Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

 

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

 

 

NİGAR RƏFİBƏYLİ

VİDA

 

Yuxuda dünyayla vidalaşırdım,

Dünya gözəl idi, ayrılmaq çətin.

Deyirlər, yaxşıdır qocalıb ölmək,

Belədir qanunu kor təbiətin.

Dünyadan ayrılmaq çətindir, gülüm,

Tez də gəlsə, gec də aparsa ölüm.

Həyatın günləri keçsə də acı,

Ölümdən istəmir insan əlacı...

Yaşamaq – namuslu bir insan kimi

İnsana şərəfdir, böyük nemətdir.

Ömrün uzunluğu bəs deyil, ömrün

Mənalı keçməsi bir səadətdir.

Ömrü kitab kimi vərəqləyəndə

Nə qədər boş günün, ziyanın olmuş.

Nə qədər yaşayıb-yaratmısansa

Bu ana torpağın, dünyanın olmuş.

Boş keçən günlərin ağ vərəqlərdir,

Yazmamısan ora bir sətir belə.

Çalışaq, dolduraq günlərimizi

Həyatın işıqlı nəğmələriylə.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və incəsənət"

 

Film ingilis bankını naməlum bir çinlinin (sonradan Lao Şin olduğu ortaya çıxır) qarət etməsindən başlayır. Polisdən gizlənmək üçün, Paspartu adı ilə 50 mil sürət maneəsini qırmağa çalışan gənc bir alim Filyas Foq-a xidmət edir. Uğurlu bir təcrübədən sonra onlar Kral Elmlər Akademiyasına göndərilir, lakin Foq Britaniyanın "ən yaxşı ağılları"nın, xüsusən də hər şey artıq açıq olduğundan, daha da irəliləməyin cəfəngiyat olduğuna inanan lütfkar Lord Kelvinin istehza obyektinə çevrilir...

 

Həmin iclasda soyğunçuluqdan da bəhs olunur. Bundan hirslənən Foq, bankın qarət olunduğuna sevindiyini və oğrunun xidmətçisinin çox maraqlandığı bir ay ərzində Çinə çatacağını iddia edir. Kelvin və Foq mərc girilər. Foq-un qələbəsi ilə Lord Kelvin qarşılığında Elm naziri olacaq; itkisi halında laboratoriyasını məhv etməyə və elmi fəaliyyətdən tamamilə çəkilməyə məcbur olacaqdır.

Foq evinə qayıtmaq üçün isti xasiyyətindən və tələskənliyindən təəssüflənsə də, Paspartu onu Foqun edə biləcəyinə inandırır. Arabanı götürdükdən sonra, Lord Kelvin tərəfindən Foqu dayandırmaq üçün işə götürülən Müfəttişdən çətinliklə qaçaraq Londonu tərk etməyi bacarırlar.

Paspartunun bankdan oğurladığını — Buddasını geri qaytarmaq istəyən General Fenqin xidmətçilərindən qaçmaq məcburiyyətində qaldıqları Parisə gedirlər. Lao Şinnin doğma kəndi olan Lanzhounu ələ keçirmək istədiyi üçün, hərbi köməyin müqabilində Buddanı Kelvinə verir. Tomas Edisonun ixtiralarının sərgisinə Foqqun rəhbərlik etmək iddiasında olan Paspartu onu gələcək impressionist olan Fiyeas Monique ilə görüşdüyü sənət məktəbinə aparır. Foq əvvəlcə rəsmlərində təsvir olunan şeylərin mümkünsüzlüyü barədə onunla mübahisə etsə də, onlardan biri onu — qanadlı bir adamı heyran edir. Foq həmişə bir insanın uçmasına imkan verən bir avtomobil qurmağı xəyal edirdi. Fen əsgərləri ilə döyüşdən sonra Paspartu'da gəlir və sahibinə gec olduqlarını söyləyir. Monike ilə birlikdə bir balonda yola düşürlər.

Türkiyəyə gəldikdən sonra onları Şahzadə Hapinin özü qarşılayır. Bir neçə saat şahzadənin hovuzunda yatırlar, amma sonra şahzadə Monikenin yeddinci arvadı olaraq yanında qalmağı əmr edir. Foq və Paspartu Şahzadə Hapinin ən sevimli sənət əsərini — Rodinin düşünən heykəlinin parodiyasını Hapiyə bənzəyən bir parodiya ilə təhdid edir. Hər üçü qaçmağı bacarır.

Lord Kelvin, bütün bunları və Paspartunu Buddanın oğurlanması barədə eşidərək Foqun oğrunun qaçmasında köməkçisi olduğunu deyir. Filyas-ın tutulması üçün başqa bir bəhanə olaraq Hindistandakı İngilis qoşunlarına hər iki adamı həbs etmələrini əmr verir.

Hindistanda Paspartunun həbs qərarı alınır və yoldaşlarına xəbərdarlıq edilir. Qadınlara çevrildikdən sonra, hər üçü polisdən qaçmağı bacarır, lakin Fen agentlərindən deyil. Inspektor Fik və sekstantı bir silah olaraq istifadə edərək, Filyas və Paspartunu düşmənləri məğlub edərək Çinə qaçmağı bacarır.

Ərazi ilə tanış olan Paspartu yoldaşlarını Lanzhouya aparır. Orada bir neçə gün keçirdikdən sonra Filyas, nəhayət Paspartu-nun yerli döyüşçü olan Lao Şin olduğunu öyrənir. Fen qoşunlarının, Qara Əqrəblərin Jade Budda ətrafında bir mübarizənin iştirakçısı olduğunu da öyrənir. Foq, dostlardan çox məyus olur, çünki Monike bu barədə çoxdan bilirdi.

Daha sonra Qara Əqrəblər kəndə hücum edirlər. Filyas, Monike və Lao Şin tutulur. Ertəsi gün La Şin Əqrəb qrupunun gənc liderini duelə çağırır. Özü ilə mübarizə aparır, ancaq məğlub olur. Sonra "Ten Canton Pələngləri" onun köməyinə gəlir (Çində olduğu kimi 19-cu əsrdə bu şəhərdəki ən yaxşı 10 kunq- fu ustası adlandırırdılar), o da biridir. Pələnglər, daha kiçik olsalar da, Əqrəbləri məğlub edərək Lanzhoudan onları qovurlar.

Jade Budda kənd məbədindəki şərəf yerinə qayıdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında bu gün nəsr zamanıdır, sizlərə İlqar İsmayılzadənin “İtmiş pul” hekayəsi təqdim ediləcək.

  

 

İlqar İSMAYILZADƏ      

 

İTMİŞ PUL...

(Turqayın acı hekayəsi)

 

Həyatda doğru-dürüst olanlara ithaf olunur!

 

         Bu hekayədə rayon mərkəzindən xeyli uzaqda yerləşən ucqar bir kənd sakininin başına gəlmiş real və acı hadisədən bəhs olunur.Hekayənin əsas qəhrəmanı 18 yaşlı Turqaydır.Turqay hələ 5 yaşında ikən atasını bədbəxt hadisə nəticəsində itirmişdi, o vaxtdan zəhmətkeş anası və kiçik bacısı Aytənlə birlikdə böyük çətinliklə yaşayırdılar.Anası həyətyanı sahədə tərəvəz əkib-becərir, evin ehtiyacını ödəməklə yanaşı, onların satışı ilə də məşğul olurdu. Bəzən maddi durumları çox ağır olanda qonşu kəndlərdə ev işində çalışaraq övladlarını saxlamaq üçün pul qazanırdı. Turqay və kiçik bacısı fədakar ananın zəhməti sayəsində böyümüş, boya-başa çatmışdılar. Turqay ananın evdən kənarda işləməməsi və evdə qalıb istirahət etməsi üçün özünə uyğun iş axtarır, lakin kənd yerində belə bir işi tapa bilmirdi. Tək anası və balaca bacısını evdə qoyub Bakıda fəhlə işlməyə getməsi də düz gəlmirdi. Bütün bunlara rəğmən, ara-sıra həm yaşadığı kənddə, həm də qonşu kəndlərdə fəhlə və usta köməkçisi kimi çalışırdı. O, orta məktəbi yalnız natamam şəhadətnamə ilə bitirmişdi, maddi durumun aşağı olması, həm də yolun uzaqlığından onun yaşadığı kəndlə 8 km. məsafədə yerləşən qonşu kənddə orta təhsilini davam etdirə bilməmişdi. Bir neçə yaxın qohumu olsa da, yalnız Turqayın Rusiyada yaşayan dayısı onları fikirləşir, çətinliyə düşəndə imkanı daxilində onlara yardım əlini uzadırdı.Lakin iki əmisi və başqa qohumları atası dünyasını dəyişən gündən bəri onları heç düşünmür, vəziyyətləri ilə maraqlanmırdılar.Bu kiçik ailə birmərtəbəli, həm də kiçik və köhnə ata evində yaşayırdı. Bu ev, əslində, Turqayın babasından onlara qalmış ata evi idi. Mərhum atası bir neçə dəfə Rusiyaya işləmək üçün gedib yenidən ev tikməyə qərar versə də, kifayət qədər qazana bilmədiyindən buna nail ola bilməmişdi. İndi havalar yağışlı olanda evin hər iki otağı və eyvanına ara-sıra yağış damırdı. Buna görə yağışlı havada su daman yerlərə böyük qazan və qablar qoyurdular.

