Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Jalə İslamın “Çərçivə?”sinə bir interpretasiya

 

Bir körpə doğulanda ona bir qismət verilir. Hansı ki, həyatı boyunca bir çizgi seçir və o çizgi ilə bir ömür uzunluğunda irəliləyir. Bu qismətin bir digər adını çərçivə qoya bilərik. Çərçivələr məhdudlaşdırır, ya sadəcə qoruyur? Bu bir az mentalitet məsələsini xatırladır mənə. Mentalitet haqda fikirlər də bilirik ki, xalqımız arasında 2 qrupa bölünür. 1) İnsanların azadlığını məhdudlaşdırır. 2)İnsanları pisliklərdən, əxlaqsızlıqdan qoruyur.

 

Əslində, mənim fikrimcə çərçivə həm məhdudlaşdırır, həm qoruyur. Eyni, mentalitet kimi. Düşünək ki, yeni bir telefon alırıq, onu qorusun deyə üzlük çəkirik, xüsusi qab alırıq. Bəs bu da telefonun kamerasını və ya onun cismini müəyyən qədər məhdudlaşdırmırmı? 

Həyatımızda bizim şəxsiyyətimizə, xarakterimizə uyğun seçdiyimiz, bəlirlədiyimiz sərhədlər var. Hansı ki, bunlar bizim ya keçmiş təcrübələrimiz, ya da gələcək qayğılarımızla birbaşa əlaqəlidir. Elə çərçivələr də şəkilləri göstərmək istədiyi qədərini göstərir. Geri qalanını sərhədləyir. Çərçivələrinizi sevin. Onlar sizi, şəkillərinizi, xatirələrinizi özəlləşdirir!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

Zülfiyyə Mirzəyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

 

Dünya ədəbiyyatına adını böyük həriflərlə yazdıran feminist yazar deyərkən ağla gələn ilk insan Virciniya Vulfdur. Həyat kitabının səhifələri qorxu, sarsıntı izlərini bir ömür yanında daşımışdı. Yaşadığı acıların bir səbəbi var idi: dünyaya qadın olaraq gəlmişdi. V.Vulf elə bir çağda yaşamışdı ki, qadınlar və kişilər arasında ayrıcalıq pik nöqtədə idi...

O dönəmlərdə qadınlar təhsil ala bilməzdi, hətta kitabxanaya getmək üçün icazə kağızının olması lazım idi. Gördüyü hadisələrdən sarsıntı keçirən Vulf çarəni qələm və dəftərdə görür, bütün qadınları  “Özünüzə aid bir otağınız və boş zamanınız olsun. Yazın, kişilərin nə deyəcəyini düşünmədən yazın” şuarı ilə yatdıqları yuxudan ayılmağa səsləyirdi.

Valideynlərinin ikinci evliliyindən dünyaya gələn V.Vulf  insanların dua kimi dillərində əzbər etdiyi “qadın xoşbəxtliyi”dən nəsibini almır. İstər ailədaxili yaşadığı sarsıntılar, istərsə də cəmiyyətdə qadına olan münasibət onu dəfələrlə intihar etməyə sürükləyir. Bir çoxu uğursuzluqla nəticələnsə də ömür yoluna məhz intiharla nöqtə qoyulur. Geridə isə nakam ömür və insanlığa bəxş etdiyi əsərlər qalır.

 Yazılan hər bir kitab müəllifin sirli dünyasını özündə əks etdirir. Açıq şəkildə deyə bilmədiyini obrazın rəngarəng dünyası ilə insanlara çatdırır çox zaman həmin insanlar. V.Vulf da görmək istədiyi dünyanı “Özünə aid bir otaq” əsərində oxucularına təqdim etmişdi. Əsərdə təsvir edilən hadisələr, müəllifin acı təəssüf hissi ilə yazdığı sətirlər illər keçməsinə baxmayaraq, öz aktuallığını hələ də qoruyur.

 Yazar olmaq istəyən V.Vulf cəmiyyətin soruşduğu sualla feminist olmağa addım atır. “Bizim qədər istedadlı olduğunuzu irəli sürürsüz. Əgər elədisə, niyə bu günə kimi Şekspir kimi dahi aranızdan çıxmadı?” kəlmələri V.Vulfu incitmiş, günlərlə kitabxanasından çıxmamasına səbəb olmuşdu. Balaca uşaq olarkən Şekspirin itirdiyi bacısını kitabında yenidən canlandırmış, yuxarıda verilən suala onun xəyali həyat hekayəsi ilə cavab vermişdi. Evlənərkən fikirləri belə soruşulmayan bu varlıqların istedadlarını üzə çıxarsalar nələr olacağını göz önünə gətirmişdi. V.Vulf oxuduğu kitablarda onu dəhşətə gətirən hadisələrlə rastlaşmışdı. Əgər qadın ana və ata tərəfindən seçilən oğlanla evlənmək istəmirsə, valideynlər onu döyə bilər,  günlərlə bir otaqda saxlaya bilərdilər. Buna heç kəs dəhşətli hadisə kimi yanaşmazdı.  Hətta dünya belə qadınların tərəfində deyildi. Ona kinayə ilə gülərək “Yazmaqmı?”-deyirdi. “Yazmaq sənin hansı işinə yarayacaq?”- kimi suallar verməklə qadın istedadı bir daha gözardı edilirdi. Vulf göstərir ki, kişilərlə eyni hüquqa malik olmayan qadın təbii ki, Şekspir ola bilməz. Olsa belə, kimsə onu ciddiyə almaz. “Oxumaq, yazmaq qadın işi deyil”- deyib yazıları bir kənara atılardı. Bəli, məhz bu səbəbə görə həmin dönəmlərdə yazan bir çox qadınlar yazılarını kişi adı ilə çap etdirməyə çalışmışdılar.

