Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Zəhləm gedir başlıq fikirləşməkdən. Amma bu dəfə fərqlidir. Çünki bu dəfə başlıq mən deyiləmsə, yazının mənası da yarımçıq qalar. Əvvəlcə etiraf edim: mən bu dünyaya, nə bilim, çox da böyük ehtimalla planlaşdırılmış gəlməmişəm. Nə də olsun, kim planlı doğulub ki? Amma hər nətərdisə, anamın cənnətə bənzər ayaqlarının altına düşdüm. Yəni bu dünyaya oradan başladım. Səssiz, qışqıran, nəfəs almağı bacarmayan bir məxluq kimi. Və ilahi, o gündən bəri nəfəs almağı hələ də öyrənməyə çalışıram.

28 iyul. Günlərin bir günü. Amma mənim üçün bir "niyə gəldim" günüdü. Qalstuklu kişilərin gündəlikdən təqvimə keçirdiyi bir tarixdir mənim ad günüm. Nə baş verdiyini soruşsan, bir az azərbaycanlı, bir az şanslı, bir az da istəmədən həyata qarışmış bir adamam. Hə, indi düşünürəm. Mən bu dünyaya nə qatdım? Dünyanın palitrasına bir rəng əlavə etdimmi? Bilmirəm. Amma öz dünyama nə qatdığımı bilirəm. Məsələn, bəzən hər şeydən bezdiyim halda sabahkı dərsə hazırlaşdım. Bəzən işdən qurtulub evə gəldim, oturdum və yenə də "özümə başa salmağa" çalışdım ki, "sənə görə dəyər, Harun."

Bəzən sevdim, bəzən dəyərsiz hiss etdim, bəzən də özümə dəyər verdim. İndi deyirlər, “hər şeyin sonu ölümdü.” Yox e dostum, hər şeyin sonu başqa bir başlanğıcdı. Mən öz başlanğıcımı anama baxarkən başladım. Cənnət hardadır deyirlər... Əl çəkin bu metaforalardan. Cənnət süpürgə səsi gələn mətbəxdədir. Dəsmalın arasına bükülmüş "sən sevirsən deyə" qalan kotletdədir. Həyat sənə “xoş gəldin” demədisə də, o qadın "xoş gəlmisən, bala" dedi. Həmişə. Və mən... Əvvəlcə o ayaqların altını öyrəndim. Cənnət o idi. Qalanı cəhənnəmin mərhələləri..

Dünyaya gəlmək bir şeydi, bu dünyada qalmaq isə tamam başqa şey. Və adam bura gələn kimi bir yol yoldaşları komandasıyla tanış olur. Ana, ata, bəzən bacı-qardaş, sonra da tanımadığın halda "əmi oğlu", "dayı qızı" deyə tanıdığın insanlar.

Ailə...

Səni özündən əvvəl tanıyan yeganə canlılardı. Bəlkə ona görə bu qədər ağrıdır onlara incimək, çünki incisən də, sevgini dartan olmur. Bəzən baxırsan, atan heç nə demir, sadəcə oturub səssizcə televizora baxır və sən bilirsən ki, o səssizliyin içində yüz cümlə var. Anan sənin sevdiyin çayı qaynadıb bir kənara qoyur. “İç, soyuya bilər” demədən. Bu da sevgidi. Sözsüz, səssiz, amma çox danışan sevgilərdən.

Sonra bacı, qardaş. Ən gülməli cümlə budur, "biz bir-birimizə çox bağlıyıq." Yox, siz sadəcə bir damın altında çox dava etmisiz. Dava, ailə sevgisinin ən klassik formasıdır. Bacımla ən çox mübahisə etdiyim illər, ən çox onu sevdiyim illər olub. Hər kəs sevgini "mən səni sevirəm" deyə ifadə etmir. Bəziləri "yenə harda veyillənirdin?" deyə ifadə edir. Ailə... Həmişə yanındadı. Amma bəzən o qədər yanındadı ki, fərqinə varmırsan. Elə bil içində nəfəs aldığın hava kimidir, yoxluğunu boğulanda anlayırsan. Sənə "gəl" deyən bir yer varsa bu dünyada, ora ya evindi, ya da səni ev kimi hiss etdirən adamların yeridi.

Və dostlar...

Onların ailədən fərqi ondadır ki, sən seçirsən. Amma elə olur ki, seçdiklərin, doğulduqlarından daha doğma olur. İsa var məsələn. Ailə deyil. Amma ailə kimidi. Hətta bəzən ailə saydığın adamlardan daha çox səni yığışdırır. Bir dəfə "nə olub sənə" deməyiylə sanki içini oxuyur. Hər kəsin həyatında bir "İsa" olmalıdır. Səni tanıyan yox, səni başa düşən biri.

Sonra bir az "Şamxal"lar olur. Dərslərə getmirsən, amma imtahanda nəsə öyrətməyə çalışır. Kəsr yazılan fəndə onunla birlikdə qırılıb gülürsən. Yəni uğursuzluqlar da əyləncəli olur bəzən. Bəzən onun səmimiyyətsiz zarafatına belə gülürsən, çünki bilirsən, o zarafatda sənə toxunmayan bir dostluq var.

Və bir az da Nicat olur. Dərdi boyundan böyük, amma gülüşü ürəyindən də böyük. O qədər dərdi var ki, gülə-gülə danışır. Çünki ağlasaydı, bəlkə də batardı. Onun zarafatı səni güldürmür bəlkə, amma sən gülürsən ki, o inciməsin. Və sonra görürsən ki, onun varlığı sənin həyatına bir balaca işıqdır.

"Qarabağlı Məhəmmədəli" lər olur. Cəbrayıldandır.  Amma içindəki şəhərçiliyi Bakıya uyğunlaşdırmağa çalışır. Səndən fərqli görünür, amma eyni dildə susur. Eyni cümlədə gülürsüz, fərqli yollarla kədərə gedirsiz.

Mən bütün bu adamlardan öyrəndim. Kimindən güvənməməyi, kimindən səssiz qalmağı, kimindən də "yaxşı ki, varsan" deməyi. Bəziləri xatirə kimi gəldi, bəziləri xatirənin içində qalmaq istədi. Amma hamısı bu günkü məni hazırladı.

Və doğum günü yalnız təkcə doğulduğun günü qeyd etmək deyil. Bəzən bu gün səni bu günə gətirənləri qeyd etməkdi. Və mən onları qeyd edirəm, adla, ünvanla yox, ürəklə. Çünki doğum günü təkcə bir tortun üstünə "ad günün mübarək" yazmaq deyil. Bəzən həyatın üstünə "mən hələ burdayam" yazmaqdır..

Bu gün mənim ad günümdür.

Yalnız bir tarix deyil, içimdə illərin ağırlığı, döyüşlərin, itkilerin və qazanclarımın izi olan an. Hər il gəldikcə özümə soruşuram: "Harun, sən nə qatdın bu dünyaya? Öz içində nə dəyişdirdin? Hansı yaralar sağaldı, hansı yeniləri açıldı?"

Amma son illər fərqli oldu.  Çünki bu il, o gəldi. Səssizcə, gözləmədən, həyatımın ən qaranlıq zirvəsində parlayan ən parlaq ulduz kimi. Onun gözləri, varlığı, sükutu mənim üçün təkcə sevgi deyil həyatımın ən böyük hədiyyəsidir. Dostlar deyir ki, ad günü şənlikdir. Mən bilirəm ki, ad günü həm də özünlə hesablaşmadır. Öz keçmişinlə, gələcəyinlə qarşılaşmadır. Amma indi o var, o görüş yüngül, şirin və mənalıdır. O, mənim ən böyük hədiyyəmdir. Sözlərində, baxışında, gülüşündə. O mənə göstərdi ki, sevgi mürəkkəb deyil. Sadəcə var olmaqdır. Birlikdə olmaq, bəzən susmaq, bəzən danışmaq, bəzən isə sadəcə eyni havadan nəfəs almaqdır. Söz verirəm ki, nə qədər illər keçsə də, ürəyimdə onun üçün açılan yer isti və canlı qalacaq. Hər ad günümdə, hər təbrikdə onu düşünəcəyəm, həyatımın ən gözəl hədiyyəsi. Çünki o mənim ad günümün ən böyük mənasıdır.

