Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Statistikaya görə Azərbaycanda orta insan ömrü təxminən səksən ildir. Nə qədər uzunömürlü olsa da, hələ heç kim Şirəli babadan çox yaşamayıb. Bəli, ad günləri insan ömründə çox olmur- 80, 90, lap elə olsun 100 və ya 150. Dilimizdə belə bir müdrik deyim də var- Xeyir və şər qardaşdırlar. 20 yanvar ümummilli matəm günü olsa da, hər ilin bu günündə dünyaya gələn insanlar az olmayıb. Onlardan biri də yazıçı Yeganə Kərimzadədir.

Deyir ki,- “Mən daşları sevirəm. Daşlar haradasa azıb qalan yaddaşdı mənim üçün. Həm də bu bugünkü düşüncəm. Amma zaman vardı ki, mənim və dostlarımın oynamağa oyuncaqları yox idi. Bizim kimi uşaqlar oyunlarımızı daşlarla, yollardan yığdığımız şüşələrlə oynardıq. Onda bizim indiki kimi kompüterlərimiz, dəbdəbəli gəlinciklərimiz, hörümçək adamlarımız yox idi. Həyat bizim üçün küçədə, torpaq üstə, daşların arasında daha mənalıydı. O vaxt “beşdaş” bütün uşaqların sevdiyi bir oyun idi, amma mənə o “beşdaş” oyununa gedən yol daha maraqlı gəlirdi. Düşünürdüm ki, o yolu necə gedim ki, fərqli və düşündürücü olsun. Necə ana dünyaya övlad gətirirsə, eləcə də torpaq dünyaya daşları gətirir. Bax məni həmişə bu fikir düşündürürdü. Atam bir dəfə məni Qərbi Azərbaycana - Vediyə aparmışdı, mənə ermənilərin etdiyi vəhşiliklərdən danışırdı. Mən də çay daşlarını yığırdım. Amma atamdan sonra aparıb hamısını qəbristanlıqda basdırdım...”

Səmimi, həlim xasiyyətli xanımdır. Yazıb yaratmaq, bildiklərini, istedaddan qaynaqlanan düşüncələrini yazıya çevirmək onun həyat kredosudur. On yeddi yaşı olanda “Mozalan” satirik jurnalı üçün ssenari yazırdı. Hətta o vaxt Moskvadan “Yunost” jurnalından gəlib onun şəklini də çəkiblər. Onlara bu yaşda yeniyetmənin ssenari yazması çox maraqlı gəlibmiş. On yeddi yaşında AzTV-də sərbəst verilişlər hazırlayan bu qızın istedadı hamını heyran etmişdi.

“Mən həmişə istəmişəm ki, Fərman Kərimzadənin qızı kimi yox, özüm olaraq, Yeganə Kərmzadə olaraq tanınım. Amma elə bil həmişə atamın adının kölgəsində qalmışam. Bu hər zaman qəlbimdə yığılıb qalan sözlərdir. Amma mənim də uğurlarım az olmayıb. Gənc yaşlarında xarici ölkələrdə hekayələrim çap olunub və indi də yaradıcılığıma davam edirəm.”- söyləyir.

Atası Fərman Kərimzadə Azərbaycanın məşhur yazıçılarından biri olub. Əsərləri əldən ələ gəzib, geniş oxucu aiditoriyası qazanıb. Xalq tərəfindən sevilib, heyranları çox olub. “Sonuncu eksponat”, “Ömrümüz-günümüz”, “Heykəl dilə gəlir”, “Qarlı aşırım”, “Xudafərin körpüsü”, “Çaldıran döyüşü”, “Təbriz namusu”, “Qoca qartalın ölümü” kimi kitabları özündən sonra yadigar qalıb...

Deyir ki,- “Ailədə üç bacı, bir qardaş olmuşuq. Mənə qədər iki qız da dünyaya gəlib, amma onlar vəfat ediblər. Evin böyük övladı mənəm. Ailəmizin elə də böyük tələbatı olmayıb. Sadə həyat tərzi sürmüşük. Maşınımız vardı. Rəngi göy olduğundan atam ona "göy at" deyirdi. Kinostudiyanın binasında yaşayırdıq. Rəhmətlik Adil İsgəndərov o evi atama vermişdi. Atam bizi respublikanın hər yerinə aparırdı. Siqnal səsi eşidən kimi eyvana cumurduq. Yuxarı qalxmağa da hövsələsi çatmırdı. Deyirdi, əyin-baş götürün, geyinin, düşün aşağı. Hara gedəcəyimizi bilmirdik. Az qala Azərbaycanın hər rayonunda döyməyə qapısı vardı. Öz evi kimi idi döydüyü qapıların hamısı. Raykom katibləri, vəzifəli adamlar başına and içirdilər, amma onun dostları daha çox sadə adamlar idi. Bizi Şuşanı, Laçını, Kəlbəcəri qarış-qarış gəzdirib. Cənub zonası, Şimal zonası, Şəki-Qəbələ tərəflər. Azərbaycanın dörd tərəfi cənnətdir, harada gözəl təbiət, saf sulu bulaq, təmiz dağ havası vardısa, maqnit kimi çəkirdi onu özünə. Gəlişi toy-bayram olurdu dostları üçün. Quzular kəsilirdi, süfrə açılırdı. Belə şeyləri götürmürdü, heyvan kəsiləndə gözləri dolurdu, amma kimə deyirsən, adamlar bilmirdilər necə dursunlar onun qulluğunda. Ailədə çox mehriban idi, üstümüzə acıqlandığını xatırlamıram. Özü də səfərlərə çox çıxırdı. Mütləq bizə nəsə hədiyyə gətirməliydi. Paltar, suvenir, oyuncaq və s.. Ayaqqabı həvəskarı olduğum üçün çalışırdı mənə çoxlu ayaqqabı alsın. Bir də görürdün qripə yoluxurduq, qızdırmamız qalxırdı. Özünə yer tapa bilmirdi. Tez nəsə bir hədiyyə alıb başımızı qatmaq istəyirdi. Saçları tez ağarmışdı, qar kimi idi, amma uşaq kimi saf, insanlara inanan, onları sevən biri idi atam. Övladlar arasında heç vaxt ayrı-seçkilik salmazdı. Dördümüzü də eyni məhəbbətlə sevirdi...”

