Etibar Cəbrayıloğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Xeyli vaxtdır gözləyirdim ki, şair dostum Qulu Ağsəsin təzə kitabı çıxsın. Kitab çıxdı! Amma və lakin... Nəşr edilən bu yeni kitab Qulu Ağsəsin öz kitabı deyil, onun yaradıcılığı haqqında yazılıb.

Müəllifi də Bakı Slavyan Universitetinin dosenti, fəlsəfə doktoru Kəmalə Umudovadır. Kəmalə xanım kitabına elə gözəl bir ad seçib ki, onu oxumamaq mümkün deyil- “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs”... Lakin Kəmalə xanım oxuculara necə deyərlər, yol da göstərir.

Bu kitabı necə oxumalı...

Kəmalə Umudova yazır: “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” adlanan bu araşdırma ilk olaraq on iki məqalədən və onları müşayiət edən “Ön söz əvəzi” və “Son söz əvəzi”ndən ibarət idi, lakin kitab üzərində iş prosesi əlavələrin və yeni məqalələrin yaranması ilə nəticələndi. Poetik mətnin oxunması, təhlili öz mürəkkəbliyi ilə hər zaman böyük marağa səbəb olur, çünki hər bir doğru oxuma növbəti anlama mərhələsinə təkan verir. Kitabda oxucuların bu prosesdə yaxından iştirakını təmin etmək üçün şərh və təhlil obyekti olan şeirlərin tam mətnini məqalələrdən sonra verməyi qərara aldıq...

Qulu Ağsəs poeziyasının təməl ideyası ilə onun bədii mətndə ifadə olunması arasındakı uzlaşmanı göstərmək ümumi məqsədimizdir, daha doğrusu, bu istiqamətdə atılan ilk addımdır. Bu kitabın Qulu Ağsəs yaradıcılığının, çoxölçülü poeziyasının ana xəttini tapmaqda, oxucuları fikir labirintindən keçirməkdə onlara bələdçilik edəcəyinə, həmçinin gələcək kompleks araşdırmalar üçün yeni üfüqlər açacağına ümid edirik”.

Kəmalə Umudovanın fikrincə, kitabın əsas məqsədi müasir Azərbaycan poeziyasının görkəmli imzalarından biri Qulu Ağsəsin yaradıcılıq prinsiplərini, estetik görüşlərini, bədii dillə ifadə etdiyi aksioloji dəyərlər sistemini anlamaq, təhlil etmək, onun şeir modelinin böyük ədəbiyyata səciyyəvi-bədii strukturunun ideya (məzmun) strukturu ilə vəhdəti-cəhətini önə çəkmək və əsərlərini oxucuya yaxınlaşdırmaqdır.

Məqalələr fərqli başlıqlarla yazılsa da bütöv bir mətn kimi oxunmalıdır, çünki hər biri şairin yaradıcılığının poetikasının və fəlsəfi qatının təhlilinə, hermenevtik oxunuşuna yönəlib.

İpək günəş

Müəllif kitabda “Sənət dili”, “Sınaq məqamı”, “İncəsənət ruhun təcrübəsi kimi”, “Mətn və metamətn”, “Üçölçülü poeziya”, İpək günəş” və s. məqalələrin vasitəsi ilə şair, publisist, Əməkdar jurnalist, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhliil etməyə çalışıb.  

Kəmalə xanım “İpək günəş” məqaləsində yazır: “Qulu Ağsəs poeziyasında günəşin qarşılanması, günəş obrazına müraciət, onun təntənəli gözəlliyinin vəsfi və təqdimatı çox mühüm mövzudur.

“İki yaşlı İpək Məcidə” şeirində karantin dövrünün məhkumluğuna, qaranlığına işıq saçan, ürəkləri təmənnasız saf sevgisi və həyat eşqi ilə isindirən iki yaşlı qızcığaz İpək Məcidə şair günəşin simvolu kimi müraciət edir:

                 Yollar yasaqdı, İpək,

                   Hava sazaqdı, İpək.