 Dünyanın hansı bucağına, hansı əsrinə diqqətimizi yönəltsək, bu halların hər ölkədə olduğunu deyə bilərik. Təsadüfi deyil ki, 16-cı əsrdə yaşamış M. Füzuli “Leyli və Məcnun” əsərində qadına iki dəfə ağlamaq hüququ verildiyini söyləmişdi: ailə həyatı qurarkən və yoldaşı öldüyü zaman. Ancaq bu iki halda qadının ağlaması insanlar tərəfindən adi hal kimi qarşılana bilərdi. V.Vulfun toxunduğu məqam-evlənərkən qadının istəyinin soruşulmaması burda da öz əksini tapmışdı. Bir az zamanda səyahət edib 19-cu əsrə gəlsək, qadınların “bilməsi lazım olan işlər”in siyahısı ilə M.Ə.Sabirin “Bəhri-Təhvil” əsəri vasitəsilə tanış ola bilərik. Beləliklə, görünür ki, istər müxtəlif ölkələrdə, istərsə də fərqli zamanlarda qadınların həyatı müəyyən məqamlarda bir-birinə bənzəmişdi.

V.Vulf müxtəlif dönəmlərin qadın yazarları, onların üzləşdiyi çətinlikləri işıqlandırmışdı. Həssas təbiətə malik olan bu yazarların özlərinə aid otağının olmamasından gileylənmiş, yazılarını hər kəsin oturduğu otaqda yazmağa məcbur olduqlarını söyləmişdi. Jane Austenin “Qürur və qərəz” əsərini insanlardan gizlətməyə məcbur olmasaydı daha yaxşı roman alınardımı sualını özünə vermişdi.  

“Kişilər qadınların onlara rəqib olduqlarını bilirlər və buna görə ya ən zəifini, ya da ən cahil olanını seçirlər. Əgər elə düşünməsəydilər, qadınların onlar kimi bilikli olmasından heç vaxt qorxmazdılar”- fikirləri boşuna söylənməmişdi. Bunu doğuran səbəblər dövrün baş bəlası idi. Qəribədir, anadan dünyaya gələn bir toplum, qadını önəmli varlıq kimi görməz, ona şiddət göstərilməsini adi hal hesab edirdi. Təssüflər olsun ki, müasir dövrümüzdə də bu problem qalmaqda davam edir. Bəlkə də, buna görə kitabı oxuyarkən müəllifin bizimlə günümüzdə mövcud olan hadisələri müzakirə etdiyini düşünürsən.

V.Vulf qadınları hər mövzuda kitab yazmağa və pul qazanmağa çağırır. Pul vasitəsilə qadınlar rahat səyahət edəcək, istər gələcək, istərsə keçmiş haqqında düşünəcək, xəyalları suların dərinliyinə qədər enəcəkdir.

 Fikrimizin əvvəlində Şekspirin bacısı haqqında danışmışdıq. Əslində həmin qadın dünyada mövcud olan bütün kişilərə qarşı qoyulmuş, müəqəddəs varlıq kimi əbədiləşmişdir. Həmin qadın sizlərin də, bizlərin də içində yaşayır. Qab yuyan, uşaqlarını yatızdıran bütün qadınlarda ondan bir parça var əslində. Ancaq insanları deyil, onların duyğularını, səmanın əsrarəngizliyini, təbiətin al-əlvanlığını  görsək, həqiqətlərlə üzləşəsək, münasibətlərimizi ancaq qadın və kişi dünyası ilə deyil, reallıqla əlaqələndirsək, həmin xəyali qadın yenidən ətə və sümüyə bürünəcək, yazacaq və yaşadacaqdır...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2.23)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

 

 

 

63-CÜ DƏRC

 

Kim gülümsəyərək cavab verdi:

-Uzun müddət “Oskar”la olmasa da, barı “Qızıl moruq”la mükafatlandırılmamı xəyal edirdim. Görəndə ki, jürilər inadla mənə mükafat vermək istəmirlər, bir erməni priyomu edərək “Qeyri-real blokbaster” filmində çox bərbad bir rol yaratdım. Liza rolu o qədər iyrənc oynanıldı ki, münsiflərdə əsl ikrah oyatdı. O qədər iyrənc ki, “ən pis rol” nominasiyasını mənə verməyə məcbur oldular.

Baş Meydanı gülüş, qəhqəhə sədaları başına götürdü. Neçə gün idi ancaq pis mətləblərdən, ölüm-itimdən, amansız cinayətlərdən qulağı cingildəyən meydanın üzərindəki mənfi aura da sanki çəkilməkdəydi.

Baş Hakim sakitlik yaranan kimi prosesi açıq elan etdi:

-Beləliklə prosesə başlayırıq. Diktorlardan xahiş edirik, müttəhimin, yox, dilim qatlandı belə məlahətli xanıma müttəhim deyərkən, təqsirləndirilən Kim Kardaşyanın tərcümeyi-halı səsləndirilsin.

