Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən nə şah, mən nə sultan, nə yaraşıq, nə ziynət,

Nə əfsanə, nə mələk, nə saray, nə səltənət,

Nə qədim əsrləri yada salıb ağlayan,

Nə ömrünü qəzələ, mərsiyəyə bağlayan,

Nə dövrün hakiminə şeir yazıb pul alan,

Nə cəlladlar önündə həyat üçün alçalan,

Nə peymana, nə saqi, nə sərab şairiyəm,

Azadlığın carçısı inqilab şairiyəm. 

Mən əyilib hakimin əllərindən öpmədim,

Şeirimi çiçək kimi ayaqlara səpmədim.

Nə aciz bir bəndəyəm, nə satılmış bir qulam,

Nə saray məddahıyam dərgahlardan qovulam.

Mən ellərin oğluyam, ellər böyütmüş məni.

Şeirim eldən alıbdır bu ilhamı, qüvvəni.

Mən nə şam, nə pərvanə, nə rubab şairiyəm,

Azadlığın carçısı inqilab şairiyəm. 

Mənim könül dəftərim bənzəyir gülüstana,

Onda yer verilməmiş qarlı qışa, tufana,

Bir bahar ətri vardır hər şeirimdə, sözümdə,

Baharın həsrətilə yaşayıram özüm də.

Mən əl açıb göylərdən diləmədim azadlıq,

Mənim arxalandığım onlardan daha artıq.

Ölkələr həsrət çəkən afitab şairiyəm,

Azadlığın carçısı inqilab şairiyəm.

Ötən gün cənub həsrətli xalq şairi, özünün təbirincə desək, inqilab şairi Balaş Azəroğlunun doğum günü idi. 

Balaş Allahbaxış oğlu Abizadə 1921-ci il noyabr ayının 11-də Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk orta təhsilin də burada almışdır. Şairin  "Dnepr" adlı ilk mətbu şeiri də 1937-ci ildə Bakıda çap olunmuşdur.

1937-ci ildə əslən cənublu olduğu üçün o da, ailəsi ilə birgə Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərinə sürgün edilib. Burada fars ibtidai məktəbində təhsil alıb. i1941-ci ildə İranda Milli azadlıq hərəkatına qoşulub və onun ən fəal üzvlərindən biri olub. 1942-ci ildə İran Xalq Partiyasına daxil olaraq 1943-cü ildə Azərbaycan zidd faşist cəmiyyətinin  Ərdəbil vilayəti şöbəsinə sədr seçilib. Və bu cəmiyyətin mətbu orqanı olan "Yumruq" qəzetinin redaktoru olur. Azərbaycan demokratik firqəsi Ərdəbil vilayət komitəsinin şöbə müdiri, "Cövdət" qəzetinin redaktoru, Şairlər məclisinin Ərdəbil şöbəsinin rəhbəri olmuşdur.

1946-cı ildə Təbrizdə Milli Hökumət qurulanda ona Azərbaycan Dövlət Radio Verilişləri Komitəsinin sədr müavini vəzifəsi verilib, həmçinin o, İran Azərbaycanı Milli Məclisinin deputatı, Yazıçılar və şairlər cəmiyyətinin idarə heyətinin üzvü seçilib.

İlk şeir kitabları da 1943 -1945-ci illərdə Ərdəbildə, Təbrizdə çap olunur.

Lakin Milli Hökumət elə qundaqdaca boğulur və Balaş Azəroğlu da bir çox həmkarı kimi Bakıya gəlir, 1947-1952-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində təhsil alır. Eyni zamanda Cənubi Azərbaycan yazıçılar cəmiyyətinin sədri vəzifəsində çalışır.

1948 - 1953-cü illərdə Azərbaycan qəzeti redaksiyasında ədəbi-bədii şöbənin müdiri, 1953 -1956-cı illərdə məsul redaktor, 1956-1958-ci illərdə ADF MK-da təbliğat şöbəsinin müdiri, 1958-1959-cu illərdə Azərbaycan Ali partiya məktəbində xüsusi fakultənin dekanı işləyir. 1959-1963-cü illərdə ADF MK-nın sədr müavini seçilir.

O, 1963-1982-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına ədəbiyyat İnstitutunun orta əsrlər ədəbiyyat şöbəsinin baş elmi işçisi  işləmişdir. 1966-cı ildə filologiya elmləri namizədi elmi adını almış,

1981–1991-ci illərdə  Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışmışdır.

