İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kendimi sileceksem, bilirim sende varım.

Senin ben yarısıyla seni ben tamamlarım.

Seni sende bütünler, sana sende inanır;

Seni sende siler, seni bende yazarım.

Qardaş Türkiyə ədəbiyyatı ölkəmizdə yetərincə təbliğ edilməlidir. Bizdə türk ədəbiyyatı deyəndə klassiklərdən yalnız Nazim Hikmət, Əziz Nesin, Rəşad Nuri Güntəkin, müasirlərdən də 3-5 yazar, İskəndər Pala, Əlif Şafak, Orxan Pamuk yada düşür. Amma türk ədəbiyyatı o qədər geniş, o qədər zəngindir ki, ona bələd olmaq sadəcə mənəvi həzz yaşadar.

Biz ən azı təqvim üzrə doğum və ğlüm tarixləri üzərindən tanınmış türk yazarları barədə sizlərə biblioqrafik məlumatlar verməyi özümüzə borc bilirik.

Türkiyə yazıçısı və şairi Özdemir Asaf 11 iyun 1923-cü ildə Ankara şəhərində doğulub, boya-başa çatıb. Əsl adı Xalid Özdəmir olub. O ilk və orta təhsilini Qalatasaray liseyində alıb. 1942-ci ildə Kabataş oğlanlar liseyindən məzun olub. İstanbul universitetində öncə Hüquq fakültəsində, sonra İqtisad fakültəsində təhsilini davam etdirib. Lakin bir sıra səbəblərin ucbatından təhsilini 1947-ci ildə yarımçıq qoyub.

O, "Zaman" qəzetində tərcüməçi işləməklə gücünü əmək fəaliyyətinə yönəldib. 1951-ci ildə öz məqalələri ilə mətbuat aləminə daxil olub və ardınca da şeirlərini dərc etdiribdir, tezliklə də özünün ilk şeir kitabını çap etdirib.

Əsərləri

1.Sən sən sən

2.Bir qapı önündə

3.Necəsən

4.Mən deyildim

5.Bugün və Bugün

6.Məndən sonra xosbəxtlik

Özdemir Asaf 28 yanvar 1981-ci il də İstanbul şəhərində vəfat edib. Amma kitablarına tələbat indi də var. Xüsusən, sevgi motivli şeirləri oxunur və sevilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Sevda Verdiyeva, ADPU-nun Şəki filialının tələbəsi – “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bəri başdan deyək ki, “Yenilməz batalyon” filmi istər peşəkarlıq, istərsə də nəzərdə tutulan dövrün pafosunu özündə əks etdirmək baxımından mükəmməl filmdir.

Film yazıcı Qılman İlkinin (Musayevin) “Qalada üsyan” romanı əsasında çəkilmişdir. Ssenari müəllifi Q.İlkinin özüdür. Filmdə Zaqatalaya sürgün olunmuş “Potyomkin” zirehli gəmisinin üsyankar matrosları ilə yerli inqilabçıların birgə mübarizəsindən danışılır. Hadisələr 1907-ci ildə baş verir. “Yenilməz batalyon” bədii filmi də öz təsir gücünə görə “Qalada üsyan” romanının özündən geri qalmır.

Ssenarisi 1960-cı ildə bəyənilərək təsdiqlənən bu filmin çəkilişlərinə uzun çək-çevirdən sonra 1965-ci ilin sentyabr ayında başlanmışdır. Çəkilişləri 1966- cı ildə başa çatan filmin ilk baxış tarixi həmin ilin fevral ayının 13-də baş tutmuşdur.

Filmin quruluşçu rejissoru Hüseyn Seyidzadə, operatorlar Xan Babayev, Rasim İsmayılov, quruluşçu rəssam Nadir Zeynalov, bəstəkar Cahangir Cahangirov, filmin direktoru Nazim Ələkbərovdur.

Rollarda Tamilla Ağamirova, Vladimir Yemelyanov, İsmayıl Osmanlı, Anatoli Yurçenko, Müxlis Cənizadə, M.Orlov, İsanbet Prozat, Valentin Kulik, Ofeliya Məmmədzadə, Mixail Puqovkin, Ceyhun Mirzəyev, Pavel Vinnik, Hüseynağa Sadıqov, Zoya Çekulayeva və başqaları çəkilib.

Bu yazıda məqsədimiz heç də filmi və aktyorların işini təhlil etmək yox, film haqqında bəzi yalnış və əsassız fikirlərə münasibət bildirməkdir. Birincisi, bəziləri iddia edirlər ki, “Yenilməz batalyon” filmi əvvəldən axıra kimi Zaqataladakı qalada çəkilmişdir. Düzdür, əvvəl çəkilişin Zaqataladakı həbsxanada aparılması nəzərdə tutulmuşdu. Lakin bu çəkilişə icazə verilməyib. Ümumiyyətlə, bu filmlə bağlı Zaqtalada hər hansı çəkiliş olmayıb.

“Yenilməz batalyon” filmində titrlərdə adı keçməsə də, burada rejissor köməkçisi kimi iştirak edən R.Dadaşov müsahibələrinin birində deyir:

 “Bütün çəkilişlər Bakıdakı köhnə kinostudiyanın pavilyonunda, eyni zamanda Şəkidə həyata keçirilib. Əsas natura çəkilişləri elə Şəkinin adıyla bağlıdır. Səhnələr Şəkiətrafı, Oğuz (Qırxbulaq səhnəsi, arabanın partlaması), Xanabadda (final səhnəsi) ekranlaşdırılıb.

Deməli, 1964-cü ilin sentyabr ayı idi, bütün heyətlə Şəkiyə yollandıq. Biz iki ekspedisiya ilə Şəkiyə getmişdik. Çəkilişlər zamanı çox böyük çətinliklərimiz oldu. Biz Şəkiyə çatdıq, yerləşdik. Təsəvvür edə bilməyəcəyiniz qədər güclü yağışlar yağmağa başladı. Gözləməli olduq, bir gün, iki gün...

Demək olar ki, hər gün boşluq idi. Yuxudan durub nə edəcəyimizi bilmirdik. Gördük ki, bu yağış kəsən deyil. Bir ay ərzində boş yerə Şəkidə gözlədik. Nəhayət qərara gəldik ki, Bakıya qayıdıb pavilyon çəkilişlərini həyata keçirək. Bu gecikmələrdən dolayı filmin çəkilişləri bir ildən çox vaxt aldı.

Böyük səhnələrdən olan həyətdə ev tikilməsi, işçilərin yük daşıması, kazarma, dərzi Yusifin evi pavilyonda qurulmuş səhnələr idi… Bakıdakı pavilyon çəkilişlərini bitirdikdən sonra yenidən Şəkiyə yollandıq. Əsas səhnələr Şəkidəki türmə-qalanın ətrafında reallaşdırıldı. Deməli, türmənin ətrafında dekorasiyalar tikmişdik. Qala çəkilişləri, əsgərlərin addımlaması, barabanların çalınması hamısı orda lentə alınıb…filmdəki dava səhnəsində çəkilənlər əsl idmaçılar olub”

Eyni zamanda Azərbaycan hərbi dairəsinin hissələri də çəkilişlərdə iştirak ediblər. Filmin bəzi epizodlarının (Qırxbulaq səhnəsi və arabanın partlaması) Oğuzda çəkilməsini rejissor köməkçisi R.Dadaşov və kino-tənqidçisi S.Sultanova ilə yanaşı, Oğuz rayonunun onlarla sakini də xoş bir xatirə kimi xatırlayır.