Diktor xanım əlindəki qırmızı məxməri qovluqla səhnəyə çıxıb qovluğun içindəki kağızı oxumağa başladı:

-Kimberli Noel Kardaşyan, 1980-ci ilin 21 oktyabrında ABŞ-da, Los-Ancelesdə anadan olub, Amerika realiti-şou ulduzu, aktrisa, dizayner, fotomodeldir, həm də, porno industriyada ad çıxarıb, porno-filmlərə çəkilib. İki dəfə ərdə olub boşanıb, hazırda yaşadığı  Saam Uest – onun 3-cü həyat yoldaşıdır. Atası məşhur vəkil olub, milliyyətcə erməni Robert Kardaşyan. Anası amerikalı Kriss Djenner isə tusovka, karnaval və ballarda iştirak edən məlahətli xanım kimi ad çıxarıb. Krisin milliyyəti şotland və hollandla da qarışıqqdır. Kim özü haqda belə deyir: Mən yarı erməniyəm, digər yarım isə holland və şotlanddır. Kim uşaqkən əmək fəaliyyətinə başlayıb, cazibədar olduğuna görə musiqili reklam roliklərinə çəkilmişdir. Bacıları ilə birlikdə “Kardaşyan ailəsi” realiti-şousu yaradıb böyük pullar qazanmağa başlayıblar, 2010-cu ildə bu xanım 6 milyon dollar qazanaraq realiti-şoudan ən çox qazanan aktrisa tituluna layiq görülmüşdür. Qızıl moruq mükafatı barədə artıq burda söylənildi, təkrar etməyəcəyik, onu söyləyək ki, Kim bədən nümayişinə 2007-ci ildə start verib. O, çılpaq halda Playboy jurnalının üz qabığını bəzəyib. Kimin biznes fəaliyyətindən onu qeyd edək ki, bacıları Kortni və Xloi ilə D-A-S-N butiklər şəbəkəsini açıb, dizaynlı çantalar, zərgər məmulatları, ayaqqabı və qadın şlyapaları, dəbli qadın aksessuarları satmaqla məşğuldurlar. Kim və bacılarının daha bir qazanc yeri etnik stildə Bebe paltarları istehsalıdır. Bu paltarların əsas dəb xətti açıq-saçıqlığı, seksuallığıdır. Kim həm də “Kim Qardaşyan” ətirlərinin istehsalçısıdır. O bir çox plastik əməliyyatlar keçirib, hətta sinə və taz hissəsinin  böyüdülməsi əməliyyatı dünyada ilk dəfə onun adı ilə bağlanır. Kimin mum fiquru Nyu-Yorkdakı Madam Tyüsso muzeyinə qoyulub. O, mahnı oxumaqla da özünü sınayıb. O, avtobioqrafik əsər yazaraq öz gözəlliyinin sirrini də insanlarla bölüşüb. Bu xanım çox nüfuzludur, hətta Amerika prezidenti Donald Trampla görüşüb həbsdə olan 63 yaşlı narkotik alverçisinin azadlığa buraxılmasına nail olub. Kimin dörd övladı var.

Diktor əlindəki kağızın arxa hissəsinə boylandı, yazı bitmişdi. Odur ki, Baş Hakimin “Bəs ittiham?” sualı cavabsız qaldı. Bu suala onun qocaman həmkarı cavab verdi:

-Möhtərəm Baş hakim, möhtərəm tamaşaçılar. Kim Kardaşyanın ittiham aktını indicə səsləndirəcəyəm, amma Kim Kardaşyana bir sualım var. Madam Kardaşyan, siz ermənicə kifayət qədər bilirsiniz, soyadınız nə anlam daşıyır? Erməni dilində “kardaş” nə deməkdir?

Kim Kardaşyan gözlərini döydü, bu vaxt hakim gülümsünərək söylədi:

-Bax türkcə bilsəydiniz, onda xəbəriniz olardı ki, “kardaş” türk sözüdür, ailədəki oğlan övladına deyilir. Heç də yaxşı iş görmürsünüz, möhtərəm madam Kardaşyan. Hər şeylərini – torpaqlarını, musiqilərini, mətbəxlərini, soyadlarını belə mənimsəyib, üstəlik türklərə dava açırsınız.

Hakim tamaşaçıların gurultulu alqışları altında nitqini yekunlaşdırdı:

-Əziz proses izləyiciləri, xahiş edirəm diqqətlə qulaq asasınız. Əvvəla, onu deyək ki, Kim qədim dövrlərdən üzü bəri ən böyük cəzaya məruz qalmış əxlaqsızlıqda ittiham olunur.

Yerdən narazılıq sədaları eşidildi, Kim özü yerindən replika atdı ki, porno industriyada çəkilmək niyə əxlaqsızlıq olsun ki?

