Ebru Bayramova Naxçıvan Dövlət Universitetinin Filologiya ixtisası üzrə III kurs tələbəsidir, “Gənc Yazarlar və Ədəbiyyatşünaslar” klubunun üzvüdür. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Tələbə yaradıcılığı rubrikasında təzəlikcə uğurlu debüt edibdir, yazısı bəyənilibdir.

Bu dəfə mövzusu edam cəzası barədə olan bədii əsərlərdir.

EBRU BAYRAMOVA

“EDAM”

Bir çox dövrlərdə edam cəzasını tənqid edən əsərlər yazılmışdır.
Bunlardan ən məşhur olanı Viktor Hüqonun “Bir edam məhkumunun son günü” adlı əsəridir. Bu əsərdə həmin məhkumun nə üçün cəzalandırıldığından kitabda bəhs edilməyib. Sadəcə edam cəzası aldığı qeyd edilir. Mənim fikrimcə, yazar burada bu cəzanı düşünməyi bizim üzərimizə buraxmışdır. Çünkü konkret bir suç desə, biz də konkret şəkildə deyə biləcəkdik ki, o cəzanı haqq edir, ya haqq etmir. Buna görə də, yazıçı əsərin əsas hissəsini düşməyi bizə buraxmışdır. 100 illərdən bəri hər oxucu əsəri oxuyanda, cəzanın nə olduğunu düşünür. Əsər bizi düşünməyə vadar edir. Görəsən həqiqətən də o, edam cəzasını haqq edirdimi? Onun günahı nə idi?
Bütün oxucuların ağlında sadəcə bu suallar qalır. Amma heç kəs konkret bir cavab deyə bilməz.

Eləcə də, edam cəzası haqqında olan əsərlərdən biri də Frans Kafkanın “Cəza koloniyası” əsəridir. Amma burada “Bir edam məhkumunun son günü” əsərindən fərqli olaraq, məhkumum nə üçün cəza aldığı deyilir. Və mən o hissəni oxuyan kimi öz-özümə dedim ki, belə bir şey üçün ölüm cəzası vermək ədalətli deyil. Sonra öz-özümə dedim: Ədalət? İndi də keçmişdə də ədalət deyilən bir şey yoxdur. Əvvələr ədalətsiz şəkildə günahsız insanlar edam edilirdi, indi isə yenə ədalətsizlik olur, amma, bu dəfə ədalətsizlik ondadır ki, cəza çəkməli olanlara cəza verilmir.
Amma “Bir edam məhkumunun son günü” nü oxuyarkən “Cəza koloniyası” nda düşündüklərimi düşünə bilmədim. Çünkü nə üçün cəza aldığı, suçunun nə olduğu bilinmir. Və bu məni düşünməyə vadar edir. Görəsən günahı nə idi? Həqiqətən də o cəzanı haqq edir? Ya “Cəza koloniyası” ndakı kimi ədalətsiz şəkildə cəza alıb?
Hər iki əsəri də oxuyanda, əsər insanı öz içinə o qədər çəkir ki, tam kitabın atmosferinə daxil olursan. Əsər boyu düşünmək, gərginlik, həyəcan kimi bir çox hisslər keçiririk.
Eləcə də, indiki dövrümüzə baxanda, düşünürəm ki, kaş indi də edam hökmü olardı. Bu hissələri oxuyanda, bəlkə də, vicdansız, duyğusuz biri olduğumu düşünəcəksiniz. Bəs neçə-neçə qadını öldürmək, uşaqları öldürmək, öz ailəsinin canına qıymaq vicdandandır?
Hələ də, bu günümüzdə belə hər gün onlarca qadın, kiçik uşaq, öldürülür. Və onların qatilləri rahatca cəmiyyətdə dolana bilir. Niyə? Bəs aldıqları canın cavabını kim verəcək? Elə bütün bunlara görə, edam cəzası olmalı idi ki, bütün bu hər kəs bütün bu etdiklərinin cəzasını çəksin.
Və unutmayaq ki “Bütün insanlar, günü bilinməyən bir edama məhkumdur”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Qısa ömründə uzun-uzadı işlər görməyə müvəffəq olan bir kəs - ədəbiyyatşünas Abdulla Sur barədə danışmaq istəyirəm.

O, 1882-ci ilin bu günündə Gəncədə anadan olub. İlk təhsilini Gəncədəki Xeyriyyə Məktəbində alıb, burada müxtəlif dünyəvi elmlərlə yanaşı ərəb və fars dillərini də öyrənib. Çox gənc yaşda – 1899-da, təhsil aldığı məktəbin müəllimi olaraq işləməyə başlayıb.

1906-cı ildə İstanbula gedib və İstanbul Universitetində təhsil alıb. Dərin savadı, ədəbi zövqü və geniş mühakiməsiylə çox qısa zamanda bütün Gəncə ziyalıları arasında tanınıb.

İlk məqalələri 1903-cü ildə Tiflisdə nəşrə başlayan "Şərqi-rus" qəzetində çap olunub. Həmin ildə Tiflisə köçərək, bu qəzetin təsisçisi işləyib. Onun yazıları qəzetin hər sayında yer alıb. Abdulla Surun 1903-cü ildə başlayan mətbuat həyatı, qəzetçilik fəaliyyəti onun qısa ömrünün sonuna qədər davam edib.

O, Qafqazın müxtəlif mətbuat orqanlarına A. Sur, Məhəmmədzadə, Qafqasiyalı, A. Tofiq, Gəncəli, Abdulla Məhəmmədzadə, Bir Adam və başqa imzalarla məqalələr yazıb. "Şərqi-rus" bağlandıqdan sonra yenidən Gəncəyə qayıdan Abdulla Sur burada müəllimlik fəaliyyətini davam etdirib, eyni zamanda "Həyat" və "İrşad" qəzetlərinə ədəbiyyat və mədəniyyət mövzularında məqalələr yazıb.