1991-ci ildə  Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə baş müşaviri təyin olunmuş, həmçinin Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilmişdir.

O, İran Xalq partiyasının və ADF MK-nın üzvü, SSRİ-də yaşayan iranlı siyasi mühacirlər cəmiyyəti Azərbaycan şöbəsi rəyasət heyətinin üzvü olmuş,  bununla yanaşı, Azərbaycan SSR Yazıçılar İttifaqının plenum üzvü və katibi seçilmişdir. Çoxcildlik "Azərbaycan ədəbiyyatı"nın müəlliflərindən biridir.

Ədəbi və ictimai fəaliyyətinə görə Balaş Azəroğlu  “Şərəf nişanı”, “Xalqlar dostluğu” ordenləri ilə, “21 Azər”, “Firdovsi” və digər medallarla, iki dəfə 

1960-1971- ci illərdə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə, 17 mart 1997-ci ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir.

1981-ci ildə Azərbaycanın “Xalq şairi” adına layiq görülüb, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü olub. Şair 2011-ci il aprel ayının 24-də Bakıda vəfat edib. 

Şairin qırxdan çox kitabı çap olunub, əsərləri SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunub.

"Sinəm Savalan dağıdır", "Mənim köksümdə ürək dayananda, ürək vurmayanda köksümün altında vətən döyunür" söyləyən Balaş Azəroğlunun yaradıcılığının əsas motivini vətən, parçalanmış Azərbaycan, intizar təşkil edirdi.

Müasirləri onu novator, poeziyası ilə insanları ayağa qaldıran, mübarizəyə və gələcəyə səsləyən şair adlandırırdılar.

Balaş Azəroğlu ömür yolunu özü kimi cənub həsrətiylə yaşayan, elə özü kimi inqilabçı şair olan Mədinə Gülgünlə birləşdirir. O sadəcə vətəninə deyil ömür gün yoldaşına qarşı da çox sadiq olur. Mədinə xanım dünyadan köçəndən sonra da evdə onun səliqə səhmanını qoruyub saxlayır. Yaşadığı bina qəzalı olduğu və bütün qonşuları köçüb getdiyi halda o buradan köçüb getmək istəmir.

Balaş Azəroğlu gəncliyində çox ağır bir xəstəlik keçirir, hətta həkimlər onun öləcəyini deyirlərmiş. Lakin, Mədinə xanım öz ömür gün yoldaşı üçün bir quş tək çırpınaraq ölkənin ən yüksək səviyyəli insanlarıyla əlaqə saxlayaraq lazım olan dərmanları tapır. Sonralar Balaş Azəroğlu həmişə Mədinə olmasaydı mən cavan yaşda dünyadan köçərdim söyləyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

“ Mən kiməm?” sualı “mən kim deyiləm?” sualının o biri üzündən başqa bir şey deyildir.

2.

“Mənə ağlayan gözləriniz olaydı,

 Məni sevən ürəyiniz.

 Mən elə sizəm, siz.”

3.

Dostoyevski: “Gözəllik dünyanı xilas edəcək.”

Bəs niyə etmir?!

4.

O.Mandelştam:

“Yuxusuzluq. Homer. Bir də tarım yelkənlər.

Yarıyacan ancaq saydım - sonu yox gəmi.

 Elladanın göylərində durnalar kimi Süzüb,

süzüb hara üzür onlar bu səhər?!”

Tərcümədə son təcrübələrdən.

5.

Mənim həyatım?! Boş şeydir – bir neçə (bəlkə də bir çox) adama yaxşılıqlar eləmək və bunun “ağır” nəticəsini görmək üçün həyata keçirdiyim müəyyən zaman və məkan işğalıdır.

6.

Dünyaya gələndən sonra gəldiyin yerdə nə vardısa, nə olmuşdusa, hamısı yaddan çıxır.

7.

Əli Kərim: “Nə xoşbəxt imişəm bir zaman, Allah...”

Misra bütün əlacsızların himni kimi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

Ümumdünya pnevmaniya ilə mübarizə günü

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı və YUNİSEF 2009-cu ildə bu günü təqvimə saldırmaqla pnevmaniya, xüsusən uşaq pnevmaniyası əleyhinə kütləvi kampaniyaya başlayıb. Əsas görülən iş isə Asiya və Afrikanın inkişaf etməkdə olan ölkələrində - o ölkələrdə ki pnevmaniya tüğyan edir, insanları xilas etmək üçün böyük vəsaitlərin toplanmasıdır. Ekspertlərin qənaətinə görə 5 yaşa qədər olan uşaqların əsas ölüm səbəbi məhz pnevmaniyadır. Hər il bu xəstəlik iki milyon can alır.