Hakim davam etdi:

-Kim Kardaşyan 2006-cı ildə seks-skandalla ad çıxardı, o, ev pornosu sahəsində Peris Hiltonu ötüb keçdi, boyfrendi Rey Ceem ilə yataq macəralarını gizli çəkib internet hüdudlarında yayılmasını təmin etdi. Bununla da məşhurlaşdı. Hazırda bu xanımın ən müxtəlif porno saytlarda, əsasən də Pornhub.com saytında porno görüntülərinə milyonlarla insan tamaşa edir. Bu görüntülərdə ənənəvi klassik seks belə yoxdur, qeyri-ənənəvi iyrəncliklər yer alıb. Dünyanın hər bir guşəsində milyonlarla yeniyetmə bu biabırçılıqlara tamaşa edib pozulurlar, mənəvi zərbə alırlar. Onun ikinci cəzalandırılması zərurəti: Bu şəxs qazandığı pulların 10 faizini rəsmən xeyriyyəşiliyə sərf edir, bu xeyriyyəçilik isə buna daha çox lüzum duyulan kimsəziz uşaqlara, xəstələrə, yoxsullara aid deyil, erməni lobbiçiliyinin maliyyələşdirilməsinə, erməni millətçiliyinin təşəkkül tapmasına xidmət edir. 2015-ci ilin 8 aprelində Erməni genosidinin 100 illiyi deyilən saxta tarix günündə bu xanım tarixi vətəni sayılan Ermənistana getməklə dünyanın diqqətini bu saxta tarixə cəlb etmişdir. Üstəlik, lap bu günlərdə - iyul ayının 14-də erməni ordusu Azərbaycanın Tovuz bölgəsinə hücum edərkən sosial şəbəkə hesablarında aqressora tərəf durmuş, işğalçıya haqq qazandırmışdır. Hər postuna 5 milyon insan baxmış, münaqişənin kökünə bələd olmayan həmin insanlar öz torpaqlarını qoruyan azərbaycanlıları günahkar, təcavüzkarı isə haqq yolçusu saymışlar.

Kim Kardaşyan yerindən dik atıldı:

-Mənim bütün fəaliyyətim qanunla tənzimlənir, hər şey hüquqi müstəvidədir, qanundan kənar heç bir şey etmirəm. Məni nədə günahlandırırsınız ki? Vətənpərvərəm? Kim vətənini sevməz ki? Vətənimi müdafiə etdiyimə görə məni bəlkə həbs edəsiniz? Bu ki tam absurddur. Tam məntiqsizlikdir. O ki qaldı ittihamın ikinci tərəfinə, seksə, seks – cinayət deyil, seks gözəllikdir. Möhtərəm hakimlər, bəlkə siz bunun dadını bilmirsiniz, mən məmnuniyyətlə bunu sizə dadızdıraram.

Baş Meydanı qəhqəhə sədaları başına götürdü, Baş hakimlə gənc hakimin də dodaqları qaçdı. Amma yaşlı hakim bərk əsəbi halda səsini qaldırdı:

-Lazım deyil öz əxlaqsızlığınıza bizi də sürükləyəsiniz.

Kim yenə söz altında qalmadı, dedi, cənab hakim, siz qocasınız, yəqin impotentsiniz, amma digər iki hakim gəncdirlər, onların adından danışmayın, onlar, çox güman mənimlə yataq bölüşdürməyi istəyərlər.

Baş Meydanı yenidən qəhqəhə sədaları bürüdü. Baş Hakim də uğunub getdi, öncə onun özünün, ardınca da tamaşaçıların sakitləşməsi üçün xeyli vaxt lazım gəldi. Nəhayət, Baş Hakim mikrofonunu işə saldı:

-Əziz tamaşaçılar, nə qədər etsək də bizim bugünkü prosesimiz bir şou xarakteri aldı, ciddilikdən tam uzaq oldu. Bəlkə  Kim Kardaşyan xanıma Divan bu gün cəza kəsməsə yaxşıdır?

Tamaşaçılar uğuldadılar.

Baş Hakim tamaşaçılar dayanan kimi  üzünü Kim Kardaşyana tutdu:

-Xanım Kardaşyan, məşhur bir olay var, burada da təkrarlandı, siz 2006-cı ildə seks-skandalla ad çıxardınız, ev pornosu biznesi sahəsində Peris Hiltonu belə  ötüb keçdiniz, boyfrendiniz Rey Ceem ilə yataq macəralarınız gizli, onun xəbəri olmadan çəkilib internetin hüdudlarını fəth etdi. Peris bundan şok yaşadı, uzun müddət özünə gələ bilmədi. Sizsə alovlu bəyanatlar verərək sizin yataq səhnənizi paylaşan porno saytları tənqid etdiniz. İndi iş işdən keçəndən sonra sizdən səmimi cavab almaq istəyirəm. Doğrudandamı sizin Perislə seksinizin videoya çəkilməsindən xəbəriniz yox idi? Doğrudanmı bu sizə bəd bir sürpriz oldu? Yoxsa bu da bir erməni priyomuydu?

Kim gülümsədi:

-Əlbəttə ki, erməni priyomuydu. Mən buna həftələrlə hazırlaşmışdım. Düzdür, Rey bundan itirdi, amma mən sonrakı porno aktrisalıq yolumda böyük bir təkan əldə etmiş oldum.

Baş Meydanı yenə uğultu səsləri bürüdü. Baş Hakim yanlarında oturan hakimlərlə xırda bir məşvərət elədi, yaşlı hakimin ara-sıra görünən qəzəbli mimikasının fonunda o özü və gənc hakim gülümsər mimikalarını heç cür yiğişdira bilmirdilər. Tamaşaçılar Kim tərəfə replikalar, suallar yağdırırdılar, o isə heç bir kompleks nümayiş etdirmədən hamını cavablandırmağa çalışırdı.

