“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güneydən gələn səslər rubrikasında portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla bu gün sizləri Rəsul Qədiri ilə görüşdürür. 

 

Rəsul Qədiri 1969-cu il fevralın 7-də Təbrizdə dünyaya göz açmışdır. Dörd yaşındakən ailəsi ilə birlikdə Miyana şəhərinə köçüb ilk və orta məktəb dərslərini o şəhərdə oxumuşdur. 1989-cu il Tehran Tibb elmləri universitetinin Laboratoriya  elmləri sahəsinə alınıb təhsilinin ardını tutmaq üçün oraya gedibdir. Tehranda yaşadığı illərdə, Laboratpriya elmlərinə özəl dərsləri oxumaqla yanaşı, Tehran universitetində proffesor doktor “Hüseyn Məhəmmədzadə Sədiq”in ustadlığı ilə qurulan “Aazərbaycan türkcəsi dil və ədəbiyyat” kursuna fəal qatılaraq, ana dilini öyrənib mənimsəməyə başlayıbdır.  

O 1991-ci ildən şeir formasında yazıb yaratmağa başlasa da, üç ildən sonra yaradıcılığına uzun bir müddət ara verərək, daha çox ailə məişətinə və vaxt ayıra bildiyi çağlar isə oxumağa üstünlük veribdir. 2014-cü il bir daha qələmini əlinə alıb həm şeir, həm də düzyazı (nəsr) formalarında əsərlər yaratmağa başlayıbdır.  

Şair-yazardan bu günə kimi çeşidli dərgilərdə çap olan söyləşi, hekayə, şeir və məqalələrdən əlavə, üç ünvan hekayə kitabı (“Gül axıtdı” 2015, Təbriz-Əxtər, “Dilmanc” 2017, Təbriz-Bahardoxt, “Ölməzlik” 2018, Kərəc, Şani) da yayılıbdır. 2019-cu il onun iki ünvan uşaq ədəbiyyatı içərikli kitabı da çap olubdur (“Bubbular, kirpilər və ilan” və “Yalqız yarpaq”, hər ikisi Təbriz- Nizami gənceyi yayın evi).  

Bunlara Rəsul Qədirinin 2018-ci ildə, latın əlifbası ilə Bakı şəhərində “Elm və təhsil” intişaratı tərəfindən çap olmuş “Tanrı bilsin bir də könül” ünvanlı şeir toplusunu da artırmaq olar. Həmin il (2018) Güney Azərbaycanın 114 şairindən əsərlər içərməkdə olaraq Bakıda, “Mirzə İbrahimov” fondunun yardımı ilə çap olub yayılan “Günümüzün Güney Ədəbiyyatı Antologiyası-poeziya” kitabının çapında əmkdaşlıq edib, baş məsləhətçisi və editoru kimi iştirak edibdir.  

2020-ci il isə Bakı şəhərində həmin fondun yardımı ilə uşaq ədəbiyyatına özəl, “Güney Azərbaycan Uşaq Ədəbiyyatı Antologiyası” kitabının çapında da əməkdaşlıq edərək, kitabın baş məsləhətçisi və editoru olmuşdur.

2023-cü il “Yoluxma” adlı ilk romanı “Həkim Nizami Gənceyi" yayın evində çap olub oxucularına sunulmuşdur.

Rəsul Qədiri bu gün Təbrizdə yaşayır.

 

 

AZADLIQ

 

Gələrkən yolunu meşəyə çevir

Orada yüksələn ağlacları gör

Onlara yurdumun sonalarından,

Haqqına dirənən qızından danış

Tarixə yonulan ölməz, pozulmaz,

Qızların əbədi izindən danış  

 

 

Gələrkən yolunu qayalığa sal

Orada dik duran qayalara bax

Onlara buranın igidlərini,

Sarsılmaz, əyilməz mərdini anlat

Vətənin qəhrəman oğullarını

Yüz illik ağrıyan dərdini anlat  

 

Gələrkən üzünü buludlara tut

Buluddan tökülən damcıları gör

Deginən ey bulud mən gedən yerin

Oğulu, qızları səndən süzülən,

Dumduru, ləkəsiz damcı kimidir

Əl-ələ verərək el olacaqlar

Zalımın bəndini sındırmaq üçün,

Gur axan, kükrəyən sel olacaqlar  

 

Azadlıq  

Azadlıq  

Aman Azadlıq!

Harada qalmısan, niyə yubandın?!

Yüz ildir bu millət səni gözləyir

Hər ögey uşaqtək təpki görəndə,

Səni arzulayır, səni özləyir

Gəl daha!

Özünü pay gətir bizə

Yüz illik şaxtada dondu bu torpaq

Ay canım!