Artıq mart ayının yarısı arxada qalmış, ağaclar tumurcuqlamış, ətraf  yaşıllaşmış, bahar fəslinin müjdəçiləri sayılan qaranquşlar uçub gəlmişdi. Ötən ilin ortalarından etibarən ananın xəstələnməsi həm Turqayı, həm də bacısı Aytəni çox sarsıtmışdı.Turqay bu ilin ilk ayında anasını rayon mərkəzində yerləşən xəstəxanaya gətirib həkim müayinəsindən keçirmiş, onun ağır xəstə olduğunu öyrənmişdi. Lakin maddi durumları çox aşağı olduğundan Bakıda müalicə almağa və həkimin yazdığı bahalı dərmanları almağa imkanları çatmamış, yalnız ev şəraitində təbabət üsulu ilə hazırlanan dərmanlarından yararlanmağa çalışmışdı. Anasının müalicəsi üçün dayısından kömək istəsə də, dayısı maddi vəziyyətinin yaxşı olmadığından hələ ki pul yollaya bilməmişdi.Qarşıdan Novruz bayramı gəlirdi.Anası xəstə halda evi və həyət-bacanı təmizləsə də, Novruz bayramını qeyd etmək üçün əllərində heç bir pul, heç bir imkan yox idi. Neçə il idi ki, imkansızlıq ucbatından Novruz bayramına görə özlərinə yeni paltar da ala bilmirdilər.Ana adəti üzrə səhər günəş doğmazdan öncə yuxudan oyanıb evin işlərini görməli, çay hazırlamalı və daha sonra işləmək məqsədi ilə torpaq sahəsinə getməli idi.Lakin belə bir gözəl və ürəkaçan səhərdə evə tam səssizlik hakim idi.Turqay yuxudan oyanıb ətrafa baxdı və anasından səs gəlmədiyini duydu.Dərhal anası ilə kiçik bacısının yatdığı otağa yaxınlaşıb qapını astaca döydü.Səs gəlmədiyindən qapını yavaşca açıb içəri baxdı.Anasının yataqda uzandığını və yaxşı vəziyyətdə olmadığını gördü.Aytən isə ananın yanında uzanıb ona qısılaraq yuxuya getmişdi.

– Ana! Sabahın xeyir! Niyə qalxmırsan?Axı sən bu vaxta kimi heç yatmırdın.

– Turqay, oğlum, bu gün heç yaxşı deyiləm. Heç ayağa qalxmağa belə taqətim yoxdur.

– Ana, sənə hazırladığın bitki suyundan gətirim?

– Yox, balam. Bitkidən hazırladığım dərman bitib.Gərək yenidən hazırlayaq.Bax gör imkan olsa, dayına yenidən xəbər yolla.Bu vəziyyətlə davam edə bilmirəm.Dayına de ki, ananın vəziyyəti çox ağırdır. Turqay anasına bir az xidmət göstərdikdən sonra qonşuluqda yaşayan dostunun evinə tələsdi. Qapını döyüb onu çağırdı.Sonra ondan Rusiyada yaşayan dayısına whatsapp vasitəsilə mesaj atmasını xahiş etdi.Əslində, Turqayın dostuna müraciət etməsinin səbəbi özünün mobil telefonu və internetə çıxışının olmamasına görə idi.Turqay evə qayıdıb anasının yanında əyləşdi.Anasının taqətsiz və ağrılı halına baxdıqca ürəyinə çox qorxulu fikirlər gəlirdi.Sanki tezliklə anasını itirəcəyini düşünür, ondan sonra həyatının qaralacağı kimi xəyallar içində batıb qalırdı. Bacısı Aytən də anasına qısılaraq astaca ağlayır, göz yaşı tökürdü...

Axşam saatlarına yaxın evə səssizlik, qəm-qüssə və kədərin hakim olduğu bir vaxtda birdən dostu onu səslədi.Dərhal həyətə tərəf qaçdı.Dayısından cavab gəldiyi xəbərini alıb sevinclə anasının yanına qayıtdı.

– Ana! Dayı cavab göndərib. Yazıb ki, mənim adıma 300 manat pul yollayıb. Səhər tezdən rayonda banka gedib pulu götürəcəm! Ana,narahatolma, pulualankimihəkiminyazdığı dərmanları alaram. Birisi gün isə səni yenidən rayona həkimə apararam. Yaxşı olarsan...

 Bu xəbər xəstə və halsız vəziyyətdə olan ananı, bir də ona qısılmış ağlar gözlü bacını çox sevindirdi. Ananın gözlərindən yaş axdı və yavaşca ağlamağa başladı. Amma ağlaya-ağlaya şükür edir, ona belə bir çıxılmaz vəziyyətdə yardım əlini uzatmış qardaşına dua edirdi. Turqay isə o gecəni səhərə qədər yata bilmədi. Yerində gah sağa, gah da sola fırlanıb fikirləşir, yarısevinc, yarıkədər sabahın açılmasını gözləyirdi.

 O, günəş doğmazdan öncə hazırlaşdı, şəxsiyyət vəsiqəsi və ötən il həkimin anası üçün yazdığı, lakin imkansızlıq üzündən ala bilmədiyi dərman reseptini götürüb rayon mərkəzinə doğru yola çıxdı. Əlində bu qədər böyük məbləğdə pul olacağını düşünüb özü ilə uzun illər evdə saxladığı boş pulqabını da götürdü. Amma bəlkə də, buna heç ehtiyac yox idi... Bir az yol qət etdikdən sonra qonşu kənddən rayon mərkəzinə gedən bir yük maşını saxladıb mindi. Beləcə Turqay müəyyən müddətdən sonra rayon mərkəzinə çatıb bankın yerləşdiyi küçəyə tərəf tələsdi. Banka çatıb sevinclə içəri daxil oldu. İçəridə böyük izdihamın olduğunu gördü. Bir saat gözlədikdən sonra növbəsi çatanda dayısının onun adına yolladığı pulu götürüb özü ilə gətirdiyi pulqabına yerləşdirdi. Daha sonra pulqabını əynindəki gödəkcənin cibinə qoyub kəndə qayıtmağa qərar verdi. Amma o həm də keçən il həkimin anası üçün yazdığı dərmanları almalı idi. Onun dərman alacağı aptek kəndə gedən maşınların dayanacağına yaxın yerləşirdi. Turqay özünü itirmiş kimi dayanmadan hərəkət edir, bankın ətrafı və önündəhesabından pul çıxarmaq və eləcə də pensiyasını almaq üçün ora toplanmış adamları yara-yara tələsirdi. Təxminən 20 dəqiqəlik yol qət etdikdən sonra kəndə tərəf hərəkət edən maşınların dayanacaq yerinə çatdı və sevincindən aptekə getməyi belə unudaraq maşınlardan birinə əyləşib yola düşdü. Maşın hərəkət edərkən sevinc və ümid hissi ilə əlini gödəkcəsinin cibinə yaxınlaşdırdı. Lakin cibinin boş olduğunu görüb birdən-birə diksindi. Dərhal maşını saxlatdırıb pulunun itdiyini söylədi. Əvvəcə maşının içində, sonra dayanacaqda axtarmağa başladı. Pulunu itirdiyini söyləyib, ətrafdakılardan onu görüb-görmədiklərini soruşdu... Orada pulunu tapmadıqda gəldiyi yolla banka doğru geriyə qayıtmağa qərar verdi və yol boyu sağa-sola baxara iztirabla geriyə qayıtdı. Bəlkə də, bu, Turqayın ömründə üzləşdiyi ən ağrılı, ən acılı və ən sarsıdıcı hadisə idi. O, itmiş puldan daha çox, bəlkə də, ölüm ayağında olan xəstə anasını düşünür, itirdiyi pulla əziz anasını da itirəcəyini fikirləşirdi. Banka çatan kimi yenidən ətrafdakılar və ətrafda yerləşən dükanlara bir-bir yaxınlaşıb pulunu itirdiyini bildirdi,onlardan pulunu görüb-görmədiklərini  soruşdu. Lakin bir cavab almadı, bəlkə də, heç kəs onun nə çəkdiyini anlamır, bəlkə də, anlamaq istəmirdi. Çünki ətrafdakı adamlar özünü və öz rahatlığını düşünən kimi görünürdü. Turqay banka daxil olub məsul şəxslərə pulunu itirdiyini söylədi. Lakin onlar bundan xəbərsiz olduqlarını, hansısa tapılmış pulun qeydə alınmadığını bildirdilər. Turqay bütün bunlardan sonra özünü çox çətin və acı bir durumda hiss etməyə başladı. Anladı ki, artıq itirdiyi pulu tapmaq mümkün olmayacaq. Lakin yenə də tam ümidsiz deyildi. Bankın önündə dayanıb gəlib-gedənlərə yaxınlaşaraq pulunu itirdiyini söyləyir, ümidini üzmürdü...