Nəhayət Baş Hakim prosesi davam etdirdi:

-Əziz Divan üzvləri, çox əziz tamaşaçılar. Erməni xalqını qorxudan 10 səbəbi xatirlayın, günlər öncə proses başlayanda bunları sizə səsləndirmişdik. Bunlardan biri nə idi?  İlahə Anaid kultu. İş ondadır ki, ermənilər xristianlığın qəbuluna qədər İlahə Anaidə səcdə edirdilər, bunu isə Qədim dövr tarixi fahişəlik sanır, İlahə Anaidi fahişəlik rəmzi hesab edir.

Erməni vəkillər və müdafiəçilər bir ağızdan “Biz etiraz edirik” deyə çığırışdılarsa da, onlara məhəl qoyan olmadı. Baş Hakim nitqini kəsmədi:

-Anaid məbədlərində əsl fahişəliyin tüğyan etdiyini qədim kitabələr iddia edir. Erməni qızlar əcnəbi kişilərə bədənlərini satırmış, daha çox bədən satanlar məbəddə yüksək rütbələr alırmış. Ermənilər utanc gətirən bu faktı indi danır, İlahə Anaidi fahişəlik rəmzi deyil, Məhsuldarlıq rəmzi kimi qələmə verməyə çalışırlar. Pornoulduz Kim Kardaşyana isə səcdə gətirir, onu milli sərvətləri hesab edirlər. Qoy Kim Kardaşyan cəza almasın, Əsas dünyaya qayıtsın, öz zərif cüssəsi ilə ermənilərin Anaid kultunu davam etdirməsini dünyaya sübut etməkdə davam eləsin!!!

Bu dəfə tamaşaçılardan gülüş sədaları əvəzinə ani heyranlıq reaksiyası gəldi, ardınca da onlar Baş Hakimin reallığı ən doğru əks etdirən qərarını ayaq üstündə hey alqışladılar. Kim Kardaşyan bilinmirdi qalib, yoxsa məğlub ədasındaydı, oradakı fanatlarına avtoqraf verə-verə görünməz oldu, tamaşaçılar yavaş-yavaş dağılışmağa başladılar. Beləcə axırıncıdan əvvəlinci proses də bitmiş oldu. Səhərisi gün hamının intizarla gözləyəcəyi proses olacaqdı. Tamaşaçılardan müttəhimin adı gizlin saxlanılsa da, çoxuna bu ad artıq sızmışdı: Zori Balayan!

Özlüyümdə onu da deyim ki, mən müəllif olaraq hətta ən qatı manyakın, seriya qətllərinin müəlliflərinin tökdükləri qana Balayan qədər susamasının indiyədək şahidi olmamışam.

 

(Davamı var)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün təqdim edəcəyin uğur formulunu Amerikanın Qellap institutunun alimləri ortaya qoyublar. Bu uğur formulu «Amerikada kim kimdir» adlanan məlumat kitabındakı 1500 məşhur insanın respondent qismində sorğu-sual edilərək mövqeyinin, xarakterik əlamətlərinin araşdırılması nəticəsində ərsəyə gəlib. Araşdırma ən uğurlu insanlarda 9 ümumi vacib xüsusiyyət ortaya çıxarıb ki, bu xüsusiyyətlərin cəmini də Qellap institutu alimləri uğur formulu kimi təqdim ediblər:

1.     Sağlam fikir.

Rəyi soruşulanlar arasında sağlam fikrə malik olmaq ən çox yayılmış xüsusiyyətdir. Respondentlərin 61 faizi bildirib ki, sağlam fikir onların uğur qazanmasında çox vacib faktor olub.

Çoxları üçün sağlam fikrə malik olmaq – gündəlik işlər barədə optimal və konkret qənaətəgəlmə anlamı verir. Bunun üçünsə bütün kənar fikirləri kənara atıb bu və ya digər hadisənin kökünə baxa bilmək vacib şərtdir. Bəs sağlam fikrə malik olmaq anadangəlmə keyfiyyətdir? Respondentlərin fikrincə, bu keyfiyyəti insan özü özündə inkişaf etdirməlidir. Ona malik olmaq yollarından biri də başqa insanların təcrübəsindən, eləcə də öz səhvlərindən öyrənə bilmək bacarığıdır.

2.     Öz işinin bilicisi olmaq.

Səsvermədə ikinci yer tutan xüsusiyyət. Məşğul olduğun işi dərindən bilmək qədər heç bir şey uğur qazanmağa kömək edə bilməz. Bu, sənin biliklərinin sığortalanması, mövcud risklərin minimum səviyyəyə düşməsi deməkdir. Peşəkar bilikləri almaq prosesi daim, hətta ən yüksək zirvələri fəth etdikdən sonra da davam edir.

Uğur qazanmaq üçün bunu inadla istəməli, qazananda isə qoruyub saxlamağı bacarmalısan.

3.     Öz gücünə inam.