İlk bahar, yay gətir bizə

Gəl! Qumral saçını özüm hörərəm

Nə bilim, arzudur, ömrüm olarsa

Səni bir görümlük mən də görərəm...

 

 

GÖRƏSƏN VARMI BİR DADI SÖZÜMÜN?!

 

Payımın yay-yazı ötüb keçmiş, tökülür yarpağı yerə güzümün

Üç fəsil məndə pırtlaşıq düşdü, bəlkə Tanrı qatıb fəsil düzümün?!

 

Geri qalmış bahar qarı yağdı, şaxta yandırdı tər budaqlarımı

Mən ağaclar içində zeytunudum, dolu vurdu çiçəklərin üzümün

 

Qayıdıb arxaya baxıb görürəm, ömrümün bir çoxu gedib hədərə

Günlərim yel kimi əsib keçdi, səpilibdir yola külü közümün

 

Bəlkə də möv kimi bahar fəsli, kəsiləndə tağ üstə qol-budağım

Onda heç yarpağım inan yoxudu, süzülürdü yerə yaşı gözümün

 

Ağlaya-ağlaya çiçəkləndim, hər əlimdə beş-on dolu salxım

Kəpənəklər dönürdülər başıma, dedilər: döz ki bar verər dözümün

 

Mən elə tarlada göyərdim ki, ağacın qədri, qiyməti yoxudu

Bişdi yarpaqlarım ocaqlarda, qoralar olmadı mənim özümün

 

İndi güzdür olub qalan gilələr, bir qazanda ayaqlanıb, əzilib

Əlli illik şərab dadan deyəcək: -nə də dadlı şərab verib üzümün!

 

Baharın şaxtalı ötüb keçdi, susuz oldun bütün yayı “Yalnız”

Sonbaharda çiçəklənib könlüm, görəsən varmı bir dadı sözümün?!

 

 

HƏYAT GEDİLƏSİ YOLLARDIR

 

Nə ilki düşün, nə sonu!

Düşünsən belə sonucsuzdur

Yolu düşün yalnız

Həyat gediləsi yollardır

Ya sən seçirsən yolunu

Ya da yol seçər səni

Yol seçərsə,

Bəlkə cığırdan artığı düşməz payına!

 

Nə ilki düşün, nə sonu!

Düşünsən belə yararsızdır

Həyat təkcə yoldur

Bütün yolların,  

Enişi var

Yoxuşu var,

Aranı var

Dağı var

Meşəsi var  

Bayırı vardır!

Hərəsinin öz gözəlliyi,

Öz özəlliyi,

Öz çətinlikləri də vardır

Açıq gözlə yürü

Dadını çıxart getdiyin yolun

 

“Vaxtlı-vaxtsız od qala

Odunu düz manqala

Sabah bəlli deyil ki,

Kimi köçə, kim qala”…

 

Sağına bax

Soluna bax

Gölündə üz

Çölündə bir od qala

Getdiyin yol təkyöndür!

 

Nə ilki düşün, nə sonu!

Düşünsən belə vaxt itirirsən

Yolunu seç və yürü

Getsən də gedirsən, getməsən də!

Getdiyin yol bütün yollarla fərqlidir!

Getməyənlər tez yetişir

Gedənlərsə gec!

Yalnız gedənlər yaşayır...

 

 

QADIN

 

Sən gözəlsən

Səni qara çadralar altında gizlətdikləri

Din deyilən zorakılığa izlətdikləri

Və qəlbıqara eşinin düşündükləri

Dəyişdirəməz bu gerçəyi!

 

Sən gözəlsən

Allah da gözəldir deyirlər

Və gözəllikləri sevir

Hahaha....ha!

Bəs nədəndir onun adını saqqız edənlərin  

Onun arxasında gizlənənlərin

Onun zadından çörək yeyənlərin

Görər gözləri yoxdur bunca gözəlliyi görməyə?!

 

Sən gözəlsən

Kirpiklərinin hər biri

Ox olsun kor olmuş gözlərinə

Qaşların

Dar çəkilmiş iki yay olsun oxlara

Uzun saçların  

İp olsun dolaşsın boyunlarına

Yox-yox!  

Heyifdir o cənnət qoxulu saçlara!

Hörülsün əski nağıllardakı kimi  

Yol olsun könül evinə varmaq istəyənlərə

Dodaqların

Ah!  

O çiçəklənməmiş qönçəyə bənzəyən dodaqların

Çiçəklənsin

Güllənsin varlığını bağırmağa  

Gözəlliyin qoxusunu yaymağa

Düzülsün sözcüklər ard-arda

Yanğıdan çatlamış çöllərə şıdırğı yağmurlar yağdırmağa!