Artıq günəş batmaq üzrə idi. Hava get-gedə qaralırdı. Turqay bu vəziyyətdə kəndə qayıtmağı münasibbilmədiyi üçün gecəni rayon mərkəzində qalmağa qərar verdi. Hava soyuq olduğundan hansısa parkda və ya küçədə gecələyə bilməzdi. Buna görə rayon məscidlərindən birinə gedib gecəni orada qalmağı düşündü.  Cibindəki qəpikləri toplayıb iki ədəd pirojki aldı, aclığına qalib gəlməyə çalışdı. Məscidə gələndə orada 3-4 nəfərin olduğunu görüb sakitcə bir küncə yaxınlaşdı. Bura yarıqaranlıq olduğundan məsciddə olan azsaylı adamlar onu görmədilər. Beləliklə də, orada yığılmış nalçaların arxasında özünə yatmaq üçün balaca bir yer hazırladı, kədərli və ümidsiz halda uzanıb gözlərini yumdu. Nə qədər yatmağa çalışsa da, sanki ölüm ayağında olan xəstə anası və kiçik bacısını düşünür, düşdüyü bu çıxılmaz vəziyyətdən necə qurtulmağıyla bağlı fikirlərdən rahatlıq tapa bilmirdi.  Turqay illər boyu evdə saxladığı pulqabını özü ilə gətirib bankdan götürdüyü pulları da pulqabıya yerləşdirdiyinin yanlış və yersiz hərəkət olduğunu fikirləşib özünü danlayır, məzəmmət edirdi. O, pulunun ya əlini cibindən çıxararkən yerə düşdüyünü, ya da kiminsə onu izləyib izdiham içində cibindən götürdüyünüdüşünürdü. Lakin bu fikirlər onun itirdiyini geri qaytara bilməzdi. Gözlərinə yuxu gedənə kimi Tanrıya yalvarır, itirdiyi pulu tapmaqda ona yardımçı olmasını diləyirdi...

         Gözlərini açanda artıq saatın 9-10 radələrində olduğunu gördü. Dərhal məsciddən çıxıb bank tərəfə getməyə tələsdi. Lakin məscidin gözətçisi  onu yolda yaxalayıb gecəni məsciddə qaldığını, əsəblə bunun yolverilməz olduğunu söylədi. Turqay başına gələnləri gözətçiyə danışdıqda yaşlı kişi dayandı, əsəbləri sakitləşdi və gözləri doldu. O, Turqayın cibinə 2-3 manat pul qoyub ümiddən düşməməyi, pulu itirdiyi yerə gedib yenidən axtarmasını tövsiyə etdi. Həm də bildirdi ki, günorta namazı vaxtı məscidə gəlib məscidin axunduna olanları söyləyib ondan yardım ala bilər. Turqay ağsaqqal ilə sağollaşıb yoluna davam etdi. Bankın ətrafında saatlarla dayanıb dünənki kimi pulu axtarmağa, divarlara yazılan elanları oxumağa başladı, puldansa heç bir xəbər olmadı və heç kim onun itirdiyi pulu tapdığını söyləmədi. Günorta çağı azan səsini eşitcək məscid gözətçisinin məsləhətini xatırladı və dərhal məscidə getdi. Məscidin həyətinə çatanda orada 15-20 nəfər vardı. Onlar artıq namazı qılıb məscidi tərke dirdilər. Ətrafdakılardan məscidin axundunu soruşdu, qapının girişində nurani bir ruhani ilə üzləşdi. Ona salam verib başına gələnləri danışdı və gözətçinin ona verdiyi məsləhəti xatırlatdı. Məscidin axundu onu təmkinlə və ara-sıra hövsələsiz şəkildə dinləyib dedi: "Ay bala! Mən başa düşə bilmirəm ki, pulu, imkanı olmayanlar nə üçün mənim yanıma gəlirlər! Pulun yoxdur, get işlə, qazan! Əlin-ayağın var. Şikəst deyilsən ki! Pul itirmisən, get tap, ən azından diqqətli ol ki, itməsin. Anan xəstədir, Allah şəfasını versin! Mən pirəm, yoxsa bank? Mənim bankım yoxdur ki, hər yoldan ötənə pul verim.Mənim də balalarım var. İndi sənə pul verdim, o birisinə əl tutdum, bəs onda balalarımı hansı pulla saxlayım?!"

Turqay bu sözləri eşidəndə pərt olub, çox pis hala düşdü. Özünü daha da alçalmış, daha da üzülmüş və məğlub kimi hiss etdi. Məscidin axundu isə onunla sağollaşmadan üzünü ağsaqqala (ona pul üçün axunda müraciət etməyi məsləhət görmüş gözətçiyə) çevirib onu verdiyi məsləhətə görə danlamağa başladı. Bu zaman əlindəki mobil telefonuna gələn zəngə görə telefonunu açıb kiminləsə gülə-gülə danışdı. Bir az danışdıqdan sonra çox bahalı avtomobilinə əyləşib uzaqlaşdı...

Turqay dərdinin üzərinə gəlmiş böyük pərtliklə yenidən banka tərəfgetdi. Axşam saatlarına kimi ac-susuz halda orada və ətraf yerlərdə itirdiyi pulu axtarmağa başladı. Lakin heç bir nəticə olmadı. Yalnız bir neçə dəfə yaxınlıqda olan kafeyə yaxınlaşıb krantdan doyunca su içə bilmişdi. O, anasının hansı vəziyyətdə olduğu və hansı hisslər keçirdiyini düşündükcə az qala dəli olurdu. Çünki anası xəstə halında oğlunun başına nəsə pis bir hadisə gəldiyini də düşünə bilərdi. Üstəlik, onun çəkdiyi acılıq və xəstəlik vəziyyəti çox ağır və dözülməz idi. Düşünürdü ki, bəlkə də, itirdiyi pulu tapan adam bu pulların, əslində, ağır xəstəlikdən əziyyət çəkən və sanki ölüm ayağında olan əziz anasının dərman-həkim pulu olduğunu bilsəydi, qəlbinə mərhəmət hissi gələr, pulu sahibinə çatdırmadan oradan uzaqlaşmazdı. Amma görən, onun itirdiyi pulu tapan şəxs bu qədər doğru-dürüst idimi?! Beləcə ürəyində danışır, müxtəlif ehtimallar irəli sürür və ilk növbədə özünü qınayırdı. Çünki bu acı hadisə ilk öncə onun öz diqqətsizliyi ucbatından baş vermişdi. Günəş batana qədər orada dayanıb itirdiyi pulu axtarmaqla vaxt keçirdi. Anlar, saatlar ötdükcə Turqay itmiş pulunu bir daha tapmayacağına əmin olmağa başlayırdı. Lakin bu dəfə də kəndə qayıtmağa üzü gəlmədiyindən rayonda gecələməyə qərar verdi. Bir yandan aclıq və susuzluqdan dodaqları qurumuş, bir yandan da mart ayının soyuq havasından titrəyirdi. Yaxınlıqda yerləşən dörd-beş mərtəbəli yaşayış binalarına doğru gedib binaların istiliyini təmin edən qazanxananın arxasında borulara yaxınlaşdı. Boruya toxunduqda olduqca isti olduğunu görüb gecəni həmin boruların üzərində yatmağı fikirləşdi. Əslində, onun gecələmək üçün bundan başqa bir yeri də yox idi. Beləliklə də, yaxınlıqdakı dükanın zibil qutusuna atılmış bir neçə boş və quru kartonu yığıb özü üçün qazanxanadan çıxan istilik boruları üzərində yatacaq hazırladı.  Xəstə və əziz anasının vəziyyəti, çarəsiz balaca bacısının durumu, üzləşdiyi uğursuz olay və qarşıdan gələn Novruz bayramı barədə düşünüb parlaq ulduzlarla dolu səmaya baxır və gözündən yaş damlaları yanaqlarına axıb-tökülürdü. Beləcə yuxuya gedib yatdı...  