Təhlükəsizlik üzrə mütəxəssis günü

Bu günün təşəbbüskarı təhlükəsizlik üzrə nəhəng internet portal olan Sec.ru-dur. Təntənəli gündə “Təhlükəsizlik missi” müsabiqəsinin qalibi də elan edilib mükafatını alır. Axı bu sistemdə xanımlar da az deyil. Mən bizim moll-arda kürəyinə “security” yazılmış o qədər zəif cins nümayəndəsi görmüşəm ki. Bu sferada bir obyektlərin, bir də şəxslərin mühafizəsi nəzərdə tutulur. Şəxslərin mühafizəçiləri, el təbirincə desək teloxranitellər (cangüdənlər) barədə Uitni Xyustonun rol aldığı məşhur filmi hamımız görmüşük. Bu gün Azərbaycanda təhlükəsizlik üzrə mütəxəssislər – bax bu teloxranitellər qorunması zəruri olan, dövlət baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edən insanlardan daha çox özünü xırda padşah elan edib 5-10 maşınlıq karteclərlə hərəkət edən və ən azı 5-10 nəfər cangüdənin əhatəsində gəzən pullu görməmişləri – gədaları mühafizə etməkdədirlər. Bu da çox zərərli tendensiyadır.

Gənc oxucular günü

Onsuz da bizdə oxucuların əksəriyyəti gənclərdir. Bu gün hamı əlində kitab ictimai nəqliyyatda, parklarda, iaşə obyektlərində görünməlidir, mütaliə təbliğ edilməlidir. Axı mənəvi zənginlik mütaliə olmadan mümkün deyil. Hər bir gənc kitabdan ilan vuran ala çatıdan qaçan kimi qaçan bir şəxsə bu gün kitabların faydaları barədə moizə oxusa, inanın ki, böyük tərəqqi əldə etmiş olarıq.

Ançous niyə qəzəbə gəlib?

Antibiotiklər barədə məlumatlanmaq üzrə ümumdünya həftəsi başlayır. Antibiotiklərin faydası və zərəri haqda məlumatları hamı mənimsəməlidir, əks halda böyük ziyan çəkmək istisna olunmur; Yeni Zelandiyada Kenterberi günüdür, Kenterberi əyaləti sakinləri öz diyarları ilə qürur duyaraq sevinib şənlənəcəklər; Çində və Tayvanda Mədəni Renessans günüdür. Mədəni-kütləvi tədbirlər önə çəkiləcək; Kanadada rəqəmsal sağlamlıq, İndoneziyada ümumən sağlamlıq, Qərbi Timorda gənclər günüdür; Amerikada mətbəxsevərlər birdən-birə iki bayramı qeyd edəcəklər: milli toyuq şorbası gününü, bir də milli ançousdan başqa istənilən içliklə pitsa gününü. Siz bir təyinata baxın. Yəni bu gün hamı pitsa yeməlidir, istənilən pitsadan yemək olar, təkcə ançouslu içliklidən başqa. Ançous – balıq növüdür. Görəsən bu ançous yazıq nə günahın sahibidir belə?

1933-cü ildə Şotlandiyanın Lox-Ness gölündə yaşayan əcaib varlığın – Nessinin ilk fotosu çəkildi; 1893-cü ilin bu günündə “San Francisco Morning Call” qəzetində “Yapon sahillərində tayfun” adlı gənc yazarın ilk hekayəsi dərc edildi, dərhal hekayə böyük əks-səda doğurdu. Müəllif Cek London idi; 12 noyabr günü həm də dünya rəngkarlığında və memarlığında uğursuz bir gün kimi səciyyələndirilir. Belə ki üç böyük sənətkar məhz bu gün dünyalarını dəyişiblər: Bunlar 1903-cü ildə fransız impressionist rəssamı Kamil Pissarro, 1680-ci ildə italyan heykəltaraşı Lorenso Bernini (məşhur “Apollon” heykəlinin müəllifi) və 1662-ci ildə Qızıl dövr Holland rəngkarlığının nümayəndəsi Adrian Van de Vennedir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə təqdim etdiyi layihədə Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının seçimində 51 türk müəllifinin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

