Taleh Mansur, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Ədəbiyyatsevərlərin sevimli nəşri olan “Ulduz” özünün maraqla qarşılanan “Ulduzlu görüşlər” layihəsini davam etdirir. Əməkdar incəsənət xadimi, şair Baba Vəziroğlu "Ulduz"lu görüşlər"in növbəti qonağı olub.

Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda Azərbaycan Univerisitetinin müəllim və tələbə heyətinin iştirakı ilə keçirilən tədbiri "Ulduz" jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəs açıb. O, Baba Vəziroğlu imzasının ədəbiyyatımızda özünəməxsus yer tutduğunu bildirib.

Ardınca Azərbaycan Universitetinin Tərcümə və filologiya kafedrasının müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Gülnar Rzayeva, kafedranın baş müəllimi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Xəyalə Cəfərova, "Ulduz" jurnalının şöbə redaktorları Dayandur Sevgin və bəndəniz Taleh Mansur çıxış ediblər.

Söz Baba Vəziroğluna verilib. Qonaq qısaca olaraq keçdiyi həyat və yaradıcılıq yoluna nəzər salıb. Qələmə aldığı nəsr əsərləri,   tərcümələri,  həmçinin mahnı mətnlərinə çevrilmiş şeirləri haqda söz açıb və tələbələri maraqlandıran suallara cavab verib.

Qonaq sonda tələbələrə özünün  "Qalanı xatirədi" şeirlər kitabını hədiyyə edib.

Niyə yanır bu ocaq,
Yanıb, külü qalacaq.
Bilmirəm nə olacaq,
Olanı xatirədir...
 
Qar yağır narın-narın,
Üzü gülür dağların.
Bu yaşıl yarpaqların
Solanı xatirədir…
 
Ay çəmənin çiçəyi,
Niyə soldu ləçəyin?
Bu dünyanın gerçəyi,
Yalanı xatirədir...
 
Niyə çıxdıq yola biz,
Coşub-daşır bu dəniz.
Bir adadır sevgimiz,
Hər yanı xatirədir...
 
Xəyaldı, yoxsa yalan,
Gəlib keçdi nə zaman?
Sevginin ömrü bir an,
Qalanı xatirədir...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.04.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Bəzən sakit bir ömür, pıçıltı sözlər və nümayişsiz addımlar zamanın axarını dəyişdirir. Bəzən elə qadınlar olur ki, səs salmadan, göz önündə görünmədən gələcəyi rənglərə bürüyürlər. Azərbaycanın mənəvi yaddaşında belə bir qadın var - Zərifə xanım Əliyeva.

Səssizliyində qüdrət gizlədən bu qadının ömrü sadəcə təqvim deyildi, qadın zəkasının, ana təmkininin, insan əxlaqının canlı heykəli idi. Zəriflik, mərhəmət və elm… Bu üç söz sanki bir ömürlük yolun tərcümeyi-halı kimi Zərifə xanım Əliyevanın adına yazılıb. O, 28 aprel 1923-cü ildə Naxçıvanın Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində, elmə və mədəniyyətə könül vermiş bir ailədə dünyaya göz açdı. Tanrı ona həm yüksək zəkalı ata – Azərbaycan elminin gözəl həkimi Əziz Əliyev, həm də həyat yolunda silinməz iz buraxacaq bir ömür yoldaşı – Ümummilli Lider Heydər Əliyevi qismət etdi. Zərifə xanım həm də xalqımızın bu gün iftixar etdiyi Prezident İlham Əliyevin fədakar anasıdır.

Zərifə xanım ömrünü insanlara işıq bəxş edən oftalmologiyaya elminə həsr etdi. O, yalnız Azərbaycanın deyil, bütöv Sovet məkanının da ilk alimlərindən biri oldu ki, peşə xəstəliklərinin qarşısının alınması və müalicəsi sahəsində dərin elmi araşdırmalar apardı. Onun qələminin məhsulu olan əsərlər bu gün də elm fədailəri üçün etibarlı bələdçidir. Zərifə xanım, uzun illər Azərbaycan Tibb Universitetində minlərlə gənc həkimin yetişməsi üçün bir irs qoydu. Onun öyrətdiyi dərs təkcə biliklə yox, insanlığa, fədakarlığa çağırışla dolu əhatələnirdi.