Çəkilişin şahidi olan oğuzlulardan tanınmış ziyalı E.Əzimli qeyd edir ki, yaxşı xatırlayıram, film Bayan kəndində, yeni Filfilli ərazisindəki yolda çəkilib.

Bayan kəndinin sakini S.Üzeyirov söyləyir ki, həmin epizodlar Bayan kəndində Əlican çayının sahili ilə üzüaşağı Bayan talaşına gedən tozlu yolda çəkilmişdir. Hətta Bayan kənd sakini Bəkir kişi öz atı ilə orda epizodik rolda da çəkilib.

G.Mürşidova isə deyirdi ki, bu film mənim gözümün qabağında çəkilib.

V.Çələbiyev də deyilənləri təkrar edir və çəkiliş zamanı məzəli hadisələrin baş verdiyini söyləyir. A.Zakirzadə söyləyir ki, filmdəki qara atı Bucaq kəndindən tapıblar. Sahibi əvvəl atı verməyə razı olmayıb, sonradan razılaşıblar.

İ.İsmayılov isə qeyd edir ki, çəkilişdə istifadə olunan furqon Böyük Söyüdlü kəndindəki keçmiş Muçirin adına kolxozdan götürülmüşdür.

Yuxarıda da qeyd edildiyi kimi filmin final səhnəsi Xanabadda çəkilmişdir.

İkinci mübahisəli məsələ filmdə Teymurun mahnısının kimin ifa etməsi ilə əlaqəlidir. Məşhur mahnını kimin ifa etdiyi əksərən səhv bilinir. Bir çoxları filmdə mahnının ifaçısı kimi C.Mirzəyevin və A.Qəniyevin adını çəkirlər. Halbuki burada səslənən ifa Xalq artistimiz İ.Rzayevə məxsusdur.

Xalq artisti Heydər Anatolu müsahibələrinin birində deyir: “Deməli, “Yenilməz batalyon”da həmin ifanı birinci dəfə atam səsləndirmişdi. O vaxt Moskvaya filmi təhvil verəndə bədii şura bildirib ki, atamın səs tembri ilə böyük  sənətkarımız Ceyhun Mirzəyevin yaratdığı obraz uyğun gəlmir. Ona görə mahnını mərhum sənətkarımız, atamın da yaxın dostu olan İ.Rzayev səsləndirdi”.

Sonda qeyd edək ki, 60 il öncə çəkilmiş “Yenilməz batalyon” filminə bu gün də maraqla tamaşa edilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı NƏSR SAATInda sizlərə Nemət Mətinin “Ulduz” hekayəsini təqdim edir.                                                        

– Böyük ulduz tez sönür. 

– Yəni ulduz ölür?

– Belə də demək olar. 

Nazlı ulduzları seyr edərkən ona baxdım. Suya düşmüş pişik kimi titrədim. "İlahi, o, ulduzdan da gözəldir", – acizanə düşündüm.

– Bəs ulduz niyə axır?

– Əslində, bizə elə gəlir ki, ulduz axır. Meteoritlər atmosferə girmək istəyəndə yanır. 

– Uşaqlıqda axan ulduz görəndə arzu tutardım. Deməli, cəfəngiyyat imiş.

– Arzular bizi məqsədlərə yönəldir.

– Razıyam.

Nazlı mənimlə razılaşanda sanki ürəyimdə od qalandı. Qeyri-ixtiyari onu öpdüm. O utandığından nə edəcəyini bilmədi. Üzünü çevirib getdi.

***

Artıq evlənmişəm. Bir qızım var. Adını Ulduz qoymuşam. Həmin günün şərəfinə. Nazlı ilə heç nə alınmadı. Atası Nazlını və onun anasını Rusiyaya apardı. Bir daha sevdiyim insanı görmədim. Arabir xəbəri gəlirdi. Qonşularımız qəzet müxbirlərindən daha operativdirlər. Hər şeydən xəbərləri var. Son məlumatlara görə, Nazlı ərə gedib. Varlı bir iş adamına...

İyirmi bir noyabr... Bu əlamətdar günü heç vaxt unutmaram. Gözlənilmədən Nazlını gördüm. Həyat yoldaşı və oğlu ilə baba evinə gəlmişdi. "Bircə onunla danışa bilsəm...", – deyə düşündüm.

O da oldu. İnsan bir şeyi çox istəyəndə olur. Həmişə olur. Nazlıdan başqa hamı harasa qonaq getmişdi. Fürsəti əldən vermədim. Tələm-tələsik qapılarına sarı addımladım. Qapını döyəndə səs çıxmadı. Əllərim sözümə baxmırdı. Birtəhər yerdən xırda daş götürdüm. Var gücümlə qapını döydüm. Nazlı qapını açanda dilim yumalanıb qarnıma düşdü. Dodaqlarım kilidləndi. O dedi:

– Xoş gəlmisən. Necəsən?

Uzun-uzadı susdum.

– Səni görəndə sevindim. – nəhayət, bu sözləri güc-bəla ilə ağızdan çölə atdım. – Yaxşıyam, Ulduz.

Nazlını gülmək tutdu. Güləndə daha da gözəlləşdi. Mənsə çaşdığım üçün dilxor oldum. Utandım. Yer yarılsaydı, düşünmədən içinə girərdim. 

– Keç içəri, utanma.

Heç nə düşünmədən dərbeçədən içəri keçdim.

Sonra nə oldusa, yadıma gəlmir. Sanki sərxoş oldum. Bədənim keyidi. Baş verənlər hər gözümü yumub açanda kadrlar şəklində görünməyə başlayır. Evə keçirəm. Çay içirik. Gülümsəmələr... Nazlı yanağımdan öpür. Soyunuruq. Tərləyirəm. Ürəyimdə sanki od qalanır. Rahatlaşıram...

***

Nazlıgilin Rusiyaya qayıtmağından bir ay keçib. Qızım Ulduza rəsm dərsindən evə tapşırıq veriblər. Tapşırıq dəftərinə nəzər yetirdim. Müəllim yazmışdı:

"Ulduz çəkin və rəngləyin". 

Rəsm albomunda yer qalmadığı üçün yenisini almağa getdik. Üstündə gəlincik olan albomu aldıq. Qaranlıq düşüb.

Yolda heç nə danışmadıq. Fikirli idim. Qızım sükutu pozdu:

– Ata, ulduzlar da bizimlə evə gedir. 

Başımı qaldırıb ulduzlara baxa-baxa düşündüm: "Sonuncu dəfə Nazlını öpəndə ulduzlara baxmışam..."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Manşet

Qərbi Azərbaycan

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu gündən etibarən sizlərə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim etməyə başlayır. Bu gün sizlər üçün layihənin məramı barədə ADPU-nun prorektoru, Dərələyəz, Keşkənd icmasının rəhbəri, professor Mahirə NAĞIQIZI,tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd VƏKİLOV və  texnika elmləri doktoru, professor, ADPU-nun rektoru Cəfər CƏFƏROV danışırlar.

 “Keçmiş zamanlarda Azərbaycanın torpaqlarının bir qismi əlindən gedibdir. Xalqımız əldən getmiş torpaqların nisgilini indi də çəkir. İndi də Göyçə mahalı, Zəngəzur deyəndə xalqımızın ürəyi ağrıyır, xalq o torpaqların arzusu ilə yaşayır”.

         Ümummili Lider Heydər Əliyev:

Əziz oxucular, daşına, torpağına vətən dediyimiz, hər parçası Azərbaycan türklərinin qanı ilə yoğrulmuş, nisgillərimizin, həsrətlərimizin ünvanı olan Qərbi Azərbaycana həsr edilən bu layihədə fərqli çalarların olması tamamilə təbiidir.