Dilimizin saflaşmadığı, əksinə gün-gündən bərbad hala düşməsi onu çox kədərləndirir. Düşünür ki, dilimiz yad sözlərlə dolduqca dolur. Müstəqillik həyatımıza hər mənada daxil olsa da, amma dilimiz inkişaf etmək əvəzinə kirlənir...

Həyatını televiziyasız təsəvvür etmir.

“Özüm televiziya jurnalisti olmuşam. Hər bir veriliş üçün günlərlə çəkilən əziyyət, o iş üçün sərf olunan hazırlıq prosesi var. Televiziyanın məsuliyyəti böyükdü, ona elə-belə yanaşmaq olmaz. Səhv informasiya, səhv söz və ya bir yazını görən milyonlarla insan qarşısında məsuliyyət daşıyırsan. Bu gün televiziyada problem varsa, bu, birbaşa orada işinə barmaqarası yanaşan qeyri-peşəkarların günahıdır ki, çox insan bu gün televiziyadan küsüb. İtirən yenə televiziya olur. O, tamaşaçısını itirir. Ona görə də rəqabət xatirinə peşəkarlarla işləmək vacibdir. Televiziya ekranı böyük gücə malikdi. Oradan deyilən söz güllədən betərdir. Oradan deyilən sözə cavab yox, reaksiya verə bilərsən. Yəni təsir gücü böyükdür. Milli mədəniyyətdən uzaq düşüb kimsə kimliyini bilmək istəmirsə, onu bilməyəcək də. Milli təfəkkür, milli adət-ənənə və mədəniyyətimiz efirlə dəyişə bilməz, çünki dediklərimiz şəxsiyyətimizə kodlanıb, zamanla üzə çıxır. Demirəm ki, başqa mədəniyyətlərlə maraqlanmayaq, onları da izləmək vacibdir, ən azı dünyagörüşü baxımından, amma bütün hallarda milli olmalısan ki, özün olasan.”- söyləyir.

Doğrudur, bu gün mən sizə Yeganə xanımın yaradıcılığından söhbət açmadım. Çalışdım ki, daha çox onun ömür yoluna işıq tutum, bildiklərimi sizinlə bölüşüm. O ki qaldı yaradıcılığına, həmkarları danışsalar daha yaxşı olar...

Bəli, xeyir-şər qardaşdır. Nə qədər ağrı-acısını çəksək də 20 yanvar tarixi həm də Yeganə xanımın növbəti ad günüdür Onu indidən təbrik edir, möhkəm cansağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.01.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Olduqca mükəmməl xanımdr. Onu nəiləsə təəccübləndirmək elə də asan deyil. Çox ölkələrə səfər edib, çox xalqların mədəniyyəti ilə yaxından tanış olub. Onun üçün insanlarda ən gözəl xüsusiyyət mərhəmət, ən nifrət etdiyi isə, yalandır. Peşəsini çox sevir, amma söyləyir ki, rəssamlığı da bacarsaydı daha xoşbəxt olardı. Bəzi düşündüklərini sözə çevirə bilmədiyini, çox bəyəndiyi pis cəhəti hesab edir. Qəhrəmanı Çe Gevara olan bu xanım, qanunların bərqərar olduğu yerdə özünü daha rahat hiss edir. Heç zaman jarqon ifadələri dilə gətirmir. Anlayışsız mühitdə yaşamağı bədbəxtlik sanır...

“Lap balaca vaxtımdan atamla anama fərq qoyurdum. Atamı həmişə artıq istəmişəm, indi də elədir. Özü də onun xatirəsi ölmüş adamın xatirəsi deyil, canlıdır, yenidir. Atam mənim yadıma bilirsən necə düşür? O fotoda “vspışka” olur e, yanıb-sönür, bax elə bir şey kimi gəlir gözümün qabağına. Ya bir söz, ya bir qoxu uşaqlığımdakı atamı canlandırır. An da deyil bu, qarşına çıxır və onu xatırlayırsan. Mən çox səfər edən adamam. Xeyli ölkədə olmuşam. Hara getsəm çox qəribədir, düşünürəm ki, atamın bu yerlə bağlı yazdığı nəsə varmı. O, ömrünün böyük hissəsini xəstə olub, gəzə də bilməyib. Bəzi yerlər var ki, mən ora gedəndə mütləq atamı xatırlayıram. Məsələn, Lvova getmişdik. Düşəndə birinci yadıma gələn o oldu ki, Məmməd Arazın “Əsgər qəbri haqqında ballada” poeması var, Lvovda yazıb. Orada böyük bir qəbiristanlıq var. Müharibədə ölən əsgərlərin məzarlığı. Atam həmin qəbiristanlıqda İbrahimov soyadlı birisinin məzarını görüb. Bundan doğan o təəssüratları qələmə alıb. Çox qəribə bir poemadır, janr olaraq maraqlıdır, poemanın dramaturgiyası var.”- söyləyir...

