Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bildiyiniz kimi, 5 gün ərzində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində 9-cu  Beynəlxalq Kitab Sərgisi keçirildi. 

Noyabrın 11-də açılışı olmuş və dünən- noyabrın 15-dək davam edən sərgidə Azərbaycan Yazıçılar Birliyini qurumun Ədəbiyyat Fondu təmsil edirdi. Fondun sərgidə iştirakına toxunacağıq, indisə ümumən sərgi barədə. 

13 ölkədən 30 xarici və 109 yerli təşkilat

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin açılış mərasimində mədəniyyət naziri Adil Kərimli, Azərbaycan İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman) Səbinə Əliyeva, deputatlar və digər rəsmi şəxslər iştirak edirdi.

Açılış nitqi ilə çıxış edən mədəniyyət naziri bildirdi ki, bu gün Azərbaycan dövləti kitab sənayesinə, eləcə də gənc yazarların inkişafına xüsusi diqqət yetirir: “Kitab sərgisi çərçivəsində kitabların toplanması üçün bir sıra vacib tədbirlər görülüb”.

A.Kərimli işğaldan azad olunmuş ərazilərdə ermənilərin dağıtdığı kitabxanalardan da danışıb: “İşğaldan azad olunmuş bölgələrdə kitablar və kitabxanalar ciddi ziyan görüb. Biz də həmin kitabların sərgiyə gətirib burada nümayiş olunması üçün xüsusi işlər görmüşük. 30 il işğal dövrü ərzində Azərbaycan mədəni irsinə məxsus 927-dən çox kitabxana və 5 milyona qədər kitab fondu tamamilə məhv edilib. Bütün bunların bərpa edilməsi və Qarabağda kitab fondunun yaradılması üçün birlikdə addım atmalıyıq".

Sərgidə 11 ölkədən 30-dan çox xarici təşkilat, 109 yerli nəşriyyat-poliqrafiya və kitab sənəti ilə əlaqəli müəssisə iştirak edirdi. Sərgidə Azərbaycanın xalq yazıçıları və şairləri, tanınmış gənc yazarlar və məşhur xarici yazıçılar və aktyorlar iştirak edirdilər. 

Sərgi çərçivəsində uşaqlar və böyüklər üçün master-klaslar, inklüzivlik və digər aktual mövzular üzrə kitab təqdimatları, imza günləri, konfranslar, simpoziumlar, qiraət və musiqi saatları və kitab sənayesi sektorunun subyektləri arasında əməkdaşlıq platformaları təşkil edildi. Sərgi müddətində müxtəlif formatda 220-dən çox tədbir keçirildi.

Eyni zamanda Türkiyənin görkəmli yazarları, elm adamları, tanınmış aktyorları və xüsusi tədbirlər proqramı ilə sərgidə təmsil olunurdu. Məşhur yazar İskəndər Palanın adını isə xüsusi qeyd etmək istəyərdim.

Ədəbiyyt Fondu fəal idi

İndi isə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun sərgidə iştirakı barədə. 321 nömrəli stenddə Azərbaycan yazıçılarının - AYB üzvlərinin (o cümlədən Xalq yazıçıları Anarın, Çingiz Abdullayevin, Xalq şairi Vahid Əzizin, eləcə də Səlim Babullaoğlunun, İlqar Fəhminin, Varisin, Ramiz Qusarçaylının, Yunus Oğuzun, Adəm İsmayıl Bakuvinin, Hümbət Həsənoğlunun, Faiq Balabəylinin və digərlərinin) kitabları sərgiləndi. 

Burada eyni zamanda AYB-nin “Ulduz”, “Qobustan”, “Literaturnıy Azerbaydjan”, “Dünya ədəbiyyatı” kimi nəşrləri də nümayiş olundu. 

Yazıçılar gün ərzində burada öz oxucuları ilə görüşüb onlar üçün kitab imzaladılar. (Adilə Nəzərin, Nigar Arifin imza saatlarını xüsusən qeyd etmək istərdik).

Eyni zamanda sərginin təqdimat zonalarında müxtəlif maraqlı tədbirlər həyata keçirildi. 

“Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq müstəvidə” 

Noyabrın 15-də sərgi çərçivəsində Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq müstəvidə” mövzusunda panel müzakirəsi xüsusi diqqət qazandı. 

Gənc yazarların, elm, incəsənət və media xadimlərinin, məktəblilərin iştirak etdiyi panel Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Əməkdar jurnalist Varisin moderatorluğu ilə keçdi.

Varis ədəbiyyatımızın beynəlxalq müstəvidə yeri, görülən və görüləcək işlər barədə tədbir iştirakçılarını məlumatlandırdı. 

Tədbirdə çıxış edən yazıçı Yunus Oğuz Azərbaycan tarixinin və mədəniyyətinin çox qədim olduğunu dedi: “Bizim başlıca məqsədimiz ölkəmizin qədim tarixini dünyada tanıtmaqdır. Bu vəzifə balaca oxucularımızın və gənclərimizin üzərinə düşür”.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sədrinin müşaviri Sayman Aruz qeyd etdi ki, Azərbaycan xalqının böyük və zəngin ədəbiyyatını yalnız ümumiləşdirərək dünyaya çatdırmaq mümkündür. O, həmçinin Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı barədə də bilgilər verdi. 

Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sədri, şair İntiqam Yaşar bildirdi ki, dünyada ədəbiyyatın təbliğ edilməsi nəşriyyatların üzərinə düşür. Beynəlxalq əlaqələrin qurulmasında isə keçirilən ənənəvi kitab sərgiləri və festivallar mühüm rol oynayır.

Onun sözlərinə görə, hər il Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində müxtəlif ölkələrdən nəşriyyat evləri iştirak edir. Bu isə gələcəkdə əməkdaşlıq etmək üçün gözəl bir fürsətdir.

Sonra tədbir panel diskussiyalarla davam etdi, moderator və məruzəçilər sualları cavablandırdılar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərlə şair Rəfail İncəyurd görüşür.

Təəssüf

Əylən, insan insafına enməyən,

Əylən, ovçu tamahını yenməyən!..

Güllən körpə balasını yemləyən

qurda dəysə, quşa dəysə, heç bir şey…

Düz qocalar gərək sala düzgün iz,

Cavanlara nümunə- siz, güzgü- siz.

Cözəllərin atmacası sevgisiz 

ötüb-keçən yaşa dəysə, heç bir şey!

…Yaxşı-yaxşı ələdiyin yaxşılıq,

Yaxşılığa bələdiyin yaxşılıq,

Məhəbbətlə elədiyin yaxşılıq

boşa  çıxsa, daşa dəysə, heç bir şey!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

Varis yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru Varisin “Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına müsbət təsir edə biləcək amillər hansılardır və bu yolda addımlayan gənclər, əsasən, nələrə diqqət etməlidirlər?” mövzusunda mühazirəsini diqqətinizə çatdırır. 

Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına müsbət təsir edə biləcək amillər çoxdur, bunların bəziləri ümumədəbiyyat faktlarıdır, bəziləri sırf Azərbaycan üçündür, spesifikdir. 

Ondan başlayaq ki, hazırda bütün dünyada mədəniyyətə 3-cü minilliyin İKT basqısı hiss edilir. İnsanlar mobil telefonların və internetin əsarətində ikən kitab mağazaları, teatr və konsert salonları, kino zalları, rəsm qalereyaları boşalır, ağıllı telefonlar hər şeyi öz əllərində cəmləşdirirlər. Hətta kitab yazmaq, film çəkmək, musiqi bəstələmək tədricən süni intellektlərə tapşırılmaqdadır. Belə bir zamanda üstəlik, pandemiya, müharibə, iqtisadi tənəzzül, təbii fəlakət, qlobal istiləşmə kimi faktorlar da bir yandan “sabaha ümid yoxdur” təhlükəsi ilə insanları zombiləşdirir, mənəvi deqradasiyaya aparır. 

Bax belə bir çətin zamanda ədəbiyyat sanki seyt-notdadır, edilən hər bir gedişə çox cüzi vaxt ayrılır. 

Odur ki, bu faktorları nəzərə alıb yazıçılar bu fərqli yeni insan üçün - 3-cü minilliyin insanı üçün yeni ədəbiyyat yaratmalıdırlar. Yəni, cəmiyyətin sosial sifarişini, oxucunun maraq və istəklərini nəzərə almayan, günün tələbləri ilə səsləşməyən ədəbiyyat oxunulmayacaq, sandıqda qalacaq. Bu ədəbiyyatın inkişafının qızıl qanunudur. Kim də desə ki, belə ədəbiyyat əsl ədəbiyyat deyil, yanılacaq. Çünki hər dövrün öz ədəbiyyatı olur, bu normal tendensiyadır. Kitab əmtəədir, heç kəsə gərək olmadısa, demək, özünü doğrultmadı. Özünü doğrultmadısa, sənin gətirəcəyin arqumentlər (mən gələcək üçün yazıram, yaxşı kitab kütlə üçün deyil, oxucunun səviyyəsi aşağıdır, dekodentçilik  ədəbiyyatın əsasıdır və s.) bilmərrə əsassızdır. 

Spesifik problemlərə gəlincə, Azərbaycanda nəşriyyatların mətbəə funksiyası daşıması, yazıçılara nəşriyyat sifarişinin olmaması, kitab bazarının kiçik, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin aşağı olması, mediada və cəmiyyətdə mənəviyyat mövzularının kölgədə qalması, reklamvericinin yoxluğu ədəbiyyatımızı inkişafdan saxlayan amillərdir, demək ki, inkişaf üçün də məhz bu amillər aradan qaldırılmalıdır. 

Ölkəmizin çox istedadlı ədəbi gəncliyi var. Dövrün nəbzini tutan, qeyd etdiyim faktorlara söykənən mətnlər yazmaq, qlobal ədəbi inteqrasiyanı nəzərə alıb məhəlliçilikdən uzaqlaşmaq, ustad yazarlardan ara-sıra dərslər, tövsiyyə və məsləhətlər almaq, ədəbiyyatşünaslıq elmindən xəbərdar olmaq, ədəbi prosesləri izləmək, daha çox mütaliə edib elitar ədəbi zövq formalaşdırmaq vacibdir.