Bilirsən? Bir gün oturub nəvələrimə danışacam bu günlərdən. Onlar mənim təbəssümümün arxasında gizlənən yorğunluğu görə bilməyəcəklər. Çünki yaşın verdiyi ağıl, bizə duyğularımızı yumşaq geyindirməyi öyrədir. Amma mən danışacam... Özümçün yox, özlərindən bir parça tapa bilsinlər deyə.

 "Baba, sən gənc olanda necəydi həyat?" Mən isə gülümsəyəcəm... O köhnə, içində bir az əzab, bir az da fəxarət olan gülümsəmələrdən. Və başlayacam danışmağa..

"Balam... Mən gənc olanda həyat da elə mənim kimiydi. Çox şeyi bilmirdi, amma hiss edirdi. Başımda min fikir, cibimdə bir neçə manat, qəlbimdə isə bircə adam vardı... Onun adı da elə Bircəm idi. Amma o, içimdə bir fəslin adı kimidir. Yazın ortası kimi, ya da payızın lap əvvəlindəki günəş kimi. Bir az ümid, bir az da ayrılıq hissi ilə."

Sonra deyəcəm ki, dostlarım vardı, hər biri ayrı hekayə. Kimi səhərdən gecəyədək mənimlə yol gedərdi, kimi bir mesajlıq uzaqlıqda olardı, amma yerini bilirdim. Ürəyimin bir küncündə, toxunulmamış saxlayırdım. Kimi də vardı ki, itirdim. Yox, ölmədi... Sadəcə, yolumuzdan düşdü. Bəziləri sükutla, bəziləri qırğınla getdi. Amma hər gedən özündən sonra bir cümlə buraxdı içimdə.

Və iş, kariyera, deyirlər... Nə qədər çalışdım, nə qədər yoruldum... Amma sən bilirsənmi, hər gecə evə dönəndə özümü zəfərlə yox, sağ qalmaqla təbrik edirdim. Çünki biz o günlərdə yaşamaqla mübarizə aparırdıq, yaşamaqla yaşamaq arasında fərqi o vaxt öyrəndim. Bəzən "varam" deyə deməyə gücüm qalmırdı, amma yenə də qalxırdım.. çünki məni gözləyənlər vardı. Gözləyən bir qadın yox.. Gözləyən bir məsuliyyət, bir öhdəlik, bir sabah.

 Danışacam, dostum... Bu günləri elə danışıcam ki, nəvələrim məni bir "baba" yox, bir "insan" kimi tanısınlar. Onlara başa salacam ki, sevgi də, dostluq da, həyat da heç biri şəklə düşməyəcək qədər həqiqi, amma bir mahnının içində gizlənəcək qədər kövrəkdir. Bilirsən, bir gün gələcək, mən o qoca Harun olacam. Saçlarımda ağlar, gözlərimdə yorğun illər yığılmış olacaq. Əlimdə fincan, yanımda Bircəm, qarşımdakı balaca nəvəmə baxıb deyəcəm.. "O günlər var idi e..."

O günlər.. Səssiz-səssiz axıb gedən, amma içimizdə qasırğalar buraxan günlər. Gecələri tavanı seyr etdiyim, səhərləri dərsə, axşamları isə işə qaçdığım, gündəlik həyatın arasında nəfəs almağa vaxt tapmadığım günlər. Gözlərimin altı torbalanırdı, amma içimdə bir işıq yanırdı, nəvəmə deyəcəm. Bax, o işıq sənin nənənin gözlərində idi.

O, mənim Bircəmin idi. Başqası yoxdu, olmayıb da. Mən Bircəmi sevdim. Təmtəraqlı yox, qəzet kağızına bükülmüş simit kimi səmimi. Onunla xəyal qurardım, bəzən də xəyallarım dağılıb ayağımın altına tökülərdi, amma yığardım onları, yenidən birləşdirərdim, çünki insan sevdiyi birini heç vaxt tam buraxa bilmir. Magistraturaya qəbul olduğu gün... bax, o günü heç unutmuram. Elə bil mən qəbul olmuşdum. Elə bir fərəh, elə bir qürur...

Tələbəlik isə… əzizim, o başlı-başına roman mövzusudur. Qarnım ac, beynim dolu, cibim boş, amma ürəyim... ürəyim hələ də o illərdə döyünür. Metroda Şamxalla qatar gözləyə-gözləyə etdiyimiz söhbətlər, küçə lampalarının altında yavaş-yavaş çəkilən siqaretlər, imtahan gecələri, patoklarda gizli-gizli yazılan məqalələr. Bir gün sən də bu yaşa çatacaqsan. Və sənə söz verirəm, sənə danışacağım bu günlər uydurma olmayacaq. Çünki yaşananlar bəzən uydurulmuşlardan daha qəribə, daha gözəldir.

 ...Bir də o gün var ha... Bircəm magistrə qəbul olmuşdu. Telefonda oxuyqnda ki, "UNEC" bir anlıq qulaq asmaq istəmədim. Susdum. Elə bil beynimdə musiqi dayandı, ağaclar belə səs salmadı. Bilirdim, bir gün uçacaqdı. O, həmişə məndən bir az yuxarı idi... Həm zəkasıyla, həm də arzularıyla. Amma elə mən də onu sevdiyim üçün susdum. Bəzən sevgini qorumaq üçün bir az aralı durmaq lazımdı... mən bunu o gün anladım.

 Dostlarım çoxdu demərəm, amma az da olsa, yanımda qalanlar var idi. Biz o günlərdə gülməyə belə vaxt tapırdıq. Tələbəlik illərində metroda gülə-gülə gedib, dərsdə müəllimin zarafatına belə susan adamlardıq. Mən bir az fikirlə, bir az da gərgin. Çünki həm işləyirdim, həm oxuyurdum. Hər səhər yuxudan duran kimi "yetərincə çalışırammı?" sualıyla günə başlayırdım. Nə deyim, o yaşda adam özünü sübut etmək istər, amma kimin üçün? Özü üçünmü, yoxsa dünyanın bircə dəfə belə baxmadığı insanlar üçünmü? bunu heç kim bilmir.. Amma məncə sevdiyi şəxs üçün..

 O günlərdə bir stəkan çay içmək belə bir bayrama çevrilirdi. Mən avtobusda gedə-gedə roman xəyalları qururdum, işdə açarların arasında gizlətdiyim kitablarla özümə sığınacaq tikirdim. Kimi yuxuya sığınır, kimi xatirəyə, mən də yazıya...

Və bilirsən, bütün bu keşməkeşin içində... bircə o vardı. Mənim baxanda içimdəki susqunluğu anlayan. Bircə o bildi ki, mənim zarafatlarım çox vaxt göz yaşlarımı örtmək üçündü. Mən işdən çıxanda onunla səsli mesajda danışmaq üçün yolun bir tərəfində, kölgədə dayanırdım. Onun "yaxşısan?" sualı, sanki bütün günü çəkilən yorğunluğu silib atırdı.

Amma... vaxt keçdi. O magistrə getdi, mən işə daha çox bağlandım. Düşünürsən ki, zaman insanı dəyişir. Yox, əslində zaman insanı özüylə tanış eləyir. Mən o günlərdə tanıdım ki, içimdə bir uşaq var, o hələ də sevilmək istəyir. Və eyni zamanda içimdə bir ata var, gələcəkdə nəvəsinə bu günləri danışacaq qədər dolub-daşmış bir adam..."