Haqqında söhbət açdığım xanım- Xalq şairi Məmməd Arazın qızı, yazıçı, publisist İradə Tuncaydır. 1959-cu ildə Bakıda anadan olub. BDU-nun jurnalistika fakültəsini bitirib.

Deyir ki,- “Bu gün cəmiyyət böyük yazıları, böyük məlumatları, necə deyərlər, həzm etmir. Ona görə də mətləbi oxucuya yığcam şəkildə çatdırmaq lazımdır. Blez Paskal hələ XVII əsrdə bir məktubunda yazmışdı ki, bu məktubu həmişəkindən uzun yazdım, çünki daha qısa yazmağa vaxtım yoxdur. Yəni əgər sən bir mətni lokanikləşdirə bilmirsənsə, deməli, o barədə məlumatın ya yoxdur, ya da yetərli deyil. Əgər toxunduğun mətləbi oxucuya, necə deyərlər, həzm elətdirə bildinsə nə yaxşı, əks halda oxuyan olmayacaq. Çox çalışırsan ki, oxucuların sayı artsın, amma baxanda görürsən ki, bir xəbərə maksimum 400-500 baxış olur. 10 milyonluq respublika üçün bu, dəhşətli mənzərədir. Amma təəssüf ki, reallıq belədir...”

Gözəl yazı tərzi, özünəməxsus üslubu var. Düşündürməyi bacarır. Araşdırma qabiliyyəti, tədqiqat səriştəsi, daim öz üzərində işləmək səyi yüksək səviyyədədir. Müsbət xüsusiyyətləri çoxdur. Yaxşıya “yaxşı”, pisə “pis” deməkdən çəkinmir. Zövqlü geyinməyi xoşlayır, davranışında səmimidir. Ailəsinə bağlı xanımdır- mehriban həyat yoldaşı, qayğıkeş ana və nənədir. Ömür-gün yoldaşı Aqil Abbasla həm də dostdurlar.

“Adam atasını özü seçməsə də, həyat yoldaşını özü seçir, amma burada taleyin, qismətin rolu var. İnsanın ailəsində hər cür hadisə ola bilər. Həyatdır. O qədər sürprizləri var ki! Çalışırsan münasibəti qoruyub-saxlayasan. O da çalışır, sən də çalışırsan. Bəlkə, bundan sonra gələn nəsillər bizim qədər çalışmayacaqlar, bilmirəm. Mən bu barədə çox düşünmüşəm. Məcnuna deyirlər, özünün və Leylinin rəsmini çək. O, yalnız özünü çəkir. Səbəbini soruşanda, deyir, kişi qadının örtüyüdür, qadın görünməməlidir. Bəli, biz ikimiz bir candayıq, daha çox görünən isə odur. Necə deyərlər, Aqil xalq adamıdır, xalqın arasında olmağı xoşlayır...”- söyləyir...

Mətbuatımızın bu günü onu narahat edir. Gənc jurnalistlərin daha çox mütaliə etməsini arzulayır və bu yolda əlindən gələni əsirgəmir.

Deyir ki,- “Bu barədə danışmaq çətindir. Özümə müəllim hesab etdiyim şəxsiyyətlər olub. Mütaliəmi beynimdə sistemləşdirə bilmişəm. Adam var ki, çox oxuyur, lakin tətbiq edə bilmir. Amma mən hər kəsin yerinə də bir söz deyə bilmirəm. Həmişə çalışmışam ki, gənclərə nəsə kömək edim. Özümüzü qorumağı bacarmalıyıq. Bunun əsas yollarından biri də mətbuatdır. Leninin gözəl bir fikri var: "Oxumaq, oxumaq, yenə də oxumaq". İstərdim ki, gənclərimiz çox oxusunlar, oxumağa ərinməsinlər. Arzu edirəm ki, hər şey yaxşı olsun. Bu gün yazılı mətbuatda da, teleməkanda da eyni proses gedir. Ağıllı sözü eşidə biləcək tamaşaçı bu gün yox səviyyədədir. Bizim dövrdə həmişə şairə, sözə inanmaq kimi bir ənənə var idi. Bəzən nəsrin populyar olmadığı dönəmlərdə böyük elmi əsərlər şeir dilində yazılardı. Biz bu gün mədəni mühitdən uzaqlaşırıqsa, düşünürəm ki, o zaman həbsxanalar tikmək üçün vəsait ayırmalıyıq. Əxlaqdan naqis adamların yetişdiyi cəmiyyət qorxulu cəmiyyətdir. Ona görə də mütləq şəkildə ideoloji əsaslar yaratmalıyıq. Təəssüflər olsun ki, televiziyalar şəxsi meyarları nəzərə alır. Amma birinci növbədə milyonların sevgisini qazanmaq lazımdır...”

Bəli, anlayışsız mühitdə yaşamağı bədbəxtlik hesab edən bu xanım, öz həyatından nümunə gətirərək, adamları təhsil və mütaliənin insan həyatında önəmli rol oynadığına inandırmağa çalışır. Onun “Facebook” sosial platformasında dodaqaçıran paylaşmaları isə bir başqa aləmdir. Bir də görürsən ki, elə bir fikir paylaşır ki, adamı həm güldürür və həm də düşündürür...

Bu il İradə xanım üçün yubiley ilidir. Ömrünün 65-ci təntənəsini yaşayacaq, yaxın dostları ətrafına yığıb hesabat verəcək. Düşərli olsun, İradə xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)

Ramiz Göyüş, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Zəlimxan Yaqub fenomeni haqqında çox deyilib, çox yazılıb və hələ innən belə də, əbədiyyətəcən yazılacaq, deyiləcəkdir. O, Azərbaycan ədəbiyyatı  tarixinə öz adını əbədi yazmış nadir söz ustadlarındandır. 

