ədəbi irsin davamı kimi qiymətləndirdi.
Daha sonra yazıçı-publisist Qorxmaz Şıxalıoğlu, Azərbaycan Nyu-York Diaspor Cəmiyyətinin vitse-prezidenti Zəminə Mirhadiyeva, şair-tərcüməçi Rəfail Tağızadə, rəssam Sehran Allahverdi, yazıçı İlhamə Nasir, şair Mina Rəşid, şair Səfər Rzasoylu, şair, jurnalist Fuad Biləsuvarlı, tədqiqatçı- alim Elçin Qaliboğlu, Azərbaycan Radiosunun "Xüsusi layihələr" departamentinin rəhbəri Dilşad Tahirqızı və digər qələm adamları çıxış edərək Günel Natiqin yazıçı və jurnalist kimi məziyyətlərindən söz açdılar.
Tədbirin yaddaqalan məqamlarından biri Dövlət Radiosunun tanınmış diktoru, Xalq artisti Eldost Bayramın "Gözəl günlər naminə" kitabından "Epidemiya" hekayəsini səsləndirməsi oldu. Onun ifası tədbir iştirakçıları tərəfindən böyük maraqla qarşılandı.
Tədbirin sonunda müəllif Günel Natiq çıxış edərək tədbirə gələnlərə, oxuculara və onu dəstəkləyən dostlarına təşəkkürünü bildirdi. Daha sonra oxucular üçün kitablarını imzaladı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2025)
Azərbaycanda “Baku Flames Beynəlxalq Yaradıcılıq və Effektivlik Festivalı” keçiriləcək
May ayının 2–3-də Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi və “Endorphin” reklam agentliyinin təşkilatçılığı ilə ilk dəfə Bakıda reklam, marketinq, brendinq və dizayn sahəsində fəaliyyət göstərən yaradıcı şəxsləri bir araya gətirəcək “Baku Flames Beynəlxalq Yaradıcılıq və Effektivlik Festivalı” keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı nazirliyə istinadən xəbər verir ki, festivalın əsas məqsədi yaradıcı şəxsləri bir platformada birləşdirmək, istedadları tanıtmaq və onların beynəlxalq arenada tanınmasına şərait yaratmaqdır.
Tədbir çərçivəsində panel müzakirələr və interaktiv sessiyalar, tanınmış beynəlxalq spikerlərin təqdimatları, ustad dərsləri və seminarlar, “Baku Flames Mükafatlandırma Mərasimi” və s. təşkil olunacaq. Mədəniyyət Nazirliyinin təşəbbüsü ilə yaradılmış “Yaradıcı Market”in məhsulları “Baku Flames” festivalı çərçivəsində ziyarətçilərin diqqətinə təqdim olunacaq.
Bu il ilk dəfə olaraq Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə təşkil olunan “Young Lions Azerbaijan” yaradıcılıq müsabiqəsi də “Baku Flames” festivalı çərçivəsində keçiriləcək. Növbəti “Young Lions” müsabiqəsində komandalar təqdim olunmuş xülasə əsasında “Film”, “Dizayn” və “Print” olmaqla üç kateqoriya üzrə mübarizə aparacaqlar.
“Print” kateqoriyası üzrə xülasə Pasha Malls, “Film” kateqoriyası üzrə xülasə Mədəniyyət Nazirliyinin “Yaradıcı Mərkəz” layihəsi və “Dizayn” kateqoriyası üzrə xülasə isə Code Academy tərəfindən komandalara təqdim olunmuşdur. Təqdim olunan işlər beynəlxalq münsiflər tərəfindən dəyərləndiriləcək. Qaliblər iyunun 16-dan 20-dək Fransanın Kann şəhərində keçiriləcək dünyanın ən nüfuzlu reklam festivalı olan “Cannes Lions”da iştirak hüququ əldə edəcəklər.
Təxminən 1500 iştirakçının qatılacağı “Baku Flames” festivalı yaradıcı şəxslər, agentliklər və gənc istedadlar üçün ideya mübadiləsi və əməkdaşlıq üçün geniş imkanlar yaradacaq.
Qeyd edirik ki, bu festival Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 22 iyul tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”nın Tədbirlər Planına uyğun olaraq həyata keçirilir.