1906-cl ildə Abdulla Sur İstanbula gedib. İki il yarım burada yaşayaraq, İstanbul Darülfununda (Universitetində) ədəbiyyat müəllimi kimi çalışıb. Türk qəzetlərində məqalələri çap olunub. Həyatının İstanbul vaxtında ən böyük və ən önəmli əsərini "Türk ədəbiyyatına bir baxış" kitabını yazmağa başlayıb. Həcmi min səhifədən artıq olan bu kitabı bitirsə də, çap etdirib. Əlyazma halındakı kitabın çox hissəsi itib, yalnız ayrı-ayrı parçaları qalıb.

İstanbulda 1908-ci ilin noyabr ayına qədər yaşayan Abdulla Sur burada Osmanlı ədəbiyyatı haqda araşdırmalar aparıb, İbrahim Şinasinin "Şair evlənməsi" əsərini Türkiyə türkcəsindən Azərbaycan türkcəsinə çevirib. Rus dilində yazılmış olan coğrafiyaya dair bir kitabı da türkcəyə çevirib. Bütün bunlardan əlavə üç cildlik bir antalogiya hazırlamağa başlayıb.

1912-ci il may ayının 8-də ağır bir xəstəlikdən sonra Tiflis xəstəxanasında dünyasını dəyişib və Gəncə Səbiskar qəbiristanlığıda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ədəbi-tənqidçi, professor Vaqif Yusifli onun haqqında yazır:- “Aida Adıgözəldən oxuduğum şeirlərin bir qismi məhz payıza bürünmüş – payızlaşmış xəzəlləşmiş duyğuların əksidir. İnsan ömrünün ekvator xəttinə çatanda təkliyə, tənhalığa alışır və payız fəsli yarpaqları saralmış, xəzəlləşmiş, küləkləşmiş, yağışlaşmış dərdi ilə ürəyə yol tapır. Və burada insanın payızlaşmağı təbii bir prosesə çevrilir. İnsan “İçində nə varsa, uçub dağılan, bütün xarabalığı, kədəri, qəmi… payız dərdini götürüb, beləcə ayrılır öz budağından”. Yox, payızı təkcə saralmış yarpaqlarıyla, xəzəliylə, dəli küləyiylə tanınmır, bəlkə, daha artıq düşüncə fəslidir, yəni insanın qışa doğru yol alan ömrünün ağıl, idrak, beyin məşqlərinin düşüncəyə tabe olmasıdır. Aida Adıgözəl- müasir şeirimizin bu kürdəmirli xanımı həyatın, gerçəkliyin, olumun və ölümün serenadalarını poetik lövhələrə çevirir, bəzən mənasızlıqda məna axtarır, peşmançılığın rəsmini çəkir, kölgələrin rəqsini, gedənlərin göynəyən yerini, ağlayan şəkilləri, yanan körpüləri düşüncə sferasına daxil edir.”

Haqqında söhbət açılan Aida Tərlan qızı Adıgözəl- 1971-ci il iyulun 20-də Kürdəmir rayonunun Mollakənd kəndində dünyaya gəlib. Orta təhsillidir, subaydır. AYB-nin üzvü, Prezident təqaüdçüsüdür, Üç şeir kitabının müəllifidir. On ilə yaxındır ki, dövrü mətbuatda çap olunur...

Professor Vaqif Yusifli daha sonra yazır: “Aida Adıgözəli sevgi şairi kimi də təqdim edərdim. Amma onun sevgi şeirlərində ənənəvi motivlərə ənənəvi qayıdış yoxdu, “ayrılıq-dar ağacı”, “həsrət seli”, “ölürəm səndən ötəri” etirafları səslənmir, təzadların və ayrılıqların mənbəyinə, mahiyyətinə çəkib aparan bir xətt var. Sevgini və sevgidən doğan təzadı, ayrılığı əksər şairlər, xüsusilə də, zərif cinsdən olan şairlər bəzən eyni tempdə, eyni ahəngdə təsvir edirlər. Aida Adıgözəldə isə bir qədər fərqlidir. Onun şair fərdiyyəti, özünəməxsusluğu barədə nə demək istərdim? Şairliyə aidiyyəti olan bir sıra əsas xüsusiyyətlər var ki, o, bunları qədərincə bilir və şeirlərində də apaydın göstərir. Birincisi və ən ümdəsi budur ki, Aida Adıgözəl vərdişlə şeir yazmır, şeir misra-misra, sətirbəsətir içinə, ruhuna köklənəndə yazır. Sadəcə, içini boşaltmaq “əməliyyatı” yox, içini bəyan etmək prosesi… İkincisi, Aida Adıgözəl metaforalarla işləməyi çox sevir. Bu gün metafora müasir şeirimizin qanına, canına hopub. Hərçənd ki, uğursuz cəhdlərlə də çox qarşılaşırıq. Aida Adıgözəl “ölmüş şeirlər”də sırf metafora yolu ilə gedir.”