Bu gün Zərifə xanımın adı Azərbaycan tibb tarixinin qızıl səhifələrində yaşayır. Onun adını daşıyan məktəblər, poliklinikalar, küçələr, parklar hamısı bir xalqın öz şəfqətli qızına bəslədiyi dərin sevginin, sonsuz ehtiramın simvoludur. Şahtaxtı kənd orta məktəbi, həmin məktəbdəki müzey, Naxçıvanda onun adını daşıyan küçə və poliklinika görkəmli alimə olan hörmətin təcəssümüdür.

1950-ci illərdə xalqımızın gözünü qamaşdıran traxoma bəlasına qarşı amansız mübarizədə yorulmadan çalışdı. Ulu öndər Heydər Əliyev onun bu misilsiz xidmətlərini belə səciyyələndirirdi:“Zərifə xanımın tibb elmi sahəsində xidmətlərindən biri də göz müalicəsi tədqiqatı idi. Mənə belə gəlir ki, onun iki dəyərli irsi vardır. Birincisi, Azərbaycanda ilk dəfə deontologiyanı bir elm kimi meydana atmışdır. İkincisi isə Zərifə xanım çalışıb ki, bizim gələcək nəsilləri irsi xəstəliklərdən xilas etsin, sağlamlaşdırsın.”

O, yalnız böyük bir alim deyil, həm də böyük bir insanlıq məktəbi idi. Onun işıqlı xatirəsi zamanın axarında daha da ucalır, gələcək nəsillərə insan sevgisinin, elmə sədaqətin, vətənə məhəbbətin ən gözəl örnəyi kimi yaşamağa davam edir.

O, təkcə gözləri müalicə etmədi, könülləri sağaltdı, ruhlara şəfa verdi və elmin soyuq sətirlərinə insan nəfəsi qatdı. Onun apardığı tədqiqatlar, yazdığı əsərlər  akademik nailiyyət deyildi. Vicdanın, sevginin və insan həyatına göstərilən ehtiramın elmi dillə yazılmış dastanı idi. Zərifə xanımın böyüklüyü titullarla, mükafatlarla ölçülmədi. Onun böyüklüyü bir evin nəfəsində, bir ailənin səssiz sükutunda, bir övladın qəlbində, bir xalqın ruhunda yaşadı. O, yalnız böyük dövlət xadimi Heydər Əliyevin həyat yoldaşı deyildi. Həmçinin onun gücünün görünməyən dayağı, sədaqətin meyarı, kölgədə parlayan dəstəyin canlı simvolu idi.

Ümummilli Lider Zərifə xanıma bir ömürlük təşəkkürünü belə ifadə edirdi: “Həyatımın bütün dövrlərində işlə məşğul olduğuma görə ailə məsələlərinə fikir verməyə vaxtım olmayıb. Bunların hamısı Zərifə xanımın üzərinə düşüb və o da bu vəzifəni şərəflə, sədaqətlə, çox böyük məharətlə yerinə yetirib.” Əslində bu sadə cümlələrin ardında bir ömrün minnətdarlığı, bir xalqın qadına verdiyi dəyərin aydın etirafı gizlənirdi.

Zərifə xanım təkcə ailə qurmaqla kifayətlənmədi, O, bir dövlətin ruhunda səssiz bir mayak yandırdı. Onun tərbiyə etdiyi övlad bu gün bütöv bir xalqın qürurudur. Biz, Prezident İlham Əliyevin anası haqqında dediyi fikirlərdə təkcə şəxsi ağrı yox, dövlət təfəkkürünün ana qaynağından doğduğunun şahidi oluruq: “Bizimlə keçirdiyi son günlərdə Zərifə xanım bilirdi ki, ömrü sona çatır, özü də, bütün həkimlər də tam açıq danışırdılar, üstüörtülü danışıqlardan uzaq idilər. Onun ürəyi elə işıqlı olaraq qalırdı. Ölüm fikri onu qorxutmurdu. Onu narahat edən, onsuz qalacaq adamlar idi. Gücdən, qüvvədən düşmüşdü. Bütün ömrü boyu olduğu kimi, səssiz bir məğrurluqla əriyirdi. Ölümü də ona həyatı kimi dərin hörmət gətirdi. O, çox gözəl başa düşürdü ki, əbədiyyət qarşısında hər şey kiçikdir, müvəqqətidir, qalan ancaq yaxşılıqdır. Onu sakitləşdirən də məhz bu idi.”