 Bax, bu hissəni bir gün nəvələrimə danışacam... Qoca bir paltoya bürünüb, yelləncəkli kresloda oturmuşam, qarşımdakı uşaq soruşur. "Baba, sən cavan olanda kimlərlə gəzirdin?" Mən də başımı azca yana əyib, gözlərimdə o uzaq illərin tozu ilə cavab verirəm..

 "Əzizim, mən elə dostlar tanımışam ki, onların adını çəkəndə hava dəyişirdi..."

Əsl dostluq, səs salmadan gəlib, həyatının ən dar vaxtında səndən pay aparan adamdır. Və sən heç xəbərin olmur. Elə bil ki, içində nəsə azaldı, amma yüngülləşdin. Bəli, dostlar bəzən yük aparır, bəzən yük olur. Amma haqsız yerə yük olan dost da elə öz dərdinə çevrilir, çiynindən atmırsan. Biz dostlarımla hər şeyə birgə güldük. Maaşdan əvvəl bitən pula, gözümüzə girib çıxmayan borclara, yalançı sabahlara... Amma elə ağladığımız anlar da oldu. Və o ağlamaqlar elə ağrımırdı, çünki yanımda kimsə vardı ki, sakitcə çay süzürdü. Mən danışıram deyə yox, sadəcə yanında olmaq üçün.

Bir dəfə, bunu mütləq danışacağam. Biz metroda qatar gözləyə-gözləyə ədəbiyyatın dibinə getmişdik. Heç kim bizi dinləmirdi, amma biz danışırdıq. Çünki dostluq, səni kimsə dinləməyəndə də birinin sənə qulaq asmasıdır. İndi onlar hara getdi? Bəziləri evləndi, bəziləri qəribə oldu. Bəziləri dəyişdi. Amma o çayxanadakı stəkanların dibi hələ də boşdu. Čünki bizim sözümüz orada bitmədi. Sadəcə biraz susduq. Bilirsən, mən dostlarımı itirməmişəm. Onlar sadəcə bir az uzaqdadırlar. Bəlkə də, bir mesaj qədər. Bəlkə də, bir ölüm qədər. Deyirlər, insan sevdiyini niyə itirdiyini unutmur. Amma mən düşünürəm, insan əsl dostunu niyə sevdiyini belə izah edə bilmir. Sadəcə baxıb deyirsən. "Bu idi...""

 Bilirəm, sən də soruşacaqsan dostum. "Bu qədər təlatümün içində necə dayanırdın ayaqda?"Vallah, düzünü desəm, bəzən özüm də bilmirəm. Amma deyə bilərəm ki, adamın hər səhər işə getmək üçün oyanmağa səbəbi olmalıdır. Mənim səbəbim... Bircəm idi. Sonralar isə səbəb birlikdə olmaqçün doğulan ümid oldu.

Elə günlər olub ki, kartımda son qəpikləri avtobusa vermişəm, amma axşamkı iş növbəsinə gecikməmişəm. Elə vaxtlar olub ki, universitetin dəhlizində dərsə tələsən tələbə olurdum, axşam işdə çörəkpulu qazanmaq üçün əlini yağlı maşın hissələrinə uzadan usta. Kariyeram, əslində bir çoxlarının xəyal etdiyi kimi "böyük uğur hekayəsi" ilə başlamadı. Mən bir balaca müdir stuluna yox, hər gün azacıq daha rahat nəfəs almağa can atdım. İlk maaşımı aldığım gün... bax, onu heç vaxt unutmayacam. Pul çox deyildi, amma o hiss "artıq kiminsə yükü deyiləm" hissi, məni yerimdən göyə qaldırdı.

Bir dəfə bir dostum dedi ki, "Harun, sən elə bil işləmirsən, elə bil öz ruhunu düzəldirsən bu işlərlə." Bəlkə də düz deyirdi. Mənim üçün iş, təkcə pul qazanmaq deyildi. Mən o mazut iyi gələn iş geyimlərində, cızıq-cızıq əllərimdə, tər içində qalan üzümün altında bir "mən" qururdum. Gələcəkdə balaca bir otaqda oturub kiməsə deyə bilərdim ki, "hə, bu oturduğum stulun hər santimini alın tərlə, susqunluqla, içimdəki fırtına ilə qazandım."

Və nə vaxtsa, bəlkə də artıq danışmışam... O gecələrin birində, işdən çıxıb avtobusa tərəf gedəndə göydə ayı gördüm. Həmin gün bilirdim ki, mən hələ buralarda ilişib qalmayacam. Hələ magistr yolu var, hələ gələcək planlar, hələ reallaşdırılmamış xəyallar. Sanki o ay mənə baxıb dedi, "Davam et. Bu şəhərin işıqları sənin gözlərinin içində yanacaq bir gün."

İndi... bəlkə bir gün deyəcəm bütün bunları. Bəlkə birinə, kim bilir... Bax, bütün bu xatirələri danışdıqdan sonra, yəni bu dolu-dolu keçən illərin, uduzduğum savaşların və yenidən qalxmağımın, itirdiklərimin və qazandıqlarımın ardından, indi sənə həyatımın sonuncu hissəsindən danışıram. Bəlkə də bu, ən sakit, ən səssiz, amma bir o qədər də dərin mərhələdir. O qədər çox qaçdım ki, bir yerə çatmaq üçün yox, sadəcə içimdəki boşluğu doldurmaq üçün. Və bir gün... birdən dayanıb nəfəs aldım. Artıq təlaş yox idi, qorxu yox idi, kiməsə çatmaq tələsmirdi. Mən sadəcə mən idim. Hüzurlu və ya hüzursuz, fərq etməz. Hər şey artıq bir hekayə kimi, gözümün qabağından keçirdi. Evdə bir küncdə oturub, sevdiyim bir musiqini dinləyərkən, məsələn, səssiz bir axşamda, şam işığında Şövkət Ələkbərovanın səsi gələndə, haşa düşdüm ki, həyat elə bu anlardı. Gecikdiyim görüşlər, cavabsız qalan zənglər, ürəyimdə saxladığım sözlər, hamısı bir fəsil olacaq ömrümdə. Və sonda, bir də baxdım ki, mən artıq o adam deyiləm. Amma o adamı sevirəm, yəni keçmişdəki özümü. Gələcəkdəki məni..

İndi artıq heç kimin dalınca qaçmıram. Hətta arzularımın da yoxluğuna öyrəşmişəm. Bircə eşq var, özü də keçmişdə deyil, bu gündə. Elə yaşadığım kimi, olduğu kimi. Bircə nəfər var ki, haqqında danışanda içim fəxrlə dolur.  Gələcəkdə olub-olmayacağını bilmirəm. Amma o var və bu, mənim üçün kifayətdir.

 Ən maraqlısı bilirsən nədir? Mən bu günlərimi bir gün nəvələrimə danışacağam deyə yaşamamışam. Mən bu günlərimi bir gün kiməsə bunları danışacağımı bilmədən, sadəcə yaşamağın zərurətindən doğan bir məcburiyyətlə keçmişəm. Və indi, bu gecənin bu saatında, sənə bunları danışarkən, əslində ilk dəfə anlayıram ki, mən doğrudan da yaşamışam.

Və bəlkə də, bu kifayətdir... Bu günlərimi nəvələrimə danışacam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

Şuşada, Vaqif Poeziya Günlərində şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin mətbuatkatibi Xəyal Rza bir şeir oxudu. Şuşaya həsr edilmiş bu şeir böyük rəğbətləqarşılandı. Buyurun, siz də onunla tanış olun.

Göyün on yeddinci qatıdı bura!

On yeddi məhəllə...

On yeddi hamam...

On yeddi məscid...

Bir də kisəçi Məcid.

Ruhu dağıdılmış məzarlar kimi pərişan, 

ürəyi güllələnmiş heykəllər kimi şan-şan.

Göyün on yeddinci qatıdı bura!

On yeddi məhəllə...

On yeddi hamam...

On yeddi məscid...

Odur e, kisəçi Məcid 

ruhunu çimdirir,

xəyallarınl kisələyir.