                   Çiçək taxıb telinə-

                   Çıx Günəşin yerinə.

“Üçölçülü poeziya” məqaləsində müəllif qeyd edir ki, Qulu Ağsəsə görünən deyil, görünməyən yazılar mənalı görünür: “... Qulu Ağsəs həm də onu deyir ki, Allahınız olsun, onun olmadığı yerdə söz axtarmayın, söz müqəddəsdir”

                     Çörəkpulundan ötrü yazdığım

                       reklam mətninə

                       rast gəldim

                       şəhərdə.

                     Sözlər üstümə qışqırdı:

                      Bizi niyə küçəyə atmısan?”

Müəllifin sözlərinə görə, araşdırmaya cəlb edilən nümunələr fəlsəfi suallar və onlara verilən cavablar üzərindən qurulmuş mətnlərdir, yerdə cavabı tapılmayan suallara başqa aləmlərdə cavab axtarmaq niyyətidir.

Kitaba filologiya elmləri doktorları, professorlar Bədirxan Əhmədli ilə Leyla İmaməliyeva rəy yazıblar. Redaktoru isə Sevinc Nuruqızıdır. “Təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görən “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” kitabı “Azərbaycan Kitab, Maarif və Poliqrafçılar” İctimai Birliyinin “Ədəbiyyatşünaslığa dəstək” layihəsi çərçivəsində nəşr olunub.

İstedadlı dostum Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhlil edən bu kitab çox maraqlıdır. Qulu Ağsəsin öz kitabları kimi...                                                                  

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakını özü üçün cazibə nöqtəsi hesab edir. Yerlipərəstlikdən uzaq olsa da onun üçün Vətən ata-baba yurdu Buzovnadan başlayır. Xatirələrində olan Bakı tamam başqadır. 

“Əvvəllər yaşlı insanlar söhbət edəndə deyirdilər ki, bizim vaxtımızda Bakı elə olub, belə olub... Həmişə bunu eşidəndə gülürdüm ki, bu yalnız yaşla, həyata baxışın dəyişməsiylə bağlıdır. Amma bizim dövr, sözün əsl mənasında Bakını tam dəyişdi, keçmişlə bağlı bir çox körpülər qırıldı. Şəhərimizin bir çox əraziləri gündən-günə gözəlləşir, abadlaşır, bunları görməmək və ya görüb deməmək olmaz. Amma insanların davranışı, mədəni səviyyəsi daha yaxşını arzulamağa vadar edir. Şəhər mədəniyyətini kənd qanunlarına tabe eləmək olmaz. Şəhərdə şəhərli kimi davranmaq lazımdır. Bütün bunlar düzələnə qədər mahnılarımı içimdə qoruduğum Bakıya yazacağam yəqin.”- söyləyir.

Avtomobildə gedə-gedə radioya qulaq asmaqdan həzz alır. Bəyəndiyi ifanı tapana kimi dalğaları tez-tez dəyişir. O qədər ifasını bəyənmədiyi, qulaq asmağa səbri çatmadığı müğənnilər olur ki, vaxtının 15 dəqiqəsini mahnıları dəyişməyə sərf edir. Nəhayət klassik musiqi, caz, muğam, retro-estrada, fərq etməz, əhvalına uyğun musiqi seçib dinləyir. Onun üçün Akif İslamzadə, Brilliant Dadaşova, Zeynəb Xanlarova, Nisə Qasımova, Rəşid Behbudov, Şövkət Ələkbərova, Rübabə Muradova, Sezen Aksu, Ajda Pekan, Ququş, Alla Puqaçova, Xulyo İqlesias, Dems Russos, Stinqin ifaları, ABBA qrupu və şübhəsiz ki, klassik Avropa və Azərbaycan musiqi nünələri daha önəmlidir...