 

Sən gözəlsən  

Və biz gülsüz

Çiçəksiz

Gözəlliksiz qışlardan bezmişik artıq

Gəl novruzgülü ol bahar muştuluğunu gətir  

Rəngbərəng geyimlərə bürün yay bolluğunu yetir

Varlığımız səndən asılıdır inan!

 

Sən gözəlsən  

Və mən adını belə bilmirdim

Mat qamışdım anlayan gündən gözəlliyinə çünkü

Sonunda bir gün topladım bütün qorxmazlığımı  

Saldım aşağı başımı  

Və sordum:  

Ay gözəl nədir adın?

Söylədin:

«QADIN»!...

 

 

YEMİŞAN AĞACI

 

Bilmirəm külək gətirib

Yoxsa bir dağçı

Bəlkə də otlağa çıxan davarın,

Dırnağına ilişib buraya gəlib ondan göyərdiyim çəyirdək!

Dağ döşündə bitmiş yalqız Yemişan ağacıyam

Nə günlər gördüm bu boya çatınca!

İlk ildə,

Dəfələrlə ayaqlandım sürülərə

Ayağa qalxdım yenidən ancaq

Sonrakı neçə ildə,

Oradan keçən qoyun-quzu,

Bircə yarpaq qoymayırdı qalsın budaqlarımda

Amma təslim olmadım əsla

İllər ötdükcə kötüyüm gücləndi

Gövdəm yoğunladı

Boyum ucaldı

Yarpaqlarım əl çatılmaz oldu sürülərə

Boyum ucaldıqca,

Daha uzaqları gördü gözlərim

Uzaqda bir orman vardır Quzeydə

Oranı özləyirəm hər gün

Nə bilim,

Bəlkə çəyirdəyim oradan gəlmədir…

 

İllərdir bar verirəm son baharımda

Yetişən yemişanlarımı səpirəm çevrəmə

Və qorumağa çalışıram fidanlarımı sürülərdən

Bir gün orman olmağımız arzumdur

Bir gün,

İndi daha yaxın görünən ormana qovuşacağımız inancımdır

Daha yalqız deyiləm

Bu gün bir dağ var arxamda

Və yarın nəhəng bir orman yaranacaq qarşımda…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

 

Salam!

Bilirəm indi sənə çox maraqlıdır ki, görəsən mən kiməm və bu məktubu sənə haradan və niyə yazıram. 

Kim olduğumu məktubu yazdıqca anladacağam. 

 

Haradan yazdığıma gəlincə isə bu məktubu sənə bir ünvandan yazmıram. Çünki mən eyni anda dünyanın bir çox yerindəyəm. Və mən dünyanın hər yerində eyniyəm. Mən dünyanın hər bucağında günahsız, hər qarışında məsumam. 

Mən hər bir insanın ruhunda bir az varam əslində. Doğrudur, ola bilər, hər insan içindəki məni hələ kəşf etməyib. Elə insanlar var ki, onlar içindəki mənin varlığından xəbərsizdirlər. Elə insanlar var ki, onlar içindəki məni daima ruhlarında yaşadırlar. Və elə insanlar da var ki, onlar içindəki məni çoxdan öldürüblər və yaxud da kimsə onların içindəki mənin ölümünə səbəb olub. 

Amma ümid edirəm ki, sən içindəki məni tapmısan və onu daim yaşadırsan, yox əgər tapmamısansa da inanıram ki, bu məktub vasitəsi ilə tapacaq və hər zaman yaşadacaqsan. 

Onu deyim ki, dünyanın heç bir yerində mənim nə milliyyətim nə də cinsiyyətim olmaz. Mən hər yerdə eyni olaram. 

Müdafiəsiz və silahsız. Kinsiz və plansız.

Fəqət mən bir tarla torpağı kimiyəm ki, mənə nifrət əksələr kin biçəcəklər, çiçək əksələr gülşən olaram.

Halbuki mən kin bitirmək istəmirəm, mənə nifrət əkməyin. Mən çiçək bağçası olmaq istəyirəm, mənə qanqal toxumu səpməyin.

Elə çox istəyim də  yoxdur əslində.

Mən dünyanın bir bucağında kimsəsizəm və bir ailəm olsun istəyirəm.

Dünaynın başqa bir bucağında isə mən var olan ailəmin həmişə mənim yanımda qalmasını istəyirəm.

Afrikada, Yəməndə mən sadəcə bir parça çörək və su istəyirəm.

Suriyada, Fələstində, Ukraynada,Türkiyədə, Azərbaycanda, İranda, İraqda mən müharibələrin bitməsini istəyirəm.

Bir çox yerlərdə isə mən sadəcə oxumaq və təhsil almaq istəyirəm.

Deyirlər ki, bir gün müharibələr uşaqlara uduzacaqmış, elə eşitmişəm.

Mən o günü görməyi elə çox istəyirəm ki.

Amma təssüf ki, mənim vaxtım azdır.