Əminəm ki, onun əsərləri, əsərlərində qoyduğu problemlər, poetik üslubu və dili hər zaman maraqlı və oxunaqlı olacaq, zamanın sərhədlərini aşaraq min illərə gedib çıxacaqdır. Zəlimxan poeziyası oxunduqca, öyrənildikcə daha orjinal, daha aktual, daha maraqlı olacaqdır. Onun yaradıcılığına hansı baxış bucağından baxılmasından, hansı tərəfdən yanaşılmasından asılı olmayaraq sözünün sanbalı, gücü, mənası, ləngəri və ifadə forması, poetikası ilə həmin dövrün oxucusunu heyrətləndirəcəkdir. 

Zəlimxan Yaqubun Qarabağ dərdləri haqqında əsərləri “Şair harayı” kitabında  toplanmışdır. Hər sətrindən, hər sözündən fəryad qopan bu əsərlər əsasən  1990-1993-cü illəri əhatə edir. Həmin illərdə şairin bütün yaradıcılığı sanki bu problemlərə yönəlmişdi. Böyük ədəbiyyatşünas-filosof Yaşar Qarayev şairin qeyd olunan əsərlərinin toplandığı həmin kitabı haqqında yazırdı: “Kitabdakı şeirlər haraydır, gileydir, şairin Atillaya dediyi şikayət, Pənah xana söylədiyi ağı, Xocalıya oxuduğu layladır. Bu ağı və laylalarla Şəhriyarı öz dərdindən hali edir, Cavad xana, Babəkə, Qazan xana ürəyini boşaldır, əzabını bölüşmək üçün şaha, şeyxə və şairə-Şah İsmailə pənah gətirir”. 

İblis yenə fitnəsində, şeytan şərində,

Ağrı canda, nisgil gözdə, yara dərində.

Tağım uçdu, belim sındı Xudafərində, 

Şeyxim mənim, şahım mənim, şairim mənim!

Və ya:

Qanlı bir yuxu gördüm, yuxu yozanım haray,

Ustad Dədə Qorqudum, ulu ozanım haray,

Gəlsin Tüpdağıdanım, Halaypozanım haray,

Qüdrətimə xal düşdü, arıma güllə dəydi.

Ta qədim zamanlardan bu günümüzədək müharibələrdə saz, söz silahla bərabər olub. Zəlimxan Yaqub əsərlərində  şeirini, sözünü yarağa, gülləyə,  mərmiyə, ildırıma, şimşəyə döndərir. Zəlimxan yaradıcılığında söz ordunu ayağa qaldırmağa qadir qüdrət sahibidir:

Haqqın var baş olub, başda durmağa,

Qaldır məmləkəti ayağa, şeirim!

Misralar meydanda mərmiyə dönsün,

Kəlmələr gülləyə, darağa, şeirim!

Qızıldan bahadır hər gün, hər saat,

Gözləmir, heç kəsi gözləmir həyat.

Torpağı silkələ, göyləri oyat,

Sığışma dəftərə, varağa şeirim!

Şair bu mövzuda yazdığı əsrlərdən birini “Vətən yaraları” adlandırıb. Kəlbəcər rayonunun işğalına həsr olunmuş bu poema bir yazının, bir tədqiqatın mövzusudur. Poema bu misra ilə başlanır: “Dedilər ki, bu axşam Kəlbəcər də verildi ”. Müəllif “verildi”kəlməsini görün əsərdə necə təqdim edir:

Birdən birə elə bil,

Duyğularım, hisslərim kaman kimi gərildi!

Söhbətə bax, sözə bax 

Kəlbəcər də verildi...

“Tək bircə Kəlbəcər gedibsə əldən, mənim kimisinə haramdı dünya” deyərək haray çəkirdi Zəlimxan Yaqub:

Necə ola bilər ki,

Bircə günün içində məğlub olsun Kəlbəcər,

Bir daşı, bir qayası tərpənməsin tük qədər?!

Mən buna inanmıram,

Mən bu məğrur dağları məğlub olmuş sanmıram!

Belə olanda şair haray çəkir, fəryad qoparır. Ən uca dağın zirvəsin qalxaraq gur səsi ilə bütün Azərbaycana müraciət edir: “Gözünü yaş yandırıb, qəlbimi qəm tutanlara, ayağı yer, dili söz, əli qələm tutanlara, ağsaqqallara, qocalara, sərkərdəyə, ozana, tariximizi qan içində yaradıb, qan üstündə yazanlara, əri şəhid olanlara, oğul məzarı üstə saçlarını yolanlara, toyu yasa dönənlərə, alışmamış sönənlərə, milyonçuya, rüşvətxora, oğruya, alçağa, baş kəsənə, atasından inciyib, anasından küsənə, qorxağa, fərariyə, kənara çəkilənlərə, aradan əkilənlərə, Vətən adı gələndə arzuları çin olanlara, qeyrətli oğullara, işi ancaq söz olub, söz üstə yarışanlara, qaçqın, köçkün, didərgin, evsiz-eşiksiz qalanlara, dili səssiz, laylasız, əli beşiksiz qalanlara, partiyalara, dəstələrə, dəstəbazlara, qurumlara, hayasız alverçilərə, halal ticarətçilərə, min dəfə soyulanı bir də üstəlik soyanlara, dünya malından ötrü öz doğma qardaşına daldan güllə atdıranlara, min dəfə əziləni yenidən əzdirənlərə, Vətəni qəlbində yox cibində gəzdirənlərə səslənir, onları haraylayır”:

Mən sizi çağırıram,

Mən niyə çağırıram?

Bu çağırış, bu nida, bu səs nə deyir sizə?