Xoşbəxt olduğu zaman məntiqli, həssas, emosional və mehriban olur. O, həmçinin fədakar, istedadlı, bilikli, xeyriyyəçi və əyləncəli bir şəxsdir. Lakin, özünü yaxşı hiss etmədiyi vaxtlar pessimist və rəqabətçi ola bilər. O, ailə üzvü kimi dəyərli və xüsusi bir yerə sahibdir, çünki başqalarının xoşbəxtliyi üçün hər şeylərini qurban verə bilər. Çox mülayim və qayğıkeşdir, həmişə başqalarının rahatlığını özünkündən üstün tutaraq, öz xoşbəxtliyini başqalarına sərf edə bilir. O, kifayət qədər ağıllıdır və hadisələrə mühakimə yürütməyi sevmir. Mübahisələrə nifrət edir və sakit bir həyat tərzini üstün tutur. Bəzən qeyri-sabit və qərarsız ola bilər. Hisslərindəki ani dəyişikliklər ətrafındakılara güvənsizlik hissi yarada bilər. Onun çox mülayim və yaxşı dinləyici olması, amma “yox” deməkdə çətinlik çəkməsi, bəzən özünü qəzəbləndirməsinə səbəb olur. Utancaq olduğu üçün cəmiyyətdə fərqlənmək istəmir və əksər hallarda geri planda qalmağa üstünlük verir. Yarımçıq işlərlə maraqlanmır və gördüyü hər bir işi ən yaxşı şəkildə tamamlamağı xoşlayır. Tənqid olunmağı sevmir və səbirli, inadkar bir xarakterə sahibdir. Onun altıncı hissi çox güclüdür və həyatında qarşılaşdığı hər çətinlikdən, intuisiya ilə həll yolunu tapmağı bacarır...

Deyir ki:- “Bizdə bir söz var, gəlin ocağa çəkər. İndi anlayıram ki, mənim feyzbuk dostlarımın 89.9.7%-i iyul ayında doğulub xərçəng bürcünə məxsusdular. Əgər, o biri aylarda günə uzağı üç təbrik yazırdımsa, indi maşallah günə on təbrik yazıram, yenə də qutarmır. Sən demə, bu iyul ayı məhsuldar ayimiş. Sanki hamı istəyib ki, balası gözəl və zəki olsun, hesablarını buna görə götürüblər. Mənim bu ayda doğulmağıma, əkib bükdüklərinə səbəb olduqlarına görə, atama rəhmət, anama sağlıq diləyirəm. Yaxşı ki elə iyul balasıyam...”

Bəli, iyulun 20-si şair Aida Adıgözəlin növbəti ad günü qeyd etdi, yeni yaşa adladı. Onu möhkəm cansağlığı və yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Sonda onun “Sənə” adlı bir şeirini sizə təqdim edərək, söhbətimi yekunlaşdırıram:

Səndən bir şey istəyəcəm, 

amma söz ver, gülmə, gülmə. 

Arada yuxuna gəlim, 

sən də guya bilmə, bilmə.

Darıxanda mesaj yazsam, 

"oxunmayıb" oxun atsan, 

mən də cavabçın ağlasam, 

mesajımı silmə, silmə.

Bir gün eşitsən ölmüşəm,-

səndən izinsiz köçmüşəm,

xəbər göndər, - "incimisən", 

ağla, amma gəlmə, gəlmə.

Hər gün mənə şeirlər yaz, 

şəklimi sətirlərə qaz, 

hərdən çox yox, elə bir az, 

darıx, amma ölmə, ölmə...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 Bəziləri illərlə yaşadıqları küçənin adının nə anlam daşıdığını bilmirlər. Məsələn, Mehdi Hüseyn küçəsində işləyən, Akademik Həsən Əliyev küçəsində yaşayan tanışlarım var ki, hələ də Mehdi Hüseynin və Həsən Əliyevin kim olduqlarını bilmirlər. Amma mən, onlardan fərqli olaraq, Maştağa qəsəbəsində yaşadığım küçəyə adı verilmiş Mirəli Mirəliyevin kim olduğunu gözəl bilirəm.

 Unutmamalıyıq ki, 2-ci Qarabağ müharibəsində qəhrəmancasına şəhid olan igidlərimiz kimi, 1-ci Qarabağ müharibəsində də texniki çətinliklərə, ağır dövrün şəraitinə baxmayaraq, öz gücünə, cəsarətinə və iradəsinə güvənərək döyüşən, qəhrəmanlıq göstərən, şəhid olan igidlərimiz olub. Onlardan biri də Mirəli Mirəliyevdir. Bu günlərdə şəhidimizin növbəti doöum günü oldu. Mən də özümə borc bildim ki, onun doğum günü münasibətilə belə bir yazı hazırlayım.

2-ci Qarabağ müharibəsində şəhid olanların demək olar ki, hər biri haqqında Wikipediada və ya müxtəlif saytlar, sosial şəbəkələr vasitəsilə məlumat əldə edə bilirik. Təəssüf ki, 1-ci Qarabağ müharibəsində şəhid olanların bir çoxu haqqında belə ətraflı bilgilər tapmaq çətindir. Bunun səbəblərindən biri də həmin dövrün qarışıq ictimai-siyasi şəraiti və sosial şəbəkələrin, internetin olmamasıdır. 

Hətta bəzi hallarda ailələrin belə şəhidin döyüş yolu barədə geniş bilgisi olmayıb. Çünki o qədər çətin, qarışıq dövr idi ki, elə taborlar olub ki, oradan olan əsgərlərin demək olar hamısı şəhid olub.

Bu yazı təkcə Mirəli Mirəliyev üçün deyil, eyni zamanda digər 1-ci Qarabağ müharibəsi şəhidləri üçün də bir ehtiramdır. Bəli, çoxlarının valideynləri, yaxınları  artıq həyatda deyil. Lakin hansı qəhrəman haqqında az da olsa məlumat tapa biliriksə, onu daha çox kəsə çatdırıb, sübut etməliyik ki, bizim üçün bütün şəhidlər eynidir! Hər biri var gücü ilə vətən üçün savaşıb, canını vətən, el yolunda fəda edib.  Bir sözlə, haqqında az-çox məlumat olan şəhidlərimizi unutmayaq, mövcud məlumatları genişləndirək, xatirələrini yaşadaq.