O günü görmək üçün mənim zamanım yetməyə bilər.

Axı mən bir çox yerdə ac, bir çox yerdə isə xəstəyəm.

Bir çox yerdə mənə soyuqdur, mən üşüyürəm.

Mənə qida və dərman lazımdır.

Mən bir çox yerdə yalın ayaq gəzirəm, çünki mənim ayaqqabılarım yoxdur.

Bir çox yerlərdə isə mən istismar olunur, şiddət görürəm.

Mən dünyanın bir çox yerində atılmış, bir çox yerində isə heç doğulmamış məhv edilmişəm və bir çox yerdə yaşam mücadələsi verirəm.

Kirli olsa da gəl tut bu balaca əllərimdən. Bu kir bir çox insanın qəlb evindəki kirdən ki daha iyrənc deyil.

Mənə hərf öyrət, mənə rəngləri, mənə azadlığı, mənə toxluğu öyrət. 

Əgər bəşər daha gözəl bir gələcək istəyirsə öncə mənim qayğıma qalmalıdır.

Bəşəriyyət isə məni görməzdən gəlir, məni düşünmür. Məni unudub ehmal edir.

Mən dünyanı gözəlləşdirə bilərəm əslində. Çünki dünyanın daha gözəl, daha yaşanıla biləcək bir yer olması ümidi məndə gizlidir.

İnsanlıq öz nəfsinin, hərisliyinin diqtəsinə elə kölə olub ki, bu nəfs və hərisliyin apardığı mübarizənin ortasında müdafiəsiz qalıb əzilən, məhv olan məni görmür.

Gəl başıma sığal çək, bəlkə sən də bu yolla ərp bağlamış, buz tutmuş ruhundan arınasan..

Gəl nəfsinin səsini bir neçə dəqiqəlik susdurub mənim xitabımı dinlə..

Tez-tələsik, təlaşlı, sanki harasa gecikirmişcəsinə, sanki kimdənsə geridə qalmışcasına, sanki daha çox dünya neməti taplamalıymışcasına addımladığın bu yolda bir anlıq durub nəfəsini dər. 

Bax ətrafına hardasan, nə edirsən? Düşün bir az mövqeyin, etdiklərin doğrudurmu, dəyərmi?

Tez tələsik addımlayıb keçmə, addımlayarkən ayaqlarının altına bax, sən bu addımlarınla kimləri, nələri tapdalayırsan?

Mən qışqırıram, həm də var gücümlə bərkdən qışqırıram, mən kömək istəyirəm, mən çox şey anlatmaq istəyirəm. Mən pisi yaxşıdan ayıra bilmirəm sanma. 

Amma heç kim mənim səsimi eşitmir, ya eşitmək, dinləmək istəmir. Bəlkə də bu mərmilər boğur səsimi? Sən də onların səsini eşidirsənmi?

Mən burdayam, mən ordayam. Mən hər yerdəyəm əslində, amma heç kim məni görmür. Bilmirəm, bəlkə də görmək istəmir.

Bəlkə də boyum balacadır, ona görə görünmürəm, kim bilir..

Bəli.. bəli,  mən uşağam.. Balaca körpə bir uşaq..

Beşikdə və ya müharibənin, ya da aclığın, kimsəsizliyin, səfalətin tam ortasında.

O uşaq ki, onun nə milliyyəti, nə də cinsiyyəti olmaz.

O uşaq ki, o hər yerdə eynidir. O dünyanın hər bucağında günahsız, hər qarışında məsumdur.

O uşaq ki, o müdafiəsiz və silahsız,  o riyasız və plansızdır.

O uşaq ki, o bir tarla kimidir, ona nifrət əksən kin biçəcəksən, gül toxumu səpsən gülşən olacaq.

O uşaq ki, o, kin yox sevgi bəsləyir. 

O uşaq ki, o, qanqal yox çiçək istəyir.

O uşaq ki, o, Afrikada ac və susuzdur.

O uşaq ki, o, müharibənin ortasında silahsız, müdafiəsiz, o, əsir və yaralıdır.

O uşaq ki, o, istismar olunur, şiddətə, zorakılığa, təcavüzə məruz qalır

O uşaq ki, o, xəstədir. Bəlkə də sən bu məktubu oxuyanda o, artıq donur..

O uşaq ki, o, şokolad, oyuncaq, ya da yelləncək istəmir..

O, sadəcə ailə istəyir. O, sadəcə qarın toxluğu, o, sadəcə dərman istəyir.

O, insanların gərəksiz savaşlarının ortasında qalıb əzilmək, məhv olmaq istəmir.

O, daha gözəl bir gələcəyə bəslənilən ümididir...

O silahlar tanklar ya avtomatlar yox, qələm və təhsil olsun istəyir. 