Haqqında söhbət açdığım bəstəkar Aygün Səmədzadə 1967-ci ildə tanınmış iqtisadçı alim, millət vəkili, akademik Ziyad Səmədzadənin ailəsində dünyaya gəlib. 1985-ci ildə Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbini qızıl medalla bitirib. Elə həmin il Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tarix-nəzəriyyə fakültəsinə daxil olub. Oxuduğu müddətdə qabaqcıl tələbə kimi "Üzeyir Hacıbəyov təqaüdü" alıb. 1990-cı ildə konservatoriyanı da fərqlənmə diplomu ilə bitirən Aygün xanım elə o vaxtdan da bitirdiyi elm ocağının musiqi tarixi kafedrasında müəllimlik edir.

Türk bəstəkarı Əhməd Adnan Sayqunun yaradacılığına həsr olunan elmi monoqrafiyanın və bir sıra elmi məqalənin müəllifidir. 2003-cü ildən sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur.

Deyir ki,- “Mən tələbələrimə də deyirəm, bizdə musiqi tənqidçisi kimi formalaşmaq çətindir. Çünki Azərbaycan mühiti, insanların bir-birinə münasibəti fərqlidir. Sağlam tənqidi çox vaxt təhqir kimi qəbul edə bilərlər və yaxud təhqir edib, onu tənqid kimi qələmə verə bilərlər. Yəni sərhədlər itib, insanlarda "üz üzdən utanar” psixologiyası daha dərindir. Heç kəs "dost”, "qardaş”, "yaxşı oğlan” münasibətində olduğu musiqiçini, zəif ifasına görə tənqid etmir. Musiqi tənqidi də elədir ki, gərək obyektiv olasan, eyni zamanda həm o musiqi mühitinin içində olmalısan, həm də sənin musiqi mühitiylə əlaqən olmamalıdır ki, onu tənqid edə biləsən. Məsələn, ixtisasca həm də musiqişünas, tənqidçiyəm, amma bu dəqiqə heç kimi tənqid eləmərəm. Əslində, deməyə sözüm çoxdur. Amma özüm də bu sahədə çalışdığım üçün mənim dediklərimi obyektiv qəbul etməyəcəklər. Bu gün Azərbaycan estradasında 90 faiz mahnıları bəyənmirəm. Ona görə yox ki, mən onlardan yaxşı yazıram, özüm haqqında yüksək fikirdəyəm. Sadəcə, mənim aldığım musiqi tərbiyəsi başqadır. İndi mən bunu hardasa desəm, deyəcəklər Aygün Səmədzadə qərəzlidir. Bir- iki dəfə olub ki, hansısa müğənniyə "sən bu mahnını oxuma, filan xalq mahnısı sənin üçün deyil”, ya da "xalq və klassik mahnılarımız da digər sənət abidələrimiz kimi toxunulmazdır, onları hər kim gəldi oxuya bilməz”- demişəm. Görürəm ki, buna görə məndən inciyiblər...”.

Kiməsə ilk baxışda qapalı, özündən razı adam, eqoist kimi görünə bilər, amma çox təvazökar, daxilən zəngin insandır. Əsl xanımlara xas olan əda, davranış, mədəniyyət ona da xasdır, kübarlığı ilə seçilir. Bəstəkar kimi musiqiyə 1996-cı ildə Flora Kərimovanın ifa etdiyi, Xanım İsmayılqızının sözlərinə bəstələdiyi "Ruhumuz qovuşacaq" mahnısı ilə gəlib. 2000-ci ildə keçirilən "Yaxşıların yaxşısı" müsabiqəsində onun sevimli şairimiz Kamalə Abıyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Məktəb illəri" mahnısı müəllifinə "ilin bəstəkarı" nominasiyasında qələbə qazandırıb. 2002-ci il isə onun üçün daha uğurlu olub. Belə ki, bu ilin fevralında keçirilən "Nəğmələrin nəğməsi" müsabiqəsində onun Zəkirə Allahverdiyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Tut ağacım" mahnısı "Qran-Pri"yə, yenə də Kəmalə xanım Abiyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Bu dünyanı nağıl bilək" mahnısı birinci, "Yağış" mahnısı isə ikinci yerə layiq görülüb...