         Səhər başının üzərində dayanmış ortayaşlı bir kişinin səsinə yuxudan ayıldı. Bu, qazanxananın işçisi idi. Onun nə üçün burada yatdığını, haralı olduğu və niyə evə getmədiyini dayanmadan soruşurdu. Turqay heç nə demədən ayağa qalxıb  uzaqlaşdı və yolda üzünə su vurub bir daha ümidsiz halda banka tərəf yollandı. Amma bu dəfə heç kimə yaxınlaşmadan və heç kəsdən bir söz soruşmadan yalnız qaşqabaqlı və acıqlı halda ətrafı axtarmağa məşğul oldu. Bu zaman onu ötən günlərdə bir neçə dəfə görən orta yaşlı dükan sahibi gülə-gülə soruşdu: "Ay bala, nə oldu, pulunu tapa bildin?!" – Yox, tapa bilmədim. – Əşi, pulu itirdinsə, səndən getdi. Özünü zəhmətə salıb axtarma! Hamı sənin kimi ürəyi təmiz deyil ki...

 Onun bu sözləri Turqayın ümidsiz qəlbini daha da möhürlədi. Bundan sonra axtarışa davam etməyin mənasız olduğuna daha çox inanmağa başladı. O düşünürdü ki, pulu tapsa, ilk öncə aptekdən həkimin yazdığı dərmanları alacaq, daha sonra bayramı qeyd etməyə lazım olan xırda bazarlıq edəcəkdi. Hətta anası və balaca bacısını sevindirmək üçün kiçik hədiyyələr almağı da düşünürdü. Amma bütün bunlar onun gerçəkləşməyən arzuları, xəyalları idi. Bütün bunları düşününcə özündən asılı olmadan gözlərindən yaş axırdı. Birdən ürəyinə hardansa qəribə bir hiss və acılıq həsrəti gəldi. Dərhal xəstə anasını düşünüb necə olursa-olsun, kəndə qayıtmağa qərar verdi. Kəndə gedən maşınların dayanacağı yaxınlığında apteki görüb içəri girdi. Orada orta yaşlı mədəni və təmkinli bir kişini gördü. Bu, əslində onun indiyədək adını eşitdiyi və ilk dəfə gördüyü Qabil doktor idi. Kənddə bir neçə dəfə onun yaxşı insan olduğu və imkansız adamlara nisyə dərman verdiyi, bəzən isə qarşılıqsız yardım etdiyini eşitmişdi. Yaxınlaşıb salam verdikdən sonra başına gələnləri və anasının xəstə vəziyyətdə olduğunu söylədi. Qabil doktor ondan həkimin yazdığı resepti istədikdə, Turqay ötən il həkimin yazdığı resepti evdən çıxarkən pulqabına qoyduğu və onun da pullarla birlikdə itdiyini bildirdi. – Oğlum, bax mən sənə nisyə dərman verərəm. Səni tanımasam da, doğru danışdığına inanıram. Amma reseptsiz sənə necə və hansı dərmanı verə bilərəm?! – Əmi, bəlkə anamın xəstəliyinə uyğun dərman verəsiz? – Yox, bu, yolverilməzdir. Yalnız xəstəliyi dəqiqləşdirməklə iş bitmir. Hər xəstəliyin öz dərəcəsi, öz dərmanı olur. Həkimin müayinəsindən sonra yazdığı iynə-dərmanları təsbit etmək lazımdır. Sən də ki onların adını belə bilmirsən... Turqay bu cavabdan çox sarsıldı. Sağollaşıb ümidsiz halda aptekdən çıxmaq istədikdə Qabil doktor onu çağırıb dedi: – Dayan, ən azından bir neçə sakitləşdirici dərmanlar verim, apar. Sonra reseptlə gələrsən, dərmanları olduğu kimi verərəm. Bunu deyib içərisində 2 dərman, bir də 10 manat pul olan bir paketi ona uzatdı və bunların bir hədiyyə olduğunu söylədi. Amma dərmanları hər gün yeməkdən sonra 3 dəfə içilməsini söylədikdə Turqay tutulub qaldı. Axı onların evində gün ərzində üç dəfə yemək olmur və imkansızlıq ucbatından yalnız bir dəfə sadə yemək yeyə bilirdilər. O hər şeyə rəğmən, dərmanları alıb təşəkkür etdi və kəndə gedən maşınlardan birinə minib yola düşdü. Ən arxa sırada pəncərənin kənarında əyləşərək özünə qapılmışdı...

         Axşam saatları idi. Günəşin batmasına hələ təxminən 2 saat qalırdı. Turqay yol boyu narahatlıq və pərtlik içində idi. Evə hansı üzlə və necə gedəcəyini, anasına nə cavab verəcəyini fikirləşirdi. Özünə qapanıb dərindən düşündüyündən maşında əyləşmiş insanların danışıqlarını heç dinləmirdi. Lakin ara-sıra maşında əyləşən bir neçə nəfərin bir-biri ilə danışdığı və kiməsə rəhmət oxuduqlarını, "Allah rəhmət eləsin!" sözünü dediklərini eşitdi. Özünə dərindən qapandığı və fikrə getdiyi üçün bu barədə dərinə getmədən danışanlara fikir vermədi. Nəhayət, kəndə çatdıqda maşından düşüb utanc və xəcalət, həm də ümidsizliklə evlərinə doğru hərəkət etməyə başladı. Uzaqdan həyətlərinə baxanda evlərinin qarşısında adamların toplandığını görüb həyəcanlamağa başladı. Hərəkətini sürətləndirərək evə tərəf qaçdı. Evə çatanda evin içərisindən ağlaşma səslərini duymağa başladı. Ağlaşma səslərini eşidincə sanki bütün vücudu soyudu, anasının başına pis hadisə gəldiyini anlamağa başladı. Turqay evə daxil olanda qonşular ona başsağlığı verməyə, səbirli olmağı tövsiyə etməyə başladılar. Bir-iki nəfər isə ona acıqlanıb indiyə qədər harada itib-batdığını soruşdu. Evlərinin kiçik eyvanında üzü ağ parça ilə örtülmüş bir cənazəni görüb diksindi. Bu onun xəstə halında yataqda əzab çəkən anasının cənazəsi idi. O, xəstəliyin şiddətindən dözməyib bu gün səhər saatlarında dünyasını dəyişmişdi. Ətrafa baxanda bacısı Aytəni gördü. O, ağlamaqdan doymuş kimi halsız haldaydı, qonşu qadınların biri qucaqlayıb nəvaziş göstərirdi. Turqay anasının üzərinə örtülmüş ağ parçanı qaldırıb ona sarıldı və hönkürtü ilə ürəkdən ağlamağa başladı: "Ana, bizi qoyub hara gedirsən? Bəs məni və Aytəni kimə tapşırırsan? Ana, qalx ayağa, ölmə! Bizim sənə ehtiyacımız var. Ay ana, ana, ana..." Ətrafdakılar onu sakitləşdirib otaqdan həyətə çıxartdılar.Əslində o, pulu itirməsəydi, anasına lazım olan dərmanları vaxtında alıb gətirər, onun sağalması üçün lazım olan işləri görə bilərdi.Lakin həm bütün bunların olmaması, həm də evin tək oğlunun uzağa gedib 3 günə qədər xəbərsiz qalması ananın ölümünü tezləşdirmişdi.Bəlkə də, onun itirdiyi pulu tapmış və ya onu oğurlamış şəxs həmin pulla özünə və ailəsinə bir neçə günlük xoş anlar yaşatsa da, əslində, Turqayın ailəsi üçün əbədi kədər və acılığı ərməğan etmişdi.Sonra anasının dəfn işləri yerinə yetirildi.Onu kənd qəbristanında, həyat yoldaşının məzarı yanında torpağa tapşırdılar. O vaxtdan sonra Turqay hər il mart ayı gələndə kədər, qəm-qüssə dəryasına batır, mənəvi əzab çəkirdi. Lakin əsas mənəvi əzab çəkməli olan onun pulunu cibindən oğurlayan və ya onun itirdiyi pulu tapıb mənimsəyən kəs olmalı idi...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2024)

 

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

  