Bir Sinema…

“Başlangıç”: Gerçeklik üzerine

Erdem Yapan

Christopher Nolan’ın 12 sene önce izleyicilerle buluşan ve en başarılı filmlerinden biri olarak gösterilen “Başlangıç”da (Inception) kahramanımız Cobb, insanların rüya anlarında zihinlerine girip, bilinçaltının derinliklerindeki sırları çalan yetenekli bir hırsızdır. Onun bu casusluk yeteneği yüzünden uluslararası aranan bir kaçak olmuş ve sevdiklerinin hayatına zarar vermiştir. Kendisine tüm suçlarını affettirecek bir görev verilir. Amacı bu defa fikir çalmak değil, tam tersine hedefteki kişinin rüya durumunda bilinçaltına fikir ekmektir; fakat bu hiç kolay olmayacaktır. 

Film, vizyona girdiği süreçte ilginç konusundan ötürü tartışmaları da beraberinde getirdi. Gerçeklik ve rüyalar arasındaki belirsiz ilişkiler ve ucu açık biten sonundan dolayı film birçok izleyicinin aklının karışmasına ve çeşitli varsayımlar üretmesine sebep olup, gerçeklik üzerine de düşündürmüştür.

Gerçeklik, bilinen anlamıyla var olan her şeyin durumu olarak tanımlanır; fakat bu kavram terimsel olarak görülebilir olsun ya da olmasın, idrak edilebilir olsun ya da olmasın hepsini içine alır. Batı’da düşünürler bu kavramla alakalı olarak apperance-reality (görünüş-gerçeklik) ilişkisi üzerine çalışmalar yapmış ve bunla alakalı en bilinen argumanlardan birini Fransız filozof Descartes ortaya atmıştır. “İlk felsefe üzerine meditasyonlar” adlı eserinde kendisi tüm bilgisinden şüphe edip “gerçeklik” hakkında mutlak ve garantili gerçekleri bulmaya çalışır.

“… Unutamam ki, başka zamanlarda benzer yanılsamalar tarafından uykuda aldatıldım; ve bu durumları dikkatle değerlendirdiğimde, uyanıklık halinin uykudan ayırt edilmesini sağlayacak kesin işaretlerin olmadığını net görüyorum ve şaşkınlık duyuyorum; ve hayret içinde neredeyse kendimi şu anda rüya gördüğüme ikna ediyorum”.

Descartes, gerçeği arama uğrunda amacına ulaşmak için kendisini ve duyularını manipüle eden bir “Büyük aldatıcı” olduğunu düşünüyormuş gibi yapmaktadır. Böylelikle Descartes, akıl yürütme yoluyla kendi varlığını, Tanrı'nın varlığını ve daha sonra diğer nesnelerin varlığının ihtimalini kendi açısından bir bakıma kanıtlamış olur. Fakat yine tüm bu akıl yürütme metoduna rağmen kendisini gerçekliğin ikilemine düşmekten kurtaramaz.

Filme dönecek olursak, geçmişte Cobb ile birlikte rüya âlemine dalarak yaratıcılığı ve oradaki hazzı deneyimleyen Mal karakteri, 50 yıldan daha fazla bir süre arafta yaşadıktan sonra, neyin gerçek olduğunu algılama yetisini kaybedip oradaki hayatı daha çok sevmiş, ikilemde kaldığı sürecin ardından gerçeklik algısını tamamen yitirip, arafı daha çok benimsemiştir. (Filmde araf kavramının bildiğimiz anlamından farklı olarak sonsuz bir rüya âlemi ve içinde hiçbir şey bulunmayan, hayal gücüne dayalı, saf sınırsız bir bilinçaltı olarak tarif edildiğini ekleyelim) Araftan uyanıp her ne kadar gerçek hayata dönse de kaybolan gerçeklik yetisi yüzünden kendisini hâlâ rüyada zannetmiş ve bu rüyadan uyanması gerektiğini düşünerek intihar etmiştir. Onun tüm bu ikilemi ve gerçeklik üzerine sahip olduğu kafa karışıklığı bir bakıma Descartes’in temsilidir.

“... Trenin seni belli bir yere götürmesini umuyorsun, ama emin değilsin.”