Bəzən insanın yoxluğu, varlığından daha çox səs gətirir. Bəlkə də bu səbəbdəndir ki, susaraq yazılan hekayə, bütün bir xalqın ürəyində əbədi yaşayır. Onun adı çəkiləndə bir səs yox, səssizlik boylanır. Dərin, anlamlı və müqəddəs. O, danışmadan düşündürdü, öyrətmədən tərbiyə etdi, göstərmədən örnək oldu.

Zərifə xanım Əliyeva ömrü ilə dövlətin ruhunu bəsləyərək səssizliyi ilə xalqı oyatdı. Onun adı Azərbaycan qadınının qürur mənbəyidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.04.2025)

Aprelin 26-da Özbəkistanın qədim Xivə şəhərində IV Beynəlxalq Baxşı Festivalının açılış mərasimi keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, Özbəkistan Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı, UNESCO və ICESCO-nun himayəsi ilə reallaşan musiqi bayramına dünyanın 40 ölkəsindən musiqiçilər, elm və mədəniyyət xadimləri, baxşı (aşıq) sənətinin tədqiqatçıları, xalq ədəbiyyatının biliciləri qatılıb.

Açılış mərasimində Özbəkistanın mədəniyyət naziri Ozodbek Nazarbekov, Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli, TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova, Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyasının baş katibi Mehmet Süreyya Er və başqa şəxslər iştirak ediblər.

Əvvəlcə Özbəkistan Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin festival iştirakçılarına müraciəti oxunub. Müraciətdə deyilir: “Festivalımızın beynəlxalq nüfuzu durmadan artır. Budəfəki festivalın Şərqin mirvarisi olan Xarəzm vilayətində keçirilməsi ona xüsusi əhəmiyyət verir. Bu bölgənin musiqi məktəbi çox qədim və zəngin tarixə malikdir. Bu müqəddəs torpaqda Kurbonnazar Abdullayev, Qələndər baxşı – Ruzimboy Normatov, Abdulla Kurbonnazarov, Etmişboy Abdullayev və digər bu kimi parlaq səsə malik sənətkarlar yetişib”.

Sonra Özbəkistan incəsənət ustaları və Xarəzm vilayəti artistlərinin ifasında bir-birindən gözəl musiqi nömrələri ifa edilib.

Qeyd edək ki, festival çərçivəsində aprelin 26-da II Türk Dünyası Mədəniyyət Forumu da keçirilib. Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimli forumda çıxış edib. 

Aprelin 28-də IV Beynəlxalq Baxşı Festivalının bağlanışı olacaq, qaliblər mükafatlandırılacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.04.2025)

Mina Rəşid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Uşaqlarda və yeniyetmələrdə milli dövlətçiliyimizə, dəyərlərimizə  məhəbbət, qanunlarımıza hörmət hissinin fomalaşdırılması həmişə vacib və aktual məsələlərdən olub. Bu işdə təbliğat xüsusi yer tutur və hər bir ziyalının üzərinə məsuliyyət düşür. Sənəti, səsi, cəmiyyətdə adı və davranışı ilə insanlarımıza, gənclyə nümunə olan Xalq artisti Eldost Bayramla elə redaksiyamızda bu barədə söhbət etmişik. 

Məlumat üçün bildirək ki, Eldost Əlövsət oğlu Bayramov 1947-ci ildə yanvarın 25-də Kürdəmir rayonunun Çöl-Ərəb kəndində dünyaya gəlib. 1965-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun tarix fakültəsinə daxil olub, 1969-cu ildə təhsilini başa vurub. Ağsu rayonunun İlxıçı kəndində tarix müəllimi kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. 1972-ci il aprelin 1-də Azərbaycan Dövlət Teleradio Verilişləri Komitəsinə (indiki Dövlət Teleradio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti) diktor vəzifəsinə qəbul olunub. 

Eldost Bayram 2006-cı ildə "Respublikanın əməkdar artisti” fəxri adına, 2008-ci ildə "Tərəqqi" medalına, 2016-cı ildə Cəfər Cabbarlı mükafatına və Azərbaycan Respublikasında televiziya və radio sahəsində xidmətlərinə görə "Xalq artisti" fəxri adına layiq görülüb.