Mən 2016-cı ildə Nyu-Yorkda Bestseller yazmağın qızıl qaydaları kursunu alanda bizə ən birinci bu qaydanı öyrətmişdilər: Sənə çağdaş oxucunu öz kitabına cəlb etmək üçün cəmi üç abzas şans verilir, bu üç abzasda oxucunu maqnit kimi cəzb edə bilməyəcəksənsə, sənin kitabın oxunmayacaq! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam xeyirli axşamlar!

Uraqan Abdullayevin “Kəpənək” və “Allahsızlar şəhəri” kitablarını oxudum. 

Uzun müddət idi mütaliəyə vaxt ayıra bilmirdim.

“Kəpənək”lərin mənim üçün xüsusi anlamları olduğu üçün ilk öncə ondan başladım.

Bir söz var, deyir: "Bir şeyin sənə aid olduğunu bilmək üçün onu azad buraxmalısan."

Və belə bir söz də var ki: "Nəyi fəda etsən, o sənə ehsan olunar. Nəyə qıya bilməsən onunla sınanarsan."

Bəzən bir şeyə çatmaq üçün biz ondan vaz keçməliyik.  

Necə ki, Yaqub peyğəmbər də Yusifə yalnız ondan vaz keçdiyində qovuşmuşdu.

Amma biz bunu, yəni ona çatmaq üçün ondan vazkeçməli olduğumuzu öncədən dərk edə bilmirik. Çox zaman bu istəmsizcə və özlüyündən və yaxud da yorulduğumuz zamanlarda baş verir.

“Kəpənək” kitabında da eynən belədir. Qəhrəmanlarımızdan biri olan Jalə Eminin, yəni sevdiyinin ona geri qayıda bilməsi üçün yanında dustaq saxladığı kəpənəyi azad buraxmalıdır. Amma Jalə bundan xəbərsizdir. 

Yaxşı, bəs o bunu anlayacaqmı? Yoxsa  yorulub kəpənəkdən vazmı keçəcək?

Və indi də digər qəhrəmanımızın, yəni Eminin tərəfindən baxaq.

Sevgi çox güclü bir hiss və eyni zamanda çox güclü bir bağdır. Lakin sevgi təkbaşına bəzən hər şeyin öhtəsindən gələ bilmir. Əgər onun yanında, məsələn, səbr, hövsələ, empati, incə və inamlı bir mübarizə yoxdursa..

Bəli, sevgi həm də səbrdir.

Və bu zaman çox sevdiyim bir alıntı gəlir ağlıma.

- Dözə bilərsənmi?

-Yox, mən dözmərəm, səbr edərəm.

-Nə fərqi var?

-İnsan sevmədiyi şeylərə dözür. Səbr etməksə sevgidir.

Qəhrəmanımız Emin Jalə ona sevdiyini açıb söyləyə bilmir deyə bəzən əsəbləşir.. 

Yaxşı, bəs o, sevgisini səbrlə yoğura biləcəkmi?

O, kiçik qurdların pup düzəldib kəpənəyə dönüşəcəyi günə qədər səbr etməyi öyrənəcəkmi və ya bunu bacaracaqmı?

Kitab bu sualların cavabından ibarətdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

Pərvanə Bayram yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycan sufizminin, teologiyasının, eləcə də 19-cu əsr ədəbiyyatımızın görkəmli nümayındəsi Seyid Mir Həmzə Nigarini “Tanıdaq” rubrikasında Pərvanə Bayramın imzası ilə oxuculara təqdim edir. 

Bu gün dahi şəxsin əsərləri barədə danışılacaq.

a)Türkcə Divanı 

1884-cü ildə İstanbulda, 1908-ci ildə isə Tiflisdə çapdan çıxmışdır.

Nigarinin Türkçə Divanının çap nüsxələri çoxdur. Bunlardan bizə məlum olanları

aşağıdakılardır:

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına əlyazmaları institutunda saxlanılan Seyid Nigari Divanının İstanbul çaplarının nömrələri:

Nigari Mir Həmzə, Seyid Nigari Divanı- Türkcə çap, İstanbul 1301 h- 1884 m; dəmirbaş nömrələri:

1) 2) 3)

IX–459/15492, 336 s.

III–448/32915, 366 s.

XVI–1373/5596, 366 s. 

Kitab əvvəldən naqisdir.

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Məhəmməd Füzuli adına əlyazmaları institutundakı Seyid Nigari Divanının 1908 Tiflis çaplarının nömrələri:

Nigari Mir Həmzə, Seyid Nigari Divanı- Azərbaycanca çap, Tiflis, Qeyrət mətbəəsi, Haz: Hacı Musa Əfəndi Hacı İsa Əfəndizadə, 1326 h–1908 m;

1) III–49/13582, 398 s.

2) II–266/2775, 398 s.

3) VII–639/6513, 266 s. 

Qeyd: 249–264-cü səhifələr əksikdir.