Böyük uğur qazanan insanların əksəriyyəti, əsasən, öz qabiliyyət və bacarıqlarına, bir sözlə, öz baqajlarına güvənirlər. Bu güvənmə öz gücünün təsdiqi ilə yanaşı, həm də cəsur hərəkətlərə doğru qətiyyətli irəliləyiş əzmi də gətirir. Bilik və bacarıqla yanaşı məqsədə çatmaq üçün saatlarca usanmadan, inadla işləməyə dözüm və iradə də lazımdır.

4.     Yüksək səviyyə.

Nailiyyətlər əldə etmək üçün yüksək inkişaf səviyyəsinə malik olmanın da əhəmiyyətli rolu var. Bu səviyyəyə çatmaq – mürəkkəb konsepsiyaları cəld mənimsəmək, onların sürətli və dəqiq analizini apara bilmək üstünlüyü verir.

Respondentlərdə yüksək inkişaf səviyyəsini təmin edən üç element olaraq isə bunlar müəyyənləşdirilmişdir: dərin söz ehtiyatı, yaxşı mütaliə qabiliyyəti, yaxşı yazma qabiliyyəti. Məlum olmuşdur ki, sorğuya ayrılan bir il ərzində respondentlərin hər biri orta hesabla 19 kitab oxumuşlar ki, bunların da 50%-i bədii ədəbiyyat olmuşdur.

5.     İşi sona çatdıra bilmək qabiliyyəti.

Bu xüsusi qabiliyyət də uğurlu insan olmaq üçün ən vacib qabiliyyətlərdən hesab olunur. Qarşıya qoyulan məqsədə özünü tam həsr etmək – uğurlu nəticəni təmin edən şərtlərdən ən başlıcaları sırasındadır.

Rəyi soruşulanların böyük əksəriyyəti özlərinin işi sona çatdıra bilmək qabiliyyətlərinin üç keyfiyyət hesabına formalaşdığını etiraf ediblər: təşkilatçılıq istedadı, yaxşı iş vərdişləri və əzmkarlıq.

Məsələn, bir fizika üzrə professor öz uğur formulunu belə izah edib: «Gərgin əmək+özünçün bu əməyin ritmini qura bilmək qabiliyyəti».

Həmin professor etiraf edib ki, həftədə 100 saat işləyir.

Qellap institutu alimləri bu 5 əsas faktordan başqa uğura zəmin yaradan 4 köməkçi faktorun da adlarını çəkirlər;

6.     Rəhbərlik edə bilmək qabiliyyəti;

7.     Yaradıcı potensial;

8.     Kolleqalarla qarşılıqlı münasibət;

9.     Bəxtigətirmə.

Amerika alimləri ortaya çıxardıqları uğur formulunu öyrənə biləcək və təqdim etdikləri şərtlərlə təklif edəcəyi şərtlər üst-üstə düşən hər bir iddialı şəxsə tezliklə «Kim kimdir» məzmunlu kitablara düşməyi arzulayırlar.

Gözəl arzudur, əlbəttə.

Beləliklə, biz bu hissədə bir fərdin və fərdlər toplusunun uğura aparan xüsusiyyətlərindən, eləcə də uğur şərtlərindən ibarət ən bəsit uğur formulları ilə tanış olduq.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbəRamil Əhmədindir.

 

 

PİŞİK KÖLGƏSİNDƏN BAŞLADI GECƏ...

 

Sakit, kimsəsiz küçə.

Pişik kölgəsindən başladı gecə...

Çatmadı köməyə

Otuz iki hərfin bircə dənəsi,

Çözülmədi bu əlifba bilməcəsi...

 

Uçub getdi

dilimin ucundakı qışdan

Unudulmağın isti qoynuna

qaranquş sözlər...

Hanı söz?

Hansı söz?

 

Necə tapım o sözü?

Necə deyim həsrətimi?

Necə deyim səni sevdiyimi,

sənə öldüyümü?

Gözlədiyimi – bu ömrə gələsən deyə,

Gizlədiyimi – özüm belə bilməyim deyə...

Necə, necə, necə?

Pişik kölgəsindən başladı gecə...

Susdu kökdən düşmüş piano səsi,

Su qatılmış pivələrlə keçən yay da bitdi,

Sentyabrla gəldi payız.

Bir halımı düşün –

oktyabrsız, noyabrsız, yalqız...

 

Sənsiz bir saat keçməzkən,

gün necə keçir, həftə, ay necə?

Keçir bir-birini təkrarlayan addımlar,

Keçir küçəmizdən qərib adamlar...

Bəlkə, sən də gəldin,

Gəldin, bəlkə, bu gecə...

Bəlkə, bəlkə, bəlkə də...

 

Pişik kölgəsindən başladı gecə...

 

 

SÖYKƏNMİŞƏM SƏSİNƏ

 

Gözlərin azanımdır –

Gündə min yol məni sevgiyə çağıran...

Könlüm sənə səcdədə,

Qəlbim qəlbinə sonsuz bir rüku...

Bu sevda nə sevdadır belə? –

Sultanlığı olmayan bir quyu...

 

Adın dodağımda dua kimi səsləndi,

Yaxşı olmağıma bəsdir bir “Necəsən?”in,

Gül qoxudu gülməyin.

Gəmiləri torpaqdan keçirən

Fatehin inadkarlığıyla

istədim səni!

 

Səndən məcburi köçkün bədənimi

harada gizlədim, vətənim mənim?

Harada yoxa çıxsın bu canım ki,

qurtulum bir kimsə olmaqdan?