Onların hər biri bizim qəhrəmanımızdır və hər birini xatırlamaq bizim borcumuzdur. İndi isə keçək qəhrəmanımız haqqında məqalənin təqdimatına: "Mirəli Mirəliyev – Qanlı Qarabağdan Zəfərə"

20 iyul 1973-cü il tarixində dünyaya gələn Mirəli Mirəliyev Vaqif oğlu qısa, lakin mənalı və iz buraxan bir ömür yaşayıb. O, gənc yaşlarından etibarən həm ailəsində, həm də doğulub boya-başa çatdığı Maştağa qəsəbəsində öz insani xüsusiyyətləri, alicənablığı və zəhmətsevərliyi ilə tanınırdı. Xarratlığa çox həvəsi vardı. Taxta üzərində gözəl naxışlar çəkərdi, işləyərdi. Taxta üzərində çəkdiyi naxışlar kimi, həyatında da dərin izlər buraxmağı bacardı.

Mirəli çox vətənpərvər, insanpərvər, köməksevər idi.

17 yanvar 1992-ci il tarixində Milli Ordu sıralarına çağırılıb. Daxili İşlər Nazirliyinin II tabor, III bölüyündə bölmə komandiri olub. Onun rəhbərlik etdiyi taborun əsgərləri də vətənpərvərliyi ilə seçilirdi.

24 mart 1993-cü il tarixində Ağdərə istiqamətində gedən döyüşlərdə düşmən qayalıq mövqedən hücuma keçən bölməni atəşə tutub. Bu çətin şəraitdə Mirəli komandir kimi irəli atılıb – belinə ip bağlayaraq önə keçib, yaralıları xilas etməyə çalışıb. Əsgərlərə tapşırıb ki, heç bir yaralı, şəhid döyüş meydanında qalmasın – ip vasitəsilə onları geriyə çəksinlər. Anasının sözlərinə görə, Əbülfəz adlı əsgər başından güllə yarası alır.  Bu mənzərəyə biganə qala bilməyən Mirəli bir ipi ona, bir ipi isə özünə bağlayır ki, onu çəksin. Amma bu zaman özü də ürəyindən vurularaq əbədiyyətə qovuşur.  Qubadlıdan başlayan döyüş yolu Ağdərədə  Paprəvənd kəndində bitir.

Mirəli Mirəliyev – 20 iyul 1973 – 24 mart 1993.

Bu iki tarix arasına bir ömür deyil, bir fədakarlıq dastanı sığır.  Qəhrəmanımız Maştağada dəfn edilib.

Allah rəhmət etsin".

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təqvimdə iyulun 23-dür. Bu gün doğum günü olan mədəniyyət xadimlərinin adlarını arayanda ilk olaraq gözümə teatr aktrisası Ləman İmanova gəldi. Və mən də qərara aldım ki, onun barəsində sizlərə ətraflı bilgi verim.

Ləman İmanova 23 iyul 1979-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. Təbii ki. İncəsənətə, teatra lap uşaq yaşlarından maraq göstərib.

2002-ci ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin teatr kollektivinin rejissoru fakültəsini bitirib. Bakı Bələdiyyə Teatrında aktrisa kimi fəaliyyət göstərib. Özünü doğrultmağı bacarıb.

Ləman İmanova 24 fevral 2005-ci ildən Akademik Milli Dram Teatrının artist heyətinə qəbul edilib.

8 may 2025-ci ildə Prezident Mükafatına layiq görülüb.

Təbii ki, teatrla kinonun yolları mütləq qovuşur. Aktrisa film və seiallarda da bir neçə rola alıb, məşhur “Ata ocağı” serialında çəkilməsi, Nəsibə obrazının öhtəsindən bacarıqla gəlməsi isə onun karyerasında əsas dönüş olub.

Teatr səhnəsindəki rolları

- Bakı Bələdiyyə Teatrı

1. Elektra ("Elektra", Sofokl)

2. İradə ("Daşa dönmüş ürəklər", X. Əlimirzəyev)

3. Cadə ("Xəyanətin müsibəti", İ. Kərimov)

4. Arzu ("Oğul", Aqşin Babayev)

- Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı

1. Mariya ("Ağlasığmaz qətl", Alber Kamü)

2. Dinarə ("Başdanayağa oyun")

3. Qəndab ("Ölüləri qəbiristanlıqda basdırın", İsmayıl Şıxlı)

4. Liza ("Mesenat", Əli Əmirli)

5. Sənəm ("İkinci səs", Bəxtiyar Vahabzadə)

6. Madmuazel ("Dirilən adam", Mir Cəlal)

7. Əsmər ("Füzuli və Əsmər", Mirmehdi Seyidzadə)

Filmoqrafiya

- Oyya — Mükafat (film)

- Qonşu — Gürzə (film)

- Vəfa — Bacanaqlar (serial)

- Sənubər — Ünvansız eşq (serial)

- Aytən — Bir Ailəm var (serial)

- Tutu — Tufanlı səma (serial)

- Həkim — Həyat sən nə qəribəsən (serial)

- Nəsibə — Ata ocağı (serial)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Musiqi xəzinəmizə öz təkrarsız səsi ilə ən gözəl incilər bəxş etmiş Flora xanımın Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Flora Kərimovanın bu gün doğum günüdür.

Xüsusən 80-ci illərdə Flora xanım öz məşhurluğunun pikini yaşayıb. İnternetsiz, mobil telefonsuz, cəmi 2 telekanalı olan milyonlarla gəncin sevə-sevə izlədiyi “Səni axtarıram” trilogiyasında ifa etdiyi “Səndən xəbərsiz”, “Bağışla” və “Ağlamasın salxım söyüd” mahnıları dillər əzbəri oldu.

Flora Kərimova 1941-ci il iyulun 23-də Bakıda anadan olub. Fəaliyyətini 13 yaşından bədii özfəaliyyət kollektivlərində başlayan Flora Kərimova həmin tarixdən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında və digər mədəniyyət saraylarında, dövlət tədbirlərində çıxış edib. 1950-ci illərdən Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun "Çinar" rəqs ansamblında, 1960-cı illərdə Azərbaycan Teleradio Verilişləri Şirkətinin və Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub.