Konservatoriyanı 1990-cı ildə bitirsə də, yaradıcılığa 1996-cı ildə başlayıb. Bunu da onunla əlaqələndirir ki, tələsməyib, özünü püxtələşmiş bəstəkar kimi təqdim etməyi planlaşdırıb...

“Mən peşəkar musiqi təhsili alıb, mahnılarımı tam hazır şəkildə dinləyicilərə təqdim etmək istəmişəm. Yəni aradakı 6 ili boş yerə sərf etməmişəm. Biliyimi artırmaqla, tədqiqat işləri aparmaqla məşğul olmuşam. Və nəhayət, ürəyimin istəyini üzə çıxarmışam. Mənə elə gəlir ki, yaradıcı insan üçün bu müddət elə də gec deyil. Hamı deyir ki, 20-30 ildir, sənətdədir, amma onlar bunu nə ilə sübut eləyə bilərlər? Başqaları müxtəlif işlərlə məşğul olanda, mən ali musiqi təhsili almışam, aldığım biliyi də ilk və ən çox sevdiyim "Ruhumuz qovuşacaq" adlı mahnımla ortaya qoymuşam. Düzdür, buna qədər bir sıra kiçik pyeslər yazmışam. İlk mahnımı isə Bülbül adına Musiqi Məktəbinin 10-cu sinfində oxuyanda Cəfər Cabbarlının "Dan ulduzu" şerinə bəstələmişəm. Ancaq müəyyən vokal imkanları nəzərə almadığıma görə mahnını indiyə qədər heç bir müğənniyə göstərməmişəm. Yəni bu mahnı düzəlişlər ediləndən sonra oxuna bilər.”- söyləyir...

Musiqi yaranan zamandan yeddi notdan ibarət olub. Hələ indiyədək heç kim bu notların sayını artırmaq iqtidarında olmayıb. İndiyədək bəlkə də milyonlarla musiqi bəstələnib, çoxları da artıq unudulub. Amma əsl musiqi unudulmazdır, əbədidir...

Deyir ki,- “Mənim üçün notların göy qurşağında olduğu kimi hər birinin öz rəngi var. Məsələn, Do quruyan qızılgül ləçəyinin rəngindədir, Re və Sol yaşıl, Mi və Sol qəhvəyi, Fa göy, Lya sarı rəngdədir. Əgər insanın ruhu rəngarəngdirsə, demək, o, canlıdır, hərəkətlidir və yaradacaq. İlhama gəldikdə isə bu xüsusiyyət ruhun xüsusi halıdır və duyğularla, müsbət və hətta mənfi emosiyaların təzahürü ilə bağlıdır. İnsana ilham gələndə, öz potensialını tam reallaşdırmağa, fikir və səylərini konkret işlərə, əsərə çevirməyə hazırdır. İnsan bu halda-zehni və emosional vəhdətin yüksəliş məqamında dağları devirə bilər. Əksəriyyət üçün ilham qaynağı fərdi xarakter daşıyır. Amma daha dəqiq desəm, əslində bizə motivasiya verə biləcək hadisələr özləri bizi seçir və bizdən asılı heç nə yoxdur. Bu əsəri yazmaq mənim qismətimdədirsə, onun ilhamı da elə mənə gələcək. Məsələn, məşhur “Tut ağacı” kompozisiyam küskün və əsəbi bir əhvaldan sonra ərsəyə gəlib. Ümumiyyətlə, bütün əsərlər ağır və fərəhli anların, yaşadıgım hisslərin, dinlədiyim həyat hekayələrinin və sevgi tarixçilərinin, oxudugum kitabların, ən əsası isə məni əhatə edən bütün gerçəkliyin nəticəsidir. Elə məqamlar olur ki, müəyyən hadisələrin təsiri altında musiqi yazıram, gözlərimdən yaş axır və bu əsəri dinləyən insanların da göz yaşı axıtdığını görəndə heyrətlənmirəm. Bilirəm ki, içimdəki sevinci də, göz yaşını da dinləyicilərə ötürməyi bacardım, buna cəhd göstərməsəm də”.