O, mərmi səsi duymaq yox, o, şən nəğmələr oxumaq istəyir.

O, müharibələrin uşaqlara uduzacağı o günü görmək istəyir.

Amma onun vaxtı azdır, lap az..

Uşaq gələcəkdir. 

O isə sağlam deyil, o xəstə və acdı, o əsirdi.

Onun vaxtı isə azdı, lap az..

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Güzgü Simurqun ruhunu doğradığı üçün qaçaraq uzaqlaşdı. Özünü bir az daha qorudu hər kəsdən. Qoruduqca kimsəsizləşdi, bir az da səssizləşdi. Onun səssizliyini duyan kəslər ilk başda sevindi, o qədər sevindilər ki, zəfər çaldıqlarından əmin oldular. Lakin zaman ötdükcə onların sevincləri çox çəkmədi. Onlar təkrar Simurqu öz aralarında görmək istədilər. Amma daha Simurq yox idi. 

İnsanlar Simurqu səsləyir, ondan cavab gəlməyəndə ona olan inamları bir az daha qırılırdı. Onun varlığına belə şübhə duymağa başlayan insanlar onu çox axtardı. Lakin onlar nə qədər Simurqu səsləsələr də, Simurq çıxmaq bilmirdi insanların qarşısına.

Sanki özünü öldürmüş, öz küllərindən yenidən doğulmuşdu. Bu dəfə daha ali bir mərtəbədən insanları izləyir, lakin onların işlərinə qarışmırdı. Onları müşahidə edir, lakin daha onlara canı yanmırdı. Sevir, lakin sevdiyini bəlli etmirdi. Sanki bir maska taxmışdı və indi o maskanın altında öz kimliyini unudurdu.

Bəlkə də, öz kimliyi ilə üzləşib təkliyi seçirdi. Təklik insanı öz ruhuna yaxınlaşdıracaq ən böyük məbəd, eyni zamanda ən böyük zindan idi. Zindan idi, çünki sən tək qalanda öz səhvlərinlə üzləşir, ya onlardan qaçıb insanların arasına soxulur, ya da ağrıları bir məlhəm tək sinənə çəkib dərmanın özündə olduğunu anlayırdın.

Məbəddir, ona görə ki, sən o dərmanla həkim ola bilərdin. Ruhlar aləmində cismə ehtiyac yox idi, onlar fikirlərdən ibarət idi. Ruhları görə bilməzsən, lakin içində bir yerlərdə hər kəsin ruhu olduğunu anlaya bilərsən diqqətlə baxa bilsəydin.

Simurq gözlərini açıb ətrafına baxır, sonra təkrar gözlərini qapadırdı. Gözlərini yumduqca ağrılar onu yalnız buraxmırdı. Alovun içində ya külə çevrilməli, ya da alovun özünə dönüşməliydi. O isə hər ikisini seçirdi. Külə döndükcə alovun öz ruhunda olduğunu anlayırdı. Alov ruhunu yandıranda çöldə bahar olurdu fəsil. Payızın xoş sorağı onun nəfəsinə o qədər doğmaydı ki, o, qışın varlığında belə üşüməmişdi. Buz bağlamışdı hisləri, öz küllərindən ayıra bilmirdi digər hissləri. 

Yay fəslində günəş hər tərəfi yandırdıqda o istiliyi belə hiss edə bilmirdi. Sanki artıq Günəşin özünə çevrilmişdi. Sanki artıq o qaranlıqları aydınladacaq gücə gəlib çatmışdı. Və indi onu bura yollayan Günəşin özünü çox gözəl başa düşürdü, niyə məhz onu yollamışdı insanların yaşadığı dünyanın çirkabına...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

17 noyabr. Ümumdünya CİS günü

GİS Day – Coğrafi İnformasiya Sistemləri gününün təşəbbüskarı Amerikanın başda Milli Coğrafiya Cəmiyyəti və Hewlett-Packard kompaniyası olmaqla bir sıra kompaniya və cəmiyyətlərdir. Bir həftə ərzində müxtəlif sərgilər, forumlar, seminarlar keçirilir, tələbələr, məktəblilər, digər arzulayanlar geoinformatika sahəsindəki ən son yeniliklərlə tanış olurlar. Bu il 65 ölkənin 700 təşkilatı CİS gününü qeyd edəcək.

 

17 noyabr. Beynəlxalq Tələbələr günü

Bütün zamanlarda cəmiyyətin ən tərəqqipərvər zümrələrindən biri tələbələr hesab olunmuşlar. Novatorluğa, kreativliyə və əlbəttə ki azadlığa meyilli olan tələbələr əksər vaxtda cəmiyyətə nümunə göstərilmiş, yetişən nəslə örnək olmuşdur. Elə bu 17 noyabr günündə tələbə həmrəyliyinin qeyd edilməsi də bu cür tələbə cəsarətini simvolizə edir. Belə ki, 1939-cu ilin bu günündə Çexoslovakiyanı işğal etmiş faşistlərin əleyhinə nümayişlərə qalxan çex tələbələrinə qarşı zorakılıq nümayiş edilmiş, 1200 tələbə həbs olunmuşdu, ən fəallar isə məhkəməsiz edam edilmişdilər.