Ətraflı məlumatı bu linkdən - www.bakuflames.az əldə etmək olar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2025)
Gənclər Kitabxanasında akademik Zərifə Əliyevaya həsr olunmuş silsilə materiallar hazırlanıb
Bu gün Əməkdar elm xadimi, tibb elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Zərifə xanım Əliyevanın anadan olmasının 102-ci ildönümü tamam olur. Bu münasibətlə Respublika Gənclər Kitabxanasında xalqımızın dəyərli ziyalısı Zərifə xanım Əliyevanın mənalı həyat yolundan və dəyərli elmi fəaliyyətindən bəhs edən biblioqrafik icmal və videomaterial hazırlanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına kitabxanadan verilən məlumata görə, biblioqrafik icmalda bir sıra rəsmi sənədlərin “Azərbaycanda oftalmologiya elminin inkişafında və oftalmoloji xidmətin təşkilində akademik Zərifə Əliyevanın rolu” adlı məqalənin tam mətni təqdim edilir. Bundan əlavə materialda Zərifə xanımın həyat və fəaliyyəti, müəllifi olduğu Azərbaycan, ingilis və rus dillərində çap edilən əsərləri, onun haqqında yazılan kitablar və monoqrafiyalar öz əksini tapır. İcmalda 50-dən çox kitabın biblioqrafik təsviri, qısa annotasiyası, kitabın yerləşdirildiyi linklər təqdim edilir. Hazırlanan material kitabxananın rəsmi saytında yerləşdirilib.
Kitabxana əməkdaşları tərəfindən hazırlanan videomaterialda akademik Zərifə xanım Əliyevanın elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyəti, Azərbaycanda oftalmologiya elminin inkişafına verdiyi dəyərli töhfələr, layiq görüldüyü mükafat və fəxri adlar haqqında geniş məlumat təqdim edilir. Videomaterialda Zərifə xanım Əliyevanın foto və videoarxivindən görüntülər də sərgilənir.
“Akademik Zərifə xanım Əliyeva - 102” adlı material kitabxananın rəsmi saytında yerləşdirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2025)
Musiqi müəllimlərinin attestasiya nəticələrinə uyğun təlimlər başlayır
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən həyata keçirilən islahatlar çərçivəsində musiqi və incəsənət sahəsində təhsilin keyfiyyətinin artırılması və müəllim heyətinin peşəkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə müəllimlərin attestasiya prosesi həyata keçirilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı nazirliyə istinadən xəbər verir ki, attestasiya müvafiq normativ-hüquqi sənədlərə və mövcud qanunvericiliyin tələblərinə əsasən təşkil olunub və ilkin mərhələdə Bakı və Abşeron-Xızı regionlarını əhatə edib. Bu mərhələdə ümumilikdə 47 musiqi və incəsənət məktəbində çalışan 1759 fortepiano və musiqi nəzəriyyəsi müəllimi attestasiyaya cəlb edilib. Qiymətləndirmə attestasiya komissiyaları tərəfindən aparılıb və müəllimlərin bilik, bacarıq və metodiki hazırlıq səviyyəsi müxtəlif meyarlar üzrə dəyərləndirilib.
Attestasiyadan 1200 nəfərə yaxın müəllim uğurla keçib, onlardan 650 nəfəri, bütün komissiya üzvləri tərəfindən müsbət qiymətləndirilməklə ən yüksək, 309 nəfəri yüksək nəticə göstərib. Sevindirici haldır ki, son illərdə müsabiqə yolu ilə işə qəbul olan müəllimlər attestasiyadan uğurla keçib. Eləcə də, bir sıra musiqi və incəsənət məktəblərinin müəllim heyəti attestasiya prosesini böyük uğurla başa vurub.
Attestasiyanın nəticələri üzrə 492 nəfər müəllim tutduğu vəzifəyə uyğun hesab edilməyib, onlardan 112 nəfəri komissiya üzvlərinin 2 lehinə, 3 əleyhinə səsi ilə qiymətləndirilib. Bu şəxslər üçün əlavə inkişaf imkanlarının yaradılması məqsədilə onların xüsusi təlim proqramına cəlb olunmaları nəzərdə tutulub.
Mədəniyyət Nazirliyinin tapşırığı ilə Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzi tərəfindən həmin müəllimlər üçün attestasiya komissiyaları tərəfindən qeyd olunan təlim ehtiyaclarına uyğun olaraq fortepiano, musiqi tarixi və nəzəriyyəsi istiqamətləri üzrə xüsusi inkişafyönümlü təlim proqramları hazırlanıb.
Nazirlik bildirir ki, təlimlərin əsas məqsədi sözügedən müəllimlərin peşəkar bilik və bacarıqlarının yenilənməsi, metodiki hazırlıqlarının gücləndirilməsi və onların işə qəbul üzrə keçiriləcək imtahanda uğurlu nəticə göstərmələrinə dəstək olmaqdır.
Təlimlər mayın 1-dən etibarən mərhələli şəkildə, əvvəlcədən tərtib olunmuş qrafikə uyğun olaraq həyata keçiriləcək. İştirakçılar müvafiq tədris materialları və proqramla təmin ediləcək, dərslər təcrübəli pedaqoqlar və sahə üzrə ekspertlər tərəfindən aparılacaq.