Allaha yalvarıb, fələyi pisləyir!

Göyün on yeddinci qatıdı bura!

On yeddi məhəllə...

On yeddi hamam...

On yeddi məscid...

Və binəva Məcid.

Əvvəl yaşamaq üçün arzuladığı şəhəri, 

indi ölmək üçün arzulayır...

Yenə Allaha yalvarır,

fələyi danlayır...

Göyün on yeddinci qatıdı bura!

On yeddi məhəllə...

On yeddi hamam...

On yeddi məscid...

Və bir də… rəhmətlik Məcid...

Göyərti əkmişdi, 

sovetskidə məskunlaşdığı evin damında...

Heç nə bitmədi, hər şey bitdi - 

Ürəyi partladı “Firuzə” hamamında. 

Göyün on yeddinci qatıdı bura!

On yeddi...

On yeddi...

On yeddi...

Dirilər ölüdü,

ölülər diri...

Fələyə deyinməyə,

Allaha sevinməyə,

Nə məscid var, nə Məcid!

“Ədəbiyyat və invəsənət”

(28.07.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Elxan Əzizov taleyini kiçik, ucqar dağ rayonu olan Oğuza deyil, iri şəhərlərə bağlasaydı, bəlkə də, respublikanın ən tanınmış aktyorlarından biri olacaqdı. Lakin hərənin öz taleyi, öz qisməti var. Elxan da Oğuza gəldiyinə, burada yaşayıb yaratdığına görə heç vaxt peşman olmadı, əksinə taleyindən və qazandığı nailiyyətlərdən çox razılıq elədi sevimli aktyorumuz...

Elxan Əzizov 1941-ci il iyul ayının 12- də qədim mədəniyyət diyarı olan Şəkidə anadan olmuşdur. Tikinti idarəsində mühasib işləyən atası, ipək kombinatında fəhlə işləyən anası övladlarının aktyor olacağına xəyallarına belə gətirməzdilər. 1959-cu ildə orta məktəbi bitirən Elxan 2 il ipək kombinatında fəhlə işləyir. Sonra Bakı şəhərində texniki peşə məktəbini qurtarıb zavodda fəhlə işləməyə başlayır. Eyni zamanda Bakıxanov qəsəbəsindəki mədəniyyət sarayında hazırlanan tamaşalarda aktyor kimi səhnəyə çıxır.

Elxan Əzizov 1964-cü ildə Bakı Kitabxanaçılıq Texnikumunun klub şöbəsinə daxil olur. 1967-ci ildə texnikumu bitirən Elxanı təyinatla Şəki Şəhər Mədəniyyət Evinə göndərirlər.  4 ay orada işləyir. Sonra Oğuz (keçmiş Vartaşen) rayon Mədəniyyət şöbəsinin  dəvəti ilə bu rayona gəlir, rayon mərkəzində mədəniyyət evinin bədii rəhbəri təyin olunur. Beləliklə, Elxan taleyini, həyatını Oğuza bağlayır. Rayon mədəniyyət evində metodist, direktor, xalq teatrının rejissoru işləyir. 1990-cı ildən 2012-ci ilədək burada metodist işləyib. Uzun illər Mədəniyyət İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Rayon Komitəsinin sədri olmuşdur.

1971-ci ilin noyabrında rayon Mədəniyyət evinin nəzdində fəaliyyət göstərən dram kollektivinə “Xalq teatrı” adı verilib. Xalq teatrının ilk olaraq hazırladığı İ.Əfəndiyevin “Bahar suları” tamaşasında Qulu rolunu E.Əzizov ifa etmişdir. Həmin vaxtdan 24 tamaşada, 40-dan çox satirik səhnəcikdə və intermediyalarda rol alan E.Əzizov elə ilk vaxtlardan oğuzluların sevimlisinə çevrilmişdir. Şəhər mədəniyyət və istirahət parkında yaradılmış “Gülüş çələngi” miniatür teatrında çalışarkən respublikanın 28 rayonunda məktəblilər qarşısında göstərilən tamaşalarda müxtəlif rollarda oynamışdır.

​Elxan həm Oğuz teartsevərlərinin, həm çıxış etdiyi digər bölgələrdə onun iştirak etdiyi tamaşaları seyr edənlərin böyük məhəbbətini qazanıb. C.Məmmədquluzadənin “Ölülər” əsərində Şeyx Nəsrullah, Ü.Hacıbəylinin “Arşın mal alan” musiqili komediyasında Soltan bəy, “Məşədi ibad”da hambal, “Ər və arvad”da  Mərcan bəy və Kərbalayi-Qubad, S. Qədirzadənin “Şirinbala bal yığır” əsərində Əşrəf kişi, M.F.Axundzadənin “Hekayəti-Molla İbrahimxəlil kimyagər” komediyasında Molla İbrahimxəlil rollarında, ümumiyyətlə 27 irihəcilmi tamaşada baş rollarda oynamış, 30-dan çox satirik səhnəcikdə və etüddə çıxış etmiş aktyor minlərlə tamaşaçının sevgisini qazanmış, maraqlı obrazlar yaratmışdır. Sevimli aktyorumuz Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən, Qəbələ, Mingəçevir, Gədəbəy, Zəngilan, ümumiyyətlə, respublikanın 16 rayonunda qastrol səfərlərində olmuşdur. Rayon mədəniyyət idarəsinin bədii özfəaliyyət kollektivinin üzvləri ilə birlikdə respublikamızdakı əlillər, qocalar və uşaq evlərində, Gəncə və Ağdərə hərbi  hospitallarında, Goranboyda, Naftalanda, cəbhə bölgələrində çıxış etmişdir.

Səhnədə 55 ildən çox fəaliyyət göstərən E.Əzizovun qazandığı uğurlar çox olmuşdur. Onun bu uğurları həmişə layiqincə qiymətləndirilmişdir. O dəfələrlə baxış müsabiqələrinin qalibi olmuş, fəxri fərmanlar, diplomlar, müxtəlif mükafatlar almışdır. 1996-cı ildə rayon mədəniyyət idarəsində anadan olmasının 50, səhnə fəaliyyətinin 35, 2011-ci ildə Oğuz rayon Mədəniyyət idarəsində anadan olmasının 70, səhnə fəaliyyətinin 55 illik yubileyi ilə əlaqədar  Mədəniyyət Nazirliyinin  Fəxri fərman və pul mükafatına layiq görülmüşdür.

Elxan Əzizov 9 aprel 2016-cı ildə dünyasını dəyişmişdir.

Oğuzluların qəlbində gözəl iz salmış, adı gələndə onu tanıyan hər bir insanın çöhrəsində gülüş oyadan sevimli aktyorumuza Allahdan qəni-qəni rəhmət diləyirik. Qəbri nurla dolsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

​​​ 

 İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sentyabrın 18-də Azərbaycanın görkəmli bəstəkarı, adını musiqi tariximizə qızıl hərflərlə yazdıran Müslüm Maqomayevin 140 illik yubileyini qeyd edəcəyik. Bu gün isə onun anım günüdür.

Müslüm Maqomayev Azərbaycanın dahi bəstəkarı Üzeyir Hacıbəyovun dostu olub. Və ən maraqlısı da budur ki onlar eyni ildə, eyni ayda, eyni gündə - 18 sentyabr 1885-ci ildə dünyaya göz açıblar. İndi isə Müslüm Maqomayevi yaxından tanıyaq.

O, əslən Qax rayonunun İlisu kəndindəndir. Atası Məhəmməd gənc yaşlarında İlisu kəndində dəmirçilik edib və sonralar Vladiqafqaz şəhərinə köçüb. Müslüm 18 sentyabr 1885-ci ildə Qroznıda anadan olub.