1964-cü ildə Asəf Zeynallı adına Azərbaycan Dövlət Musiqi Texnikumunu (indiki Azərbaycan Milli Konservatoriyası nəzdində Musiqi Kolleci) bitirib. 1971-ci ildə Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunu müalicə işi üztə tam kursu bitirib, həkim ixtisasına yiyələnib. 1977-ci ildə Bakı Musiqi Akademiyası vokal sinfini bitirib.

Yaradıcılığında klassik opera (nümunə üçün "Qaynana" filmində Sevil operasından Dilbərin Ariyası), milli opera (1965-ci ildə Leyli və Məcnun" operasında Leyli), xalq mahnıları, romanslar, bəstəkar mahnıları və estrada janrlarına yüzlərlə nümunələrin yer aldığı sənətkar, Azərbaycan Estrada janrının üç banisindən biridir (Rəşid Behbudov, Mirzə Babayev və Flora Kərimova).

İlk bəstəkarı şərqdə ilk opera yazan qadın bəstəkar Şəfiqə Axundova olub. Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrında ("Leyli və Məcnun", Üzeyir Hacıbəyov) çıxış edib,  "Qanun naminə" bədii filmində çəkilib.

Flora Kərimova səsi dörd (4-cü) oktavanı aşan müğənnilərdəndir.

Flora Kərimova nəinki 4-cü oktavada vokaliz etməklə yanaşı , hətta bu yüksək notlarda oxuya da bilir. Onun səsi 4 oktavanı bütövlükdə əhatə edir (Kontraalt, Mezzo-soprano, Soprano, Koloratur soprano) və bundan əlavə o, həmçinin, muğam ifa edib.

"Qızıl Fond"-da ən çox sayda əsərlər Flora Kərimovanın adı ilə bağlıdır.

1960-cı illərin sonunda Süleyman Rəhimovun Saçlı romanı radio-tamaşaya qoyulub və tamaşanın mahnılarını Fikrət Əmirov Flora Kərimovaya həvalə edib. Daha sonra, 1962-ci ildə Böyük dayaq (film) filmində Pərişanın mahnısı, 1963-cu ildə Mehdi Hüseynin "Cavanşir" piesinə "gözləri yolda qalan yar" (Mən səni araram) nəğməsini Flora Kərimovaya həvalə edib.

Şəfiqə Axundovanın Cəfər Cabbarlının "Aydın" əsərinə (1965-ci il premyerası) Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı üçün yazdığı mahnın ifaçısı da Flora Kərimova olunub.

1972-ci ildə Şəfiqə Axundova yazıçı Süleyman Rəhimovun eyni adlı povesti əsasında İsgəndər Coşqunun librettosu üzrə muğam-opera janrında Gəlin qayası operasını yazmaqla şərqin ilk opera yazan qadın bəstəkarı kimi tarixə düşüb. Adı gedən operanın ilk radio-tamaşası qoyulduqda ilk ifaçısı Rübabə Muradova "Sənəm", Flora Kərimova "Gülbahar" rollarında iştirak ediblər.

Opera səhnəyə qoyulduğu (premyerası 1974-cü il) zaman isə Flora Kərimovaya oxumağa icazə verilməyib. Ümumən, başı çox çəkib Flora xanımın. Taleyinə mühacirətə getmək. Müxalifətçi olmaq kimi dönəmlər də yazılıb.

Mahnı ifa etdiyi filmlər

- Böyük dayaq

- Payız konserti

- Qanun naminə

- Azərbaycan elmi

- Mənim universitetim

- İntizar

- Toyda görüş

- Abşeron ritmləri

Çəkildiyi filmlər

- Qanun naminə

- Toyda görüş

- Həyat bizi sınayır

- Yollar görüşəndə...

- Arşın mal alan

- Qayınana

- Payız konserti

- Abşeron ritmləri

- Toyda görüş

- Konsert proqramı

- Mahnı qanadlarında

- Payız melodiyaları

- Nəğməkar torpaq

Bu gün canlı əfsanə olan korifey sənətçinin 84 yaşı tamam olur. Gələn il = yubileydə görüşənədək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış yazar, pedaqoq, ictimai xadim Şəmil Sadiqin Kitab bələdçisi rubrikasında Türkiyədə yaşayan tanınmış jurnalist İbrahim Nəbioğlunun “Gələcək çox tez gələcək” kitabı barədə qeydlərini diqqətinizə çatdırır.

Əziz dostum, dəyərli ziyalımız – milli təfəkkürün, elmi düşüncənin və ana dilimizə marağın inkişafı naminə böyük fədakarlıq göstərən İbrahim Nəbioğlunun kitabını uzun zamandır oxumağı planlaşdırırdım. Vaxt imkan vermirdi, nəhayət ki, əldə etdim.

Düzdür, kitabda yer alan bəzi yazılarla sosial şəbəkələr və mətbuat vasitəsilə tanış idim. Ancaq bu dəfə sistemli şəkildə və düşünərək oxuyacağam. İbrahim bəylə ortaq baxışlarımız çoxdur. Düşünürəm ki, bunların içində ən vacibi – Azərbaycan dili məsələsinə olan həssas münasibətimizdir. Əslində, bu məsələ hər bir azərbaycanlının ortaq qayəsi olmalıdır. Təəssüf ki, bəzən buna şahid olmuruq.

İbrahim bəyin yazıları nə qədər dərin, zəngin və maraqlıdırsa, şəxsiyyəti ondan da artıqdır. Onun dili rəvan, ifadələri dəqiq, tərzi isə sərrast və oxunaqlıdır. Şirin ibarələri, baməzə yanaşmaları və fikir incəliyi ilə oxucunu düşünməyə və təbəssümə sövq edir.