Televiziya kanallarımızda şəxsi nümunələri önə çıxarmalıyıq

Eldost müəllim deyir ki, televiziya və radionun insanlara təsir gücü son dərəcə böyükdü. Bu istər müsbət, istərsə də mənfi cəhətdən olsun, belədir. Odur ki, bu təbliğat sistemindən düzgün istifadə etmək lazımdır. Son illərə qədər Azərbaycan ailə dəyərlərinə, Ailə institutunun möhkəmliyinə görə dünyada ən nümunəvi ölkələrdən biri olub. Sonra müəyyən təsirlər, yad düşüncələr, bəzi xoşagəlməz təbliğatlar bizi bu vəziyyətə gətirdi. Amma o demək deyil ki, bu gün nümunəvi ailələrimiz azdı. Əlbəttə ki, indi də möhkəm ailə bağlarımız var, nümunəvi gənclərimiz çoxdur. Televiziya, radiomuzda da, bax, belə gözəl nümunələri önə çıxarmalıyıq. Yoxsa, milli dəyərlərimizə uyğun olmayan, bizə yaraşmayan ailə dramlarını, şəxsi məsələləri insanlara, xüsusilə də, uşaq və yeniyetmələrə nümayiş etdirəndə əlbəttə ki, bu onların mənəviyyatına mənfi təsir göstərəcək. Onda gənclər bu cür davranışları adi hal kimi qəbul edər, böyüyə-kiçiyə hörməti, bir vətəndaş kimi məsuliyyət hissini unudarlar.

Bütün dünya oğullarımızın qəhrəmanlığına şahid oldu 

İkinci Qarabağ müharibəsi, şəhidlərimiz, qazilərimiz, igid Vətən övladları nəinki özümüzə, bizi bütün dünyaya tanıtdı. Vətənpərvərlik qandan, gendən gələn bir hissdi, söyləyir hörmətli sənətkarımız. Demək ki, qanımız hələ safdı, sanki bu duyğular illərlə köz kimi kül altında bu günü gözləyirmiş. Müharibə başlayanda o köz elə alışdı ki, oğullarımız gülə-gülə, rəqs edə-edə döyüşə, torpaqlarımızı azad etməyə, Vətən uğrunda can verməyə yollandılar. Bəlkə orta məktəbdə oxuyanda nadinc, hərdən dərsə hazır olmayan, müəllimlərinin narazı qaldığı o gənclər qanları ilə tarix yazdılar. Vətən, torpaq naminə yaralı vəziyyətdə döyüşdülər, ölümün üzərinə getdilər. Şəhidlərimizin, qazilərimizin hər biri bu günkü gəncliyimizə bir nümunədir. Bütün dünya Azərbaycan oğullarının qəhrəmanlığına şahid oldu... 

Bu gün hər birimiz Qərbi azərbaycanlıyıq

Bu il Zəngəzur mahalının Qarakilsə rayonunun Şəki kənd icması Şəki kəndində vaxtilə qeyd edilmiş “Baca-baca - ilaxır çərşənbə” adlı möhtəşəm bir tədbir keçirdi. Novruz şənliyində Eldost müəllimin söylədikləri yaddaşıma yazıldı. O, çıxışında deyirdi ki, Qərbi Azərbaycan torpağı olduqca istedadlı insanlar yetişdirib. Onlar həm yaradıblar, həm də yaşadıblar. Bu bölgədən olan ziyalılarımız da söyləyirlər ki, Eldost müəllimin səsi, nəfəsi onlara ilham verib. Onun özünəməxsus şirin-şirin söylədiyi bayatılar, xalqın yaddaşından süzülüb gələn folklor nümunələri bu torpağın yetirmələrinin yaradıcılığına güclü təsir edib. Eldost müəllim illərdi bu istedadlı insanların dostu, sirdaşına çevrilib. Onlar o qədər doğmadılar ki, görənlər bəzən elə bilirlər ki, Eldost müəllim o torpağın yetirməsidi. Düzü, mən də, əvvəlcə elə zənn eləmişdim... Axı bu gün biz hamımız Qərbi azərbaycanlıyıq... Eldost müəllimin səsində Azərbaycan bir yumruq kimidir.

Savab işlər, xeyirxah əməllər... 