Mən bu dünyada heç kim olmaq istəyirəm,

Bircə sənin nəyin olum, bilmirəm...

 

Ayaqlarımın gücü yox,

söykənmişəm səsinə...

Uzun gecələr

həsrətindən çəkilmir,

söykənmişəm səsinə,

Səsinin dəydiyi sözləri bir-bir öpmək istəyir könlüm.

O sözləri söz edən hərfləri bir-bir bağrıma basmaq,

Hər kiçik zərrə qədəriylə sevmək səni.

 

Qaldırdım bütün ağ bayraqları

Eşq cəbhəsində,

Təslim, təslim,

Təslim bu sevdaya!

Söykəndim səsinə,

Quşlara dedim şükranlığımı,

Çatdırsın səni mənə verənə –

aləmlərin Rəbbinə...

        

 

CAN SIXINTISI

 

Sərinliyin

yuxu kimi çəkildiyi bu şəhərdə

ən uzun küçəydi avqust!

 

Küçələrindən qadınlar keçməyən bu şəhərdə

Kişilər bir-birini doğmuşdu,

Kişilər bir-birindən doğulmuşdu sanki.

Bir-birlərini çoxaltmışdılar bina kölgələrinin altında

və əlbəttə, mümkün bütün xanalarda...

Çocuqlarsa günəşin uşaqlarıydı

və ailə-məişət zəmininə dözməyin çölündə kaktusuydular!

 

İşsizliyin doğurduğu sərgərdanlığa hamilə kişilər keçirdi yollardan,

İnanmışdım gözləri boşluğa açılan bu kişi pəncərələrin bir-birini doğduğuna.

Maşının altında yavrularını yalayan dişi qonur pişik xatırladırdı bircə

bir qadından doğulduğumuzu!

Bircə o xatırladırdı bir zamanlar anamın olduğunu,

Atasız doğulanlar olsa da, anasız heç kəsin olmadığını deyirdi tarix!

Maşının sahibi bir dərisi yanmış,

sonsuz bu avqust şəhərində

dişiliyini göstərməyə başqa bir yer tapmadığı üçün pişiyi tənbehləyirdi,

vurğusu ikinci hecaya düşən "miyov"ları sözə çevirdiyimdən gülümsəyirdim.

Adamdan daha çox

yeriyən tər damlasıydı o kişi

və hər gecə yatağındakı çiçəyi tərlə sulayırdı.

Məhəllədə hansı uşağı öpsəm, duz dadırdı.

 

Günorta – məmurun nahar fasiləsi,

Axıb keçən maşınların qupquru cansıxıcı səsi,

Qonşu pəncərədən gələn upuzun bir sol, lya, si,

Üzündə təbəssüm donmuş şəhərin dəlisi,

Tül pərdələrin ardındakı gizlin baxışlar,

Yayılan pıç-pıçlar, dedi-qodular,

Kölgəsini qovalayan uşaqlar,

Yarpağı titrəməyən,

Yarpağı soyuqqanlı qatilin əlləri kimi titrəməyən ağaclar,

Gözlərinə baxa bilmədiyim yandırıcı bir günəş,

Çayımın rəngsizliyində gülümsəyən evin qadınsızlığı,

İş yorğunluğu, baş ağrısı, fanilik duyğusu və qan azlığı,

Ruhumu saran dibsiz bir can sıxıntısı –

Hamısı, hamısı, hamısı, hamısı, hamısı,

İçimə gömdüyüm sözlərin ən qırmızısı,

İçimdə gömdüyüm sözlərin, de,

hansı ən çox yaraşar bu şeirə,

hansı, hansı, hansı, hansı, hansı?

 

Sərinliyin

yuxu kimi çəkildiyi bu şəhərdə

ən uzun küçəydi avqust!

 

Sərgərdan kişilərə hamilə yollar!

Balkona düzülmüş dibçək gülləriydi qadınlar!

Kölgəsiylə oynayan məsum uşaqlar!

Ac pişik yavrular! Ümidsiz qocalar!

 

Bitməyən sonsuz bir avqust şəhərində

Yetir məni vüsala avqustun sentyabra həsrətindən!

Ey küçəyə səpilən günəş şüası

Qucaqla məni

bədənimin D vitamin əksikliyindən!

 

 

GƏLMƏDİN

 

Mən əlləri göylərə açılan əkinçi ümidiylə gözlədim səni,

Sən suya həsrət çöllərə yağmayan yağışlar təki unutdun məni.

Unutma məni, çiçəkləri açdı bağçamın hər yerində,

Qurudu səni sevmələrin yaşıl sevdası,

Sən gəlmədin.

 

İrqçi bir məmləkətdə

afro-amerikan ümidləriydi bəslədiyim.

Gülüşlərim də qaraldı, dişlərim də,

Sən gəlmədin.

 

Ayaqlarım bezgin bədənimi daşıdı işlə ev arasında...

Yoruldum kartof və kotletlərin dünyasında yaşamaqdan…

Tənhalığıma uyğun başqa bir tənhanı axtarmaqla keçdi illər,

Telefona gömülmüş başlar metropolunda

Telefona gömülmüş bədənlər çoxluğundan usandım.

Ürəyim kimsənin keçmədiyi işıqsız bir arxa küçədir indi,

Çünki

Sən gəlmədin.