Bəli, haqqında danışdığım əməkdar incəsənət xadimi, xalq artisti, alim, bəstəkar Aygün Səmədzadə gözəl bəstələri- musiqiləri ilə insanları düşündürməyi, kövrəltməyi, ağladıb güldürməyi bacarır. Bu, onun taleyinə yazılan ilahi qüdrət, Allahın hədiyyəsidir...

Diləkləriniz çin olsun, Aygün xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Dəyərli oxucularımız. “Mütaliə saatı” rubrikasında “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlər üçün yeni romanın yayımlanmasına başlayır: Fəxrəddin Qasımoğlu, “İkibaşlı əjdaha”!

«Son gecə» və «On ikiyə işləmiş» adlı iki biri-birindən maraqlı romanlarla debüt edən yazıçının hər iki romanı portalımızda dərc edilib. Əminik ki, Fəxrəddin Qasımoğlunun “İkibaşlı əjdaha”sını da bəyənəcəksiniz.

Meşə yolu birbaşa rayon mərkəzinə aparan əsas yola çıxırdı. Hər iki istiqamətə şütüyən maşınları buraxıb asfalt yola çıxdım. İrəlidə gedən maşınların cərgəsinə qoşulub sürəti artırdım. Elə bu vaxt telefonuma zəng gəldi. Gözucu ekrandakı nömrəyə baxdım. Rusiya nömrəsi idi. Zəng vuran köhnə dostum və kolleqam Stepan Bondaryov idi.

Telefonu açdım.

-Salam, Baxa.

Moskva Ali Milis Məktəbində oxuduğumuz illərdə möhkəm dostlaşdığım Stepan, nə qədər çalışsa da, «ə» hərfini tələffüz edə bilməmiş, əvvəlcə mənə Baxtiyar, sonralar isə qısaldaraq Baxa deməyə başlamışdı.

-Salam, əziz dostum.

-Bayaqdan sənə zəng çatmır. Şeremetyevo hava limanından zəng vururam, təxminən üç saatdan sonra Bakıda olacam. Yoldaşlara demişəm məni qarşılamasınlar. Əvvəlcə səninlə görüşəcəyəm. Yəqin sonuncu görüşümüz yadındadır.

Üç saat… Bu qədər vaxt oteldən əşyalarımızı götürüb şəhərə çatmağa bəs edərdi.

-Başa düşdüm, dostum. Dediyin vaxtda hava limanında olacam.

Cavabımı dinləyən Stepan əlaqəni kəsdi.

 Polis sıralarında işlədiyim vaxtlarda xidməti ezamiyyətlər zamanı mütləq bir-birimizi qarşılayırdıq. Mən yaralandıqdan sonra polis mayoru rütbəsində istefaya çıxsam da, Stepan xidmətini davam etdirirdi. Moskva Cinayət Axtarışı İdarəsinin rəis müavini vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, hələlik polkovnik rütbəsində idi.

Stepanın işarə vurduğu son görüşümüz əlbəttə ki, yadımda idi. Bu görüş məhz az əvvəl sizə dediyim iki ölüm işini araşdırdığım vaxta, dörd ay əvvələ təsadüf etmişdi. Günortaya qədər Bakıya gəlib yenə təcili geri qayıdan dostumla yalnız nahar vaxtı görüşməyə imkan tapmışdıq. Bu görüş zamanı gəlişinin səbəbi barədə açıqlama verməsə də, ehtiyac olarsa, gələcəkdə mənə də müraciət edə biləcəyini eşitdirmişdi Stepan. Görünür həmin vaxt yetişmişdi və xidməti ezamiyyətin rəsmi tərəflərini bir kənara qoyub, ilk növbədə, mənimlə görüşmək istəyir. Belə başa düşdüm ki, bu görüşün məxfi qalması da onun üçün vacibdir.