Ürəyimi göynədən,

Dodağımı yandıran nəfəs nə deyir Sizə?

Düşünün fikirləşin!

Xəyanətkarları, satqınları lənətləyir Zəlimxan Yaqub: “Çoxu eşşək gəzir hərifləməyə, çoxu yəhərlənmiş hazır at gəzir, Şuşa əlimizdən gedəsi olsa, çoxu kəlləsinə güllə sıxırdı, “maşallah” hələdə salamat gəzir”:

Vaqif! Ey sərvərim, ey tacidarım!"

Başdan Şuşa adlı tacı vermişik!

Şuşanı verməklə düşmən cənginə,

Məkkəni vermişik, Hacı vermişik!

O illərdə şair təkcə Dədə Qorquda,  Qazan xana, Şah Xətaiyə müraciət etmirdı, həm də “Allahım mənə bir ağsaqqal yetir” deyərək  Tanriya müraciət edirdi:

Allahım mənə bir ağsaqqal yetir,

İstər yerdən çıxart, özün bilərsən.

İstər göydən endir, özün bilərsən.

...İstər Cavanşiri qaldır yerindən,

İstər Xətaini təzədən gətir.

...Baş ver, başımızda tac ola bilsin

Ruh ver qolumuzda güc ola bilsin.

...Dönsün nəsillərin ziyarətinə,

Məkkə ola bilsin, Hacc ola bilsin!

...Adamı insana, kütləni xalqa

Tayfanı millətə çevirmək üçün,

Allahım, mənə bir ağsaqqal yetir!

Və 1993-cü ildə Tanrı o, ağsaqqalı Azərbaycana yetirəndə, xalqın təkidli tələbi ilə Ümumilli liderimiz Heydər Əliyev hakimiyyətə gələndə Zəlimxan Yaqub yazırdı:

Addımbaşı  ölümlə çarpışan şirim mənim,

Ölümsüzüm, olməzim, əbədi dirim mənim,

Gur ocaqlar yandıran ocağım, pirim mənim,

Yüz minlərin içində minim yox, birim mənim,

Allah özü də təkdir, baxma meydanda təksən,

Sən qalib gələcəksən!

Lakin qalibiyyətin təmin edilməsi üçün çox iş görmək lazım idi. Ən birincisi isə ordudan, başlamaq lazım idi. Qarabağın qalibiyyəti ordudan keçirdi. Şair haray çəkirdi: Mənə ordu gərəkdir, xəstəyə dərman kimi, mənə ordu gərəkdir, nəfəs kimi, can kimi, mənə ordu gərəkdir, sarsılmaz cahan kimi.

Şair həm də soyuq səngərlərdə Vətənə keşik çəkən, başsız dəstəbaşçıların başsızlığı üzündən canını düşmən gülləsinə güdaza verən əsgərlərimizə müraciətən yazdığı “Əsgər qardaşma məktub” şeiri çox təsirlidir. Onun əsgərlərimizə müraciət formasına diqqət yetirin: Mənim şah damarım, mənim sağ gözüm:

Özün qaz səngəri, özün aç yolu,

Dumandan, gümandan çıxart milləti.

Ən güclü ordunun zərbəsinə dön,

Ən ağır zamandan çıxart milləti,

Qələbə pay deyil, hədiyyə kimi.

Gətirib hardansa verələr sənə.

Özün qazanmasan lənət oxuyar,

Bu dağlar, bu düzlər, dərələr sənə.

Şair bizim Böyük Qələbəyə, Müqəddəs qələbəyə Gün kimi, Ay kimi inanırdı. O, bu qələbənin çox uzaqda olmadığını da hiss etmişdi. Şeirlərindən göründüyü kimi Qarabağ düyününü danışıqlar yolu ilə deyil,  savaş yolu ilə həllini istəyirdi. Ömrünün sonuna yaxın Qarabağ haqqında yazdığı şeirlərdə xalqı, milləti savaşa, döyüşə çağırırdı,”Son saatım, son xilasım, son əlacım hücumdu” deyərək hər bir Vətən oğluna səslənirdi:

Qara buludların yaxasını cır,

Dəli şimşəklərin inadını qır,

Yer kimi silkələn, göy kimi hayqır       

Haydı Vətən oğlu sərhədləri aş,

Savaş istəyirəm, dəli bir savaş.

Hiss edirdi ki, bu “dəli savaş”da qalib olacağıq. Yoxsa bizi babaların ruhu bağışlamaz, gələcək nəsillər bizi başa düşməz, şəhidlərin ruhu od tutub yanar. Ona görə gur səsilə hayqırırdı:

Anam Azərbaycanım! Dayanma məzlum, fağır,

Məzlumların başına göydən od-alov yağır.

Bütün oğullarını səslə, döyüşə çağır,

Bir göz qırpımı belə qiymətli an deməkdir,

Tökülən hər damla qan bir həyacan deməkdir,

Bu gün döyüş meydanı Azərbaycan deməkdir.

Yaxşılara yaxşı ol, yaman ol yamanlığa,

Ana Vətən,hazır ol Böyük qəhrəmanlığa!

Zəlimxan Yqaub həmişə səsi, sözü şeirləri ilə xalqı birliyə çağırırdı. Bu baxımdan onun “Şair harayı” poemasının finalı çox maraqlı və təsirlidir: “Nurlu axşam düşər, qızıl dan olar, qızıl sünbül bitər, qızıl dən olar, millətin dirəyi qızıldan olar, daşlar gül bitirər, qayalar çiçək, bu gün yumruq kimi birləşə bilsək”:

Torpağın dalınca torpaq gedəcək,

Ağacın dalınca yarpaq gedəcək,

Qanımız getdisə canımız gedib,

Baş getdi dalınca papaq gedəcək.