       Bir parça daş vətəndir,

Hər yerdə baş vətəndir!

Bu poetik düşüncənin məna çalarlarının əsas motivi vətən sevgisi olmaqla bizim özümüzü də vətənin bir parçasına çevirir.

Hədəfimiz öz doğma yurdumuz olan  Qərbi Azərbaycana qayıdışdır. Bu qayıdış isə təkcə mənəvi amillərlə özünü ehtiva etmir. Bu məsələdə  tarixi və  hüquqi aspektlərdən yan keçmək mümkün deyil. Bütövlükdə Qərbi Azərbaycana qayıdış konsepsiyası mənəvi-hüquqi, tarixi aspektləri özündə əks etdirən irimiqyaslı bir fəaliyyət sahəsidir. Azərbaycan dövlətinin siyasi prioritetinə çevrilən Qərbi Azərbaycana qayıdış hərəkatı  yurd-yuvasından zorla çıxarılmış yurddaşlarımızın iradəsinin ifadəsidir və  tarixi şüura əsaslanır. Tarixi aspekt, Qərbi Azərbaycan ərazisində olan tarixi abidələr, toponimlər  qırğınlar nəticəsində tarixdən silinmiş, dağıdılaraq xarabalığa çevrilmiş kəndlər.  Bir də unutmayaq ki, vətən torpaqlarının mənəvi bütövlüyünün qorunduğu yeganə ünvan folklorumuzdur. İrtica nə qədər vətənimizi parçalasa da, folklorda vətən torpağının hüdudları tamdır! Vətənimiz Bütöv Azərbaycandır!  Bu bütövlüyü yaşadan isə bizim vətən övladlarıdır. Şifahi yaddaşımızın daşıyıcılarıdır ki, onlar bu mədəniyyəti nəsildən-nəslə ötürür. Zəngin mədəni irsə malik olan Qərbi Azərbaycan folklorunun öyrənilməsi, təbliği və mühafizəsi günün aktual problemi olaraq qalmaqdadır.  Beləliklə, bu bütövlük ədəbiyyatımızda, mədəniyyətimizdə, incəsənətimizdə özünün varlığını yaşadır.  Bu mənəvi dəyərlər sistemi bizim Qərbi Azərbaycana qayıdışımızı təmin edəcək ən həlledici amildir. Bu mənəvi dəyərlərin əsasını isə inam təşkil edir. Biz zaman-zaman bu inamı dövlət rəhbərlərimizin dilindən eşitdikcə qayıdışa olan ümidlərimiz qəlbimizdə daha da möhkəmlənir. 

Ümumilli Lider Heydər Əliyev Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup şəxslə görüşündə qayıdışa olan sarsılmaz inamını ifadə edərək qeyd etmişdir:"Azərbaycan xalqının bu əzab-əziyyətinə görə hər şey onun xeyrinə dəyişəcəkdir. Siz gələcəkdə mütləq və mütləq gedib hələ öz gözəl Göyçə torpağınızı da görəcəksiniz, öz doğma dağlarınızı, bulaqlarınızı, çaylarınızı da görəcəksiniz".

Uğurlu siyasi varis, Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin bu mövzuda olan hər çıxışı qayıdışa olan inamın dönməzliyini bir daha təsdiq edir. Prezident İlham Əliyev:"Bu gün biz yaxşı bilirik ki, Ermənistan dövləti tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaranıb. Zəngəzur, Göyçə mahalı, İrəvan bizim doğma torpağımızdır. Biz qayıdacağıq!.

 Qayıdışın  hüquqi aspektlərinə gəldikdə Ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən vaxtı ilə qəbul edilmiş   18 dekabr 1997-ci il tarixli  1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaq-larından  kütləvi surətdə deportasiyası haqqında,   28 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" Fərmanlarla  Qərbi Azərbaycana qayıdışın təmin olunması istiqamətində  fəaliyyət üçün hüquqi təminatlar yaradır.

Qərbi Azərbaycandan zorakılıqla çıxarılmış şəxslərin öz yurdlarına qayıtması  beynəlxalq hüquqa əsaslanır. Azərbaycan və Ermənistan respublikalarının radifikasiya etdiyi BMT-nin 10 dekabr 1948-ci il tarixli  "İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannamə"sinin 13-cü maddəsində deyilir:  "Hər bir insan hər bir dövlətin hüdudları daxilində sərbəst hərəkət etmək və özünə yaşayış yeri seçmək hüququna malikdir. Hər bir insan, öz ölkəsi də daxil olmaqla, istənilən ölkəni tərk etmək və öz ölkəsinə qayıtmaq hüququna malikdir".

       Mülki və Siyasi Hüquqlar haqqında Beynəlxalq Paktın 12-ci maddəsinə əsasən,heç kəs öz ölkəsinə qayıtmaq hüququndan məhrum edilə bilməz.

         "Qaçqınların statusu haqqında Cenevrə  Konvensiyası", "İnsan hüquqları haqqında Beynəlxalq Bill", "İqtısadı, sosial və mədənı hüquqlar haqqında Beynəlxalq Pakt", "Genosid cinayətinin qarşısının alınması və onun cəzalandırılması haqqında Konvensiya", "İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftar və cəza növlərinə qarşı Konvensiya", "Uşaq hüquqları haqqında Konvensiya"və s. beynəlxalq sənədlərdə  Qərbi Azərbaycandan deportasiya edilmiş vətəndaşlarımıza  verilmiş hüquq və azadlıq-lar kobud şəkildə pozulub. Eyni zamanda bu sənədlər onların öz yurdlarına qayıtması üçün hüquqi təminatlar yaradır. 

Cənab Prezident İlham Əliyev  gənc nəslin tərbiyəsi ilə bağlı çox vacib məqama toxunaraq söyləyir: "Biz istəyirik ki, gənc nəsil Zəngəzurun tarixi Azərbaycan ərazisi olmasını bilsin. Zəngəzur 1920-ci ildə, yüz il bundan öncə Ermənistana verilib. Ondan əvvəl bu ərazi bizə məxsus idi". 

"Biz də, Qərbi azərbaycanlılar da heç vaxt inamı itirməməliyik.  İnanmalıyıq və eyni zamanda addımlar atmalıyıq, fəal olmalıyıq, işləməliyik. Gün gələcək, biz Qərbi Azərbaycanda da belə gözəl məclis keçirəcəyik və bu günü xatırlayacağıq!" – deyən Prezident İlham Əliyevin sarsılmaz inamı və bütün platformalarda  bu taleyüklü məsələdə səfərbər olunmaqla  biz hədəfimizə çatacağıq.  

Əziz oxucu, bu layihə Azərbaycan türklərinin ana yurdu olan Qərbi Azərbaycana qayıdış hərəkatına kiçik bir töhfədir. Tarixi keçmişimizi unutmayaq. Biz Qərbi Azərbaycana mütləq qayıdacağıq!   