Deyir ki: - “Yaşca gənc olmasam da, ədəbiyyatda özümü gənc sayıram: yaradıcılıqda təzəyəm. Planlar, perspektivlər də öz yerində. O ki qaldı, bugünkü mövqeyimə. Məncə burda iki incə məqam var: bir var, yazıçının əsərləri ədəbiyyatda özünə yer eləyir, mövqe tutur, – əsas olan budur və bu baxımdan bəxtim deyəsən bir az gətirib: hekayələrim özümdən fərasətli çıxıb, bir də var yazıçının özünün ədəbiyyatda bir fiqur kimi yeri. Bu, daha mürəkkəb məsələdi və burada təkcə mətnyaratma prosesi ilə iş bitmir. Gərək ədəbiyyatın əhatə etdiyi bütün o müstəvidə-hətta müstəvilərdə- cərəyan edən, daima qaynamaqda olan proseslərdə iştirak edəsən, “qazanın içində qaynayasan”. Bu yerdə mövqeyimdən razı olmaya bilərəm. Bunun da, necə deyərlər, obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Birincisi odur ki, məşğul olduğum sahə-fəaliyyət sahəm ədəbiyyatla daban-dabana zidd sahədi; nəinki ortaq sərhədi, heç ortaq nöqtəsi də yoxdu. İkincisi ədəbiyyat Olimpizim “allahları”, “yarımallahları” öz mövqelərindən elə bərk yapışıblar ki, “Qar tanrısı” da gəlsə xeyri yoxdu. Adamı nəinki Olimpin özünə, heç ətəklərinə də buraxmazlar…”

 

Yazıçınin məişətdə hansı işlə məşğul olması önəmli deyil. O qədər ədəbiyyatla daban-dabana zid işlərdə çalışan yazıçılar olub ki. Önəmli olanı odur ki, istedadlısan. İstedad isə qum kimidir, onu nə qədər ovcunda gizlətsən də yol tapıb axacaq. Bunun qarşısını heç “Qar tanrısı” da ala bilməz…

 

Haqqında söhbət açdığım Rəfiyev Mübariz 1967-ci il iyulun 13-də Beyləqan rayonunda Hümbət kişinin ailəsində dünyaya gəlib. Təxəllüsü “Örən”dir. 1974–1982-ci illərdə həmin rayonda Qəhrəmanlı kənd məktəbində, 1982–1984-cü illərdə Cəbrayıl rayonunun Horovlu kənd məktəbində tam orta təhsilə yiyələnib. 1986–1988-ci illərdə müddətli həqiqi hərbi xidmətdə olub. 1984–1991-ci illərdə indiki Memarlıq və İnşaat Universitetində, 2013–2015-ci illərdə isə Bakı Slavyan Universitetinin Yaradıcılıq fakültəsində ali təhsil alıb...

 

Uşaqlıq illəri ağır keçib. Əzizlərini itirə-itirə böyüyüb. Zəmanənin ağırlığını, yaşamağın nə qədər çətin olduğunu yaşaya-yaşaya dərk edib. Təfəkkürü qat-qat dərinləşdikcə, qarış-qarış yüksələ bilib…

 

Şirin suda kürü qoyan dəniz balıqlarına bənzəyir. Nə vaxtsa həmin kürülərin balığa çevrilib, dənizə qovuşacağı ümidi, onu heç vaxt tərk etmir. Axı yaxşı bilir ki, dəniz üçün doğulanlar çaylarda yaşaya bilməz…

 

Deyib gülməyi xoşlayır. Yumor hissi yüksək səviyyədədir. Dostluq etməyi bacarır. Ehtiyacı olan hər kəsə əl uzatmağa çalışır. Çətinliyi olanda cəmiyyətdən uzaqlaşmağı üstün tutur. Tək qalanda sanki özünü tapır. Ünsiyyətdə tərbiyəli və nəzakətlidir. Zəngin fantaziyası, düşüncə tərzi ilhamına xüsusi təkan verir. Yaradıcılığına söz ola bilməz. Ərsəyə gətirdiyi əsərlər ciddi ədəbiyyat nümunələridir. Azərbaycanın ən yaxşı yazarlarından biri sayılır. İnanıram ki, əlahəzrət Zaman nə vaxtsa onun da layiq olduğu dəyəri verəcək. Bunu görəndə təəccüblənməsin…

 

Mütaliəsi çox güclüdür. Hadisələri müşahidə etmək qabiliyyəti isə yüksək səviyyədədir. Satqınlığı, böhtanı bağışlaya bilmir. Dostluqda sədaqət, onun üçün ən önəmli anlamdır…

 

Bəli, Mübariz Örən gözəl insan olduğu kimi çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatına gözəllik gətirən yazıçılardan da biridir. Təxəllüsünün mənası- “əkilməmiş sahə” deməkdir. Yəni xam torpaq. Necə deyərlər, qoy bu sahədə “SÖZ” əkib, ortaya qoyduğu məhsul ona “Nobel” qazandırsın!..

 

Dünən, iyulun 13-ü Mübariz Örənin 58 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Çox yaşasın!

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

İlqar İsmayılzadə,

fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, AJB və AYB-nin üzvü, "Ədəbiyyat və incəsənət"  portalının Cənub təmsilçisi

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı oxucularına "Qələm tutan incə əllər" layihəsində  Cəlilabad ədəbi mühitinin xanım yazarları təqdim edir. Növbədə şair Seylan Abbasdır.

 

Qısa təqdimat:

Abdullayeva Seylan Dəmir qızı (Seylan Abbas): 1965-ci ilin oktyabr ayının 27-də Cəlilabad şəhərində anadan olub. Cəlilabad şəhərində 7 saylı orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirib.

Orta məktəbdə oxuyarkən ədəbiyyat fənninə böyük həvəs göstərib. Bu həvəs onun poeziya dünyasına olan xüsusi bağlılıqdan irəli gəlirdi. Müxtəlif janrlarda şerlər yazsa da uşaq ədəbiyyatına üstünlük verir. Onun ədəbi təxəllüsü "Seylan Abbas"dır.

2025-ci ildə "Bir ovuc günəş" adlı uşaq şerlər kitabı işıq üzü görmüşdür. Həmçinin, "Cəlilabadın qadın yazarları" adlı ədəbi məcmuədə Seylan xanımın həyat yolu və poeziya nümunələrindən söz açılmışdır. O, poeziya sahəsində gündəmə gəlməsində Sovetlər dönəmində Cəlilabad rayonu üzrə yeganə qadın jurnalist olmuş, yazıçı-publisist, eyni halda Cəlilabad ədəbi mühitinin mənəvi anası sayılan Solmaz xanım Məmmədovaya özünü borclu sayır. Ailəli və evdar xanımdır. İki övladı, üç nəvəsi var.

 

Bədii ədəbiyyat nümunələri:

Seylan xanımın qələmi ilə yazılmış şeirlərdən bir neçəsi ilə tanış oluruq:

 

"Vətənim"

 

Tarixin özündən qocadır yaşın,

Çox-çox olaylara şahid yaddaşın.

Canlı salnamədir torpağın daşın,

Başı zirvələr tək uca vətənim,

Dünyanın özü tək qoca vətənim.

 

Hər qarış torpağın ovsunlu, sirli,

Alagöz göygölün nazlı, sehrli.

Nemətlərin saysız, min dürlü-dürlü,

Behişt tək səfalı, gözəl vətənim,

Abad ol, qur yarat, düzəl vətənim.

 

Mavi Xəzər yaraşıqdır, yaraşıq,

Qoynundakı nemət zülmətdə işıq,

Şəlalən qaynayan almaz sarmaşıq,

Bol-bol sərvətlərin yarı vətənim,

Tükənməz nemətin, varın vətənim.

 

Tərifin sığmayır söhbət, sözlərə,

Bərəkətin təpər verər dizlərə,

Əziz müqəddəssən hər vaxt bizlərə,

Ana laylası tək şirin vətənim,

Hər zaman bəxtəvər görün, vətənim.

 

Qorunmusan igidlərin canıyla,

Torpaqda gül açan şəhid qanıyla,

Ad yazmış tarixə sultan, xanıyla,

Ərənlər yaylağı olan vətənim,

Hər zaman ayaqda duran vətənim.

 

 

"İgid şəhidlər"

 

Düşmənləri xar edib,

Pis günlərə yar edib,

Dünyaların dar edib,

Bizim igid şəhidlər.

 

Zəfər himnini çalıb,

Hünər bayrağın alıb,

Hər vaxt zirvədə qalıb

Bizim igid şəhidlər.

 

Pozub düşmən növrağın,

Gül edib cənnət bağın,

Dağıdıb el, oylağın,

Bizim igid şəhidlər.

 

Azad edib elini,

Qırıb düşmən belini.

Dərib zəfər gülünü,

Bizim igid şəhidlər.

 

 

"Uşaqlar"

 

Uşaqlar bu dünyanın,

Tər gülü çiçəyidir.

Onların saf arzusu

Arzular göyçəyidir.

Dünyamızın sabahı

Yalnız uşaqlarladır

Ümüd, arzu, gələcək

Körpə uşaqlardadır.

Köklənibdir arzuyla uşaqların sabahı,

Bu məsum körpələrin qəti yoxdur günahı.