1899-cu ildə Qori müəllimlər seminariyasına daxil olub. Elə buradan da onun Üzeyir Hacıbəyov ilə dostluğu başlayıb. Seminariyada təhsil aldığı müddətdə Müslüm Maqomayev skripka və qaboyda əla çalıb. Seminariyada çox zaman tələbələrin iştirakı ilə simfonik və nəfəsli orkestrin konsertləri keçirilib. Simfonik orkestrin baş ifaçısı olan Müslüm Maqomayev dəfələrlə bu konsertlərdə dirijoru əvəz edib.

Maqomayev 1904-cü ildə seminariyanı uğurla bitirdiyinə görə skripka və pul mükafatı alıb. Seminariyanı bitirdikdən sonra təyinatı üzrə Şimali Qafqaza işə göndərilib. 1904–1905-ci illərdə Bekoviçi aulunda məktəb müdiri və nəğmə müəllimi vəzifəsində çalışıb, şagird xoru təşkil edib. 1911-ci ildə Maqomayev Bakı şəhərinə köçüb və burada şəhər kollecində işə başlayıb. Burada müəllimlikdən əlavə, həmçinin yerli işçilərə savadlılıq öyrədən axşam kurslarını təsis edib.

Üzeyir Hacıbəyovun "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm", "Şeyx Sənan" operalarına, eləcə də, "O, olmasın, bu olsun", "Arşın mal alan", musiqili komediyalarına dirijorluq edib. Müslüm Maqomayevin Azərbaycan milli teatrının inkişafı, eləcə də, müəllimlik sahəsindəki pedagoji fəaliyyəti onu Üzeyir Hacıbəyovla daha da yaxınlaşdırıb.

1913-cü ildə Magomayev "Sevgi" və "Şah İsmayıl" operalarını yazmağa başlayıb. 1913–1914-cü illərdə "Məhəbbət" adlı (bitməyən) opera yazıb. O, 1916-cı ildə özünün ilk səhnə əsəri olan "Şah İsmayıl" operasını bitirib. Xalq əfsanəsinə əsaslanan bu operada bəstəkar milli folklor nümunələrindən bacarıqla istifadə edib. Operanın ilk nəşrində çoxsaylı dialoq epizodları olub, musiqi isə improvizasiya və muğam prinsiplərinə əsaslanıb. 1916-cı ildə tamamlanan operanı bəstəkar bir neçə dəfə redaktə edib.

1920-ci ildə Maqomayev Azərbaycan SSR Təhsil İşçilər Birliyinin sədri seçilib. O, 1921-ci ildə Azərbaycan Xalq Təhsili Komissarlığının incəsənət şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin edilib. Sonra Azərbaycan Dram Teatrının bədii rəhbəri, Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının baş dirijoru vəzifəsində çalışıb. 1929-cu ildə Maqomayev Azərbaycan Radio Komitəsində musiqi şöbəsinin rəhbəri vəzifəsində işləyib və bu vəzifədə 1931-ci ilə qədər qalıb.

O, 1920–1930-cu illərdə "Azərbaycan incəsənəti", "Raport veririk" kinofilmlərinə, Cəlil Məmmədquluzadənin "Ölülər", Cəfər Cabbarlının "1905-ci ildə" dram tamaşalarına və digər əsərlərə musiqi bəstələyib. Bəstəkar, həmçinin, simfonik orkestr üçün "Azərbaycan çöllərində", "Ceyran", "Turacı", "Şüştər dəramədi", "Çeçen rəqsi", və s. yazmışdır. O, vokal musiqisi sahəsində də öz fəaliyyətini davam etdirib. "Bahar", "Tarla", "Bizim kənd" mahnıları milli koloriti ilə diqqəti cəlb edib. 1932-ci ildə Koroğlu dastanı hekayəsinə əsasən opera yazmağa başlayıb, lakin Hacıbəyovun eyni mövzuda əsər yazdığını öyrənib və dostunun daha yaxşı bir opera yazacağını düşünərək, layihələri məhv edib.

Müslüm Maqomayev yaradıcılığının ən yüksək zirvəsini onun "Nərgiz" operası təşkil edib. Bəstəkar opera üzərində 1932–1935-ci illərdə işləyib. "Nərgiz" operası Azərbaycan musiqisinin inkişafı tarixində mühüm yer tutub. Maqomayev hesab edirdi ki, improvizasiya üsulundan uzaqlaşmaq operanın melodik quruluşunda milli musiqi nümunələrinə müraciət etmək və operada çoxsəsli xora üstünlük vermək lazımdır. "Nərgiz" operasının tamamlanması ilə əlaqədar olaraq bəstəkar "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adına layiq görülüb.

15 yaxın simfonik əsərlərin, o cümlədən iki opera, marşlar və bir neçə rapsodyanın, azərbaycanlı şairlərin şeirlərinə əsaslanan bir çox vokal əsərlərin müəllifidir. Onun bitməmiş əsərlərindən üçü məlumdur — "Sevgi" operası, "Dəli Muxtar" baleti və "Xoruz bəy" adlı musiqili komediya. Bundan əlavə, Maqomayev teatr tərtibatına ("Ölülər", "1905-ci ildə") və filmlərə ("Azərbaycan incəsənəti", "Raport veririk") musiqi müşayiətinin müəllifidir.

Operalar

- "Şah İsmayıl"

- "Nərgiz"

Musiqili komediya

- "Xoruz bəy (operetta)"- 4 pərdəli satirik musiqili komediya

Balet

- "Dəli Muxtar (opera)" — 4 pərdəli balet. 1936-cı ildə başlanılıb, bitirilməyib

İnstrumental

1. Simfonik əsərləri — Azərbaycanda ilk dəfə

2. "Ceyran" rapsodiyası

3. "Azərbaycan çöllərində"

4. "Azad olunmuş Azərbaycan qadınının rəqsi"

5. "Dərviş"

6. "Marş RV-8"

7. "Şəlalə"

Mahnılar

- "Yaz"

- "Neft"

- "May"

- "Tarla"

- "Gözəlim"

- "Durna"

Filmoqrafiya

1. Azərbaycan incəsənəti

2. Bəstəkar Müslüm Maqomayev

3. Doğma xalqıma

4. İlisu

5. Lökbatan

6. Müslüm Maqomayev

7. Üzeyir ömrü

Mükafatları və xatirəsi

Müslüm Maqomayev Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafında göstərdiyi xidmətlərə və "Nərgiz" operasını yaratdığına görə 13 yanvar 1936-cı ildə "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adına layiq görülüb. 1937-ci il avqust ayının 11-də Xalq Komissarları Sovetinin 5021 saylı iclasının qərarı ilə AK (b) MK-dan xahiş edilib ki, Müslüm Maqomayevin adını əbədiləşdirmək üçün Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasına bəstəkarın adı verilsin. Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyası Müslüm Maqomayevin adını daşıyır. 1976-cı ildə "Azərbaycanfilm" Kinostudiyasında Bəstəkar Müslüm Maqomayev adlı qısametrajlı sənədli film istehsal olunub.

Müslüm Maqomayev uzun sürən xəstəlikdən sonra 1937-ci il, iyulun 28-də Nalçikdə vəfat edib. Bakıda Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Bakıda İçərişəhərin küçələrindən biri onun adını daşıyır. Bakıda bəstəkarın yaşadığı Nizami küçəsində yerləşən 41 nömrəli evin divarında xatirə lövhəsi asılıb.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Zəhmətkeşdir, işləməkdən zövq alır. Daim elmi axtarışlarla məşğuldur. Alicənab və təmənnasızdır. Güclü intellekti var. Dürüstlük tərəfdarıdır, harada olduğundan asılı olmayaraq saflığını həmişə qoruyur. Adamları idarə etmək işində gözəl qabiliyyəti var. Duyğularını yalnız zəruriyyət olduqda büruzə verir. Son dərəcə inadkardır və nə istədiyini yaxşı bilir. Detalları xırda təfərrüatlarına qədər öyrənməyə çalışır. O, həqiqətdə həyatdan heç bir şey ummur, necə deyərlər, qəlbigeniş və gözütox adamdır. Ədalətsizliyə qarşı cəsarətlə çıxış etməyi bacarır. Tənqidi zəkası, incə yumor hissi və inkaredilməz iradəsi onun varlığına xüsusi rəng qatır. Tünlüyü xoşlamır. Onun soyuqqanlı göründüyünə aldanmayın, bu təəssürat aldadıcıdır. O, insan təbiətinin bütün nəcib cəhətlərini özündə birləşdirə bilib. Loyaldır, vəfalıdır, təmizdir. Vicdani borc hissi güclüdür. Ona bel bağlamaq olar, xəyanətdən çox uzaqdır. Çox təvazökardır. Ürəyini açmağı, eləcə də başqalarını sorğu-suala tutmağı xoşlamır...