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Elə adamlar var ki, Allah onlara müdriklərə xas zehn verib. Ola bilsin ki, söylədiklərinin fərqinə o qədər də varmırlar, amma bu bir faktdır ki, özlərindən asılı olmayaraq dedikləri hər fikir aforizmə çevrilir. Bu dəfə sizə belə maraqlı adamlardan biri haqqında söhbət açmaq istəyirəm. Amma, gəlin əvvəlcə ona məxsus hikmətli sözlərdən başlayaq:

“Qadınla kişinin dostluğu tutar, ancaq yetmiş yaşdan sonra. Çünki bu yaş insanların müdriklik dövrüdür...”, “Elə xalqlar var qadınları ilə yadda qalırlar, gündəm olurlar, elə xalqlar da var ki, kişiləriylə...”, “Bütün həyatım üzr istəməklə keçdi...”, “Əsas olan insanların bir-birlərinə inamıdır, nəyə inanması yox…”, “Bütün sevgilərin sonu ayrılıqdırsa, dərindən sevmək gerçəkdən də axmaqlıqdır…” və s..

Deyir ki:- “İnsan bir ömür yaşayıb, yaşadığı həyatı dərindən dərk etmədən bu dünyadan köçür. Və hər kəs öz doğrularıyla yaşayır. Bir çoxları da hamı kimi düşünməyib, fərqli düşünən, fərqli yol tutub yaşayan insanların yanlış yolda olduğunu iddia edir. Bunu çox eşitmişik- dindarın ateistə, ateistin dindara cahil dediyini... İnsanın savadlı olması onun doğru düşunə bildiyinə dəlalət etmir. O qədər öz sahəsini yaxşı əzbərləyib, düşüncədən kəm olan insanlar var ki... Düşünmək, anlamaq zəka işidir. Zəka işıq deməkdir. Zəkalı insan bir çox qaranlıq məqamlara işıq saça bilir. Pisi yaxşıdan, xeyiri şərdən ayırmaq üçün çıraq rolunu oynayır. Başqasının görə bilmədiyini görə bilir. Bunun əksi olaraq, bir çox hallarda əksər insanların adi məsələlərdə nə qədər bəsit düşündüyünün şahihidi oluruq. Məncə, gətirəcəyim bu nümunəni hər birimiz müşahidə etmişik. Olur ki, yaşlı və ya orta nəslin nümayəndələri gənclərə öyüd-nəsihət verərək, öz həyatlarından nümunələr gətirib, "mən bu səhvi etmişəm, sən bu səhvi təkrarlama, mənim səhvlərimdən nəticə çıxart", deyirlər. Ancaq bir həqiqət var ki, səhv etmək hər bir insanın fitrətindədir. Odur ki, o “cığırdan” hər kəs keçməlidir. Gənc nəsil də bu səhvləri dadmalıdır. Səhv edərək doğrunun izinə düşmək yaradılışın qanunayğuluğudur. Səhv etməkdən qorxmaq insanı inkişafdan saxlayır. Əslində, səhv etmək- deyilən bir şey də yoxdur. Sadəcə, hadisələrə fərqli rakurslardan baxmaq var və kimin nə qədər halqı olduğunu zaman qiymətləndirir...”

O, 15 mart 1969-cu ildə Cəlilabad rayonunun Ağusəm kəndində anadan olub. İbtidai və orta təhsilini Cəlilabadda alıb. Ədəbiyyata, poeziyaya erkən yaşlarından maraq göstərdiyindən orta məktəb illərində gündəlik tutaraq, fikir və kiçik həcmli hekayələrini oraya yazıb. 2011-ci ildən “Facebook” sosial platformasında özünə səhfə yaradandan sonra yazılarını orada ictimailəşdirməyə başlayıb. Maraqlı fikirlər paylaşdığına görə, tezliklə insanların diqqətini özünə cəlb edib və minlərlə izləyici qazanıb. İcləyicilərinin arasında Təranə Musayeva adlı bir xanım bir az da irəli gedərək, onun necə deyərlər, “status”larını bir yerə toplayıb və “Sabirlə bacara bilsəm” adlı bir kitab tərtib edib. Kitab 2017-ci ildə işıq üzü görüb, etüd, aforizm və söz inciləri ilə zəngindir...

“Heç şübhəsiz ki, Allah insanları yaratmayıb, insanlar özləri üçün bir Allah adında Tanrı yaradıblar. Ancaq bu proses də səmavi kitablar kimi göydən yerə asanlıqla düşməyib. Bu fikirin formalaşması üçün tarix uzun bir zaman qət edib. Əvvəllər hər qəbilənin, hər tayfanın bir Tanrısı olub. Daha sonra ölkələr və çəmiyyətlər formalaşdıqca hər toplum özü üçün bir Tanrı fikirləşib və çoxallahlıq formalaşıb. Kimi Günəşə, kimi Oda, Ağaca, Daşa inanıb. Axı, insanlar tanrılarını gildən, daşdan, ağacdan yonub düzəldirdilər. Belə olan şəraitdə hökmdarlar Tanrını real yox, mücərrəd, ən yaxşı halda taxtadan, daşdan düzəldiyini görüb, özləri allahlıq iddiasına düşüblər. Başlayıblar allahlıq etməyə. Hər hökmdar öz qüdrəti qədər, idarə etdiyi ərazilərdə öz allahlıq missiyasını həyata keçirib. Onsuz da hökmdarların etdikləri zülmün bədəlini onlardan heç kim soruşmur. Əksinə, adamlar zalım, baş kəsən insanları tarixdə qəhrəman kimi qəbul ediblər. Belə bir şəraitdə insan oğlu çoxallahlığın doğru olmadığının fərqini anlayıb, özləri üçün daha mükəmməl bir allah fikirləşib tapıblar. Artıq bu Allah taxtadan, gildən yox, nədən hazırlanması haqda düşünülməsi belə günah olan, mücərrəd bir varlıqdır. Həm də daha müqəddəs və əlçatmaz olsun deyə, insanlar onu göydə qərarlaşdırıblar. Bir müddət insanların fikirlərdə yaratdığı Allaha heç kimin əli çatmayıb. Lakin zamanla daha ağıllı adamlar özlərini peyğəmbər elan edərək, insan təxəyyülünün məhsulu olan, göydə qərar tutmuş Allahla "əlaqə yaratmağa" nail olublar. Və belə ağıllı insanlar nə az, nə çox düz 124 mindir. Dünya elmi yaranışın necə baş verdiyini elmi əsaslarla aça bilmədiyi üçün, bu sferada hələ də boşluq qalmaqdadır. Odur ki, uzun illərdir bu boşluğu uydurulmuş dinlər tutur. Bu gün dinlər təkallahlığı sözdə və öz kitablarında qəbul etsələr də, görünən o ki, dünyamız, insanın öz təxəyyülündə yaratmış olduğu tək Allah tərəfindən idarə olunmur. Əslində, bu gün də çoxallahlıq davam etməkdədir. Amerikanın öz Allahı var. Rus, İngilis, Çin, Yaponun da öz. Hamısı da deyir ki, Allah eynidir. Məsələn, ABŞ dövlət başçısı istəsə bu gün İrak, Misir, Liviyanı təzədən "şumlayar". Necə ki, ABŞ Fələstində bu "əkinçilik" işini ən yüksək texnologiyalarla həyata keçirir. Əhalisi və ərazisi təcrübə mərkəzinə çevrilmiş bu regionda yaşayan insanların naləsi ərşə çatsa da, göydəki Allah onların ərizəsini qəbul etmir. Ümid qalır yenə də yerdəki allahlara. Maraqlı və ağrılı hal ondan ibarətdir ki, bütün millətlərdən qabaq özləri üçün Göy Türk tanrısı yaradan türklər neçə illərdir ki, tanrısız qalıblar. Yüz illərdir türklər ərəbin Allahına ibadət etməyə məcbur qalıblar. Hələ ki, tanrılar Allaha uduzur...”- söyləyir.