Seyid Nigari Divanının İstanbulda, Mərmərə Universiteti İlahiyyat Fakultəsi Kitabxanasında saxlanılan nüsxələri də vardır:

Bunlardan birinin dəmirbaş nömrəsi belədir: 1268/ T 811. 219. Divan-ı Seyyid Nigari be-zeban- ı Türkî. İstanbul (1301H)-1884. Əsər İstanbulda Süleyman Əfəndi Mətbəəsində çap edilmişidir, 298 səh. 23x15.

Seyid Nigari Divanının Türkiyədəki elm aləminə məlum yeganə əlyazma nüsxəsi Ankara Milli Kitabxanasında İbn-i Sina adına əlyazmaları bölümündəki kataloqlardan birində A–5181 nömrədə qeydiyyatda saxlanılır. 332 vərəqdən ibarət olan əsər XIX əsrdə yazılmışdır.

Seyid Nigarinin Türkcə Divanınının çapının tarixləri:

Seyid Nigarinin Türkcə Divanı İstanbulda o dövrdəki Maarif Nəzarəti Cəliləsinin- yəni Təhsil Nazirliyinin 23 Zilqəddə 1300 tarixində verilən 610 nömrəli icazəsinə əsasən Sultan Bəyazid camii şərifi kitabxanası altındakı Süleyman Əfəndi mətbəəsində 13 Rəbiəlaxir 1301-ci ildə çap olunmuşdur. (Bilgin,2003:320).

Divanın sonundaki 842 nömrəli şeir də “Dağıstan vilayətindən Qarabağ Qəzasına bağlı Lənbərani Məhməd Şəirifzadə Əhməd Həmdi Əfəndinin acizanə təb-i divan-ı eşq-i həzrət-i Seyyid Nigariyə təsvid etdiyi mücəvhər tarixi havi bir təqrizdir” (Həzrəti Seyyid Nigarinin “Divan-ı eşq”inin çap edilməsi münasibətiylə yazdığı təqriz və əbcəd hesabıyla düşürdüyü tarixdir) başlığı altında yazılmışdır. Bu şeirin yazılış tarixi Hicri 1301-ci ildir.

15 beytdən ibarət olan bu qəzəl şairin şəxsiyyəti və yaradıcılıq yönümü ilə oxucuları tanış etmək baxımından maraqlıdır. Şeirin məzmunu belədir: “Nigari ayələrdən danışan o qədər gözəl bir şəxsdir ki, onun babası nəbilərin hamısının fəxridir. O, çap edilən kitablar arasına elə bir eşq Divanı qoydu ki xalq bu Divanı Füzulinin Divanında n çox istədi. O, Nəqşibəndilik təriqətində şeyx kimi otururkən özünü dərviş kimi sadə göstərir. Ey gözəllərin şahı, ey eşq ölkəsinin taxtında oturan sultan, sən lütfünün kölgəsini mənim başımdan bir an belə ayırma. Ey ayağının torpağı eşq iqliminə kimya olan, Həmdi kimi aciz bir qul səni övməyə qadirmidir? Ey ən gözəl səfa bağının bülbülü, sənin kitabına göylərdən afərin olaraq mücəvhər bir tarix endi.” Seyid Nigari Divanının yaranma tarixini bildirmək məqsədiylə yazılan bu maddəyi-tarix şair haqqında aydın təsəvvür yaradır. Bu şeirdən bir neçə beyti aşağıda veririk:

Habbeza bir zat-ı pak-i menkabət-ayat kim Mebdə-i ecdadıdır fahr-ı güruh-ı enbiya

Saha-i nəşr ü zuhura koydı bir divan-ı aşk

Halkı itdi hahiş-i kavl-i Fuzulidən rəha Nakşibənd-i buriya-yı guşe-i vahdet iken Zahira kendin kalender gösterür beyn el-vera....

tarix: 13 rebiülaxir sənə 1301- (İyun 1883–84-cü il).

(Bilgin,2003:320)

Divanın sonunda Yusuf Ziya Əfəndinin “Mir Nigari divan-ı bəlagat ünvanı içün Fatih dərsiam xocalarından Şirvani el-hac Yusuf Ziya Əfəndinin Farisiyül-ibarə təqriz və nəşr içün tarix-i tamlarıdır” ünvanı ilə təqdim olunan farsca şeiri də bir tarixdir. Şeirin qarşısında Türkcə tərcüməsi də verilmişdir. 5 beyitdən ibarət olan bu şeirin son beyti aşağıdakı kimidir.

Tərcüməsi:

Zi-gülzar-ı nübüvvət rost səbzə

Gulam-ı Nakşibəndi Mir-i Hamza ( Divan, 2003: 321)

Peyğəmbərin gülzarında bir ot bitdi

Nəqşibəndin tələbəsi Mir Həmzə

Şeirin sonunda Ərəbcə hicri 1301(miladi 1883-84) ili göstərən tarix beyti də yazılmışdır.

İzzü ehlil-kəmal biizzətil- kadim

Təmmə tabul kitab bi-lutfihil-amimi- 1301 (Bilgin,2003:321)

Kamal və izzət sahibi bir insana aid olan bu misilsiz əsər Allahın lütfüylə tamamlandı (1883–1884).