Dostum sıradan bir əməkdaş deyil, bütün Rusiyanın cinayət aləmini qarşısında tir-tir əsdirən, «MUR» (Moskovskiy Uqolovnıy Rozısk) kimi tanınan Moskva Cinayət Axtarışı İdarəsinin yüksək vəzifəli zabiti idi. Onun Bakıya gəlişi yalnız çox ciddi bir məsələ ilə bağlı ola bilərdi.

Gülanə Stepanı tanıyırdı. Söhbətin nədən getdiyini eşitdiyi üçün mənim nəsə deməyimi gözləməyib soruşdu.

-Üç saata çata biləcəyik? Axı hələ aeroporta da özünü çatdırmalısan.

-Çatarıq. İndi tərpənsək, fikrimcə səni evə düşürüb tam vaxtında orada olaram.

-Onda, tələs.

Oteldəki əşayalarımızı götürməyimizə on dəqiqə vaxtımız getdi. Otağın açarlarını növbətçi xanıma qaytaranda təəccüblə baxıb soruşdu:

-Siz ki, bu gün səhər gəlmisiniz. Niyə gedirsiz? Otelimiz xoşunuza gəlmədi?

-Oteliniz haqqında heç bir fikir söyləyə bilmərik. Çünki tanış olmaq imkanımız olmadı. Sadəcə təcili işimiz çıxdı, getməliyik.

Bayaqdan bir qədər pərt görünən xanım, bu sözlərimdən sonra gülümsəyib bizimlə sağollaşdı.

Əşyalarımızı yük yerinə atıb maşına oturduq. Gülanə irəlidə, mənimlə yanaşı oturdu. Yol gedə-gedə yanakı oturub mənə baxmağı sevdiyini bilirdim. Kəmərlərimizi bağlayandan sonra dövrə vurub otelin həyətindən çıxdım.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim 10-luğa nəzər yetirək:

Riçard Brenson. «Çılpaq biznes»

Tanınmış ingilis biznesmeni, Virgin kompaniyasının sahibi Ser titullu Riçard Brensonun bu kitabı öz biznesinin yaranma tarixinə və onun idarə olunması xüsusiyyətlərinə həsr olunub.

Burada uğura gedən yol hər bir səhvlərlə, nöqsanlarla birgə göstərilib. Kitabın ən dəyərli məziyyəti isə odur ki, o, Ser Riçardın gündəlikləri əsasında yaranıb. Müəllif gündəliklərini necə var, o cür də, bəzək-düzəksiz və ixtisarsız kitab halına gətirərək molyonların ixtiyarına buraxıb. Onun kitabdakı qiymətli sitatları isə beyinlərə çox rahat həkk olunur.

 - Ehtiyatlı olmaq vacibdir, amma astagəl olmaq təhlükəlidir.

 - Hər şeyi mürəkkəbləşdirmək cəhdi sizin düşməninizdir. Mürəkkəb bir  situasiya yaratmağı hamı bacarır. Amma sadə bir şey etmək çox çətindir.

 - Ən nəhəng brend olmaq cəhdi mənasızdır. Daha vacibi ən hörmətedilən brend olmaqdır.

 - Pul müvəffəqiyyətin pis göstəricisidir. Ondan pisi yalnız şöhrətdir.

 - Əsl liderlik keyfiyyəti odur ki, rahat və aydın şəkildə izah edə biləsən ki, nə səbəbə bu və ya digər qərarı qəbul etmisən.

 - Bir dəfə sizi tapmış uğur bütün ömrünüz boyu sizi yemləyə bilməz.

 - Mənəviyyat – biznesdə heç də boş səda deyil. Onda bütün əsas mənalar var.