Deyir ki: - “Texnoloji medianın həyat tərzimizə daxil olması ilə sosial münasibətlər dəyişib, virtual folklor anlayışı gündəmə daxil olub. Texnologiya əsrində üz-üzə kommunikasiya yerini virtual auditoriyaya tərk edib, radio, televiziya, ən əsası da internetin inkişafı ilə yeni şifahi ədəbiyyat nümunələri yaranıb. Böyük bir sənaye şəbəkəsi formalaşdıran kütləvi informasiya vasitələri sadəcə xəbərləşmə, əyləncə vasitəsi kimi deyil, həm də bilgi paylaşımı vasitəsi kimi də istifadə edilir. Kütləvi informasiya vasitələrinin əsas qolu təkcə rəsmi olan qəzetlər, jurnallar, telekanallar, radio stansiyaları deyil, həm də internet şəbəkələri, müxtəlif formatlarda mesaj alan mobil telefonlardır. Belə bir mühitdə yeni ənənə formalaşdıran media aşıq sənətinin, aşıqlıq ənənəsinin dəyişməsinə də səbəb olub. Bu da insanların müasirlik, postmodernizm, şəhərləşmə, köçlər, populyar mədəniyyət, moda və media kimi Qərb yönlü bir həyat tərzi seçmələri, bunun da mentalitet dəyişikliyi yaratması baş verib. Bu dəyişikliyin nəticəsində ortaya çıxan aşıq sənəti və onun daşıyıcısını biz Neoaşıq adlandırdıq. Termin ilk baxışda bir az qəribə səslənə bilər, ancaq informasiya-kommunikasiya texnologiyaları dövründə bu termin, bizcə, müasir aşığın fəaliyyətinə, yaradıcılığına, dünyagörüşünə tam uyğundur. Çünki Neoaşıq özünəməxsus ifa tərzinə və sosial-mədəni statusa sahibdir. Ən əsası da Neoaşığın müasir dövrdə zərurətdən yaranması məsələsidir. Bu, heç də aşıqları klassik və Neoaşıq deyə iki qismə ayırmaq mənasına gəlmir. Neoaşıq dəyişən aşıq sənətinin nəticəsində ortaya çıxıb. Onun əsas funksiyası virtual mühitdə və virtual auditoriya qarşısında ifa etdiyi sənətidir. Dəyişən şərtlər daxilində aşıq sənətinin vəziyyəti, ifa tərzində yeniliklər, klassik ənənədən uzaqlaşma və bizim Neoaşıq adlandırdığımız aşığın özəllikləri hələ ki, tədqiqat predmeti olmayıb.”

Nitqi olduqca sadədir, fikirlərini çox. rahat ifadə edə bilir. Dərin zəkaya malik olduğu üçün, heç kəs onun qədər həmsöhbətlərini dinləməyi bacarmır. Çox vəfalıdır. Göstərilən etimadı tamamilə doğruldur. Başqaları üçün əlindən gələni edir, sədaqəti öz-özünü hər şeydən məhrum etmək dərəcəsinə qədər çatır. Dostları haqlı olaraq, ona hörmət bəsləyirlər. Hər hansı ədalətsizlik onda etiraz doğurur və o, vəziyyəti düzəltmək üçün əlindən gələni etməyincə sakitləşmir. Bir sözlə, o, müdrik, zəngin dünyagörüşlü, əsl filosofdur...

Haqqında söhbət açdığım Füzuli Gözəlov (Bayat) 1958-ci ildə Masallı rayonunun Xırmandalı kəndində dünyaya gəlib. 1984-cü ildə Dillər Universitetini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. 1990-cı ildə Özbəkistan EA Ədəbiyyat və Dil İnstitutunun aspiranturasında ilk elmi işini müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi alıb. Füzuli Bayat 1997-ci ildə isə "Oğuz dastanı: tarixi-mifoloji kökləri və spesifikası" mövzusunda doktorluq işi müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru elmi dərəcəsinə yüksəlib. 1993-1995-ci illərdə AMEA-nın "Ortaq türk ədəbiyyatı" şöbəsinin müdiri olub, 1995-1999-cu illərdə isə "Dədə Qorqud Ensiklopediyası"nda baş redaktorun müavini vəzifəsində çalışıb. 1999-2008-ci illərdə Türkiyənin Qaziantep Universitetində işləyib. 2003-cü ildən 2012-ci ilədək AMEA Folklor İnstitutunun aparıçı elmi işçisi olub. 2012-ci ildən həmin institutun "Müasir Folklor" şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışır. 56 kitabın, o cümlədən, 45 monoqrafiyanın, 13 tərcümə və tərtib kitablarının və 200-dən çox elmi məqalənin müəllifidir...    

“Media mühitində simvollaşdırmanın folklor variantı ortaya çıxır. Məsələn, yeni məzmunlu atalar sözləri və məsəllər, aforizmlər, deyimlər, mahnı sözləri və lətifə başlıqları və sözləri, ənənəvi folklor qəhrəmanlarının ironik modelləri, tanınmış şəxsiyyətlərin parodik obrazları buna misal ola bilər. Bu isə son dövrlərdə tədqiqatçıların da qeyd etdiyi kimi, kütləvi informasiya vasitələrində intertekstualizmin artdığını göstərir. Artıq belə bir mühitdə verbal folklordan danışmağa dəyməz. Çünki folklorun və konkret olaraq aşıq sənətinin, aşıqlıq ənənəsinin dəyişməsinin əsas səbəbi insanların müasirlik, postmodernizm, şəhərləşmə, köçlər, populyar mədəniyyət, moda və media kimi Qərb yönlü həyat tərzi seçmələri, bunun da mentalitet (zehniyyət) dəyişikliyinə səbəb olmasıdır. Bütün bunlar cəmiyyətdəki mədəni dəyişikliklərin əsas səbəbləri olduğundan virtual folklor anlayışını da gündəmə gətirir. Virtual folklor üz-üzə söylənən xalq ədəbiyyatından fərqli olaraq folklorun texnologiyalaşmasıdır. Təbii ki, aşıq da bu prosesin içindədir və baş verənlərə ən tez reaksiya verən söyləyicilərdən biridir. Bütün hallarda folklorun KİV-də reallaşması media məkanının xüsusi mülkiyyəti ilə müqayisədə, məlumatların müntəzəmliyini və təkrarlanmasını təmin edən vasitələrlə həyata keçirilir. Həm də ünsiyyət vasitələrinin çoxkanallı və dəyişkən olmasına töhfə verən texniki vasitələrin köməyi ilə şifahi söz sənəti məlumatları ötürmə vasitəsi kimi yeganə və ən məqbul vasitə olan sözə əsaslanır. Neoaşıq texnologiya əsrində repertuarında sözdən daha çox musiqiyə yer verir, bunu ondan televiziya kanalları, internet yayımları tələb edir. Neoaşığın performansı həm görsəl, həm də dinlənilən mediaya bağlıdır."- söyləyir.

Özünüreklamdan çox uzaqdır. Cəmiyyət içində ön planda olmağı, seçilməyi xoşlamır. Sakit yaşamağa və özünü səbirli aparmağa üstünlük verir. İncə və səmimi yumoru yaxşı duya bilir. Çox emosionaldır və hamıya qarşı mehriban olmağa çalışır. Həyatda stabil olmaq onun ən müsbət xüsusiyyətlərindəndir. Yalanı qəti sevmir və heç kimə bağışlamır. Hətta qarşısındakı insanın yalan danışdığını dərhal hiss edir.  