Eldost müəllim illərlə gözdən əlillər üçün mətnlər, əsərlər oxuyub, onların maariflənməsində əlindən gələni əsirgəməyib. Bəzən imkan, şərait çətin olub. Amma o, bu həssas, incə rulu insanlarla təmasdan ayrılmayıb. Məlumdur ki, bu qrupdan olan adamlar yaxşını-pisi daha aydın hiss edirlər. Onların içərisində də olduqca istedadlı insanlar var. Onlar Eldost müəllimi illərdi ki, özlərinin yaxın adamı, doğması kimi çox sevirlər.

Gənclər valideynlərini çox istəsinlər...

Söhbətimizin sonunda Eldost müəllimdən gənclərə nə demək istədiyini soruşduq. O, bildirdi ki, iki məsələdə çalışsınlar ki, səhv etməsinlər; biri ailə quranda, digəri isə peşə seçimində. Çünki, bunlar çox önəmlidir. Bir də, onu arzuladı ki, gənclərimiz Vətəni, məxsus olduqları xalqı və onlara min bir əziyyət çəkən valideynlərini çox istəsinlər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.04.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

İmanın vətəni qəlb olduğu üçün iman və küfr də qəlblə əlaqəlidir. Bu baxımdan, imanın lüğəti açılışının "bir şeyə tərəddüdsüz inanıb qəlbən ona bağlanmaq" anlamında işlədilməsi təsadüfi deyil. Bədən və ruh vəhdətində olan insanın maddi aləmlə əmr aləmi (mənəvi aləm) arasında körpü rolunu oynayan qəlb, həmişə bədən və ruhun da, özünün də Sahibini axtarır.

Axtarır ki, Onu tapıb özündə sakin etsin. Nurlu və pak qəlb Rəbbə təslimi sevər. Bu zaman rahat olan qəlb, Allahın evi və gözəl əxlaqın məskəninə çevrilər. İslama görə, qəlb nəzərgahı - İlahidir. Allah insana onun qəlbilə baxar və O, bəndəsilə rabitəni məhz qəlbə görə qurar.

Göz yaradılanı görüb, bəsirət Yaradanı görməzsə...

Qəlb gözünün açıqlığı, qəlbin nəzəri isə bəsirətdir (gözüaçıqlıq, dərrakəlik). Həmin səbəbdən, bəsirət müqəddəs nurla parlayan qəlbin qüvvəsidir. Qəlb məhz bu dəyərlə əşya və hadisələrin daxilini, mahiyyətini, mənasını, həqiqətini görür (bilir). Fitratən insanın gözündə əşyanı görmə qabiliyyəti, qəlbində də həmin əşyanın Yaradıcısını bilmə xususiyyəti var. Göz görmə fəaliyyətini icra etmək üçün işığa möhtacdırsa, qəlb də ancaq iman nuru ilə nurlandığı təqdirdə bəsirət sahibi olur və mahiyyəti görə bilir. Əksinə, bəsar (göz) yaradılanı görüb, bəsirət Yaradanı görməzsə, onda qəlb çox çirkin olar və Rəbb də həmin məkandan imtina edər. Zədələnmiş qəlb təcili tövbə edib iman nuru ilə işıqlanmasa, bəndəni küfrə də sürükləyə bilər. Bu məqamı bizə həm Rəbbin: "Pərvərdigara! Bizi doğru yola yönəltdikdən sonra qəlblərimizə şəkk-şübhə salma!" (Ali-İmran 3) kəlamı, həm də Həz.Peyğəmbərin: "Ey qəlbləri əyildib düzəldən Allahım! Qəlbimi dininlə sabitqədəm və möhkəm et!" duası xatırladır.