Özünü publisist kimi təqdim etməsə də, onu belə tanıyanlar az deyil. Üstəgəl, o, bədii qiraətçi kimi də tanınır. Buna da səbəb, sevdiyi müxtəlif müəlliflərin şeirlərini “Youtube” platformasındakı kanalında səsləndirməsi olub. O, hətta televiziya məkanında da ara-sıra görünüb və müxtəlif verilişlərdə ekspert kimi iştirak edib...

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair Bilal Alarlı “Yazılı ədəbiyyatda yeni janr: Sabir Zəkullaoğlunun mənsur deyimləri” adlı məqaləsində onun haqqında yazır: “Sabir Zəkullaoğlu maraqlı bir janra üz tutub. Onun qələminin məhsulu olan müdrik fikirlər, aforizmlər, deyimlər, söyləmələr real həyat hadisələrindən, təcrübədən gəlir. Folklorda atalar sözləri, məsəllər kimi janr qəlibinə salınan bu cür deyimlər yazılı ədəbiyyata da təsirsiz ötüşmür. Azərbaycan klassik ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələri Nizami, Füzuli, Xətayi, Zakir, Seyid Əzim, Sabir və digərlərinin yaradıcılığında müdrik deyimlər aparıcı yer tutur. Maraqlıdır ki, tədqiqatçılar bəzən belə aforizm xarakterli fikirlərin folklordan gəldiyini söyləyirlər. Əslində, şair və yazıçılar ictimai münasibətlərə, tarixi hadisələrə münasibət bildirərkən fikirlərini lakonikləşdirməyə çalışmış, böyük tutumlu ideyaları bir cümlədə, yaxud bir-iki misrada vermişlər...”

...Bəli, sizə hazırda Fransada yaşayan publisist Sabir Zəkullaoğludan danışıram. Onu siz də tanıyın...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Arzuları necə həyata keçirməyin Barbara Şer təlimatı

Barbara Şerin tam adı «Arzulamaq ziyanlı deyil. Doğrudan da, istədiyin şeyi necə əldə etməli» olan kitabın məğzi budur: «Arzuların həyata keçməsi üçün özünühipnozla məşğul olmaq, ekstrasens – falçı yanına getmək lazım deyil. Lazım olan arzuya çatmaq məsələsinin praktiki metodikasını işləyib hazırlamaq, planlaşdıra bilmək bacarığı, özünü yeniliklərə hazırlamaq xüsusiyyəti, lazımi material və informasiyalara yol tapmaq, yeni kontaktlar qazanmaqdır».

Barbara Şerin kitabında çox dəyərli bir hissə var: həyatdan nə istədiyinizi bilmək, özünüzə yaxın olan emosional obrazı tapmaq, öz arzularınızı daha yaxşı ifadə etmək üçün 5 sadə çalışma.

Beşinci çalışma.

Ən xırda epizodlarına kimi öz ideal gününüzü vərəqə köçürün. Siz kiminlə və harada yaşayırsınız? Saat neçədə yuxudan durursunuz? Nə geyinirsiniz? Gün ərzində nə ilə məşğul olursunuz? Gün ərzindəki arzu və istəklərinizi də yazın. Və unutmayın ki, «Kaş ki, olaydı» ifadəsi əsil arzunu ifadə edə bilmir. Əsil arzu birinci şəxsin dilindən, özü də qəti, «olacaq» ifadəsi ilə ifadə olunmalıdır.

Öz ideal gününüzü yazdıqdan sonra arzularınızı 3 kateqoriyaya bölməyə çalışın.

1.     Sizə xoş olan, həyatınız üçün ən zəruri şeylər hansılardır? Hansı ki, onlarsız siz özünüzü havasız kimi hiss edirsiniz. Məsələn, sizə rahatlıq verən mənziliniz, sizə güc və həyat eşqi verən kabinetiniz, sizə fərqlilik, komfort gətirən avtomobiliniz və s.

2.     O qədər də vacib olmayan, amma arzuladığınız elementlər: məsələn,  eyvandan dəniz mənzərəsi, kabinetinizin pəncərəsindən güllü-çiçəkli bağın mənzərəsi və s.

3.     Sizdə olması xoş olan, amma onsuz da keçinə biləcəyiniz əşya. Məsələn, yeni IPhone modeli, əl işi olan bahalı qələm və s.

Düşünün, sizin ideal gününüzdə hansı elementlər var, hansılar yoxdur? Sizin şəxsi pazlda nələr çatışmır? Nə etməlisiniz ki, şəxsi pazl tam olsun?

Həqiqi arzuları seçib onlara qovuşmaq yolunu tapmaq, baxın, bu çalışmalardan keçir.

Bu bölmədə ən sonda nəyi qeyd etmək istəyirəm? Əziz oxucu, unutma ki, arzuya gedən yolda gərgin çalışmalar, qətiyyət və inam başlıca yer tutur.

Amma arzularınızı da mütləq korrektə edin. Sizi həqiqi yolunuzdan sapındıracaq arzularla sizi uğura aparacaq arzuları mütləq ayırmağı bacarın!

Əlbəttə ki, yaxşı arzulamaq əsla ziyanlı deyil!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Oxucularımızın yaradıcılığı rubrikasında bu gün sizlərə Pərvanə Əliqızının “Sözsüz musiqi” hekayəsini təqdim edir.

 Evində ilk dəfəydi  özünü yad hiss edirdi.  Hər gün yüz dəfə gördüyü əşyalar indi başqa cür görünürdü gözünə. Bu pianonu bura kim qoymuşdu? 25 il idi qonaq otağının qapısı ilə üz-üzə qoyulmuş pianonu elə bil indi görürdü. Niyə özünə bu sualı indi verirdi? Pianonun qoyulduğu divardan asılmış, çoxdan dəbi keçmiş , içərisi sarı-qırmızı güllərlə bəzədilmiş, qəhvəyi çərçivəli saat yeni təmirdən çıxmış evin interyer dizaynı ilə uyğunlaşmırdı. Otağa müasir dəbə uyğun ağ rəngli mebellər, vitrin servant, masa, stullar, divan və kreslo qoyulmuşdu. Nə qədər qəribə görünsə də jurnal stolunun üstündə hər zaman köhnə not dəftərləri toxunulmaz olaraq qalırdı. İndi onun fikrini məşğul edən piano divanın yanına zorla yerləşdirilmişdi.

Əşyaların bir-birinə zidd düzülüşü, evin dizaynerinin bu gündən qopub, çox uzaq keçmişə düşdüyü hissini yaradırdı. Təmirdən sonra  hər iki qızı israr edirdi ki, bu köhnə pianonu ya satsınlar, ya da kiməsə bağışlasınlar. Qızlardan biri deyirdi ki, piano divar kağızlarının rənginə uyğunlaşmır, otağın bütün yaraşığını pozur. O  biri də köhnə not dəftərlərinin heç kimə lazım olmadığını deyirdi. O, isə onlarla razılaşmırdı. “Mən öz evimdə nəyi haraya qoyacağımı yaxşı bilirəm” – cavabını verirdi. Hətta atalarından boşandığı üçün hər zaman onu qınayan qızları bu dəfə, baltanı lap kökündən vurmuşdular.