 

Çiçəkli süfrələr açdım,

Güllü pərdələr asdım,

Sən gəlmədin,

Çiçəkli süfrələrin,

Güllü pərdələrin

Nə anlamı qaldı daha?

Soldu hamısı.

Misralarımı bölən ver/gül

Gülündən soldu...

Sən gəlmədin.

 

 

BİRCƏ HƏRF

 

Bu qədər sevgilərin içində

kiminsə sevgisi itkin düşüb elə bil.

Bu qədər səsin içində

hansısa doğma bir səs yox,

Bu qədər adamın arasında kimsə çatmır.

Əslində,

bu qədər sevgilər, səslər, adamlar artıqdı.

İndi bizə lazım olan sevginin, səsin, adamın sonuncu parçasıdı.

Və xoşbəxtliyə bircə hərf çatmır – o...

 

Azadlığım

 

Sənlə gedə bilmədiyim

bütün parklar

ağaclardan hörülmüş həbsxanalardır.

 

Sənlə gedə bilmədiyim

Bütün şəhərlər

Binalardan hörülmüş həbsxanalardır.

 

Sənlə gedə bilmədiyim

bütün küçələr

adamlardan hörülmüş həbsxanalardır.

 

Sənlə üzə bilmədiyim

bütün dənizlər

sulardan hörülmüş həbsxanalardır.

 

Sənsiz

məhbusam

ağaclar, binalar, adamlar, sular arasında...

 

Hardasan, mənim azadlığım?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

 

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Üzümüzə gələn 2024-cü ilin yanvar ayından etibarən yazıçı Varisin müxtəlif illərdə ən çox satılan 5 kitabı yeni tərtibatda  işıq üzü görəcək:

“Bir ovuc torpaq”

“Son məktub”

“Yaşıl üzlü gündəlik”

“Əzilmiş fotoşəkillər”

“Yolayrıcında azıb qalanlar”

 

Bu, həm oxucuları kitab bazarına dolan keyfiyyətsiz pirat nüsxələri almaqdan xilas edəcək, həm də kitablara olan təlabatı tam ödəyəcək. 

Kitab industriyamızda özünə möhkəm yer tutmuş, “Hədəf” qrupuna aid “XAN” nəşriyyatı ilə yazıçı arasında çoxillik müqavilə imzalanıb. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Elə məhz indi beynimdəki kiçik fraqmentləri bir araya toplayarkən fərq etdim ki, əksik parçalar var və mən hafizəmə nə qədər hakim kəsilsəm də, onları müəyyən edə bilmirəm. Yaşanan hər anın ağ-qara boyalar ilə xatirələrə həkk olunmasına rəğmən həmin anların yaşatdığı yaxşı, yaxud pis hisslər yeniliyini qoruyub saxlamır. Sanki tarix tilsimli boyaların ahəngində öz mövcudolma halını unudur. Amma bir hal məlumdur ki, o, ümid etməkdən də boyun qaçırmır. Bütün bunlar sənə boş görünə bilər, hətta mənə səfeh gözü ilə baxa bilərsən.

 

Əmin ol ki, mən bütün bunlara rəğmən sənin aşağıda yazacaqlarımı bilməyini istəyirəm.

Zamanında üsyanlar etdiyin hər şeyi bu gün sakit qarşılayırsansa, deməli sən özündə önəmli bir xüsusiyyəti tərbiyə etmisən. Bu, qəbul etməkdir. Qurduğun örnək çərçivədə isə keçmişin hər hansısa bir anını sənə xatırladan təbəssümdən savayı bir şey olmur. Deyirlər ki, çərçivəni adama xatırladan sınan şüşəsi olur. Hansı ki, xatırlanması ilə unudulması bir olan həmin şüşə...

Amma mən belə düşünmürəm. Hər şəkil sənin içində böyütdüyün kiçik və xoşbəxt bir dünyanın üzündə yaratdığı dərin gülüşü özündə əks etdirir və həmin dünyanı bütün itirilənlərə rəğmən qoruyan sadəcə çərçivədir.

"Hər şeyin bir sərhəddi var"- deyiminin mənası tamamilə budur. Hər son öz sərhəddini qoruyur..., hər son öz çərçivəsində dustaqdır...

Hər şey bununla bitmir. Cavablamağını istədiyim bir sualım var. Şəkillərmi çərçivəyə sığmaq üçün var, yoxsa çərçivələrmi şəkilləri məhdudlaşdırmaq üçün?!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Sara Nacinin   şeirlərini təqdim edir. 

 

 

Sara Naci kimi tanınan Sara Məhəmmədi əfqan əsillidir və 1990-cı ildə Tehranda anadan olub.  1990-cı ildən şeir yazmağa başlayıb və 1998-ci ilin mayında “Səssiz keçidlər” kitabını nəşr etdirib.  O, hazırda Tehranda yaşayır və kino rejissorluğu üzrə təhsil alır.

 

 

QIRMIZI MEYVƏ

 

Kədərlə yuxarı baxdı

Qırmızı bir meyvə dərdi

Kökləri yerin dərinliklərini axtarıb və günahkarların qanını soran

Böyük bir ağacdan

Və bütün fəsillərdə

Şeytanların başlarını

Meyvə verir

Bir cəhənnəm arxın qırağında oturdu

Və meyvəsini dişlədi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.11.2023)