"İnsan qəlbi ağacın budağından asılan nazik bir ipin ucundakı tük kimidir" Peyğəmbər kəlamıdır. Göründüyü kimi, çox həssas və kövrək olan qəlb, sahibinin iman, ağıl və iradəsindən asılı olaraq imanı da, küfrü də və onların arasında vurnuxan münafiqliyi də qazana bilər. İmandan məhrum olub küfr və münafiqliyi qazanan bəndənin isə Allah qulağını kar, qəlbini möhürlü edər. Rəbbimiz belə talesiz bəndələri barədə buyurub: "(Müşriklərin) içərisində səni dinləyənlər də vardır. Lakin (müsəlmanlara qarşı düşmən hərəkətlərinə görə) onu (Quranı) başa düşməsinlər deyə, onların qəlblərinə pərdə çəkdik, qulaqlarına da karlıq (ağırlıq) verdik. Onlar hər hansı bir möcüzə görsələr, yenə də ona inanmazlar. Hətta yanına gəldikdə səninlə höcətləşərlər. Kafir olanlar isə: "Bu qədimlərin əfsanələrindən başqa bir şey deyildir!" - deyərlər" (Ənam 25). Kafirlərin dünyadakı dönüklüyünü və axirətdəki vəziyyətini bəyan edən Rəbbimiz, onlardan bəzilərinin imana gəlməyəcəklərini də buyurub. Yeri gəlmişkən, Beydavi (v.e. 1286) və Alusi (v.e. 1853) Ənam 25 ayəsinin nazil olma səbəbi barədə yazır: "Peyğəmbər(ə) Quran oxuyarkən Əbu Süfyan, Vəlid bin Mucirə, Nədr bin haris, Əbu Cəhl, Utbə bin Rabia, Şəybə bin Rabia və Uməyyə kimi müşriklər ona qulaq asırdılar. Heyət içində Peyğəmbər(ə)-yə az çox yaxın olanı Nədr idi. Həmin səbəbdən onlar Nədrdən soruşdular: "O nə deyir?" Nədr cavab verir: "Nə dediyini bilmirəm. Dilini tərpədərək bəzi sözlər deyir. Söylədiyi də mənim sizə keçmiş əfsanələrə aid dediklərimdən başqa bir şey deyil".

   Kafirlərin qəlblərindəki qalın pərdələr və qulaqlarındakı ağırlıq, verilən cüzi iradə ilə onların zəlaləti seçməsi, təqlidə yuvarlanması, gözəl və doğru bir təfəkkürdən məhrum olması səbəbindəndir. Onlar qəlblərində meydana gələn küfr, üsyan və günahdan xoşlanar, iman və itaətə isə nifrət edərlər. Həmin səbəbdən onların qəlblərində həqiqət olmaz, qulaqlarına söz girməz, bəsirətli insanların duyduqları İlahi möcüzələrindən xəbərsiz olarlar. Qurani-Kərim kafirlərdə olan bu halı bəzən bir xasiyyət, bəzən ilahi bir damğa, aldatma, qəflətə salma, bəzən də sona çatdırma, möhürləmə və üsyan etdirmə kimi təqdim edir. Rəbb tərəfindən qəlbləri möhürlənən, qulaqlarına ağırlıq verilən kafirlərin həqiqəti bilmək, haqqı dinləyib eşitmək istedadları olmaz. Əlbətdə, bütün insanlarda olduğu kimi onlarda da yaradılışdan verilən qəlb vardır. Fəqət onlar fitratdan verilən bu qəlbi zay ediblər. Və nəticədə, vərdişlərinə çevrilən pis əməllərilə qəlblərini bağlayan ikinci təbiət qazanırlar. Sonradan qazanılan bu təbiəti, xasiyyəti də sözsüz ki, Allahu-Təalə yaradır. Həmin səbəbdən onlar qururlarından, istək və həvəslərindən, nəfslərinin xoşladığı şeylərdən başqa heç nəyə meyl göstərmirlər. Artıq küfr Rəbbin bəxş etdiyi səlim (doğru, dürüst) və salim (sağlam) qəlbi silinməsi mümkün olmayan qara ləkə ilə bağlamış və nəticədə qəlb Cəhənnəmi reallaşdıran ikinci təbiəti qazanır. Həmin qəlbin sahibləri qüdsi qəlb kimi bir neməti itirdiyi üçün nəinki Quran möcüzəsini oxuyub dərk etməzlər, hətta təkəbbürləri səbəbindən onu dinləmək belə istəməzlər. Bundan başqa onların gözlərinə bir pərdə də çəkilir. Bu zaman onlar şəhadət aləmində görünən hər şeyi - təbiət və kainatdakı zənginliyi və bu izdihamlı müxtəliflikdə insanın həqiqi rolunu görməzlər. Belələri zina, rüşvət, qətl, oğurluq və digər haramlara uyarlar. Məsələn, hər gün səmaya baxarlar, Günəşi görərlər, fəqət Günəşin nə üçün yaradıldığının fərqinə varmazlar. Nemətdən istifadə edərlər, lakin mahiyyətdən, bərəkətdən bixəbər olarlar. Və nəticədə həmin dəyərlərin Sahibinə etinasızlıq edərlər. Bir sözlə, haqq və həqiqəti dərk etmək, eşitmək üçün yaradılan o qəlbin bütün fəaliyyət və potensial imkanlarını heyvani nəfs boğduğu üçün onun bəsirəti bağlanır, möhürlənir. Belə binəsiblərin axirəti barədə Rəbbimiz buyurub: "Onlar Cəhənnəmdə fəryad edib deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz! Bizi buradan çıxart ki, saleh əməllər edək, o əməlləri yox ki, (dünyada) edirdik. (Onlara belə deyəcəyik:)" Məgər orada sizə öyüd-nəsihət qəbul edəcək kimsənin öyüd-nəsihət qəbul edə biləcəyi qədər ömür vermədikmi?! Hələ sizə (Allahın əzabı ilə) qorxudan Peyğəmbər də gəlmişdi. Dadın (Cəhənnəm əzabını)! Zalımların imdadına çatan olmaz!" (fətir 37).