-Atamızı bu piano qədər evdə görmək istəsəydin indi yanımızda olardı - demişdilər

-Atanız sizi istəsəydi, getməzdi – cavabı acı olmuşdu. Öz dediyinə özü də inanmamışdı. Hər iki əşyanı yerindən tərpətmək, onun öz inadından dönməsi demək idi . O, bunu heç vaxt bacarmamışdı. Üzdə hiss etdirmək istəməsə də, ürəyində qızlarına haqq verirdi. Həyat yoldaşıyla ayrılandan sonra bütün hirsini, hikkəsini bu cansız əşyalara tökmüşdü.  Evi yır-yığış edəndə mebel yağında islatdığı əskini elə əsəbi vəziyyətdə pianonun üstünə çəkirdi ki, elə bil əlinin altında kiminsə qabırğalarını xıncımlayırdı. Elə vaxt olurdu pianonu qarşısına qoyub, ittiham  edirdi. Sahibinin barmağı toxunmayalı, lal olmuş alət yazıq-yazıq susur, köhnə saat əqrəbini çıqqıldadıb gördüklərini, eşitdiklərini yaddaşına yazırdı. Böyük qızı Nilay ayrılıqlarını tez qəbullanmışdı, atası ilə həftəsonu görüşləri,  istədiyi hədiyyələrin alınması onu sakitləşdirirdi. Kiçik qızı Şəbnəm isə atasının gedişiylə barışa bilmirdi. 18 yaşında ailə qurub evdən köçəndə anasına– Atamın baş alıb, getdiyi bu evdə çox qalmaq istəmirəm, - demişdi. Ərinin ikinci dəfə ailə qurmağından xəbər tutanda ittihamlarını təsdiqləmək üçün əlinə fürsət düşmüşdü . Qızlarının yanında təzədən coşub; - Öyündüyünüz atanız bunu da etdi. İkinci dəfə evləndi- demişdi.

Anasının qəzəbinin qabağında Nilay səssiz qalmış, Şəbnəm isə heç vaxt tərəfini vermədiyi atasını müdafiə etmişdi;- Hər kəs kimi atamın da rahat evə, ailəyə ehtiyacı var. Mən bunu özüm ailə qurandan sonra başa düşmüşəm.

Hirsini cilovlaya bilməyib, - Onda get atanın bəzək - düzəkli arvadı sənə analıq eləsin!  - demişdi. Eşitdiklərindən sonra Şəbnəm bir söz deməyib, balaca qızının əlindən tutub, öz evinə getmişdi.

 O, da öz otağına çəkilib, niyə ağladığını bilmədən səhərə qədər ağlamışdı .

Bu gün 40-cı gün idi, həyat yoldaşı dünyada yox idi. Ərinin  qəfil ölüm xəbərini eşidəndə belə sarsılacağını bilmirdi. Eşitdiyi xəbərdən ürəyində nəsə cingiltiylə qopub düşmüş, sonra isə sinəsindən çiyinlərinə, boynuna, sifətinə, saçlarının dibinə qədər göynərti dolu bir istilik qalxmışdı, elə bil bədəninə xardal çəkilmişdi. Bir-birinə sarılıb, hönkürən qızlarını görəndə ağlamaq istəmişdi, amma bacarmamışdı. Qızlar illər uzunu atalarının kölgəsini qılınclayan ananın birdən-birə ürəyinin yumşalmasına inanmazdılar. Əvvəl yas məclisinə  getmək istəməmişdi;- Onsuz da orada kimsə məni görmək istəmir -deyib, geri çəkilməyi fikrindən keçirmişdi. Ancaq övladlarını belə ağır gündə tək qoymaq istəməmişdi.

Məclisdə bütün fikri, diqqəti  onun ikinci həyat yoldaşındaydı. Qadın aram bilmədən ağlayır, ürəyi sıxılanda başını Şəbnəmin sinəsinə söykəyib, -“Atandan sonra məni tək qoyma, körpə qardaşının sənə çox ehtiyacı var. “-deyirdi. Ürəyində qəribə bir qısqanclıq baş qaldırmışdı, ərini “əlindən alan” bu qadın deyəsən qızını da ondan almaq istəyirdi.

Görəsən doğurdanmı, ərini əlindən o qadın almışdı? Onun ölümü sanki amonyak turşusu kimi kindən, qəzəbdən pas tutmuş beyninin  pasını parçalayır və yavaş-yavaş özünə etiraf edə bilmədiklərini dilinə gətirməyə məcbur edirdi. Gənclik illərində  yazdığı  mahnıları eşitdikcə, orada özünə aid duyğuları hiss etdikcə, az qala qanadlanıb, uçurdu. Xəyalları ona məşhur bəstəkarın həyat yoldaşı olmağın şöhrətini yaşadırdı. Hərdən bu cür şöhrətpərəst xəyallarından söz açanda, həyat yoldaşı gülür;- şöhrət asan qazanılmır - deyirdi. Ailə quranda, əri musiqi məktəbində fortepiano müəllimi işləyirdi. Onunla birlikdə çalışan müəllimlərin çoxusu Şaiqin onlardan qat-qat istedadlı olduğunu deyirdilər.  Bu sözləri eşitdikcə, həvəslənib ərini toylara musiqiçi kimi getməyə, tanınan müğənnilərlə tanış olmağa, yazdığı mahnıları onlara baha qiymətə satmağa məcbur edirdi.

Bu sözləri eşidəndə əri təəssüf hissiylə ona baxır, toy bizim ən gözəl adətimizdir, ancaq mən toylarda müştəri axtaran bəstəkar deyiləm. Zamanı gələndə sənətim öz qiymətini tapacaq – deyirdi.

İstədiyini ala bilməyəndə, qiyamət qoparan uşaqlar kimi dava-dalaş salır, “nə zaman olacaq bu xeyir iş” deyirdi. “Bu gedişlə sənin mahnıların heç kimə gərək olmayacaq. Mən  düşünürdüm sənətkarla evlənirəm, gözəl həyatım olacaq. Qəpik-quruş qazanan müəllimlikdən o yana keçə bilmədin.”

Hər dəfə belə qınaqlardan sonra ərinin onunla  az danışmağa çalışdığını gördükcə,  qəzəbi şiddətlənirdi. Özünün yanındaca not dəftərlərini gərəksiz əşya kimi bir kənara tullayırdı.

Əri axır vaxtlarda  bəstələrini evdə yazmır, məktəbin direktorundan icazə alıb, hər kəs gedəndən sonra məktəbdə qalıb işləyirdi. Hətta otağının şkafında saxladığı bəstələrinin bir neçəsini  itirmişdi. Son zamanlarda  evə gec gəlməsi münasibətlərinin daha çox soyumasına səbəb olmuşdu.  O, mübahisədən qaçmağa çalışdıqca, Həcər” fitili çəkilmiş qumbaraya “çevrilirdi. Hər gün səbəbli - səbəbsiz dava-dalaşlardan, uşaqlarının yanında cılızlaşıb, kiçilməkdən bezərək, nəhayət əri dözməyib ayrılmağa qərar vermişdi. Evdən gedəndə bir neçə not dəftəri ilə geyimlərindən başqa heç nə aparmamışdı.

Üzdə onun kölgəsini qılınclasa da, ürəyində geri dönməsini istəyir, zəhərtuluğuna dönmüş dilini lənətləyirdi. Nədənsə, evdə qalan piano qəlbini qırdığı adamın nə zamansa, bu evədönəcəyi ümidini onun ürəyində sönməyə qoymurdu. Bu ümidin bir hissəsi onun  ikinci dəfə  evləndiyini eşidəndə qırılmışdı.  Yenə də özünü sındırmamış, “onun övladları mənim yanımdadır, dönər” deyib, ümidini tam ölməyə qoymamışdı. Yeni təmirə başlayanda not dəftərlərinin arasından tapdığı, keçmiş ərinin öz xəttiylə yazılmış bu sözləri  ona ümid verirdi.