Dünya şirinlikdən daddan çıxacaq,

Papaq unudulub yaddan çıxacaq,

Ləçək bağlanacaq başlara ləçək,

Bu gün yumruq kimi biz birləşməsək!

Zəlimxan Yaqub 2003-cü ildə Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevə həsr etdiyi “Böyük ömrün dastanı” poemasında: ”...Şah İsmyıl Xətayim, igid oğlu, ər oğlu, O, da Heydər oğludur, İlham da Heydər oğlu” deyərək Prezident İlham Əliyevin indi xalqımızı bir məslək, bir amal uğrunda birləşdirəcəyinə və  böyük qələbəyə nail olacağını inanırdı. Şair O günü görməsə də arzuları çin oldu. Cənab Ali Baş Komandan İlham Əliyev bir yumruq kimi birləşdirdi bu xalqı. Ali Baş Komandan, Azərbaycan Əsgəri  və Azərbaycan Xalqı bir yumruğa çevrildi. Birlik rəmzinə çevrilən bu “ Dəmir yumruq” düşmənin başında ildırım kimi çaxdı. Bu birlik Azərbaycan xalqının və dövlətçiliyinin tarixinə qızıl səhifələr yazdı. Milyonlarla insanın arzuları çin oldu. İndi Qarabağ azaddır. Qarabağ Azərbaycandır! Sənin də ruhun şaddır, Zəlimxan Yaqub! Çünki sənin də arzuların çin olub. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İstəkli oxucular. OXUCULARIMIZIN YARADICILIĞI rubrikasında bu gün mən Nigar sizlərə gənc qəzəl həvəskarı Təbriz Babayevin iki qəzəlini təqdim edirəm. Düşünürəm ki, onları bəyənəcəksiniz. 

“Eyləmişəm"

Sevmişəm mən səni, ey yar, nə günah eyləmişəm.

Çəkmişəm dərdini aləmdə fərah eyləmişəm.

Nə qədər vardı günahım, gecələr tövbə edib,

Arsız-arsız onu mən bir də sabah eyləmişəm.

Mürği-dil baği-gülüstanə tərəf uçmaq üçün

Sənin imanını eşq ilə cinah eyləmişəm.

"Bərəkallah" demişəm: atmışam addım sənə mən,

O məqam aləmi-dünyadə fəlah eyləmişəm.

Təqsiri-halımı nihan elədim hər kəsə, çün

Sənə bir-bir danışıb gizli izah eyləmişəm.

Ömrümü məclisi meyxanədə məhv eyləmişəm.

Demə, xülya imiş əslində, naxah eyləmişəm.

Bağladım könlümü könlündə olan sadəliyə,

Eşqimi könlünə, ey yar', nigah eyləmişəm.

Qorxudarmı məni düşman, ya da şeytan tələbi?

Ona imanımı hər vaxtı silah eyləmişəm.

Ola bilsin ki səsim aləmə, Təbriz, yayılıb,

Gecələr fəryad edib, aləmə ah eyləmişəm.

"Gəl oyanaq"

Sevgilim, gəl yenə əvvəlki kimi şən dolanaq,

Hamı xoşbəxt olacaqkən niyə biz qəmdə yanaq?

Bitsin artıq bu yuxu, gəl oyanaq.

Otur əvvəlki kimi xoş sözə başla, söz açıb,

Bizə bir faidə verməz axı yatmaq, göz açıb,

Yenə əvvəlki kimi göz-gözə hər gün dayanaq.

Bitsin artıq bu yuxu, gəl oyanaq...

Sıxsa, bir yol səni qəm-qüssə-kədər, dinmə qəti,

Bizi kim məsxərə eylərsə əgər, dinmə qəti!

Ayrılıqdan bizə kim söz atacaqdırsa, danaq,

Bitsin artıq bu yuxu, gəl oyanaq...

Elə bil sətri dolan köhnə varaqlar kimiyik,

Ya da söz dinləməyən körpə uşaqlar kimiyik.

Böyüyək gəl daha birlikdə olaq, biz calanaq.

Bitsin artıq bu yuxu, gəl oyanaq...

Yenə əvvəlki kimi göz-gözə hər gün dayanaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Elnaz İslamvəndin şeirlərini  təqdim edir.

 Köylü Qız adıyla tanınmış güneyli şairə, Elnaz İslamvənd  1983-cü ildə Təbriz  şəhərində doğulmuşdur. O, 2005-ci ildə pedaqoji fakültəsini Təbriz universitetində bitirmişdir. Şairənin “Bax, mən də köylü qız olmuşam” adlı ilk kitabı 2005-ci il və “Islanmış son duraq” adlı şeirlər kitabı 2017-ci ildə işıq üzü görmüşdür.

 
SALAM VERDİYİM GÜNƏŞ
 
Köçəri quşları sevdin həmişə,
Gəlib qonaq qalıb gedən quşları.
Gələnin cütlədin başmaqlarını,
Bir an dayanmaya belə qıçları.
 
Bir buxça bələdin xatirələrdən,
Olub keçənləri silib-süpürdün.
Sanki biz heç zaman tanışmamışdıq,
Sanki sən deyildin məni öpürdün.
 
Şəhərdən şəhərə boylanmadaydıq,
Mən sizin günəşə salam verərdim.
Görərdin sən orda bir ağac əkdin,
Mən burda meyvəsin əl atıb dərdim!
 
Bilirdim azanız haçağ səslənər,
Kölgənə quş belə qonsa bilərdim.
Baharı dizimə çökdürürdün sən,
Hanı mən gördüyüm? -
                            Borandı, qar, qış!
 