O, həm bir insan, həm də müəllif olaraq sözünə və özünə dəyər verən ziyalıdır. Bu kitabın da necə böyük diqqətlə hazırlandığının canlı şahidiyəm. Bir neçə il əvvəl bu kitabın çapını biz də təklif etmişdik, amma qismət olmadı. O zaman da demişdi: “Üzərində işləyirəm…” Və doğrudan da işinə hörmətlə yanaşan bir müəllif kimi səbr və səliqə ilə ortaya nümunəvi bir əsər çıxarıb.

Kitab yüksək səviyyədə hazırlanıb – başlıqlar, bölmələr və ümumi tərtibat son dərəcə dəqiq və zövqlüdür. Oxumağa başladım. Özü də harada? Təbiətin qoynunda – Quba, Qusar, Xaçmazda – “Zəfərin Uşaqları ilə Oxu Marafonu” layihəsi çərçivəsində şimal bölgəmizdəyik. Məqsədimiz Azərbaycan dilli ədəbiyyatın təbliği və tanıdılmasıdır.

Elə bu yolda “Gələcək çox tez gələcək” kitabı mənim sadiq yol yoldaşıma çevrildi.

Təbrik edir və təşəkkür edirəm, İbrahim bəy! Var olun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

11.Yaxın çevrə qanunu.

«Liderin potensialı onun yanında olan insanlarla ölçülür».

Hər bir liderin potensialını onun yanında, çevrəsində olan insanlarla təyin etmək mümkündür. Əgər bu insanlar mənən güclüdürlərsə, onda həmin lider bütün təşkilata böyük təsir göstərmək qabiliyyətində olacaq. Yox, əgər, onlar zəifdirlərsə, lider heç nə eləyə bilməyəcək. Məhz bu da yaxın çevrənin qanunudur.

Personal düzgün seçiləndə potensial sanki raket kimi göyə yüksəlir.

Con Maksvell yazır: «Tanrı məni ən yaxşı əməkdaşlardan ibarət çox gözəl komanda ilə mükafatlandırıb. Amma mən hələ nöqtə qoymuram. Mən bundan sonra – növbəti onillikdə də ondan sonra da bu komandanı möhkəmləndirəcəyəm, öz yaxın ətrafıma digər yaxşı adamları cəlb edəcəyəm. Mən axı bilirəm ki, məndə çoxlu istifadə olunmamış potensial qalıb. Əgər mən öz imkanlarımı tam realizə etmək istəyirəmsə, mütləq özümü ən yaxşı insanlarla əhatə etməliyəm. Bu, qarşıda qoyulmuş məqsədlərə çatmağın yeganə yoludur».

Yaxın çevrə qanunu da məhz budur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” potralı gənc olsa da kifayət qədər oxucu auditoriyasına malik olan Uraqanın bir nəsr nümunəsini oxucularının ixtiyarına verir.

Həyatın bəxş etdiyi hədiyyələr nəfəs aldıqca qarşımıza çıxmağa davam edir. Qız heç nəyi düşünmədən ruhunu ölüm laylasının çərpələnginə bağladığı zaman külək onu çox-çox uzaqlara uçurdu. Həzin meh çərpələngə bağlamış ruhunu özüylə birgə hərəkət etdirirdi. İlk başda hündürlükdən çox qorxdu, amma o, çərpələnglə uçduqca qərara aldı ki, ruhunu tamamilə ona təslim etsin. Əgər nə vaxtsa, bir yerə çırpılacaqsa, daha buna öyrəşmişdi, amma istəməzdi ki, çərpələngə bir şey olsun, sınsın, qırılsın, və ya istəmədən ona bir xətər yetirsin.

Qızın ruhu çərpələnglə uçaraq həzin mehi içinə aldıqca rahatladığını hiss edirdi. Sanki mehin ürəyinə qatdığı sərinlik beynindəki bulanıqlığı durultmaqla yanaşı, həm də ürəyindəki tozu da silib süpürürdü.

Çərpələnglə irəlilədikcə yağışın damcı səslərini eşitdi. Qısa bir müddət sonra islanmasına baxmayaraq anladı ki, indiyə kimi heç vaxt özünü bu qədər güvəndə hiss etməmişdi. Ona görə də sakitcə yağış notları ilə bəstələnən musiqidən həzz almağa başladı.

Yağışdan sonra çıxan günəş qısa bir zamanda onun əsrarəngiz göyqurşağı görməsinə səbəb oldu. Qız başını qaldırıb onu saxlayan çərpələngə baxdı. Bununla o, sanki çərpləngə nəsə deməyə çalışırdı. Fəqət özü də bilirdi ki, bu mümkünsüzdür.

Sanki bu an çərpələng onun duyğularını oxudu, demək istədiyi sözləri dilə gətirmədən qızı başa düşdü. Qadın qüruru elə bir həddədir ki, onlar hər zaman hər şeyi demək məcburiyyətində deyillər. Elə qadına yaraşan da budur. Möhtəşəm qadınlar bir işarə işarə ilə, bir jest ilə nə demək istədiklərini ifadə edirlər. Amma bu da, arifə bir işarədir.

Göyqurşağının rəngləri müxtəlif çalarları ilə yarımhalqa kimi görünürdü. Digər göyqurşaqlarından fərqli olaraq bu halqalara yaxınlaşdıqca nə gözdən itir, nə də ondan uzaqlaşmırdı. Əksinə ora doğru yaxınlaşdıqca rəngarəng halqaların üzərində kiminsə əyləşdiyini sezdi.

Çərpələng dartılaraq göyquşağına doğru yaxınlaşdıqca halqaların üzərində əyləşən və onu özünə tərəf çəkən par-par parıldayan birini gördü. Bu şəxs ipləri əlində bərk-bərk saxlayıb özünə tərəf çəkirdi. Çox keçməmiş çərpələngi rəngarəng halqaların üzərində saxladı.