Nigari Divanı dilşünaslıq baxımından da araşdırılmış, Türkiyədə Muzaffər Akkuş Bəy

tərəfindən 2000-ci ildə bu mövzuda doktorluq dissertasiyası yazılmışdır.

Nigarinin Türkcə Divanı 2003-cü ildə İstanbul universiteti ədəbiyyat fakultəsi müəllimlərindən olan Azmi Bilgin Bəy tərəfindən hazırlanaraq İstanbul və Tiflis nəşrlərinin müqayisəsiylə birlikdə çap edilmişdir. Divan 642 qəzəl, yüz on doqquz rübai, qırx doqquz qitə, 28 bəndlik tərkibbənd şəklində yazılmış bir saqinamə, 19 bəndlik başqa bir tərkibbənd, 18 tərcibənd, 5 qəsidə, 3 müstəzad, Füzulinin qəzəllərinə yazılmış 5 təxmis, 49 ədəd heca vəzniylə yazılmış şeir və “Çaynamə” adlı bir məsnəvidən ibarətdir. İstanbul çapında olmayan Tiflis nəşrində yer alan “Mənaqıb-ı Seyid Nigari” adlı mənqəbq, müxtəlif janrlada yazılmış 36 ədəd şeir də bu kitaba daxil edilmişdir. İndiyə qədər Türkiyədə və Azərbaycanda latın qrafikalı əlifbayla çap edilən bütün Nigari divanları içində bu əsər elmi cəhətdən ən etibarlısı və ətraflı tədqiq edilənidir. Tərtibçi, kitabın əvvəlində Seyid Nigarinin həyatı, sənəti və əsərlərindən bəhs edir. Divanın sonunda lüğət və bəzi qəliz kəlimələrin açıqlamaları da verilir.

Seyid Nigarinin Türkcə Divanı Amasya şəhərində Qurtuluş Altunbaş adlı bir ədəbiyyat müəllimi tərəfindən də latın qrafikasına çevirilərək çap edilmişdir. Müəllif əsərin “Ön söz”ündə şairin nəvələrindən Müzəffər Özbayın istək və həvəsləndirməsinə görə bu əsəri hazırladığını qeyd edir. Bu qeyddən şairin Türkiyədə də yaşayan nəvələrinin olduğu aydınlaşır. İki qalın cilddən ibarət olan əsər bir çox yöndən önəmli bir mənbədir. Əsər, 2004-cü ildə Samsun şəhərində çap edilmişdir. Əsərdə Nigarinin Türkcə Divanına daxil olan şeirlərindən başqa şair haqqında digər mənbələrdə rast gəlmədiyimiz önəmli məlumatlar da vardır. Bunlar içində ən dəyərlisi kitabın ikinci cildinin 562–661- ci səhifələrində yer alan şairin həyatı, fəaliyyəti, sənəti, oğlu Siraci və davamçıları haqqında verilən məlumatlardır. Bu kitabda da əsərin İstanbul, Tiflis çapıyla bərabər əlyazma nüsxəsindən də istifadə olunmuşdur. Təəssüflər olsun ki, müəllif istifadə etdiyi əlyazmanın nömrəsini kitabda qeyd etməmişdir. Müəllif bu əsərdə şeirlərin Türkiyə türkcəsindəki mənalarını da nəsrə çevirərək vermişdir. Nigarinin şeirlərinin bu şəkildə sadələşdirilərək çap edilməsi həm klassik ədəbiyyatımız və həm də şairi sevənlər üçün layiqli bir töhfədir.

Bununla belə, kitab nöqsansız da deyildir. Kitabın içində olduğu kimi üz qapağında da bəzi sözlərin düzgün oxunmadığı anlaşılır. Yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi əsərin ən mühüm əhəmiyyəti kitabın axırında yer alan və müəllifə Amasya millət vəkili hörmətli Əhməd İyimaya tərəfindən verilmiş bir çox yeri əksik və üzərində “Mali-1304” ifadəsindən başqa bir tarixin olmadığı və müəllifi bilinməyən bir yazıda Nigari haqqındakı çoxumuza məlum olmayan məlumatların əksini tapmasıdır.

Nigarinin həyatı və yaradıcılığı haqqında Azərbaycanda bu zamana qədər sistemli bir elmi tədqiqat əsəri yazılmamışdır. Təkcə Şahlıq Xanım Çələbi tərəfindən 2004-cü ildə Nigarinin şeirlərinin çox az bir hissəsini əhatə edən şəxsi bir əlyazmasına əsaslanmaqla “Xaki-payin tacı-sərim” adlı bir kitab çap edilmişdir. Kitab Azərbaycanda Nigari və onun şeirləri haqqında məlumat verən latın qrafikalı əlifbayla çap edilmiş ilk əsərdir. Burada Nigari Divanındkı bütün qəzəllər əhatə olunmasa da bu kitab Nigarinin tanınması və Azərbaycan ədəbiyyatında şairdən bəhs edən ilk kitab olması baxımından əhəmiyyətlidir.