“Sənə gül alımmı?” dediyin gündən,
Gül nədi, başıma kül ələyirsən.
Mən gedən deyildim, özün bilirsən,
Sən məni bu yola itələyirsən.
 
Köçəri quşları sevdin həmişə,
Gəlib qonaq qalıb gedən quşları.
Gələnin cütlədin başmaqlarını,
Bir an dayanmaya belə qıçları.

“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.01.2024)

Famil Hacısoy, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İçimin bir sakit küncünə çəkilib özüm özümlə söhbət edərkən məni daim narahat edən xalqımızın başına gətirilən “1990-cı il qanlı 20 yanvar” faciəsiylə bağlı suallara cavab üçün fikir-xəyal ağuşuna düşdüm və bir anlıq zamanı an sürətli çalxalanmaqda olan aləmi unudaraq düşünəndə gördüm ki, qürbətdə vətəndən ötrü burnunun ucu göyüm-göyüm göynəyən adamlardan çox, vətəndə yaşayıb elindən, obasından ağızdolusu danışan, yurd məhəbbətindən  xəbərsiz, sifət cizgiləri rəngbərəng insanların qismən əhatəsindəyəm.

Kələfinin ucları dolaşıb düyünlənmiş, pırtlaşığının açılışı qəliz bu pərakəndə dünyamızın daş-kəsəkli, eniş-yoxuşlu, həm hamar, həm kələkötür dolaylarında yıxıla-yıxıla, dura-dura hamımız qeyri-ixtiyari zor-xoş zamanın axınına düşüb addımlayırıq. Gedirik ömür payımıza, düşən zamanın qədərindən xəbərsiz. Addımlayırıq özümüz də bilmədən tələsə-tələsə, hər birimizin bəxtənə düşən vaxtın, saatın bir sonu olduğunu bilə-bilə, alın yazısının fərqinə varmadan. Baş alıb gedirik bələkdən kəfənədək, gəlişimizdən gedişimizə qədər olan ömrümüzün qeyri-müəyyən vaxt kəsimində məchulluğa doğru. Hiss və duyğuların həzləri səbəbindən hamımız barışa, əmin-amanlığa, xoşbəxtliyə, firəvan həyat sürmək işığına hamil olmağa fokslanaraq min cür əzab-əziyyətlərdən, müxtəlif növ “zəhmət”lərdən keçə-keçə hansısa tərpəntilər, hərəkətlər sayəsində doğulmuş bugünün qucağında sabahların xətrinə yürüyürük. 

Təssüflər olsun ki, bu həzlərimizdən doğub törəyən hərəkət və tərpənişlər- sülh və əmin-amanlıq, səadət və xoşbəxtlik istəyi adı altında edilən çabalar dünyamızın bir yanında var-dövləti aşıb daşan, çil-çıraqları gözçıxaran billur saraylarda adamların kef-damaqla təmtəraql bol nemətlər içində ömür-gün keçirməklə çətinliklər üzündən səfil-sərkərdan ömür sürənlərin halına biganə yanaşaraq yaşamasına, digər o biri yandasa təlatümlər dolu, qandonduran fəlakətlərə- ətrafına od-alov püskürən müharibələrə, qan-qadalara bais olan işğallara, minlərlə uşağın acından və susuzluqdan taleyinin talanmasına, saysız-hesabsız evlərin sahibsiz qalmasına, neçə-neçə kənd və şəhərlərin, ölkələrin dağılaraq xarabaya çevrilməsinə səbəb olur. 

Bu məqamda Yəhudi əsilli nevroloq Ziqmund Freydin: “İnsan hər zaman xoşbəxt olmaq istəyir və elə buna görə də bədbəxt haldadır” kəlamında düşündüyüm suala geniş mənada cavab tapdım. İnsan xislətinin hər bir an hərəkətdə oldğu üçün Arzu edək ki, insanların bu həzz və istəklərinə səbəb  olan bütün irili-xırdalı, pisliyə, yaxud yaxşılığa yönəlik hərəkətləri bəşərin sağlamlığına, bol-bol sevinç və şadlıq içində təhlükəsiz ömür sürmələrinə xidmət etmiş olsun.

Gəlin inanaq ki, xalqımızın talyində iz buraxmış qara günlər, insanların xislətindəki pisliklər vaxt gələcək yalnız tarixin arxivini zənginləşdirəcək. Bəşər övladının istək və həzləri, nəfs və arzuları ancaq yaxşılığa köklənəcək. 

Elə bir zaman olacaq ki, insanların istək və arzularının yaxşılıq çiçəyinin ətrinin rayihəsi bütün yer üzünü bürüyəcək. Cəmi bəşəriyyət yer kürəsini xilas edəcək, pöhrələri içləri saflaşdıran səadət dolu zövqdən zövq alacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)

Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının Ciddə şəhərində İslam Dünyası Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatının (ICESCO) Milli komissiyaları baş katiblərinin II Məşvərət görüşü və təşkilatın İcraiyyə Şurasının 44-cü sessiyası keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, “ICESCO-da İnnovasiya” mövzusuna həsr olunan Məşvərət görüşündə 3 fəaliyyət üzrə üzv dövlətlərin nümayəndələri ilə ICESCO komandası arasında fikir mübadiləsi aparılıb, yaradıcı ideyalar irəli sürülüb. Bildirilib ki, iclasın nəticələri təşkilatın qarşıdakı illər üçün fəaliyyət planlarının, xüsusilə etik liderlik, insan resurslarına sərmayə, idarəetmə və innovasiya mədəniyyəti ilə bağlı fəaliyyət planlarının hazırlanması üçün əsas rol oynayacaq, üzv ölkələr arasında əməkdaşlığın təşviq edilməsinə imkan yaradacaq.