Elə Bakıdakı 1988-ci ilin noyabr mitinqlərinin də əsas qüvvəsi tələbələr olmuşdur. Azərbaycan tələbələri bu gün də fəaldırlar, təhsildə, ictimai həyatda fərqlənir, cəmiyyətdə demokratiyanın bərqərar olması yolunda çabalar göstərirlər. Bayramınız mübarək, əziz tələbələr!

Bizlərə isə tələbəlik illərinin xoş xatırlamaları qalır. (“Sızlar yada düşəndə ürəyimin telləri” – deyə zümzümə də etmək olar).

 

17 noyabr. Daha nələr

Bu gün ekskursiyalar günüdür, məsələn, bakılılar evdən çıxıb ən azı İçərişəhərə, vaxtı çox olanlar Yanardağa ekskursiya edə bilərlər. Bu gün Beynəlxalq ölü doğulan uşaqlar günü də qeyd edilir, bununla cəmiyyətin diqqəti dünyaya göz açmağa macal tapmayan biçarə varlıqlara cəlb edilir, artmaqda olan bu xoşagəlməz halların qarşısının alınması üçün əhali təşviq edilir; Beynəlxalq Qoze pivəsi sevənlərin günüdür həm də. Qoze - ənənəvi, spirti bir qədər az olan alman pivəsidir; Rusiyada “uçastkovı” (yəni sahə müvəkkili) günüdür, Hindistanda əzaba qatılanlar günüdür, Yaponiyada syoqi günüdür (şahmata bənzər stolüstü oyundur syoqi), Ukraynada tələbə günüdür. Amerikada isə Milli evdə bişən çörək və Milli paxlava günüdür. Və bu sözü elə “paxlava” kimi qeyd ediblər, biləsiniz.

1989-cu ildə dost Pakistanda Benazir Bhutto baş nazir seçilib. 1971-ci ildə Şimali İrlandiyada hərbi çevriliş olub, Olster hakimiyyətə gəlib. 1966-cı ildə böyük meteor yağışı baş verib, bu yağış SSRİ səmasında da görünübmüş. 1959-cu ildə CAR-da süni brilliant istehsalına başlayıblar. 1944-cü ildə Danni təxəllüslü məşhur komediya aktyoru Denni DeVito doğulub. 1929-cu ildə IBM-in yaradıcısı Hollerit vəfat edib. 1913-cü ildə Panama kanalından ilk gəmi keçib. 1906-cı ildə Honda kompaniyasının qurucusu olan məşhur yapon mühəndisi Soitiro Honda dünyaya gəlib. 1869-cu ildə Suveyş kanalı istismara verilib. 1800-cü ildə Vaşinqton ABŞ-ın paytaxtı olub. 1796-cı ildə rus imperatrisası 2-ci Yekaterina dünyadan köçüb. (Bilirsiniz də, bu Yekaterina az aşın duzu olmayıb). 1587-ci ildə Niderland milli dramının banisi, Avropa ədəbiyyatının “Qızıl əsr” pleadasının üzvü Yost Vondel doğulub.

 

17 noyabr. Və ən nəhayət, Qara pişik günü

Bəzi ölkələr bu gün qara pişik gününü qeyd edirlər. Qara pişik qarşımızdan keçirsə, demək, işlərimiz həmin gün gətirməyəcək. Amma çıxış yolumuz da var, ya qayıdıb başqa yolla getməliyik, ya başımızdakı papağı fırlatmalıyıq. Yetər ki, qara pişik taleyimizdən keçməsin.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 Təqvimdəki bəzi bayramlar məişətlə, ayinlərlə, adət-ənənələrlə bağlı olur, bəziləri isə tarixlə. Nə xoş ki, bu gün belə tarix bayramlarından biridir. Xalqımızın azadlıq mübarizəsinin əsas mərhələlərindən birini təşkil edən 17 Noyabr – Milli Dirçəliş Günü Azərbaycanın müstəqilliyinin bərpa edilməsində tarixi rol oynayıb.