İş həyatında intizamlı olduğu üçün adətən işləri uğurlu alınır. Demək olar ki, müvəffəqiyyət onun alın yazısıdr. Problemlərin həllində isə çox mahirdir...

Xülasə, inanmaq istəyirəm ki, folklorşünaslıq, dil tarixi, təsəvvüf ədəbiyyatı üzrə ölkədə tanınan filologiya elmləri doktoru, professor Füzuli Bayatın ən böyük uğuru hələ irəlidədir. Nə vaxtsa ona da - Akademik- deyə müraciət edəcəklər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

Nurlana İşıq, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İtalyalı Roberto Benigninin “Həyat gözəldir” filmində yaddaqalan bir səhnə var: nasist əsgər yəhudi bir atanın kürəyinə silah dayamış halda onu aparır. Bu an ata altı-yeddi yaşlı oğluyla göz-gözə gəlir. Göz vurur və oğluna bunun sadəcə bir oyun olduğunu xatırladır. Bəli, oyun...

Qanlı müharibənin içində, ölümün nəfəsini hiss edərkən belə uşağının xəyallarını qorumaq üçün atanın seçdiyi yeganə yol – oyunu davam etdirməkdir. Gerçəkliyin ən sərt və qəddar olduğu bir yerdə, fantaziyanın, sevginin və inamın gücü ilə uşaq dünyasını qorumaq gerçək qəhrəmanlıqdır.

Bənzər bir duyğunu bizim şairəmiz Mina Rəşid də yaşayıb. Müharibənin içindən çıxan bu qadın poeziyasında oyunu, qarı, uşaq təmizliyini – yəni sülhü seçib. Silahı deyil, qarı seçib.

İstəyirəm qar yağsın,

Qara gün qarda batsın.

Adamlar bir-birinə

Güllə deyil, qar atsın.

Bu, sadəcə şeir deyil – bir arzudur, müqavimətdir, dualı bir ümiddir. Mina Rəşid silahı qarla, nifrəti oyuna, qaranlığı günəşlə əvəz edir. Bu arzuda sanki yəhudi atanın “oyun” adlı uydurması ilə Mina Rəşidin “qar” metaforası eyni mərkəzdə – sevginin və uşaq təxəyyülünün qələbəsində birləşir.

Filmdə “böyük oyun”un mərkəzində ata ilə uşaq, müharibə ilə xəyallar, həyatla ölüm qarşı-qarşıya gəlir. Uşaq müharibənin içində olduğunu dərk etmir. Oyun onu qoruyur. Oyun – həyatın gözəl qalan yeganə hissəsidir. Qərbdə bu film çəkilən zaman, Şərqdə Mina kimi bir gənc qadın müharibədən yenicə çıxmışdı. Ancaq onlar ikisi də həyata dair başqalarından daha çox nikbindirlər, daha çox ümidlidirlər.

Müharibə sözünü görüm

Qar-çovğun alsın.

Qar yağsın, qoy silahlar

Qarın altında qalsın.

Filmin sonunda oğul atasının söz verdiyi kimi tankı görür  və qalib olur. Oyun bitir. Tankın içində gülümsəyən əsgər var. Güllə atılmır. Bu, oyunun və inamın qalib gəldiyi andır. Ata həyatda qala bilməsə də, onun nikbincəsinə qurduğu xəyalı qalib gəlmişdi.

Elə Mina da atasını itirmişdi. Amma onun da arzusu yerinə yetmişdi, çünki müharibəni qarğıyıb, sülhü alqışlamışdı:

Qara qəlblər ağarsın,

Dünyaya yağsın bu qar.

Qışın tən ortasında

Günəştək doğsun bu qar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyt və incəsənət”

28 iyul günündə dünyadan köçən ünlülərdən biri də Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Tələt Qasımovdur. Gözəl səs tembrinə malik müğənninin lent yazıları hələ də sevilə-sevilə dinlənilir.

Tələt Qasımov 21 iyun 1933-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. Erkən yaşlarından musiqiyə həvəs göstərərək, əvvəlcə dini musiqiyə çox meyl edib və mərsiyəxan olub. Sonradan isə xanəndəlik sənətinə gəlib.

O, Zülfi Adıgözəlov, Hacıbaba Hüseynov kimi ustad sənətkarlardan muğamın sirrlərini dərindən mənimsəyərək, onların ənənələrini davam etdirib. İllər keçdikcə, xanəndə kimi sənətini təkmilləşdirən Tələt Qasımov öz dəst-xətti ilə tanınıb. Tələt Qasımovun repertuarı zəngindir.

O, bir çox muğamları və təsnifləri məharətlə və xüsusi şövqlə ifa edib. Onun ifasında “Rast”, “Şur”, “Seygah-Zabul” muğam-dəstgahları , “Şüştər” təsnifləri AzTR Fondunda saxlanılıb. Tələt Qasımov Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub.

Muğam sənətinin mahir ifaçılarından biri olan Tələt Qasımovun milli musiqi mədəniyyətimizin inkişafında müstəsna xidmətləri vardır. Ustad sənətkarlardan dərs alan Tələt Qasımov muğam ifaçılığı ənənələrini ömrünün sonunadək müvəffəqiyyətlə davam etdirib. "Rast", "Zabul segah", "Şur", "Hümayun" muğamlarını, habelə Azərbaycan xalq mahnılarını özünəməxsus tərzdə ifa edən sənətkar musiqisevərlərin məhəbbətini qazanıb.

O, uzun illər "Azərkonsert" Birliyinin solisti olmuş, musiqi mədəniyyətimizi dünyanın müxtəlif ölkələrində–Türkiyədə, İranda, Almaniyada, Rusiyada, Misirdə, Əlcəzairdə, Tunisdə, Mərakeşdə ləyaqətlə təmsil edib. Ustad sənətkarın ifa etdiyi muğamlar musiqi mədəniyyəti salnaməsinə daxil olub.

O, 2013-cü il iyulun 28-də ürək tutmasından vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)

Arif Qafarov,

Sumqayıtın Hacı Zeynalabdin Qəsəbə Ağsaqqalar Şurasının sədri, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Sadə bir kənd uşağının həyatı... Amma bu həyat sadə görünən izlər qoymayıb. Bu, həm torpağa, həm təhsilə, həm də insanlığa xidmətin mükəmməl təcəssümüdür. Əziz oxucular, sizi belə bir insanla tanış etmək istəyirik: “Əməkdar müəllim”, pedaqoq, yazıçı, ağsaqqal Məhəmməd Məmmədovla.

Məhəmməd müəllimin ilk addımları 1955-ci il iyulun 25-də doğulduğu Ağstafa rayonunun Poylu kəndinin torpaqlarında başlayıb. Orada oxuyub, təhsil alıb və arzularını böyüdüb. Gənclik illərində torpağın sehrinə, coğrafiyanın möcüzələrinə bağlayan sevgi onu 1974-cü ildə Bakı Dövlət Universitetinin coğrafiya fakültəsinə gətirib çıxarır. Amma onun həyatının xəritəsi yalnız tədris auditoriyalarında cızılmırdı. O, Vətəninə və təbiətə olan sevgisini daha gənc yaşlarından göstərmişdi. Bakı Yaşıllaşdırma İdarəsində çalışarkən şəhəri yaşıl donlara bürümək arzusu ilə işə başlayır.