Yalnız bu zaman qız anladı ki, çərpələngi uçuran parıltı daha öncə qarşısına çıxıb onunla söhbət edən həmin varlıqdır. Ona yaxınlaşıb yanında əyləşdiyi zaman qız bir xeyli heyrətləndi. Bu ki onun kitabxanada qarşısına çıxan həmin oğlan idi. Onun burada nə işi ola bilərdi?

Qızı göyqurşağının üzərinə endirsə də, o, çərpələngdən ayrılmaq istəmirdi. Axı onu buralara bu çərpələng gətirib çıxarmışdı. Buraxıb buraxmayacağından əmin deyildi.

“O, getməlidir.” Bir anda mələyin səsini eşitdi.

“Hara?” qeyri-ixtiyari olaraq üzünü oğlana çevirdi. Amma oğlan ona bir qram da olsun diqqət yetirmədi.

“Sənin kimi insanları xilas etməyə” parıltı saçan varlıq dərindən nəfəs alaraq yenidən ipi boşladı və çərpələngi havaya buraxdı. Beləcə çərpələng çox uzaqlara yollanaraq gözdən itdi.

“Burada nə işin var?” qız sual dolu nəzərlərlə dilləndi. Amma onun mənasız baxışlarından heç nə anlaya bilmədi. Oğlan üzünü çevirib qıza baxdı. Sanki ona baxarkən nələrisə ifadə etməyə çalışırdı. Çərpələngin iplərini əllərindən bir az boşlayaraq pıçıldadı:

“Balıq tuturam.”

“Dənizə tor buraxmaq əvəzinə səmaya çərpələng buraxmaqla?”

“Mənim məqsədim onları xilas etməkdir.”

“Kimdən?”

“Elə özlərindən!”

“Onları özündən niyə xilas edəsən ki?”

“Özümüzə elədiyimiz haqsızlıqları bir başqası bizə qarşı edə bilməz.” üzünü yenidən buludlara çevirib səmaya baxaraq əlavə etdi, “Biz icazə verməsək heç kim bizi üzə bilməz.”

“Amma məni çox üzdülər, ən yaxınlarım, ən çox sevdiklərim məni çox incitdi. Onlar məni sevmir. Bilmirəm”. Qızın gözləri doldu. Harada olduğunu anlaya bilmədi.

 “Biz haradayıq?”

“Mənim yanımda” – Oğlan soyuqqanlılıqla dilləndi.

“Bəs siz kimsiniz?” Qız bir anda siz deyə müraciət etdi.

O isə gülümsədi, amma cavab vermədi, sanki qızın sualını eşitməmişdi. Sakitcə əlavə etdi:

“Gedək mənimlə”

Yerindən durarkən qız da onunla birlikdə ayağa qalxdı.

“Bəs çərpələng?” Bir anda qızın ağlına çərpələngin aqibəti gəldi.

“Çərpələngi pianoya bağlayacağam. Beləcə musiqilər insanların duyğularını yansıtdıqca nə onları yalnız buraxar, nə də yıxılmağa qoymaz.”

Göyqurşağından aşağı endikdə gözlərinə çoxlu sayda güzgü göründü. Hərəsi ayrı formada, hərəsi ayrı görüntünü əks etdirirdi. Qız güzgülərin önündən keçdikcə özünü fərqli görüntülərdə görüb çox təəccübləndi.

Bəzisində çox eybəcər, bəzisində çox gözəl, bəzisində çox yaşlı, bəzisində isə uşaq kimi. Nə qədər dayanıb o güzgüləri seyr etsə də, heç birində yanındakı parıltı saçan oğlanın yansımasını görə bilmədi.

Mələk arxadan yavaşca qızın kürəyinə toxundu. Qızı ən gözəl göstərən güzgünün qabağında dayanıb qulağına pıçıldadı.

“Bu güzgülərdə olan əkslərini görürsən? Hər biri müxtəlif formada səni əks etdirir.” Nəfəsini dərdi və sözünə davam etdi, “Onların hər biri sənə baxanların gözləridir. İnsanlar səni hansı formada görürsə, o formanı alırsan. Önəmli olan odur ki, sən özünü hansı güzgüdən, yəni kimin gözlərindən baxmaq istəyəcəksən. Bax, qarşında dayanan güzgü səni dünyanın ən gözəl xanımı kimi görür və göstərir. Sən isə özün haqqında deyirdin ki, “gözəl deyildim, amma çirkin də sayılmazdım, bəs insanlar məni niyə niyə sevmir?” – Bəlkə səni sevən, hər gecə dərdinə yanan hələ qabağına çıxmayıb. Həyat isə səni o insanla görüşdürə bilmək üçün yaralayaraq hazırlayıb sənə dərs verirdi.”

Oğlan bunu deyib bir anda qızı güzgünün içinə itələdi.

Bununla o, güzgünün içinə daxil olub heç gözləmədiyi bir boyuta keçdi.

Pəncərəyə düşən işığın şəfəqləri bu otağı az da olsa işıqlandırırdı. Qız ətrafına baxdıqda küncə qısılmış bir ədəd divan, qarşılarında isə bir televizor gördü. Oğlan televizora yaxın gələrək pultu əlinə alıb onu yandırdı. Əyilərək aşağıdan bir disk çıxartdı. Diskin üzərində qızın rəsmi və onun da arxasında qaranlıq kölgə görsənirdi.

Yenidən üzünü çevirib qıza baxdı:

“Hazırsan?”

“Nəyə?” Qız anlamadı.

“Burdan o tərəfə mən gələ bilməyəcəyəm” deyərək geri çəkildi.

Heç nə demədən diski televizora qoşmağı ilə qızın həyatı bir film lenti kimi gözünün qarşısında canlandı.