Onlar körpə fidan tək

Boylanarlar sabaha,

Yer olmaz qəlblərində,

Kədərə, dərdə, aha.

 

Son olaraq doğma elimizin dəyərli şairi Seylan xanıma uzun, sağlam, mənalı-məsud ömür, yaradıcılıq sahəsində yeni-yeni nailiyyətlər arzulayıram!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində sizlər əardıcıl gənc şairlərin şeirləri təqdim edilir. Bu gün Malik Atılayın şeirləri ilə tanış olacaqsınız.

 

Qafarov Malik Fuad oğlu (Malik Atilay) 1997-ci il 7 iyulda Bakı şəhərində dünyaya gəlib. 225 saylı tam orta məktəbdə təhsilini bitirdikdən sonra BAAU türk dili və ədəbiyyatı fakültəsinə daxil olub. 2012-ci ildən bəri dövri mətbuatda çap olunur, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü və “Yalnızlığı adıyla çağır”, “İyun, iyul və qaranlıq” kitablarının müəllifidir.

 

 

DİQQƏT! DİQQƏT!
DARIXIR BAKI…

 

Şəhərin biləklərinə vurulan zülmət qandalı

Həm mənim

Həm küçələrin ürəyini sıxır.

Parkların yanından keçirəm,

Kafelərə heç baxmıram,

Nəsə yoxdu,

Nəsə çatmır.

Günəş əllərini cibinə salıb getmiş uzaqlara.

Susub hər yer,

İçimdə həsrət yalquzağı oyaqdır, yatmır…

Diqqət! Diqqət!

Bakı darıxır...

 

Ucuz kafelərin birindən

domino səsləri qaçır bayıra.

Süpürgəsindən bərk-bərk yapışıb

Yuxuya gedib süpürgəçi,

Üstü-başı təmiz,

Ürəyi kirli adamların əlindən

Amanda ola biləcəyi tək yerdi yuxusu…

 

Külək evi dağıdan dəcəl uşaqtək

ora-bura atır sükutunu şəhərin

ümidi çörəyindən bol olan həbsxanada.

 

Közərən siqaretin işığına məktub yazır dustaq –

Həyətlərindəki nar ağacına…

Bakının boğazına dişlərini keçirən zülmət,

Onun ürəyinə dırnaqlarını sancmış

Şəhərlə birgə darıxır dustaq…

Dustaqdan xəbərsiz darıxır şəhər...

Günəş qırmızı ləkəyə dönür göy üzündə

Uzun illər tufanlar görüb

Qasırğalar atlamış yelkənə yamaq vuran balıqçı ümidiylə

Günəşə sarı açır əllərini dustaq…

Şütüyən maşınların siqnal səsləriylə

Üzlərdən, gözlərdən silinir yuxu,

Zülmətin çürük və qara dişlərindən səhərə çıxır,

Amma yenə də

Bakı darıxır...

Darıxır Bakı...

 

 

HİNDU NƏĞMƏSİ

 

Qaranlığı qara əlcək kimi geyəndə şəhər

Susmuşdu hər nə vardısa,

Sanki bir azdan cəllad

Zevin küçəsindən keçib

Edam məhkumunun yanına gedəcəkdi.

 

 

ONDA

 

Alça çiçəkləri kimi qar yağırdı

Bakının üstünə,

Yollar eyni qapıya çıxırdı,

Ah çəkirdi göylər, külək əsirdi,

Göylərdə də kimsə darıxırdı

Onda…

Sonuncu adamının da öldürüldüyü hindu qəbiləsinin

Anlaşılmayan kədərli nəğməsiydi bu şəhər.

O vaxtdan bu yana bilmirəm neçə gündü, aydı, ildi,

Elə bil bu gün ayrılmışıq,

Bu gün.

Dodaqların gilyotin kimi boynunu vurub

Qoşa qala qapıları ağzında

Ağzımdan çıxan sözlərin,

Kədər deyingən ev sahibəsi kimi

Qəlbimizə girdikdən sonra

Bilmirəm neçə dəfə

Güləndə əlini əlinə vurmaq istəyib də

Bir əlinin olmadığını xatırlayan adam kimi

Yadıma düşüb yoxluğun.

 

Elə bil bu gün

Ağ bayraq kimi yelləmisən əlini ayrılığa,

Elə bil

Cəllad hələ də əlində qılıncı yol gedir

Hardasa buralarda.

 

Özümə yazdığım intihar məktubları

 

Uzaq dur məndən, aralı dayan,

Çünki əllərim qanlıdı,

Çünki barmaq izlərini dırnaqlarımla qaşıdım əllərimdən,

Səni düşündüm səhərəcən;

Hansı tərəfə getsəm, üstümə itlərin hürüşdüyü bu yerdə

Divin su daşıdığı aşsüzənmiş səndən sonra həyat…

 

Özümdən qaçmağa çalışdım bu gün,

İşıqları yanılı qoyub evdən çıxdım,

Dəqiqələrlə döydüm qapımı,

Yenə evdə deyildim,

Sərxoş olduğum kafelərin

Yellənə-yellənə açılan qapıları kimi açılarkən səhərim

Minarədən azan verən müəzzinlə məndən başqa

Ölümə və Allaha heç kimin ikimiz qədər

Yaxın olmadığını düşündüm…

 

Bulvara düşdüm,

Məktub yazdım özümə,

Hansı şəhərə apardığını unutduğum

Qatar bileti kimi

Cibimdə gəzdirdiyim şəklini

Qoydum məktuba…

 

Evə döndüm,

Döydüm qapımı,

Yenə açılmadı,

Yenə heç kim yox idi evdə,

Qapını açdım,

Özümə yazdığım bütün intihar məktublarından

Ünvanıma yenə tez çatmışdım…

 

 

ÜMİDSİZ ŞƏHƏRİN KÜLƏYİ

 

Tərsinə çevrilmiş tısbağa kimi

Ümidsiz şəhərdir Bakı…

Xəzri

Köhnə darvazatək silkələyir şəhəri

Uzaq ellərdən vacib xəbər gətirən qasid kimi

Burda

Ümidin bir azını sabaha saxlayırıq

Axşamdan bişən yemək kimi

Burda

İntihar etmiş adamın

Sahildə soyunduğu çəkmələrdir zaman.

 

 

TALEYİNƏ UDUZMUŞ QADINLAR

 

Uşaq evi –

Gözlərində qorxu böyüdən uşaqların

Qulaqlarından

Qadağalar sırğatək asılıb,

Tərli pəncərədə ana yazılıb...

 

Qadınlar –

Sıraya düzülmüş

Yolların kənarında.

Dan yeri sökülür,

Günəş yaşlı müəllim kimi

Asta-asta qalxır göyün pilləkənlərini.

Taleyinə uduzmuş qadınlar evlərinə dönür,

Yarıyuxulu körpələrin gözləri

Güllə kimi açılır onların üstünə

İlk eşitdikləri söz – ana...

 

Qocalar evi –

Əzilmiş vərəqə bənzəyən üzlərdəki

Ümidsiz, çarəsiz təbəssüm.

Altını bulayan qadın buğlanan gözləriylə görür ölümü.

Və yuxusunda hər səhər eşitdiyi

Ana sözünə qarışır

Söyüşləri sanitarın...

 

 

AYRILIĞIN PAYTAXTINDA SƏRGƏRDAN

 

Sən məni anlamazsan, gözəl gözlüm,

Sonluğu olmayan kitabam sənə.

 

Mən nə sual kimi sualam indi,

Nə də cavab kimi cavabam sənə.

Sümüyünə düşməyən küskün havayam

Baxıb anlamadığın hansısa şəkiləm –

Rənglə, boyayla yox,

Ümidsizliklə çəkilmiş şəkil…

 

Bənd olur insan bəzən anlamadığı adama,

Sən məni sevsən də, özündən çıxa bilməzsən,

Qorxu filmindən bir kadrdır həyatım,

Gəlib yetişdiyimiz bu yolun hər tərəfi ayrılığa aparır.

Mən sərgərdan qalmağa öyrəşmişəm

ayrılıqların paytaxtında.

Sən məni unut, gözəl gözlüm,

Necə ki, yuxularını unudursan,

Necə ki, unudursan hər yox olanı.

 

 

HEÇLİYİN AĞZINDA

 

Bir sərxoş qadın gəzir küçələri.

Gözləri içkidən deyil,

Həyatın yalnızlıq acısından yaşarmış.