Filmde gerçeklik kavramı üzerinden tartışma yaratmasına sebep olan şey son sahnesidir. Burada Cobb’un toteminin yere düşmeden dönmesi, çocuklarının yüzünün gözükmesi izleyicileri ikileme sokmuştur. Buna ilişkin çeşitli varsayımlar mevcuttur. Örneğin bir teoriye göre filmin sonunun gerçek olmadığını ve Cobb’un filmin başından itibaren rüyada olduğunu iddia edenler de var. Miles’ın “Gerçekliğine geri dön” şeklindeki sitemi bunu kanıtlar nitelikte. Bir başka varsayım ise Cobb’un filmin başından sonuna kadar arafta olduğunu ve aklını yitirmemek için kafasında olayları sürekli tekrar ettiğini söylüyor. Buna göre filmden önce Cobb olayları binlerce kez kafasında tekrar ediyor ve son tekrar edişi ise bizim izlediğimiz film oluyor, sonunda da uyanıp gerçek hayata dönüyor. 

Bir başka bakış açısı Miles karakterini canlandıran Michael Caine`in “Neyin gerçek, neyin rüya olduğunu anlayamıyorum” şeklinde sitemine karşılık Nolan’dan “Sahnede sen varsan gerçek, yoksan rüya” yanıtını almış olması.  Tabi şu sonuca varmak da mümkün; belki de sorun bizdedir. Final sahnesi bu açıdan açık bir şekilde belli olmasına rağmen Cobb’un karısı gibi artık rüya da mı, yoksa gerçeklikte mi olduğumuzu anlayamayacak bir duruma gelmişizdir, kim bilir?! 

Kafamız yeterince karıştıysa yazımın son kısmında filmin yönetmeninin fikirlerine değinelim. Nolan, Princeton Üniversitesi'nde yaptığı konuşmada bu konuyla ilgili fikirlerini şu şekilde ifade ediyor:

“Bu tarz konuşmalarda gelenek olduğu üzere, genellikle sizlere “Hayallerinizi takip edin” gibi cümleler sarf edilir, ama ben sizlere aynı şeyi söylemek istemiyorum, çünkü ben buna inanmıyorum. Ben, gerçekliğinizi takip etmenizi istiyorum. Gerçeklik, neye inanıyorsanız odur”.

Filmin sonu içinse “O filmin sonunda Leonardo DiCaprio’nun karakteri Cobb, çocuklarından uzaklaşmıştı ve kendi öznel gerçekliğinde yaşıyordu. Artık rüya mı, gerçek mi olduğuna hiç aldırmıyordu ve bu da bize bir şeyi belirtir. Filmin sonundaki o son sahneye gelecek olursak insana fark eder; çünkü gerçekliğin özü böyledir. Gerçeklik fark eder” dedi.

Buradan görüyoruz ki, film, bahsettiğimiz bu felsefi zemin üzerinden gerçekliğin ne olduğunu biz izleyicilere sormak için yapılmış bir film ve yönetmenin de bahsettiği gibi sonuç bize bırakılmış.

“Kimim ben?

Rüyasında kelebek olduğunu gören bir insan mı?

Yoksa rüyasında insan olduğunu gören bir kelebek mi?” (Chuang Tzu)   

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizə kino barədə danışırıq. Son illər ölkədə kino sənayesinin dirçəldilməsi hiss edilir, kinomuzun itmiş şöhrəti bərpa edilir. Təbii ki, Mədəniyyət Nazirliyi kinonun inkişafını prioritet hesab edir.

Trenddə olan kinonun tarixi barədə oxucularımız nələri bilirlər, nələri bilmirlər? 

Dünya kino industriyası milyonlarla insanın diqqətini çəkən və qlobal mədəniyyətin formalaşmasında böyük rol oynayan nəhəng bir sektordur. Onun inkişafı texnologiyanın irəliləməsi, yaradıcılıq gücü və müxtəlif mədəni təsirlərin bir araya gəlməsi nəticəsində mümkün olub. Kino yalnız bir əyləncə vasitəsi deyil, həm də cəmiyyətin sosial problemlərini, mədəniyyətlərarası dialoqları və insan təcrübəsini ifadə edən güclü bir vasitədir.

Bu gün kinoda texnoloji inkişaf barədə  danışacağıq.

  Kino texnologiyası son əsrdə sürətlə inkişaf edib. İlk dövrlərdə film çəkilişləri sadə kameralardan istifadə edilirdi, amma indi CGI (kompüter qrafikası), VR (virtual reallıq) və yüksək keyfiyyətli səs sistemləri geniş yayılıb.