“ICESCO-nun gələcəyini bizimlə formalaşdırın” mövzusunda keçirilən ilk tədbir iştirakçılar üçün etik liderlik, insan resurslarına investisiya, innovasiya mədəniyyəti və ağıllı xidmətlər üzrə innovativ təşəbbüslərin ideya və təkliflərini təqdim etmək imkanı olub.

“ICESCO strategiyasında innovasiya” adlanan ikinci tədbir ideyalar, məlumat mübadiləsi, potensialın yaradılması və siyasətin formalaşmasında əməkdaşlığın genişləndirilməsi üzrə təşəbbüslər üçün ideyaların yaradılmasına həsr olunub.

Üçüncü fəaliyyət isə üzv dövlətlərin ev sahibliyi edəcəyi əsas qlobal tədbirləri, xüsusən də “Riyad Expo – 2030”, UNESCO-nun Özbəkistandakı Baş Konfransı, Azərbaycanda COP29-u əhatə edib.

Azərbaycanda keçiriləcək COP29-a dair tədbir iştirakçılarına məlumat verilib, COP29-un beynəlxalq layihələrin və təşəbbüslərin qlobal təqdimatı üçün yaxşı platforma olduğu diqqətə çatdırılıb. COP29 çərçivəsində həyata keçirilməsi üçün müvafiq sahələr üzrə komandalar tərəfindən yeni ideyalar da irəli sürülüb.

Məşvərət görüşü işini müzakirə sessiyası ilə yekunlaşdırıb.

İcraiyyə Şurasının iclasında təşkilatın 2023-cü ildə fəaliyyətinə, 2022-ci il üzrə maliyyəyə və üzv ölkələr tərəfindən ICESCO-ya edilən maliyyə töhfələrinə dair hesabatlar dinlənilib, İslam Dünyasının Süni İntellekt üzrə Nizamnaməsi, təşkilatın kadrlar və maliyyə qaydaları sənədi, İcraiyyə Şurasının 45-ci sessiyasının keçiriləcəyi yerlə bağlı məsələlər müzakirə edilib.

Tədbirdə Azərbaycanın da təmsil olunduğu ICESCO-nun Maliyyə Nəzarəti Komitəsinin üzv ölkələrinin komitəyə üzvlük müddətinin uzadılması barədə qərar qəbul edilib. Təşkilatın 2024–2025-ci illər üzrə Fəaliyyət Planı və büdcəsi təsdiqlənib.

Azərbaycan nümayəndəsi çıxışında tədbirlərə yüksək səviyyədə ev sahibliyi etdiyinə və qonaqpərvərliyə görə Səudiyyə Ərəbistanına, Krallığın Mədəniyyət Nazirliyinə və ICESCO-ya təşəkkürünü bildirib.

Bu ilin beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi və ICESCO ilə əməkdaşlıq baxımından Azərbaycan üçün önəmli il olduğu diqqətə çatdırılıb. Qeyd edilib ki, 2024-cü il üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilmiş Şuşa şəhərində “paytaxt ili”nin açılış mərasimi keçiriləcək və il ərzində çoxlu sayda tədbirlər təşkil olunacaq. Şuşanın mədəniyyət paytaxtı elan edilməsinə görə bir daha ICESCO-ya və üzv ölkələrə minnətdarlıq bildirilib, onlar Şuşada keçiriləcək tədbirlərə dəvət olunub.

Bununla yanaşı, qarşıdakı aylarda Bakıda ICESCO-nun regional ofisinin açılış mərasiminin keçiriləcəyi də diqqətə çatdırılıb.

2024-cü ildə Bakıda ICESCO və digər beynəlxalq təşkilatların tərəfdaş olduqları 6-cı Dünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunun və BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflər Konfransının (COP29) keçiriləcəyi qeyd edilib, təşkilat və ona üzv ölkələrin sözügedən beynəlxalq tədbirlərdə iştirakının əhəmiyyəti vurğulanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün saat 19.00-da XX-XXI əsrlər Azərbaycan Rəngkarlığı Muzeyində rejissor Andrey Tarkovskinin “Stalker” filmi nümayiş olunacaq.

Dərhal qeyd edim ki, nümayişin təşəbbüskarı YARAT Müasir İncəsənət Mərkəzidir. Film rus dilində, azərbaycanca subtitrlərlə nümayiş ediləcək. 

Təbii ki, Andrey Tarkovski dahi rejissordur və onun hər bir filminə baxmağa dəyər. 

Bəs “Yarat” “Stalker” filminin hansı səciyyəvi xüsusiyyətlərini tamaşaçılarımız üçün vacib hesab edir? 

“Stalker” filmi ilə dahi rejissor tamaşaçıları insan həyatının mənası haqqında dərin düşünməyə sövq edir. Əlbəttə ki, çoxumuz özümüzü yaşantının gündəlik standart axınına atıb niyə və nə üçün yaşadığımızın fərqinə belə varmırıq. 

Film reallıqla fantastikanın sərhəddində qərarlaşıb. Janrca elmi tantastikadır. Sirli və qadağan zonada, şayiələrə görə, ən əziz arzuların gerçəkləşdiyi bir otaq var. Tanınmış yazıçı və nüfuzlu professor bu otağa getməyə qərar verirlər – hər biri öz səbəblərinə görə, amma bu barədə danışmamağı üstün tuturlar. Onları otağa Zona üzrə bələdçi olan Stalker aparır – o ya dəli-divanədir, ya da yeni imanın elçisidir.

Film 1979-cu ildə çəkilib və olduqca maraqlıdır. 

Bir sözlə, baxmağa dəyər!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.01.2024)