Gecə qədər gözəl qadın,

Qadın qədər gözəl gecə

Bir-birində əriyir…

 

Havalı-havalı gəzən qadın

Bu şəhərin neçə adamlıq yalnızlığı var deyə,

Ölçür küçələri,

Bir az sevgiyə,

Bir az darıxmağa yer saxlayıb sol yanında…

 

Hər gecə bir az daha sərxoş,

Bir az daha heçliyin ağzında görür özünü,

Çiynindəki qanad döyməsi belə atlada bilmir uçurumlardan…

 

 

SAAT BİR, İKİ, ÜÇ…

 

Saat bir, iki, üç…

Hücum əmri gözləyən ordu misalı

Yuxusuz və həyəcanlıyam.

Üzməkdən yorulub

Torların qoynunda dincələn balıq kimi

Yorğunam da bir az.

Şimşəklər gümüşü çatlar salır

Qara aynasına gecənin.

 

Səkkiz, ya doqquz yaşındayam,

Fatmayı dənizində

Balıqqulaqlarını doldurmuşam cibimə,

Üstümdə ovuc-ovuc Xəzərlə gəzirəm

Hara getsəm…

 

Sərxoş atasından qorxub

Oyuncaqlarıyla qısıq səslə danışan uşağın pıçıltısıtək

Pıçıltısını eşidirəm dənizin.

 

Damlalar bulud dilində nəsə yazır pəncərəmə,

Xəbər gətiriblər mənə

Zamanın tikanlı məftillərinin o üzündəki adamlardan.

 

Saat bir, iki, üç…

Tavandan asdığım kəndirin

Altındakı kətilə çıxıram

Dənizi görmək üçün.

 

 

KİMƏ NƏ BU GÜNAHDAN?

 

Göy üzü hər səhər

Doğuş masasındakı qadın kimi

Yeni günəş doğur dünya üçün.

Bizə nə bu günəşdən?

– Xəstəniz yaşayacaq, – deyir həkim.

– Allah kərimdir, – deyir molla.

Hərəsi bir başqa yolla

Ümid əkir

Kədərlə minalanmış ruhlara

Bizə nə bu ümiddən?

Zamanı gəldikdə çürük diş kimi

Hər gün başqa biri

Düşür həyatın ağzından,

Bizə nə bu ölümdən?

Sən varsan –

Orta əsrlərin Avropası kimi qaranlıq otağımda

Günahkar rahibətək

Çarmıxa çəkilib bədənin,

Kimə nə bu günahdan?

 

 

KƏDƏRLİ UŞAQLAR

 

Bəlkə də, oyuncaqçı

Əli yetməyən oyuncaqlarda

Gözü qalan uşaqların

Kədərli baxışlarını

Silirdi vitrindən…

Və hər gecə qar yağmasın deyə, dualar edən

Uşaqlar görürdüm,

Allah,

Mən

Və o uşaqların cırıq çəkmələri şahiddir

O gecələrə.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bura hekayədəki həmin "Ortaq şəhər" idi. Sakinlərinin gözündə böyük, xəritədən baxanda isə böyüklü-kiçikli milyonlarca şəhər arasında yerləşən kiçik bir şəhər.  Gündüzlər səmasında günəşin bərq vurduğu, gecələr qaranlığın yorğan kimi üzərini örtdüyü və qoynunda minlərcə insanın qarışqa kimi qaynadığı bütün digər şəhərlər kimi adi bir şəhər.

 

Matruşka kimi idi sanki bu qoca kainat. Dünya içində dünya, dünya içində dünya var idi. Kainat, Qalaktika, Yer kürəsi, ölkələr, şəhərlər, insanlar və ən nəhayət  insanların içindəki dünyalar...

Bəli, hər insan özü də elə bir dünya idi bu dünyalar içində.

Onun da içində öz maqnit qütbləri, öz cəzbetmə qüvvəsi, öz səması, öz torpağ, öz suyu var idi. Onun dünyasında da günəş çıxır, axşam düşür, bəzən yağış yağır, tufan qopur və ya fəlakətlər olurdu. Onun dünyasında da zaman məhfumu, təqvimlər, illər, fəsillər, onun dünyasında da isti-soyuq hava şəraiti var idi.

Lakin, onun içindəki dünya, içində yaşadığı dünyaya nəzərən fərqli, daha çox nağılvari idi.

Çöldəki dünyadan fərqli olaraq burda bəzi şeylər fərqli ritmdə işləyirdi. Burada zamanlar və məkanlar arasında gedib gəlmək, həttda istədiyin zamanda yaşamaq olurdu. Burda fəsillərin yeri və zamanı təqvimdən deyil havadan aslı idi. Burada bəzən bahardan sonra qış, bəzənsə payızdan sonra bahar gələ bilirdi.

Və bu dünya hərdən çöldəki dünyadan əks qütbdə dayanırdı. Çöldəki dünyada qızmar günəş olanda, insan iç dünyasında üşüyə bilirdi.

Bir bənzər nöqtəsi bu dünyaların torpağı və səması idi. Torpağına nə əksən onu biçirdin, səma isə olan bitən hər şeyə şahidlik edirdi. Və arada dayana bilməyib gördüklərinə, şahid olduqlarına öz təbirincə reaksiya verirdi.

Bəli, bura hekayədəki həmin "Ortaq şəhər idi" burda dünya içində dünya, dünya içində dünya var idi...

Burda hər irqdən, hər dindən, hər millətdən, hər əqidədən insan tapmaq mümkün idi. Amma, tapılmayan şeylər də var idi əlbət.

Burda hər kəsin öz peşəsi var idi. Kimininki fayda, kimininki zərər kimininki zəhər.

Burada hər kəsin öz məşğuliyyəti var idi kiminin yeyib-yatmaq, kiminin yatanları oyatmaq, kiminin qurmaq, kiminin dağıtmaq.

Burda hər kəs fərqli bir məzhəbə qulluq edirdi. Kimi riya, kimi həsəd, kimi nəfs, kimi haqq, kimi nahaqdan yapışmışdı.

Burda qınamaq asan, anlamaq çətin idi. Burda insanlar unutmamalı olduqlarını yadından çıxarır, unutmalı olduqları isə hər daim onları narahat edirdi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Gecə yarısı. Bütün şəhər susub. Hamı yatır, amma mən özümə oyana bilməmişəm hələ. Sanki içimdə hər gün yaşadığım, amma heç vaxt tam başa düşə bilmədiyim bir kitabxana var. Gecənin tam ortasında o kitabxanaya girirəm. Orada sükut var, bir az da köhnə kağızların qoxusu.

 

O kitabxananın bir rəfinda “Mən kiməm?” yazılmış köhnə, amma toxunanda titrəyən bir kitab var. Bu kitab nə avtobioqrafiyadır, nə xəyalların tərifi. Bu kitab mənimdir — mümkün olduğum, ola bilmədiyim, olmaqdan qorxduğum bütün "mən"lərin birgə sükutu.

Nora Seed adında biri də bu kitabxanada gəzir. O da mənim kimi. Həyatın yorğunluğundan, davamlı “kaş ki”lərdən bezib bir sığınacaq axtaran biri. Amma onun sığınacağı fantastik, mənimsə gerçəkdir. Çünki Nora alternativ həyatlara girə bilirdi. Mən isə ancaq bir həyat yaşayıram — içində çoxsaylı "əgər"lərlə.

Mən kiməm?

Mən, atamın "vəkil olacaq" dediyi, amma hüquq oxumağı arzuladığı zaman dəstəksizliklə susan bir qızam. Mən, ailəmin gözləntiləri arasında var olmağa çalışan, amma onların “nə olmağını” deyil, “niyə olduğumu” soruşan bir fərdəm.

Mən kiməm?

Yolda sakit gedib, içində fırtınalar daşıyan, danışmaq yerinə yazmağı seçən biriyəm. Qələm mənim səsimdir. Heç kimə danışmadığım hər şeyi yazılarım bilir. Bəzən gündəlik, bəzən bir notun arxası, bəzən isə heç göndərilməyən məktublar. Mən yazdıqca sağalıram.

O kitabxanada Nora özünü tanımaq üçün həyatları dəyişdirdi. Mən də hər səhər “Mən kiməm?” deyə yuxudan oyanıb, gün ərzində fərqli versiyalarımı yaşayıram. Səhər güclü, günorta yorğun, axşam şübhəli, gecə isə dərin. Mən bir günün içində özümün neçə versiyasını görürəm. Bəzən onların heç biri mən deyil.

 

Amma bəzən... bəzən tam özüm olmağı bacarıram.

Məsələn, bir kitabın ortasında gözlərimi qıyıb gülümsəyəndə.

Məsələn, sevdiyim insanın adını eşidəndə içimdə bir işıq yananda.

Məsələn, bir fincan çayın buxarında özümü itirəndə.

Mən orada oluram. Tam orada — özümün içində.