 Qəlbin möhürlənməsi Allahdan yox, bəndədəndir

   Bəs qəlb necə möhürlənir? Möhürləmək kitabı və zərfi bağlamaq, qabın üstünü örtmək, qapını qıfıllamaq anlamına uyğundur. İnsanların qəlbləri də belədir. Eşitmə orqanı olan qulaq da bir qapı kimidir. Xəbərləri onun vasitəsilə qəbul edirik. Qəlbin möhürlənməsi kitabın, zərfin bağlanmasına, qulağın möhürlənməsi ilə qapının qıfıllanmasına bənzər. Peyğəmbər(ə) bu mövzu barədə buyurub: "Günah ilk dəfə işlədildikdə qəlbdə qara bir nöqtə, ləkə olur. Bu qəlbin sahibi peşiman olub tövbə edərsə, qəlb yenə də parlayar. Əksinə, peşiman olmazsa, o ləkə artar və arta-arta elə həddə çatar ki, qəlb tamam ləkəli, qara olar. Və nəticədə bu ləkə qəlbi tam örtər". Rəbbimiz isə paslanmış qəlblər barədə belə buyurub: "Xeyr, (belə deyil)! Əslində onların qəlblərini qazandıqları (günahlar) qaplamışdır. Xeyr, o gün (onlar) Rəbbinin mərhəmətindən məhrum olacaqlar!" (Mütəffifin 14, 15). Ayədən göründüyü kimi, günahlar çoxaldıqca qəlbləri suvaq kimi bağlayır. Və bu zaman təcili tədbir görülməzsə, Allah həmin qəlbləri möhürləyər.

   Əslində həmin qəlb mürəkkəb töküldükdən sonra silinməsi mümkün olan kağıza bənzər. Doğrudur, ağ kağızdan mürəkkəbin silinməsi iz buraxdığı kimi, sözsüz ki, tövbə edildikdən sonra da qəlbdə neqativ bir iz qalır. Lakin günahların çoxalması həmin kağızın bütün yerini qara edər və ağ kağız qara kağıza çevrilməklə ikinci təbiətini alar. Bu zaman qara ləkələrin silinməsi mümkün olmaz. Qəlb də belədir. Paslaşmış, kirlə örtülmüş qəlbdə nə iman kimi bir cövhər, nə də küfrdən qurtuluş olar. Əlbətdə, qəlbin möhürlə xətmi (bağlanması) bəndədən, onun yaradılması isə Allahdır. Lakin qəlbin möhürlənməsinin Allaha isnad edilməsi doğru deyil və burada cəbrilik, məcburiyyət yoxdur. Bəndənin qəlbi öz əməlinə görə möhürlənir. Yəni bəndə bunu öz istəyinə görə etdiyi üçün, Allah bunu yaradır. Zira Allahdan başqa yaradan yoxdur.

   Sözügedən ayə və hədis əxlaqda ehtiyat məsələsini çox gözəl anladır, əxlaq və dinin qiymətinin davamlılıqda olduğunu göstərir. Bu nöqtə tərbiyə məsələsinin sirridir. Şəriət baxımından bir günaha israr etməklə, isrardan imtinanın fərqi də bundadır. Elə haramı halal qəbul etməyin böyük günah, küfr olması da bununla əlaqəlidir. İman məsələsində pis vərdişin israrı kafirlər üçün ikinci təbiətdirsə, saleh əməl məsələsində bu israrlılıq möminlər üçün bir qaydadır. Yəni küfr edən küfrünə vərdiş edibsə, mömin nə üçün də saleh əməlinə vərdiş etməsin...