Mərhum Yəhya Çələbi Alı Çələbi oğlu tərəfindən tərtib edilən bu əsər tərtibçinin xanımı möhtərəm Əhməd Çələbi qızı Şahlıq Çələbinin vəsaiti ilə çap olunmuşdur. Onu da qeyd edək ki, əsər elmi prinsiplərlə hazırlanmış bir mətn deyildir və divandakı şeirlərin çox az bir hissəsi bu kitaba düşmüşdür. Əsərdə jurnalist Əli Rza Xələflinin Seyid Nigari haqqında yazdığı dəyərli bir araşdırma da yer almaqdadır.

b) Farsca Divanı

Seyid Nigarinin Farsca Divanı 1911-ci ildə İstanbulda çap edilmişdir. Bu əsərin bir hissəsi, şairin qardaşı oğlu Mustafa Fəxrəddin Ağabalı tərəfindən Türkcəyə tərcümə və şərh olunmuşdur. Divanın sonunda Həşt behiştnamə adlı bir risalə də vardır. (Süleymaniyyə Kitabxanası, A.N.Tarlan., nr.188, s. 501-555)

Seyid Nigarinin farsca Divanının nüsxələrinə müxtəlif kitabxanalarda da təsadüf edilir. Bunlardan İstanbulda Süleymaniyyə Kitabxanası, Ali Nihad Tarlan adına kataloqda no:188 və Mərmərə Universiteti İlahiyyat Fakultəsi Kitabxanası, no: 240/7288 nüsxələrini göstərə bilərik.

c) Nigarnamə Məsnəvisi

Seyid Nigarinin “Nigarnamə” əsəri İstanbulda Hicri 1305, Miladi 1877-ci ildə çap edilmişdir. Əsər məsnəvi janrında yazılmışdır. Şair əsərdə özünün yuxuda ikən məna aləmində gördüyü Nigara aşiq olduğunu dilə gətirir. Onun ülvi məhəbbət duyğuları ilə döyünən qəlbi mənəvi məclislərdə aşiq və ariflərlə eşq haqqında söhbət edərək nəhayət məşuqunu tapmaq ümidiylə səyahətə çıxar. Əsər allegorik bir tərzdə qələmə alınmışdır. Orta əsrlər Türk məsnəvilərində və Füzulinin “Leyli və Məcnun”unda olduğu kimi məsnəvi arasına qəzəllər yerləşdirilmişdir. Əsərdəki eşq və aşiqlik haqqındakı söhbətlər, ilahi eşq motivləri Füzulinin “Leyli və Məcnun”a, məsnəvidə rastlaşdığımız rəmzi ifadələr və başqa əlamətlər bu əsərin XVIII əsrdə Anadoluda Hind Üslubunun və eyni zamanda klassik Türk ədəbiyyatının son məşhur şairi Şeyx Galibin “Hüsn ü Eşq” adlı məsnəvisinə bənzədiyini söyləməyə əsas verir. Bu əsəri Türkiyədə Muammer Mete Taşlıova maqistr işi olaraq transkribe etmiş ve incələmiştir.

ç) Çaynamə Məsnəvisi

Mir Həmzə Nigarinin məsnəvi janrında yazılmış Çaynamə adlı 521 beytlik bir əsəri də vardır. Təsəvvüfi bir əsər olan “Çaynamə” klassik məsnəvilərdə olduğu kimi tövhid, münacat və nət ilə başlayır, sonra Seyid İsmayıl Siracəddin Şirvanidən bəhs edir. Bu əsər də alleqorik səciyyə daşıyır. İçində Qarabağın dilbər guşələrinin təsvirini verən şair bu əsərdə həm biladiyyə həm də şəhrəngiz janrının ən gözəl nümunəsini vermişdir. Əsərin Mərmərə Üniversitetində bir nüsxəsi vardır- Çayname-i Seyyid Nigari- Mərmərə Universiteti İlahiyyat Fakulteti Kitabxanası, No: T 811.219 D 1268. Əsərin dili Türkiyə Türkcəsidir. İstanbulda Süleyman Əfəndi mətbəəsində çap edilmişdir.

d)Mənaqıb-ı Seyid Nigari Tahdisiyə

Seyid Nigarinin öz mənəvi həyatını əks etdirən bir Mənaqıbının olduğu da məlumdur. Bu əsər şairin vəfatından sonra bacısı oğlu Seyid Sadəddin və Nigarizadə Mahmud Əfəndilər tərəfindən tapılaraq bu adla adlandırılmışdır.

e) Fütuhat-ı Mekkiye’ye Tavzihatı

Mənbələrdə şairin hələlik əldə olmayan “Fütuhat-ı Məkkiyyəyə Tavzihat” ( Məkkənin fütuhatına şərh) adlı əsərinin olması haqqında da məlumat alırıq.

İbnüləmin Mahmud Kəmal İnalın “Son Asır Türk Şairləri” adlı əsərində, vəfatından bir neçə gün əvvəl şairin, “Xatimə-i Seyid Nigari-Tahdisiyə” (Seyid Nigarinin son nəfəsində etdiyi şükür) adlı bir mənzumə yazdığı haqqında məlumat olsa da təəssüflər olsun ki bu əsər hələlik tapılmamışdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” heyrətləndirən və təəccübləndirən şeirlərin dərcini davam etdirir. Sırada Təranə Dəmirdir. Bu gün onun 3 gözəl şeirini ixtiyarınıza buraxırıq. 