 

Tariximizə Milli Dirçəliş Günü kimi düşən 17 noyabrın mənəvi əsasları isə əslində ötən əsrin 60 illərinin sonlarından Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdən başlamışdır. Xalqa sağlam ruh və özünü dərk gətirən Heydər Əliyev Sovet ideologiyasının sərt qadağalarına baxmayaraq, milli-mənəvi dəyərlərə, elmin, mədəniyyətin dirçəlişinə xüsusi önəm verdi. Azərbaycan əsl intibah və dirçəliş dövrünə qədəm qoydu. Məhz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində təhsil alan milli ruhlu alimlər və ziyalılar ordusu yetişdi. Ulu Öndərin Respublikada yaratdığı bu mənəvi, psixoloji, iqtisadi baza təxminən 20 il sonra Sovetlər birliyi dağıldıqdan sonra xalqın dayağı oldu.

Erməni separatçılarının  Topxana meşəsində törətdikləri vəhşiliklər, Ağdamda isə iki azərbaycanlının qətlə yetirilməsi Bakıda milli hissləri daha da alovlandırdı. XX əsrin əvvəllərində istiqlalın ləzzətini dadan xalq bu dəfə müstəqillik arzularını reallaşdırmaq üçün tarixi bir fürsətin yarandığını hiss etdi. 1988-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda milli istiqlal hərəkatı geniş vüsət aldı. Məhz həmin  ilin noyabrın 17-də Bakının əsas meydanı sayılan Azadlıq meydanında Sovet dövlətinin xalqımıza qarşı apardığı antiazərbaycan siyasətinə, həmçinin faşizm ideologiyası ilə silahlanmış ermənilərin torpaqlarımızda törətdiyi vəhşiliklər,  soydaşlarımızın amansızlıqla  qətlə yetirilməsi, azərbaycanlıların Ermənistandan kütləvi surətdə deportasiya edilməsinə  etiraz əlaməti olaraq Azərbaycan ictimaiyyətinin sonu bilinməyən mitinqi başlandı. 

Bakının mərkəzində  Azadlıq Meydanına axışan xalq kütlələri 70 il Azərbaycanı müstəmləkə əsarətində saxlayan Sovet imperiyasına qarşı ilk kütləvi etiraz səsini qaldırdı. Bir yumruq kimi sıx birləşərək bütün dünyaya sübut etdi ki, xalqımız azad olmağa layiqdir.   Qüdrətli xalq hərəkatının əzəməti Respublikamızın bütün şəhər və rayonlarını bürüdü. Dekabrın 4-dək davam edən mitinqlər SSRİ-də ən iri miqyaslı kütləvi etiraz aksiyası idi. Bunları görən rəsmi Moskva Azərbaycanda  ilk dəfə fövqəladə vəziyyət elan edərək,  SSRİ-in müxtəlif ərazilərindən dislokasiya edilmiş Daxili Qoşun Qüvvələrini Meydanda yerləşdirməklə dekabrın 3-dən 4-ə keçən gecə  mitinqi dağıtdı. Lakin o zaman Xalq hərəkatı parçalansa da, millət öz arzusuna çatdı. Noyabrın 17-dən başlayan Meydan hərəkatı Azad Azərbaycanın təməlini qoydu.

Lakin 1988-ci ildə Xalq hərəkatı alovlananda Azərbaycana rəhbərlik edən siyasi qüvvələr mövcud vəziyyəti qiymətləndirə bilmədi. Xalqın maraqlarından daha çox, imperiyanın və özlərinin maraqlarını düşünən bu siyasətbazların siyasi savadsızlığı üzündən xalqımıza qarşı 1990-cı ilim 20 Yanvar faciəsi baş verdi. Bir-birini əvəzləyən o zamankı  hakimiyyətin  xalqın dirçəliş və oyanışını  mütərəqqi səmtə yönəltmək iqtidarında olmadığından xalq  yenə də Ulu Öndər Heydər Əliyevə üz tutdu.

1990-cı il  noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Sovetində yeni tərkibdə keçirilən ilk sessiyada  Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı Dövlət bayrağı kimi qəbul edildi və bununla  əlaqədar Azərbaycan Ali soveti qarşısında vəsatət qaldırdı. Beləliklə milli dirçəlişdən milli tərəqqiyə uzanan yolun başlanğıcı qoyuldu.

1991-ci ilin mart ayında  Azərbaycan SSRİ Ali Sovetinin iclasında çıxış edən Ulu Öndər Heydər Əliyev gələcək mübarizə və inkişaf yolunu müdrikliklə bəyan edərək belə deyirdi: “Azərbaycan xalqı birləşməli, öz müqəddəs torpaqlarını göz bəbəyi kimi qorumalıdır.  Azərbaycan Respublikası iqtisadi və siyasi müstəqillik yolu ilə getməli, tam istiqlaliyyət uğrunda mübarizə aparmalıdır”. Ümummilli lider Heydər Əliyev bütün həyatı boyu bu müqəddəs amala sadiq qaldı, xalqın və Vətənin istiqlalı uğrunda fədakarlıqla mübarizə apardı. 17 noyabr bir daha göstərdi ki, bütün ciddi-cəhdlərə baxmayaraq, azad yaşamaq haqqına malik olan bu yolda bütün çətinliklərə sinə gərən xalqı daha müstəmləkə əsarətində  saxlamaq qeyri-mümkündür. 