•3D və IMAX Texnologiyası: Tamaşaçılara daha interaktiv təcrübə təqdim edir. Filmlərdəki təsirli vizual effektlər, 3D animasiyalar və IMAX ekran formatı ilə çox real hiss olunur.

•Kompüter Qrafikası (CGI): 2000-ci illərdə “Avatar” filmi ilə məşhurlaşan CGI texnologiyası, fantastika və elmi-fantastik janrların inkişafına təkan verdi. Xüsusən də superqəhrəman filmlərində geniş istifadə olunur.

•Streaming Xidmətləri: Netflix, Amazon Prime, Disney+ kimi platformalar kinonun izlənilmə formasını dəyişdi. İndi tamaşaçılar filmləri kinoteatrlara getmədən istədikləri zaman izləyə bilirlər. Bu, kino industriyasını daha rəqabətli və müxtəlif edib.

Nəhayət, son söhbətimizdə sizə kino sənayesinin sosial və mədəni təsiri baərdə danışacağıq. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

Dünəndən başlayraq noyabrın 22-dək ölkəmiz BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) ev sahibliyi edir. Bu qlobal əhəmiyyətli tədbir çərçivəsində qonaqların asudə vaxtının səmərəli təşkili məqsədilə Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə maraqlı bədii proqramlar - konsertlər, sərgilər və təqdimatlar keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, noyabrın 13-də saat 19:00-da Heydər Əliyev Sarayında “Oyanış" adlı konsert proqramı gerçəkləşəcək.

Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının təqdim edəcəyi konserti COP29-la bağlı Bakıya gəlmiş onlarla ölkənin dövlət və hökumət başçıları, digər rəsmilər, iqlim üzrə mütəxəssislər izləyəcəklər. 

Qeyd edək ki, “Oyanış” bəşəriyyətin təbiətlə münasibətini bərqərar edən və həyat üçün zəruri olan başlanğıc ünsürlərə təfəkkürlə baxmağa çağıran müqəddəs ayindir. Yaşadığımız dövrdə hava, su, torpaq və od kimi vacib elementlər yeni düşüncələrə ilham verən mövzulara çevrilib. Buna görə də şou suyu həyatla, havanı zəkanın gücü ilə, torpağı şüurlu varlıqla, atəşi isə sivilizasiyanın işığı ilə əlaqələndirən yenidən başlanğıc kimi düşülür. Çətin təkamül yollarında itmiş bəşəriyyət hər bir elementin mahiyyətində təbiətin bədii əsərini bizə göstərmək üçün uzaq zamanlardan gələn müəyyən kahinlərin müdrikliyi ilə ziyarət ediləcək. Bütün bunlarla birləşən kosmik yazışmaların dinamikası daxilində müqəddəs kişilik və qadınlıq dialektikası Xeyirə doğru kollektiv səy kimi həyatı yeniləyən bəşəriyyətin toxumasını toxuyacaq. Xalça saysız-hesabsız düyünlərin birləşməsinin nəticəsi olduğu kimi, biz də xalqlar arasında kollektiv iradənin məziyyətləri ilə əldə edilən birliyin gözəlliyini təsəvvür edirik. İnsan məhdudiyyətləri ilə çərçivələnən saf bir ruh kimi, onu gizlədən daşdan azad edilmiş Bakı Qülləsinin Qızcığazı bizə “insan olmağı” xatırladan o gözəlliyi, saflığı və kövrəkliyi ilə insanlığı ruhlandıracaq. Həqiqətən də, insan olmaq kövrəkliyimizi etiraf etməkdir, amma hələ də həyat səhnəsində olmaqdır. Amma həyat gözəllik kimidir; tanınmadıqca, qayğı göstərilmədikcə mövcud deyil. Axı gözəllik baxanın gözündədir. Bu səbəbdən rəqs şövqü və ruhlandırıcı bahar arzusunda, hər şeyi yeniləmək üçün bəşəriyyətə verilən yeni bir işığın müjdəçisi kimi əbədi məşəl alovlanacaq...

Ölkəmizdən və xaricdən incəsənət ustalarının iştirakı ilə hazırlanan şou-kompozisiyanın dirijoru Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının baş dirijoru və musiqi rəhbəri Əməkdar artist Əyyub Quliyev, xormeysteri Əməkdar incəsənət xadimi Sevil Hacıyeva, rejissoru və ssenaristi Françesko Bondidir. Biletləri şəhərimizin kassalarından və itiket.az saytından əldə edə bilərsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalınən ELDƏN ELƏ rubrikasında bu gün sizlərə  Naxçıvandan Gülay Tahirlinin şeirləri təqdim edilir.