“Ümid sıldırım qayada bitən çiçək kimidir. Onu yaşatmaq üçün bəzən susuzluğa, bəzən daşları qızdırıb, ləçəklərini yandıran günəşə, bəzən də saçlarını yolan dəli küləklərə sinə gərməlisən...Bəzən ümidini yaşadan elə ümidin özüdür... “

Ayrılandan sonra ilk dəfə məşhur bir müğənninin ifasında eşitdiyi “Qayıdaram “ adlı mahnı ona yaman təsir etmişdi, oturub axıra qədər dinlədikdən sonra müğənni müəlliflərin, şairin və bəstəkarın adını deyəndə qulaqlarına inanmamışdı.  Sevinsinmi, yoxsa qəzəblənsinmi, bilmirdi.  “Bunu edəcəkdinsə, niyə vaxtında, zamanında etmədin, elə bil fürsət gəzirmişsən ayrılmağa!” – deyib  günahı yenə  onun üstünə atmışdı. Təzə mahnı çox böyük uğur qazanmışdı. Hisslərini sözlə deyə bilməyən, təsəllini lirik mahnıların xəfifliyində tapan gənclər, onun mahnılarını telefonun zəng melodiyası kimi istifadə edirdilər. Elə gün olmurdu ki,  küçədə yanından keçən gənclərin zəngində bu musiqini eşitməsin. Atalarının uğuruna sevinən övladları bütün gün evdə eyni mahnıları zümzümə edib, dururdular. Hər ikisinin  arzuları çın olmuşdu, amma hər şeyi itirəndən sonra.

Qəzəbi, təkəbbürü və şöhrət arzusu onu məğlub etmişdi. Məğlubiyyətdən geriyə qalan isə peşmanlıq və tənhalıq olmuşdu. Ərinin kövrək, qəmli notlara köklənmiş bəstələrini dinlədikcə, onun  qınayıcı baxışları təkrar gözlərində canlanırdı. Hər an ona peşmançılığını xatırladan bu mahnıları heç sevmirdi, əlacı olsaydı qulaqlarını bağlayıb gəzərdi.

Qırx gün onsuz yaşadığı iyirmi beş ildən uzun gəlmişdi. Əvvəllər heç olmasa ona qəzəblənir, danışır-deyinir, ürəyini boşaldırdı. İndi nə deyərdi? Daha deməyə sözu qalmamışdı. Keçmiş ərinin ölümündən sonra elə bil cansız piano “bəraət almışdı “. Evdə tək- tənha gəzinə - gəzinə arada əlləri ilə köhnə pianonu tumarlayır, qəhərdən böyümüş gözlərini divardakı saatın əqrəblərinə zilləyir, o da öz növbəsində çıqqıldaya – çıqqıldaya həsrət dol , sözsüz musiqisini çalırdı.

Bəlkə də qızlarının sözlərinə qulaq asmamaqda düz eləmişdi, bu köhnə dostları olmasaydı, evdəki təzə əşyalar nə bilirdi onun yaşadığı peşmanlığın səbəbi nədir.  Aralarında beş il yaş fərqi vardı. Əri əlli beş yaşın tamamında dünyadan köçmüşdü. O, artıq qocalmayacaqdı.Tənha qoyub getdiyi qadın isə özünü bu gündən yüz ilin qarısı kimi hiss edirdi.

5 – 10 dəqiqədən sonra qızları gələcəkdi, birlikdə mərasim evinə gedəcəkdilər və beləcə onunla bağlı ömür dəftərinin bütün səhifələri qapanacaqdı. O, getmişdi, qadın isə peşmanlığı ilə baş-başa qalmışdı.

Mərasim evinin qapısından girəndə  ilk gördüyü ərinin şəkli oldu. Yana meyillənmiş çənəsini baş barmağı ilə şəhadət barmağının arasına almış, gənc yaşlarından ağarıb, çallaşmağa başlamış gur saçları yana daranmışdı. Gözlərindəki kədər üzünün sakit, mülayim ifadəsinə bir az da kövrəklik qatmışdı. Bir anlıq ona elə gəldi ki,  gecikməsi ərini belə “kövrəldib”, sonra məclisə nəzər saldı. Şəklin lap qarşısında  böyük masa qoyulmuşdu. Tən ortada üzunə baxmaq istəmədiyi qadın, yanında məclisin mərsiyyəxanı və keçmiş baldızları oturmuşdu. Onların yanındakı boş stullar isə qızları üçün nəzərdə tutulmuşdu. Qızları sakitcə keçib öz yerlərində oturduqdan sonra çaşqınlıqla ətrafa baxdı, deyəsən onun gəlməyinin heç kəs üçün əhəmiyyəti qalmamışdı.

Bir vaxtlar  bu ailənin üzvü idi. İndi isə kimsəsiz, əyilmiş qəddini  heç kim görmürdü, ya da görmək istəmirdi. Keçirdiyi hisslərin təsirindən kiçildikcə, kiçilmək  gözə görünməz olmaq istəyirdi.  Yavaş-yavaş anlayırdı  hər kəsin qarşısında kiçilmək, alçalmaq nə imiş. 

Məclisdə kimsə  ona toxunan söz deməmişdi, sadəcə hər kəs susmuşdu. Hər kəs özünü görməzliyə vurmuşdu. İnsanlardan mərhəmət umduğu vaxtda laqeyidliklə üzləşmişdi.

Ərinin öldüyü gün danışmağa taqəti olmayan o qadın  bu gün dərddən dil açmışdı. Elə hey ərinin həssas insan olmağından, ona və oğluna necə qayğı göstərməyindən,  bir yerdə yaşadıqlar illərin ömrünün ən gözəl, əvəzedilməz illəri olduğundan  yana-yana danışırdı. Onun sənətinə həyat yoldaşı kimi yox,  sənətini sevən biri kimi hörmət etdiyindən, gözəl əsərlər yaratmaq üçün ruhlandırdığından söhbət açırdı. Bir vaxtlar özünün gördüyü bu qayğıdan, diqqətdən başqa qadının danışmağına dözə bilmədi. Onu ən çox incidən  başqa bir qadının ərini ondan yaxşı anlaması idi. Axı  niyə bunları görə bilməmişdi, niyə öz əliylə onu yad bir qadına vermişdi? Niyə bu qırx gündə “Ağlasam riyakarlıq etdiyimi düşünərlər” deyib, susmuşdu? Niyə?

Artıq susa bilmədi, məclisi bürüyən hıçqırtıları hər kəsin səsini batırmışdı. Susmaq niyyəti yox idi. Çünki ayrı düşdükləri ayrılığın, artıq heç bir ümid yeri qalmamışdı. Sonuncu ümidinin öldüyü günün qırxıncı günüydü bu gün...

Hər ikisi  sevdikləri insanı ömürlük itirmişdilər, ortada yeganə fərq vardı: həmin qadın onu ömürlük sevgiylə, o, isə ömürlük peşmanlıqla xatırlayacaqdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

Bir son bahar da düşdü

ömrümün təqvimindən,

Nə sənə məhəbbətim,

nə həsrətim azaldı.

Özüm də heç bilmirəm

niyə bir ömür boyu

Gözüm uzaq yollarda –

sənin yolunda qaldı.

Bir qocaman dağ olsan,

səni vurub yıxardım.

Ürəyimdən ən incə

teli necə qopardım?

Dünyada gözəl də çox,

gözəl ürəklər də çox.

Şirin-şirin arzular,

incə diləklər də çox.