Fərəhli haldır ki, bu gün xalqımız Milli Dirçəliş Gününü 30 ilə yaxın ərazilərimizin 20 faizini işğal altında saxlayan, 28 il ərzində ATƏT-in Minsk qrupunun, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qəbul etdiyi qətnamələrin tələblərinə məhəl qoymayan Ermənistan Silahlı Qüvvələrinə qarşı 44 günlük Vətən müharibəsində  ölkə Prezidenti,  Ali Baş Komandanı  cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Müzəffər Ordumuzun yağı düşmən üzərində Möhtəşəm Zəfəri ilə  qeyd edir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi varisi ölkə Prezidenti  cənab İlham Əliyev iki il öncə Dirçəliş günü ərəfəsində Azərbaycan tarixinin ən parlaq səhifəsinə imza ataraq  mümkünsüz olanı mümkün etdi. Azərbaycanın ən böyük probleminə son qoydu, ən böyük milli məsələsini həll etdi. Yaratdığı Rəşadətli Azərbaycan Ordusu onun rəhbərliyi altında təqribən 30 illik əsarətdən sonra torpaqlarımızı erməni işğalından azad edərək dövlətimizin ərazi bütövlüyünü təmin etməklə xalqımızın milli qürurunu özünə qaytardı. Bu gün müdrik lideri, və yenilməz sərkərdəsi cənab İlham Əliyevin ətrafında  bir yumruq kimi birləşən xalqımızın birliyi və həmrəyliyi bir daha dünyaya göstərdi ki, xalqımızın  iradəsini heç bir qüvvə  sındıra bilməz. Bu gücün bəxş edəcəyi  daha böyük zəfərlər isə hələ qarşıdadır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)

Noyabrın 16-da IX Sankt-Peterburq Beynəlxalq Mədəniyyət Forumu işə başlayıb.

Bu il “Birləşmiş mədəniyyətlər forumu” adı altında gerçəkləşən forumda 73 ölkədən nümayəndə heyəti, eləcə də 30 ölkənin mədəniyyət nazirləri iştirak edir. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, noyabrın 18-dək davam edəcək forumun təşkilatçıları Rusiya Federasiyası Hökuməti, Rusiya Federasiyası Mədəniyyət Nazirliyi və Sankt-Peterburq Hökumətidir.

Azərbaycan tədbirdə mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti ilə təmsil olunur.

Forumun işçi proqramı “Tarixin mədəniyyət vasitəsilə dərki”, “Süni intellekt – mədəniyyət üçün təhlükə, yoxsa rifah”, “Ənənəvi mədəniyyət sivil cəmiyyətin qurulmasının təməli kimi” üç blokdan ibarətdir.

Forum çərçivəsində “Ümumi səhnə: teatrların əməkdaşlığı dünya mədəniyyətlərinin birləşməsinin simvolu kimi”, “Ənənələr – müasirdir. Müasir kontekstdə mədəni irsin qorunması və aktuallaşması təcrübəsi”, “Əcdadların vəsiyyət etdiyi irs. Etnomədəni sərvət – xalqların qarşılıqlı anlaşmasına yol”, “Dəyərlər – ənənəvi, alətlər – yeni: mədəniyyətin videooyunlarda populyarlaşması”, “Teatrda innovasiyalar və mədəniyyət sahəsində təhsilin gələcəyi” və s. mövzularda panel diskussiyaları, dəyirmi masalar, digər tədbirlər təşkil ediləcək.

Tədbir çərçivəsində Azərbaycanın mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin rusiyalı həmkarı Olqa Lyubimova ilə görüşü, Dövlət Ermitajında Azərbaycan zalı, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin Rusiyanın şimal paytaxtında ucaldılacaq abidəsinin məkanı ilə tanışlığı gözlənilir. Bundan başqa, səfər çərçivəsində nazirin forumun plenar iclasında iştirakı, həmçinin də “Mədəni suverenlik dövlət kimliyinin əsası kimi” adlı tədbirdə çıxışı nəzərdə tutulub.

Forumun bölmələr üzrə iclaslarında Mədəniyyət Nazirliyi nümayəndələrinin “Süni intellekt – mədəniyyətə təhlükə və ya fayda”, “Ənənəvi mədəniyyət sivil cəmiyyətin qurulmasının təməli kimi” və “Teatr” mövzularında çıxışları olacaq.

Forumun sonunda “Ermitaj” mükafatının təntənəli təqdimat mərasimi keçiriləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.11.2023)