 - Mənim can atdığım ən vacib şey kiməsə verdiyim sözün üstündə dura bilməyimdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin nağıllarını, əfsanələrini ardıcıl təqdim etməkdədir. Nağıllar uşaqlar üçün yaradılır. Amma bu nağılları böyüklər də məmnuniyyətlə oxuyurlar və bəyənirlər. Əfsanələr isə yurdumuzun qədim tarixi, toponimləri barədə hamı üçün bir mənbədir.

Çox-çox qədim zamanlarda bir oba vardı. Bu obanın insanları xoşbəxt, firavan yaşayırdılar. Onlar tanrının bəxş etdikləri yamyaşıl meşələrdən hər cür qış azuqəsi yığar, ov ovlayar, çaylardan balıq tutardılar. Bu obanın heç bir şeyə ehtiyacı yox idi. Buranın təbiəti, əsrarəngiz mənzərəsi, yaşıllıqları, meşələri öz möhtəşəmliyi ilə insanları valeh edirdi. Sanki ulu yaradan bu obadan heç nəyi əsirgəməmişdi. Yeraltı sərvətləri tükənməz xəzinə olduğu kimi, yerüstü sərvətləri də canlı və zəngin idi.

Bir gün obaya bədbəxtlik üz verdi. Meşənin ən səfalı yerində divlər peyda oldular. Meşəyə üz tutan insanlar onların şikarına çevrildi. Otlağa gedən qoyun sürüləri, mal-qara da onların hədəfi oldu. Bu obada ox atmağı, qılınc çalmağı ilə ad çıxarmış Paşa adlı bir igid vardı. O çox götür-qoy edəndən sonra divləri öldürmək, obasını bu bəladan xilas etmək qərarına gəldi. Amma divlərin öhdəsindən necə gəlmək olardı. Onun nə atdığı oxlar, nə də vurduğu qılınc onlara təsir edə bilməzdi. Paşa qonşu obada yaşayan, hər şeyin əlacını bilən Əli Çələbi adlı pirani qocanın yanına gəlib, ondan məsləhət istədi. Pirani qoca igidə:- “əvvəlcə Diridağda yaşayan kərgədanı öldürməlisən”- dedi. Sonra kərgədanın iç piyini çıxardıb divlərin mağarasının yaxınlığındakı ağacların başındakı budaqlara elə asmalısan ki, gün düz onların üstünə düşsün, yeddi gün ərzində piy əriyib damcı-damcı torpağa düşəndə torpaqdan gələn qoxu mağaranın ətrafına yayılacaq. Bu qoxunu divlər sevmir, odur ki, onlar mağaranı tərk edib qaçacaqlar. Paşa pirani qocaya təşəkkür edib, altdan geyinib üstdən qıfıllandı, üstdən geyinib altdan qıfıllandı, üz tutdu Diridağa. Bəli Diridağ sanki bir qan çanağı idi. Burada yaşayan kərgədanlar heç də divlərdən geri qalmırdı. Paşa nəyin bahasına olursa olsun kərgədanlardan birini öldürməli idi. İki gün Diridağa onların nəriltisindən yaxınlaşa bilmədi, axırda qulaqlarına əski tıxadı ki, vahiməli səsləri duymasın. Bir az uzaqda rahat bir yer seçdi, yaxınlaşmaqda olan kərgədanı düz ürəyindən nişan aldı. Üçüncü oxdan sonra kərgədan tir-tap yerə sərildi. Dan yeri söküləndə Paşa kərgədanın qarnın yırtıb iç piyini çıxartdı, bir torbaya qoyub, öz obasına tərəf üz tutdu. Gün təzəcə doğmuşdu. Paşa divlərin yaşadığı mağaranın yaxınlığındakı ağaclara çıxıb piydən kəsib, budaqlardan asdı. Beləcə mağara ətrafındakı ağaclardakı piylər qızmar günün şəfəqləri altında əriməyə başladılar. İgid uzaqdan divlərə göz qoyurdu. Divlər mağaradan çıxan kimi “Adam-badam iysi gəlmir? Yağlı badam iysi gəlmir? Bəs bu nə iydir belə? ”- deyib qaçmağa başladılar. Paşa iki gün ağacda gözlədi. Divlər tamam yox olandan sonra mağaraya yaxınlaşdı, yavaşca içəri girdi. Mağarada bir dənə də olsun div qalmamışdı. Amma mağaranın içində çoxlu qızıl-gümüş, ləl, cəvahirat vardı. Divlər yığdıqları bütün qənimətlərini bura daşımışdılar. Paşa obaya dönüb igidləri başına yığdı, divlərin xəzinəsini atlara yükləyib kəndə döndülər. Xəzinədəki qızıl, gümüş, ləl cəvahiratı obada yaşayan insanlara payladılar. Oba yenə də firavan həyat sürməyə başladı. Obanın insanları bu mağaranı “Divlər sarayı” adlandırdı, çünki bu qədər xəzinə yalnız şah saraylarında ola bilərdi.