İnsan fitrata görə sorumludur

   Məlumdur ki, yaxşı işlər görmək vərdişi ilk yaradılışın tələbidir. Pis işlərə vərdiş isə ilk yaradılışa zidd olduğu üçün, o, fitrata zidd ikinci bir təbiətin, xasiyyətin məhsuludur. İnsanın dünya və axirətdəki qiyməti də bu vərdişə münasibətdən asılıdır.

   İlkin fitratda bəşərin iradəsi yoxdursa, sonrakı əməllərdə isə onun iradəsi mühümdür. Yəni bəndənin əməllərində İlahi cəbrilik yoxdur. Allahu-Təalə kafirlərə qəlb verməsəydi və ya möhürlü qəlb versəydi, o zaman cəbrilik olardı. Halbuki şərh olunan ayə belə buyurmur. Burada ikinci bir sual da meydana çıxır. Rəbbimiz kafirlərin iman etməyəcəyini bildiyi halda, nə üçün onları yenə də imanla mükəlləf edib? Allahın elminin əksinə heç bir şey olmayacağı halda, onların imanla təklifdə mükəlləf olması nə dərəcədə doğrudur? Cavab belədir: Bu təklif sonradan qazanılan ikinci təbiətə görə yox, ilkin fitrata görədir və onun üçün vacib bilinib. Çünki Allahu-Təalə Adəm(ə)-ni yaradarkən qiyamətə qədər olacaq nəsillərini onun belindən çıxarıb, onlara: "Mən sizin Rəbbiniz deyilənmi?" buyurub. Və onlardan da: "Bəli, Rəbbimizsən" cavabını alıb. Adəm(ə) və ondan törənən gələcək nəsillər də məhz "Bəli" dedikdən sonra mükəlləf (sorumlu, cavabdeh) olublar. Yeri gəlmişkən, Xaliq ilə xalq (Allahla bəndə) arasındakı bu əhdnamə, müqavilə, sual-cavab İslam aləmində "Ələstu birabbikum, Qalu bələ" əhdi-peyman məclisi adlanır.

   Beləliklə, Rəbbimiz yaratdığı bəşəri Yerdəki xəlifəsi etmək üçün səməvi kitablar, peyğəmbərlər göndərib. Haram və halalın sərhədlərini onlar vasitəsilə bildirib. Təbir caizsə, Rəbbimiz nazil etdiyi kitabların müəllifi, göndərdiyi peyğəmbərlər Onun bəşər üçün seçdiyi müəllimlər, yaratdığı Yer kürəsi isə auditoriyalar, siniflərdir. Kitabların Müəllifi məlum, müəllim məlum, auditoriya məlum. Bəndəyə düşən vəzifə isə bu fürsətdən istifadə edib iman, elm və saleh əməl vəhdətinə nail olmaqdır. Əks təqdirdə, bəndəni qəlbinin möhürlənməsi gözləyir... Bu həm də Rəbbə ünvanlanan : "Daş qəlbli insanları neylərdin, İlahi!" (M.Ə.Sabir, v.e. 1911) təəssüfünün açılışıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.04.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

RƏSUL RZA

“OĞUL”

Mən səni
yeni ayaq açanda,
yeni dil açanda,
top kimi yumalanıb
qaçanda görmüşəm.
İlkin ata deyəndə
öpmüşəm dodaqlarından.
Çəkdiyin qəribə, gülməli şəkilləri
Bugünəcən saxlamışam.
İlk dəfə məktəbdən gələndə
bağrıma basmışam səni,
qucaqlamışam.
İllər keçib bir-birinin ardınca,
sən böyümüsən hər gün.
Qalxmısan ömrün neçə pilləsini;
zaman təqvimin varaqların qopardıqca.
İndi yekə kişi olmusan, maşallah!
Gündə üzünü qırxırsan.
İndi qadınlar sənə
Həsədlə, məhəbbətlə baxır.
Uşaqlardan sənə dayı deyənlər var.
Ancaq sən
mənim gözümdə hələ də
yeni ayaq açan,
yeni dil açan,
top kimi dümələnib qaçan
körpəsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”