BİLDİK Kİ…

Hələ ki, həqiqət  ac yalavacdı,

Hələ axşam- sabah söz yoğururuq.

Hələ ki, bilmirik nə bişiririk,

Yalan yoğururuq, düz yoğururuq.

Neçə sınığı var, neçə çatı var,

Ümid neçə yerdən sarınar, Allah.

İndi elə vaxtda yaşayırıq ki

Ölmək də günahdı, qalmaq da günah.

Gündüzün gecədən xəbəri yoxdu,

Qaranlıq işığı pusur min ildi.

Bizim sözümüzün döz azarı var,

O da içimizdə susur min ildi.

Adlaya bilmirik bu daş divarı , 

Boğulub ölürük ömür qəfəsdə.

...Səs salma, hər tərəf dar ağacıdı, 

Dinəni asırlar həqiqət üstə .

Ömür  təqvimindən bir gün də düşdü,

Bir gün də tükəndik öz içimizdə.

Bir gün də sakitcə gəlib ötüşdü,

Bir gün də boğuldu söz içimizdə.

Bir az da gücləndi ağrılarımız,

Bir az da çoxaldı çiləmiz, Allah.

Bir az da yoruldu ayaqlarımız,

Bir az da böyüdü şələmiz, Allah.

Bir az da itirdik taqətimizi,

Bir az da səbrimiz damanda qaldı.

Yenə alammadıq qiymətimizi,

Yenə də fikrimiz gümanda qaldı.

Yenə üstümüzə gəldi ev-eşik,

Yenə bir ümiddən tuta bilmədik.

Bildik ki, bir gün də vaxt itirmişik,

Bildik aldanmışıq, ya da... bilmədik.

ASILIB

Torpağın altından ömür,

Ömürün altından baxt,

Baxtın altından tale,

Taleyin altından vaxt

Asılıb.

Yarpaq saplağından,

Saplaq budağından,

Budaq ağacından,

Ağac ayağından

Asılıb.

Ürək sevgidən,

Sevgi nağıldan,

Nağıl gecədən,

Gecə xəyaldan,

Xəyal yalandan

Asılıb.

Dalğalar sahildən,

Sahil dənizdən,

Dəniz qayadan,

Qaya göy üzündən

Asılıb.

Ümid arzudan,

Arzu duadan,

Dua Allahdan,

Allah havadan 

Asılıb.

BAĞIŞLA BİZİ, VƏTƏN

Hələ ki, bişməyib, çiydi bu sevinc,

Yoxdu istiotu, duzu, ay Vətən.

Hələ ki, quruca küydü bu sevinc,

Sonradan çıxacaq səsi, ay Vətən!

Hələ dilimizdə neçə ağı var,

Hələ könlümüzdə şəhid dağı var,

Hələ yaramızın sağalmağı var,

Hələ  qaysaq tutur üzü, ay Vətən!

Hələ qan iyi var çiçəkdə, otda,

Göy ayrı havada, Yer ayrı notda,

Neçə həqiqət var zülmətin altda,

Hələ aldadırlar bizi, ay Vətən!

Bu ağrı-acının neçə kökü var,

Əzilib, tökülüb   torpaq o ki var,

Hələ üstümüzdə minnət yükü var,

Bizdədi şeytanın gözü, ay Vətən,

Bağışla, bağışla bizi, ay Vətən!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.11.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı və “Caspian Event Organisers” şirkətinin dəstəyi ilə Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin sonuncu günüdür bu gün və sərgi çərçivəsində Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq müstəvidə” mövzusunda panel müzakirəsi xüsusi diqqət qazandı. 

Gənc yazarların, elm, incəsənət və media xadimlərinin, məktəblilərin iştirak etdiyi panel Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun baş direktoru, Əməkdar jurnalist Varisin moderatorluğu ilə keçdi.

Varis ədəbiyyatımızın beynəlxalq müstəvidə yeri, görülən və görüləcək işlər barədə tədbir iştirakçılarını məlumatlandırdı. 

Tədbirdə çıxış edən yazıçı Yunus Oğuz Azərbaycan tarixinin və mədəniyyətinin çox qədim olduğunu dedi: “Bizim başlıca məqsədimiz ölkəmizin qədim tarixini dünyada tanıtmaqdır. Bu vəzifə balaca oxucularımızın və gənclərimizin üzərinə düşür”.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sədrinin müşaviri Sayman Aruz qeyd etdi ki, Azərbaycan xalqının böyük və zəngin ədəbiyyatını yalnız ümumiləşdirərək dünyaya çatdırmaq mümkündür. O, həmçinin Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı barədə də bilgilər verdi. 

Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sədri, şair İntiqam Yaşar bildirdi ki, dünyada ədəbiyyatın təbliğ edilməsi nəşriyyatların üzərinə düşür. Beynəlxalq əlaqələrin qurulmasında isə keçirilən ənənəvi kitab sərgiləri və festivallar mühüm rol oynayır.

Onun sözlərinə görə, hər il Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində müxtəlif ölkələrdən nəşriyyat evləri iştirak edir. Bu isə gələcəkdə əməkdaşlıq etmək üçün gözəl bir fürsətdir.