Daha sonra 1986-cı ildə Dəmir yolunun hərbiləşdirilmiş mühafizə xidmətində çalışır, məsuliyyətli vəzifələr daşıyır. Amma həyatının əsas missiyası onu yenidən məktəbə qaytarır - bu dəfə müəllim kimi. Elə buradan başlayır əsl təhsil fədakarlığı. 1991-ci ildə Sumqayıt şəhərinin 19 nömrəli məktəbində coğrafiya müəllimi kimi pedaqoji fəaliyyətinə start verir. Qısa zamanda bacarığı, peşəkarlığı və insanpərvərliyi ilə seçilən müəllim kimi tanınır. Daha sonra, 2004-cü ildəTəbiət Elmləri Təmayüllü Gimnaziyaya dəvət olunur və direktor müavini vəzifəsinə qədər yüksəlir.

Məhəmməd Məmmədovun müəllimliyə olan sevgisi yalnız dərs deməklə bitmir. O, fənn olimpiadalarının komissiyalarında çalışıb, dərsliklərin hazırlanmasında iştirak edib, kitablar yazıb, layihələr həyata keçirib. Onun müəllifi olduğu testlər kitabı və dərs proqramları uzun illər yüzlərlə müəllimə və minlərlə şagirdə yol göstərib. “İlin müəllimi” adına, “Respublikanın qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanına və “Əməkdar müəllim” fəxri adına layiq görülməsi də məhz bu zəhmətin qiymətləndirilməsidir.

Amma bu ömür yalnız məktəb divarları ilə əhatələnmir. Məhəmməd müəllim yaşadığı Hacı Zeynalabdin qəsəbəsində də nümunəvi ictimai fəal, ağsaqqal kimi tanınır. Qəsəbədə tullantılarla dolu bir ərazini şagirdləri ilə birlikdə təmizləyib, burada Azərbaycanın ilk hərbi təyyarəçisi Fərrux Qayıbovun adını daşıyan istirahət bağı salması onun vətəndaşlıq missiyasının simvoludur. O bağda uşaqlar üçün əyləncə meydançası, yaşlılar üçün dincəlmək yeri yaradılıb, tədbirlər keçirilib, musiqi səslənib. Həm təbiətə, həm insanlığa dəyər verən belə şəxslər cəmiyyətin tək dayaq sütunlarıdır.

Məhəmməd müəllim həm də məhsuldar yazıçı və publisistdir. O, indiyə qədər 17 kitabın müəllifidir: 9-u elmi-metodiki, 8-i isə publisistik xarakterlidir. Onun “Vətəndaşı olmayandan olmaz ölkə vətəndaşı”, “Vətən mənə oğul desə”, “Xatirələrdə qalan ömür” kitabları şəhidlərə, qazilərə və Vətən tarixinə həsr olunub. Bu kitablar məktəblərə və ailələrə hədiyyə olaraq paylanıb.  Məhəmməd müəllimin öyrətmək missiyası məktəbdən kənarda da davam edir.

Sadaladıqlarımız bir ömrün içində toplanmış yüzlərlə işin yalnız bir hissəsidir. Latviya və Danimarka kimi ölkələrdə təcrübə mübadiləsində iştirak edib, beynəlxalq sertifikatlar alıb. O, hər bir mərhələdə daim öyrənib, yenilənib, inkişaf edib.

Bu gün o, ağır xəstəliklə mübarizə aparmasına baxmayaraq, yaradıcılığını davam etdirir. “Ömrün unudulmaz anları” və “Poylu kəndinin ensiklopediyası” adlı yeni kitablar üzərində işləyir. Çünki onun üçün həyat - işləmək, yaratmaq və faydalı olmaqdır.

Məhəmməd müəllim bütöv bir nəsilin tərbiyəsində payı olan bir ağsaqqaldır. Onun fəaliyyəti təhsil tariximizə, vətəndaşlıq nümunəsinə örnəkdir.

Məhəmməd müəllim yalnız təhsilə və cəmiyyətə deyil, ailəsinə də eyni sevgi və məsuliyyətlə yanaşan bir insandır. Övladlarının uğurlarını qürurla izləyir, nəvələrinin gülüşündə gələcəyə inam tapır. İllərin zəhmətini, həyat təcrübəsini iki övladında, dörd nəvəsində görür. Onun təkcə dərs verdiyi şagirdlər deyil, ailəsi də onun dürüstlüyündən, alicənablığından, zəhmətsevərliyindən ilham alır. Həyat yoldaşı təqaüddə olan riyaziyyat müəllimi Rəhilə xanım hərtərəfli qayğısını çəkir, ona yaxından köməklik göstərir. Qızı Billurə onun yolunu davam etdirərək qəsəbə Hacı Zeynalabdin qəsəbə,19 nömrəli tam orta məktəbdə müəllim işləyir.  Elə bu səbəbdəndir ki, Məhəmməd müəllimin ömrü yalnız onun yaşadığı illərlə deyil, etdiyi əməllərlə ölçülür.

O, zəngin, mənalı və nümunəvi həyat yolunun daha bir mərhələsinə çatıb – bir neçə gün öncə yubileyini qarşılayıb. Bu əlamətdar günlərdə Məhəmməd müəllimi ürəkdən təbrik edir, ona sağlam ömür, tükənməz ilham və ailəsinin, şagirdlərinin sevgisi ilə dolu nurlu günlər arzulayırıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28. 07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan SSR xalq artisti Vasif Adıgözəlovun bu gün doğum günüdür. Yəqin ki, Sovet dönəmində parlamış bu məşhur bəstəkarın adı çoxunuza tanışdır.

Vasif Adıgözəlov 1935-ci il iyul ayının 28-də Bakıda məşhur muğam ustası Zülfü Adıgözəlovun ailəsində anadan olub. İlk musiqi təhsilini konservatoriyanın nəzdindəki 10 illik Musiqi məktəbində pianoçu kimi alıb. 1953-cü ildə Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına daxil olub. Bəstəkarlıq üzrə Qara Qarayevin , fortepiano üzrə Simuzər Quliyevanın sinfində təhsilini davam etdirib. 1959-cu ildə həmin təhsil ocağını iki ixtisas üzrə bitirib. Muğam xanəndəsi Zülfü Adıgözəlovun oğlu, müğənni Rauf Adıgözəlovun qardaşı, dirijor Yalçın Adıgözəlovun atasıdır.

Əmək fəaliyyətinə 1958-ci ildən Radio və Televiziya Komitəsində musiqi redaktoru kimi başlayıb. Sonralar Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının məsul katibi, M. Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının baş musiqi redaktoru, A. Zeynallı adına Bakı Musiqi məktəbinin direktoru və s. vəzifələrdə çalışıb. 1972-ci ildən Ü.Hacıbəyov adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında əsas işçi kimi müəllimlik edib. 1990-ci ildə Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının I katibi seçilib.1989-cu ildən professor adını alıb. Bakı Musiqi Akademiyasında "xor dirijorluğu" kafedrasına rəhbərlik edib.

2 opera ("Ölülər (opera)", "Natəvan (opera)"), 5 musiqili komediya ("Hacı Qara (operetta)" (həmmüəllifi R. Mustafayev), "Nənəmin şahlıq quşu", "Boşanaq - evlənərik", "Lənət şeytana"), 4 oratoriya ("Odlar yurdu", "Qarabağ şikəstəsi", "Çanaqqala-1915", "Qəm karvanı"), 3 kantata ("Novruzum", "Təntənəli"), 4 simfoniya, 6 instrumental konsert, kamera-instrumental musiqinin, kino-teatr musiqisinin, romans və mahnıların müəllifidir.

Filmoqrafiya

- Aktrisanın təbəssümü

- Balaca çoban

- Bir tale naxışı.

- Cazibə Qüvvəsi

- Həyat bizi sınayır

- Keyfiyyət nişanı

- Kədərimiz... Vüqarımız...

- Kişi sözü

- Qaraca qız

- Qəribə əhvalat

Mükafatları

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

- 1990-cı il üzrə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı

- "Şöhrət" ordeni

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

- "İstiqlal" ordeni

Pedaqoq, musiqi xadimi Vasif Adıgözəlov 15 sentyabr 2006-cı ildə ömrünün 71-ci baharında dünyasını dəyişib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.07.2025)