Bu əfsanə Cəbrayıl rayonun Dağtumas kəndi yaxınlığındakı “Divlər sarayı” tarixi abidəsi haqqındadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Şeir vaxtıdır, Anar Gülümsoyun şeirləri ilə tanışlıqdır.

 ALOOO, EŞİDİRSƏN?...

yolumu nə qədər dəyişsəm də mən,

bir də ayılıram ki, yolundan düşüb.

səni ürəyimin vaxtı biləndən

saatım qırılıb qolumdan düşüb.

gözlərin ruhumu çəkir göylərə

sənəmi inansın, onamı ürək?!

eeh... mənim qəlbimin dəlilikləri

sənin gözlərinin işidir, demək.

sən hələ od ilə oynayan uşaq,

yandırsan əlini, izi qalacaq.

mənim ürəyimi oxuyanmasan,

sənə bir ömürlük sözü qalacaq.

çevrilib yarpağa, gülə, çiçəyə

səni ətir-ətir izləyəcəkdir.

çilənib yağıştək yolların üstə,

bitib bənövşətək gözləyəcəkdir.

qalacaq dünyanın bir eşq nəğməsi,

qalacaq gecənin pıçıltısında,

qalacaq yağışın şırıltısında...

sənin də yuxunu alar əlindən,

eh, sənin də ağlın çıxar başından,

bacara bilməzsən bu dəli sirlə,

durub zəng edərsən bir gecə vaxtı:

"alooo, eşidirsən?

– səni sevirəm".

ZÜMZÜMƏ EDİRƏM XATİRƏ ÖMRÜ

daha çiçəkləməz bahar eşqimiz,

indi arzuların üzü qışadı.

sən düşüb getdiyin yollar uzandı,

geri qayıtmağa ömür qısadı.

qısadı, əzizim, qısadı həyat, 

bitirib yenidən başlamaq olmur.

ən gözəl çiçəyin ömrü bir əsim,

bir yağışla bitər kəpənək ömrü –

ürək də belədir, qışlamaq olmur.

amma, nə yazıq ki, unutmaq olmur

bu çiçək ürəyi, kəpənək eşqi. 

hər gecə yuxunda görüb durarsan

bir ömrə sığmayan biçənək eşqi.

İlahi, ilahi, yaşadıqlarım

hamısı yuxuymuş, hamısı yuxu.

qurbanı olduğum dəli çağların

indi nağıl kimi görünür çoxu.

hissim də, duyğum da qurban gedibdi,

qurbanlıq olubdu neçə ilim də.

ürək də belədir, arzu da belə... 

zümzümə edirəm xatirə ömrü

şirin nəğmə kimi qalıb dilimdə.

eeh... bax belə, bax belə...

ETİRAF

tufanlı köksümə baş qoyan qadın,

məni dua etdin öz əllərinə.

gözümə, könlümə kimisə qoydum,

heç kəsi qoymadım sənin yerinə.

sən necə kitabsan, necə yazısan?!

hər gün oxuyuram bitdiyin yerdən.

saçıma dən düşdü, ürəyimə od,

qoxlayıb saçımı  öpdüyün yerdən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)