Bir anda sanki hadisələri televizordan deyil, reallığın özüymüş kimi izləyirdi. Qaranlıq otaq yox olmuş, qarşısında keçmiş xatirələri canlanmışdı. Yaşamış olduğu həyatına geri dönüb keçmişinə bir daha baxdı. Yaşadığı zaman düşündüyü fikirləri onu təqib edən qaranlıq bir pıçıltı kimi eşidə bilirdi:

“Beynimi ələ keçirən qaranlıq fikirlər bir sarmaşıq kimi uzanıb, çoxalırdı. Bundan yorulmuşdum. Artıq gecələr yatmaq işgəncə halını almışdı. Sanki daima məni izləyən, arxamca gələn qara, iri bir kölgə vardı. O hər zaman arxamca gəlirdi. İndi olduğu kimi. Varlığını hiss edə bilirdim. İlk başlarda ondan qorxsam da, artıq öy-rəşmişdim.”

Beləcə, öz həyat filminin lentlərini izlədikcə anladı ki, qaranlıq kölgə elə onun özüdür ki, var. Bu illər ərzində təqib olunduğunu sandığı qaranlıq kölgə əslində onun özü, ölümündən sonrakı həyatıymış. Qaranlıq kölgə hər şeyə səbəb olan həmin günə gəlib çatdığı zaman susdu. Geri çəkilərək qızı yalnız buraxdı. Anasının “tez gəl” deməsini uzaqdan eşidərkən, sevilməyən bir övlad olduğunu düşünmüşdü. Gözlədiyi şeylər anlayış, sevgi, sayğı və bir az da qayğı idi.

Qaranlıq kölgə düşündü: “Kaş keçmiş halına qayıda və bu qıza söyləyə bilsəydi, “bir az daha səbrli ol, həyat elə birini qarşına çıxardacaq ki, sən onun varlığı üçün hər gün Allaha şükürlər edəcəksən.”

Amma təəssüf ki, kölgə qıza yaxınlaşa bilmirdi. Hər dəfə bunu demək üçün yaxınlaşmaq istəyərkən qız ondan qorxub qaçmağa başlayır və özü üçün bir hasar yaradırdı. Bu vaxta qədər o, öz qaranlığından qorxmuşdu. Öz içindəki boşluq onu daxildən məhv etmişdi.

Qaranlıq kölgə lentləri diqqətlə izlədikcə atası ilə mübahisəni, sevgisiz atasının onu necə alçaltdığını təkrar izləmək istəyirdi. Amma o anda atası ilə olan son xatirəsinin əvəzinə atasının dərd-kədərdən büzüşüb haldan-hala düşmüş simasını gördü. Atası tabutun kənarında yerə yıxılıb tabutun taxtasını sığallıyırdı. Dırnaqları ilə tabutu nə qədər caynaqlamağa çalışsa da, heç bir xeyri olmurdu. Tabutu açsadyı belə, qızını həyata qaytara bilərdimi?!

Son mübahisəsində o, ağır ittihamları eşitdiyi üçün dözmür, nəfəs ala bilmədən gözlərindən yaş axıdırdı.

Qızından eşitdiyi “sən mənim atam deyilsən” sözü atasının qulağında cingildəyirdi. Axı atası nə edə bilərdi ki, öz sevgisini qızına göstərə bilməmişdi. Bəzi insanlar hər an öz sevgilərini hiss etdirməyə çalışarkən, bir başqaları bu sevgini göstərə bilmir və ya göstərməkdən çəkinirdi. Qorxurdular ki, bunu etsələr...

Soyuq külək bir anda əsərək bütün kadrları buxara çevirdi. Vəhşi dalğaların sərtcə qayalıqlara vuraraq çıxartdığı səs gecənin ecazkarlığına mirvari bir boyunbağı ilə bəzəyirdi sanki.

“Allahım, yardım et mənə” deyərək başını qaldırıb bağırdı. Əslində o ürəyində yalvarsa da, qaranlıq kölgə qızın içindəki səsi duya bildi. Arxasında peyda olduğu zaman qız qaranlıq kölgənin varlığını hiss edirdi. Amma daha qorxmurdu.

“Yenə də burdasan?” qız dedi. Heybətli varlığı həmişə yanında idi. Heç zaman onu tək buraxmamışdı. Qızı öz qaranlığına qəbul edib bağırmağa başladı. Qaranlıq dayanmadan qıza yaşamın gözəlliyindən bəhs edirdi. Amma qız bütün bu səsləri pıçıltı kimi hiss edirdi. “Ölüm məni çağırır” deyərək özünü dənizin boşluğuna ataraq heç nə düşünmədən əbədi olaraq gözlərini yummaq istədi.

Daş qayalıqlardan tullanarkən dənizin onu qəbul edəcəyini düşünürdü. Di gəl, belə olmadı. Dəniz 2 yerə ayrılarkən qız gəldiyi yolla o boşluqda addımlamağa başladı. Bu zaman dənizin necə 2 yerə parçalandığını gördü. Qaranlıq hələ də pıçıldamağa davam edirdi. Qız sadəcə o pıçıltıları dinləmək istədi. “Səsini duymaq istəyənə bir fısıltın yetər” deyirdilər. Qız bu gün həmişə qorxub qaçdığı qaranlığı dinləməyə başladı. Yavaşca gəldiyi yolla geri addımlayaraq dayandığı uçurumun kənarındakı dənizi tərk etdi.

O, dənizi tərk etdikcə dəniz yenidən birləşməyə başlayıb bir bötüv oldu.

Bu dəfə nə o qaranlıq, nə çərpələng, nə də ki, o oğlan vardı. Qəlbi dəfələrlə ayaqlar altında qalıb əzilməsinə baxmayaraq hələ də dimdik ayaqda durmağa çalışan qızın hekayəsi idi bu. Nə olursa olsun başına gələcək hadisədə özündə güc toplayıb geri dönən qızın hekayəsi idi.

Bütün ağrıları ilə mübarizə aparacaq qədər güclü və həyatın zərbələrindən yıxılmayacaq qədər güclü idi bu qız.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.07.2025)