Bir sən oldun könlümün

yaxın dostu, həmdəmi.

Sən olmasan tutmazdı

bəlkə əlim qələmi.

Sən olmasan baharın,

yazın ətri olmazdı.

Sən olmasan bir dünya

sevinc belə çox azdı.

Baharın çiçəkləri

açıb solmasın sənsiz.

Ömrüm sənsiz olmasın,

şeirim olmasın sənsiz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sovetlər dönəmində Azərbaycanın iki əlavə statusu var idi. Çoxuşaqlı analar və uzunömürlü qocalar diyarı. İndi ölkənin orta statistik yaş həddi deməyə imkan vermir ki, bura uzunömürlülər diyarıdır. Çoxuşaqlı analar da qeybə çəkiliblər. Dövrün tələbləri, yəni 3-cü minilliyin diktə etdiyi həyat tərzi ailələrdə bir, ya iki uşağın olmasını gerçəkləşdirib.

Azərbaycanda çoxuşaqlılıq səviyyəsinin keçmişdə yüksək olaraq, son illərdə əhəmiyyətli dərəcədə azalması dəyişiklikləri sosial və iqtisadi amillərlə bağlıdır.

Statistikaya baxaq.

Uzaq 1970-cı, 80-ci illəri bir kənara qoyub elə 1990-cı illərin əvvəllərinə baxaq. O dövrdə Azərbaycanda çoxuşaqlılıq səviyyəsi yüksək idi. 1995-ci ildə hər qadına düşən doğum sayı orta hesabla 2,5–2,7 arasında olub. Bu dövrdə kənd ərazilərində çoxuşaqlılıq daha geniş yayılmışdı.

Son 20 ildə isə doğum səviyyəsi əhəmiyyətli dərəcədə azalıb. 2023-cü ildə hər qadına düşən doğum sayı 2,1–2,2 arasında olub ki, bu da əhalinin təbii artımını təmin edən səviyyədir. Bu azalma əsasən urbanizasiyanın artması, qadınların təhsil səviyyəsinin yüksəlməsi və iş həyatına daha çox cəlb olunması ilə əlaqələndirilir.

Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (DSK) tərəfindən yayımlanan rəsmi məlumatlar təsdiqləyir ki, doğumların sayında azalma müşahidə olunub. Məsələn, 2023-cü ildə doğumların sayı əvvəlki illərlə müqayisədə azalıb. Ətraflı məlumatı DSK-nın rəsmi saytından özünüz əldə edə bilərsiniz əlbəttə.

Mənsə uşaq dünyaya gətirməyə - halbuki bu, qadınlığın müqəddəs borcudur – özünü hazır saymayan, bundan çəkinən, qorxan qadınlara “Bəxt üzüyü” filmindəki Söylünü xatırlatmaq istəyirəm. Bir ucdan uşaq istehsal edən Söylüylə Moşunu əlbəttə ki, əsər qəhrəmanı hesab edib onlardan nümunə götürməyin yersiz olduğunu deyəcəksiniz.

Onda bu yerdə çoxunuzu təəccübləndirən bir faktı açıqlayacağam sadəcə. Tarixə ən çox uşaq dünyaya gətirən qadın barədə danışacağam. Maraqlıdır ki, bu qadın çoxuşaqlı ailələrin çox olduğu xalqa deyil, əksinə, qadınlarının həddən artıq az uşaq dünyaya gətirməsilə seçilən rus xalqının nümayəndəsidir: Valentina Vasileva. O, 1707-ci ildə anadan olmuş və 1782-ci ildə vəfat etmişdir. Ginnesin Rekordlar Kitabına əsasən "tarixdə ən çox uşaq dünyaya gətirən qadın" kimi tanınır. Valentina Rusiyanın Şuya şəhərindən olan kəndli Fyodor Vasilevinin ilk həyat yoldaşı olmuşdur. Həmin dövrdə kontrasepsiya üsulları mövcud deyildi və uşaqların doğulması qadınlar üçün dini və sosial borc hesab olunurdu.

Valentina cəmi 27 dəfə doğuş etmişdir: 16 dəfə əkiz, 7 dəfə üçəm və 4 dəfə dördəm dünyaya gətirmişdir. Bununla da o, ümumilikdə inanılmaz sayda - 69 uşaq dünyaya gətirmişdir.

Bu nəticə nə qədər inanılmaz səslənsə də, Ginnesin Rekordlar Kitabı tərəfindən rəsmi şəkildə sənədləşdirilmiş və tanınmışdır.

Necədir sizin üçün, qadınlar?

Şəkildə: Həmin qadın və övladları. (Mənbə: Ginnesin Rekordlar Kitabı)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan muğam və opera parçalarının mükəmməl ifaçısı - Qulu Əsgərovu bir cümlə ilə məhz bu cür təqdim edə bilərik. 

Və mən bir əlavə də edim. Səhnəmizin ən yaddaşlara hopan Məcnunu da Qulu Əsgərov olubdur. Bu yazını yazanda mən dəfələrlə arxiv lent yazılarına tamaşa edib bu qənaətə gəlmişəm. 

11 iyun bu görkəmli sənətkarın anım günüdür. 

O, 18 dekabr 1928-ci ildə Salyan şəhərində anadan olub. Gənc yaşlarında rayon teatrında çıxış edib, Xalq Çalğı Alətləri ansamblına rəhbərlik edib. 1953-cü ildə Gənc istetadların respublika olimpiadasının qalibi olub. 

Qulu Əsgərov 1953–1958-ci illərdə Asəf Zeynallı adına Bakı Musiqi Məktəbində təhsil alıb. Burada Azərbaycanın görkəmli xanəndələrinin (Seyid Şuşinski, Nəriman Əliyev) ifaçılıq ənənələrini mənimsəyib və muğamın sirlərinə dərindən yiyələnib. 

Qulu Əsgərov bütün muğam dəstgahlarını yüksək peşəkarlıqla və ən incə cizgiləri ilə dinləyiciyə çatdıra bilib. Qulu Əsgərov yaradıcı xanəndə olub. O, xalq arasında dillər əzbəri olan bir sıra mahnı və təsniflərin müəllifidir. 

Onun lent yazıları AzTV Fondunda qorunur, yeni gələn nəsil tərəfindən ilhamla ifa olunur. Xanəndə uzun illər boyu Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında solist kimi çalışmışdır. O, bu teatr səhnəsində muğam operalarında bir sıra yadda qalan obrazlar yaradıb: Məcnun, İbn-Salam, Kərəm (Üzeyir Hacıbəyov – "Leyli və Məcnun", "Əsli və Kərəm"), Aşıq Qərib (Z. Hacıbəyov- "Aşıq Qərib"), Şah İsmayıl (M. Maqomayev-Şah İsmayıl) obrazlarını böyük aktyorluq məharəti ilə hərtərəfli açmağa nail olub.

Qulu Əsgərov xanəndəlik sənəti üzrə böyük bir ifaçı nəsli yetişdirən gözəl müəllim olub. Onun davamçıları olan xanəndələr (Mələkxanım Əyyubova və b.) muğam sənətində nailiyyətlər əldə edərək, ustadın ənənələrini yaşadırlar.

Azərbaycanın görkəmli xanındəsi, bəstəkarı, pedaqoqu 1988-ci ildə 60 illik yubileyini gözləyirdi, amma əcəl aman vermədi. 11 iyun 1987-ci ildə o, 59 yaşında Bakıda vəfat etdi. 

Özü yoxdur, ifası isə tarix boyu qalacaqdır. 

Ruhu şad olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)