Bəzən elə bilirəm ki, əgər başqa bir yolda getsəydim, indi daha xoşbəxt olardım. Bəlkə hüquq oxusaydım, ya başqa şəhərdə böyüsəydim, ya da daha anlayışlı ailədə böyüsəydim... Amma Nora kimi mən də anladım: heç bir alternativ özünü sevmədən yaşana bilmir.

Mən özümü sevməyə qərar verdiyim gündən həyatım dəyişdi. Artıq başqalarının “ol” deyə təkid etdiyi biri deyiləm. Artıq mən “niyə varam?” sualının cavabını axtarıram. Mən varam ki, yazım. Mən varam ki, danışa bilməyənlərə səssizliyimi örnək olum. Mən varam ki, başqalarının “ay səni çox pozitiv qız” dediyi təbəssümün arxasında, yaşamadıqlarını yaşadığımı göstərə bilim.

Gecə yarısı kitabxanasında artıq seçim etmirəm. Mən artıq öz kitabımı yazıram. Heç bir səhifəsi silinmir, heç bir xəta redaktə olunmur. Çünki mənim hekayəm elə səhvləri ilə gözəldir.

Mən kiməm?

Mən, uşaqlığında oyuncaqları əlindən alınan, amma xəyallarını heç kimə verməyən bir qızam.

Mən, ailəsinin içində yadlıq hiss edən, amma sonra özü-özünə ailə olan qadınam.

Mən, kitab oxuyan, amma kitab olmaq arzusu ilə yaşayan bir yazıçıyam.

Mən, özü ilə danışa biləcək qədər güclü, başqalarına lazım olmadığını hiss etsə də, özünə dəyər verə biləcək qədər ayıq bir ruham.

Əgər sən bu kitabı əlinə alıb sona qədər oxuyursansa, bil ki, bu yalnız bir yazı deyil. Bu, Kübra Quliyeva adında bir insanın həyatının özü, qırılmaları, təbəssümləri, itkiləri və ən əsası — qurtuluşudur.

İndi növbəti səhifəni sən yaz.

Və soruş:

Mən kiməm?

Səsin titrəməsin. Cavab sənsən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

 

 

 

© Kübra Quliyeva

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 " Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı isti yay günlərinə poeziya alovu qataraq daha da gözəlləşdirir. "Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikası öz əməkdaşları ilə yayımı davam etdirir.

Bugünkü qonağımız gənc yazar Aynur İsmayılovadır.

 

-- Xoş gördük, Aynur xanım, istəyimiz eynidir: "Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə."

 

-- Xoş gördük, Ülviyyə xanım, belə gözəl layihə üçün Sizə təşəkkür edirəm.

 Ədəbiyyat mənim üçün sadəcə bir məşğuliyyət deyil, ehtiyacdır. Məktəb illərindən başlayan bu həvəs zamanla ruhumun ehtiyacına çevrildi və mən yazmaqdan ayrı qala bilmədim. Hər yazıçının içində gizli bir ilham qaynağı var. Mənim yazı yolçuluğum da oxuduğum əsərlərlə, şeirlərlə formalaşıb.

Bu gün mənə ən çox təsir edən şeirlərdən birini sizinlə paylaşmaq istəyirəm. Hələ kiçik yaşlarımdan sevərək, hiss edərək oxuduğum, heç zaman dilimdən düşməyən bu şeir mənə görə Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yerə malikdir. Onun hər kəlməsi bir duyğu yükü daşıyır, oxucunu düşündürür və hiss etdirir. Bu, Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli şairi Cəfər Cabbarlının “Ana” şeiridir.

 

Əgər bütün bəşəriyyət ədüvvi‑canım ola,

Ürək süqut eləməz aldığı mətanətdən.

Ricavü xəvfə məkan vermərəm gər alimlər

Min il də vəz edələr dəhşətü‑qiyamətdən.

Pələnglər tuta dövrüm, çəkinmərəm əsla,

Və ya ki, vəd edələr dövləti‑cahanı mənə

Ki, bir kəsə baş əyib içzimi bəyan eləyim,

Əyilmərəm nə ki yer, versələr səmanı mənə.

Yanımda gər dura cəllad əlində şəmşiri,

Ölüm gücilə mənə hökm edə olum təslim,

Əyilmərəm yenə haşa! Ölüm nədir ki, onun

Gücilə xalqa həqiranə eyləyim təzim?

Cahanda yox elə bir qüvvə baş əyim ona mən,

Fəqət nə güclü, zəif bir vücud var, yahu,

Ki, hazıram yıxılıb xaki‑payinə hər gün,

Öpüm ayağını əcz ilə. Kimdir o? Nədir o?

Ana! Ana!.. O adın qarşısında bir qul tək

Həmişə səcdədə olmaq mənə fəxarətdir,

Onun əliylə bəla bəhrinə yuvarlansam,

Yenə xəyal edərəm bəzmi‑istirahətdir.

Əs, ey külək, bağır, ey bəhri‑biaman, ləpələn!

Atıl cahana sən, ey ildırım, alış, parla!

Gurulda, taqi‑səmavi, gurulda, çatla, dağıl!

Sön, ey günəş, yağışın yağdır, ey bulud, ağla!

Bunlar mənə əsər eylərmi? Mütləqa yox! Yox!‑ Yox!

Fəqət Ana! O müqəddəs adın qabağında—

O pak bağrına bassın məni, desin layla,

Təbəssüm oynadaraq titrəyən dodağında.

Bütün vücudum əsər, ruhum eyləyər pərvaz,

Uçar səmalara o, aləmi‑xəyalətdə.

Yatar, ölər bədənim, nitqdən düşər bir söz:

–Ana… Ana… Sənə mən rahibəm itaətdə!..

Aman… Aman!... Bu müqəddəs vücudu mümkünmü

Ki, bir taqım canavar zülmnən şikar eləsin?!

Yıxıb da xaki‑rəzalətdə, tapdayıb əzərək,

Ayaqlar altına torpaq kibi nisar eləsin?!

 

Zəlilü‑xar edərək məhbəsi‑əsarətdə,

O şanlı qollarına zülminən vurar zəncir.

Niyə? Neçin? Hanı vicdan? Hanı ədalət bəs?

Neçin də parlayıb etməz cahanı bir tənvir?

Aləmi, ədl‑ədalət üzüldü dünyadən,

Neçin nəsibim edibsən bu zülm‑dövranı.

Ey asiman, dağıl, ey zöhrələr axın, tökülün,

Ki, aləmi‑bəşəriyyət unutdu vicdanı. 

 

Bu şeiri ilk dəfə oxuduğum gün hiss etdiyim duyğuları ifadə etmək çətindir. Şeiri səsləndirən zaman göz yaşlarımı saxlaya bilməmişdim, çünki şeir ürəyimə toxunmuşdu. O, mənim içimdəki duyğuları oyatmışdı. Hər dəfə bu şeiri oxuyanda dərin hisslər yaşayıram. Bir şeir üçün də ən vacib olan şey – toxuna bilməkdir. Cəfər Cabbarlı bunu bacarmışdı.

Bu şeiri sevməyimin əsas səbəbi, ana sevgisini, ana fədakarlığını ürəkdən və dərin hisslərlə ifadə etməsidir. Ana obrazının əzəməti, fədakarlığı və şəfqəti mənə həmişə ilham mənbəyi olub. “Ana” şeiri mənə anama olan sevgimi, ona duyduğum hörməti bir daha xatırladır. Ona görə də bu, mənim üçün sadəcə bir şeir deyil, həyatın ən qiymətli duyğularının ifadəsidir.

Şair burada ananın müqəddəsliyini vurğulayır. Bütün bəşəriyyətə, zülmə, ölümə, dünyaya baş əyməyəcəyini bildirir, ancaq bir müqəddəs varlıq qarşısında – anası qarşısında bir qul tək səcdə etməyə razı olduğunu ifadə edir. Heç bir təbiət hadisəsi belə şairə təsir edə bilmir. O, yalnız anasının laylasında rahatlıq taparaq təslim olur. Ana burada müqəddəsliyin, insanlığın simvoludur. Şair həm də zülmə və ədalətsizliyə qarşı səsini ucaldır.

“Ana” şeiri mənə bir daha xatırlatdı ki, kim olursan ol, harada yaşayırsan yaşa – ananın yerini heç nə tuta bilməz. Ana əvəzsizdir. Mən ana olmağın məsuliyyətini bu şeirdə bir daha dərk etdim. Bu adın haqqını hər qadın verə bilməz, amma verənlər əsl qəhrəmandır. Mənim ən sevdiyim qəhrəmanım isə bizə əlləri ilə həyat toxuyan, gələcək bəxş edən, ağ saçlı anamdır

Bu şeirdə səni görürəm, əziz anam!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)