Təlimlərin başlanması ilə bağlı iştirakçılara yaxın günlərdə bildirişlər göndəriləcəkdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2025)
Qədim Xivə şəhərində keçirilən İkinci Türk Dünyası Mədəniyyət Forumu başa çatıb
Qədim Xivə şəhərində UNESCO və ICESCO-nun himayəsi ilə keçirilən İkinci Türk Dünyası Mədəniyyət Forumu başa çatıb. Tədbirdə dünyanın 40 ölkəsindən gələn nümayəndələr, o cümlədən Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərliyi ilə nümayəndə heyəti, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Folklor İnstitutunun direktoru Hikmət Quliyevin başçılığı ilə bir qrup alim, həmçinin Bakıdakı Muğam Mərkəzinin direktoru, Əməkdar artist Sahib Paşazadə iştirak edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə AzərTAC-a Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyi nəzdindəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, forumda Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Akif Mariflinin məruzəsi dinlənilib. O məruzəsində bildirib ki, bu forumun əsas istiqaməti məhz qeyri-maddi mədəni irsin - yəni dil, musiqi, dastanlar, folklor, ənənələr, sənətkarlıq kimi canlı mədəni dəyərlərin qorunması və paylaşılmasıdır. Bu forum bizə ortaq türk dilini formalaşdırmaq imkanı verir. Sevindirici haldır ki, çıxışların böyük əksəriyyəti türk dilinin müxtəlif ləhcələrində səsləndirilir ki, bu da ortaq türk dilinin formalaşmasına zəmin yaradır.
A.Marifli qeyd edib ki, Türk dünyasının ayrılmaz hissəsi olan qardaş özbək xalqının xalq yaradıcılığı da Azərbaycan folkloru ilə bənzərlik təşkil edir. Bu fakt da Azərbaycan və özbək xalqının eyni identik kodları daşıdıqlarının bariz nümunəsidir.
Forum çərçivəsində keçirilən “Yeni Özbəkistanda baxşı sənəti: Müasir tədqiqatlar və perspektivlər” elmi konfransında AMEA Folklor İnstitutunun direktoru Hikmət Quliyev çıxışında 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” Şuşada keçirilən Birinci Türk Dünyası Mədəniyyəti Forumunu xatırladaraq qeyd edib ki, son illərdə türk dövlətləri arasında elmi və mədəni əlaqələr sürətlə genişlənməkdədir. Türk Dövlətləri Təşkilatının dəstəyi ilə həyata keçirilən bu fəaliyyət xalqların ortaq keçmişə söykənən dəyərlərindən ortaq gələcəyə yönələn hədəflərinə doğru irəliləməsində böyük əhəmiyyət kəsb edir.
AMEA Folklor İnstitutunun dosenti Aynur İbrahimova “Azərbaycan eposşünaslığında “Koroğlu” dastanının genezisi problemi “mövzusunda məruzəsində deyib ki, Azərbaycan və Özbəkistan müstəqillik əldə etdikdən sonra mənəvi abidələrə marağın artması, qeyri-maddi irsə münasibətin yeni səviyyəyə qalxması özündə mənəvi dəyərlərin böyük arsenalını qoruyub saxlayan milli eposa elmi diqqətin də yüksəlməsinə səbəb olub. Bu tendensiyanın bir göstəricisi kimi son illərdə “Koroğlu” mövzusunda müxtəlif səpgili və müxtəlif aspektlərdə çoxsaylı elmi tədqiqatlar aparılıb və dastanın genezisi ilə bağlı daha aydın təsəvvürlər yarada biləcək qənaətlər ortaya çıxıb.
Konfransda İnstitutun Mifologiya şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent İlhamə Qəsəbova “Azərbaycan məhəbbət dastanlarında sazın funksional-mistik semantikası” mövzusunda çıxış edərək deyib ki, aşığın dünyagörüşünü, istək və arzularını dilə gətirən sazdır.
Sahib Paşazadə türk xalqlarının mədəniyyəti haqqında danışıb, bu xalqların adət-ənənələrinin qorunması və gələcək nəsillərə layiqli səkildə ötürülməsi, ustad-şagird ənənələri haqqında məlumat verib, həmçinin forumun və festivalın əhəmiyyətindən danışıb.
Sonra AMEA Folklor İnstitutu ilə Daşkənddəki Yunus Rəcəbi adına Özbək Milli Musiqi Sənəti İnstitutu arasında əməkdaşlığa dair sənəd imzalanıb.
Forumun sonunda qarşılıqlı olaraq hədiyyələr təqdim edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(28.04.2025)