Sonra tədbir panel diskussiyalarla davam etdi, moderator və məruzəçilər sualları cavablandırdılar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu cür tədbirlər izsiz ötmür, əbədi yaddaşlara həkk olunur. 

Ötən gün Bakı Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun təşəbbüsü və şairə Nigar Həsənzadənin müəllifi olduğu “İgidlərin sözü” layihəsi çərçivəsində Böyük Qələbənin üçüncü ildönümünə həsr olunmuş “Qayıdışın mübarək” adlı bədii-musiqili gecə keçirildi. Və bəri başdan bizi bu möhtəşəm tədbirə dəvət etdiyi üçün Nigar xanıma minnətdarlığımızı bildiririk. 

Tədbirin açılışını Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun baş katibi, Ukrayna Ali Radası sədrinin müşaviri, hüquq elmləri doktoru Hikmət Cavadov etdi. O bildirdi ki, 44 günlük Vətən Müharibəsi müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi, xalqımızın qəhrəman oğullarının yüksək döyüş hazırlığı nəticəsində zəfərlə başa çatıb, bu qələbənin memarlarından sayılan Şəhidlərimiz və qazilərimiz bütün Azərbaycanın, eyni zamanda ölkəmizdən kənarda yaşayan soydaşlarımızın başını uca ediblər. Bu layihənin də möhtəşəm zəfərə həsr olunduğuna diqqət çəkdi. 

Növbəti çıxışçı - Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun həmtəsisçisi, İsveç Azərbaycanlıları Konqresinin sədri Emil Mirzəyev tarix yazan qəhrəman Ordumuz, əsgər və zabitlərimizin xalqımızın milli qürurunu, qələbə ruhunu özünə qaytardığını qeyd etdi. O da bu kimi tədbirlərin təşkil edilməsində məqsədin onların qəhrəmanlıqlarının hər zaman xatırlanması olmasını qeyd etdi.

Gecədə 2022-ci il Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsinin qalibi Həzrət Əzizli gözəl müsiqi nömrəsi ilə çıxış etdi, sözləri şair Arif Abdullazadəyə, musiqisi Əməkdar incəsənət xadimi Cavanşir Quliyevə məxsus “Şəhidlər andı” mahnısı ilk dəfə səsləndi. Habelə Qazi Məbud Əhmədov, Qazi Fərid Atazadə və Qazi İdris Huseynov musiqi nömrələri ilə çıxış etdilər. Respublikanın Əməkdar artistı Lalə Məmmədova sözləri şairə Nigar Həsənzadəyə (tərcümə: şair Salam Sarvan, aranjiman Mahir Ordubadi), musiqisi isə Xanım İsmayılqızına məxsus “Qayıdışın mübarək” adlı mahnını ifa etdi. Bu mahnı da ilk dəfə idi ki, ifa olunurdu.

“İgidlərin sözü” layhəsinin qəhrəman şairləri - 44 günlük Vətən müharibəsindəki qələbənin memarları, qazilərimiz - Oguz Alparslan, Cavid Qasımov, Miri Abdullayev, Vusal Hətəmov, Eyvaz Əyyub, Emin Piri, Tamerlan Əsədov, Elvin İntiqam, Nicat Ağayev, Kərəm Aydın, Həsən Kür və Səbuhi Qurbanov tamaşaçılar qarşısında öz şeirlərini səsləndirdilər. 

Sonda səhnəyə çıxan “Söz” və “İqidlərin sözü” layihələrinin müəllifi, Dünya Azərbaycanlılarının Beynəlxalq Fondunun Mədəniyyət, Təhsil və Humanitar Komitəsinin sədri Nigar Həsənzadə gecədə iştirak edən hər kəsə, xüsusən də şəhid və qazi analarına təşəkkürünü bildirdi və bu qələbədə onların əvəzolunmaz payının olduğunu diqqətə çatdırdı. 

Onu da söyləyim ki, bədii-musiqili gecə ilə yanaşı Muğam Mərkəzinin foyesində “Accent Group”un dəstəyi ilə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının "Döyüşən rəssamlar" (ideya müəllifi Rövşən Niat, rəssamlar Tərlan Eyvazov, İntiqam Ağayev, heykəltaraş-rəssamlar Cavid Rəhmətov, Fərid Məmmədov) layihəsi çərçivəsində Qazi rəssamların əsərləri nümayiş etdirildi.

Fürsətdən istifadə edib tədbir sonrası Nigar Həsənzadənin fikirlərini aldıq.

-Qələbəmiz! Bu Möhtəşəm anları Sizinlə bölüşmək istərdim... Beynəlxalq Muğam Mərkəzində, mənim fikrimcə, tarixi bir gecə keçirildi.  "İGİDLƏRİN SÖZÜ" hər kəsin  yaddaşında öz imzasını yazdı. Tədbirin təşkilatçısı olan Dünya Azərbaycanlılarının  Beynəlxalq Fonduna təşəkkür edirəm. Yeni "Döyüşən Rəssamlar" layihəsinə isə xoş gəldin deyirəm! 

Fotolar: Kamran Bagırovundur. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.11.2023)