ÖZAY ÜÇÜN

Oğlum, bizim də küçələrdən

Gülümsəyən adamlar keçəcək.

Sallanan qaşqabaqlar

Quşların lələyinə ilişib buralardan köçəcək.

Yer günəşin ətrafında fırlanan kimi,

Bir də görəcəksən hansısa baba

Tutub hansısa nənənin əlindən,

Elə dolana-dolana rəqs edir.

Bu şəhərdə təbəssümlər çıxacaq taxta,

Sıxışdıracaq iki dodağı

Bir-birinə yapışdıran, büzüşdürən

Nə varsa!

Yaşamağı öyrədən məktəblər açılacaq.

Ən yüksək maaşı şükran dərsi

deyən müəllimlər alacaqlar.

Oğlum, bu şəhərdə adamlarla

Pişiklər dost olacaqlar.

İtlər insanların sevgisindən məst olacaqlar.

Əl-ələ tutub gülləni atacaqlar

Mərhəmətsizliyin yuvasına.

Ay mənim qaraqaş, qaragöz balam,

Ay kirpikləri uzunum!

Bu şəhərdə atalar gecə rahat yatacaqlar,

Yorğanın altında qısılıb

Qollarını alınlarına, əllərini ürəklərinə qoymadan.

Alınlarını köynəyin qollarına silə-silə,

Şalvarların ciblərini yoxlamadan...

Qaça-qaça keçməyəcəklər

Adamlar ağacların yanından,

Görüb keçəcəklər,

Duyub keçəcəklər.

Sanma, ağacları yenə kəsəcəklər.

Bu şəhərdə binalar

Utanacaq ağacların yerində durmağa.

Ay mənim qaraqaş, qaragöz balam,

Ay kirpikləri uzunum!

Gec oldu daha, gəl yataq.

Lay-lay... Lay-lay...

Ay mənim qaraqaş, qaragöz balam,

Ay kirpikləri uzunum!

***

Səni sevirəm!
Ey həmişə günəşə açılan pəncərəm!
Gözləri dənizlərdən dalğalı,
Ey əlləri Tanrı sığalı,
Qolları yuvam adam!

Biz yuva qurmağı leyləklərdən öyrənmişik,
Ordan-burdan çör-çöp yığıb,
Dimdiklərində gətirib yuva qururlar
İşıq dirəklərinin ta başında.
Bizim çör-çöpümüzün
Arxasınca küləklər düşüb,
Vüsalı ələyən ələklər düşüb.
Neçə dəfə çör-çöpümüz
Əlimizdən sürüşüb,
Tutmuşuq bir-birimizdən, qalxmışıq yenə.

Səni sevirəm!
Mənə eşqi öyrədən adam –
Müəllimlərin ən böyüyü!
Mən bu məktəbə gələndə
Qısqanclığımı evdə qoyub gəlmişəm,
Azadlıq gətirmişəm əllərimdə gül yerinə.

Özümlə barışıq olduğum tək yer
Kirpiklərinin arasıdır.
Mən məni səndə sevdim,
Mən məni səndə bildim.

Yanılır Dekart, düşünmək nədir?!
Hiss edirəmsə, varam!
Düşünməkdən o tərəfə bir yer var e,
Bax ordayam,
Ordayam.

Səni sevirəm!
İşdir, qəzadır, birdən bitsə hər şey,
Ayrılıqda belə açılar qollarımız, bilirəm!

Səni sevirəm!
Səni yalınayaq,
Səni yalınruh sevirəm!

***

Torpağın çat-çatdır, Vətən!
Görürəm – bağrın yarılır...
O torpaq altında nə qədər toxum cücərmədən ölür.
Nə qədər ağacın kökü var, gövdəsi yox...
O torpağın üstündə
Adamların ürəyi var, sevdası yox...

Mən ən çox sənə bənzəyirəm, Vətən!
Ürəyim sənin kimi parçalanıb.
Xəritən kimi kiçilmişəm,
Zərrə-zərrə biçilmişəm,
Nə qədər idim,
Nə qədər olmuşam, Vətən!

Xəbərin varmı Güneyindən?
Mənim də solumdan xəbərim yoxdur.
Ən çox sevdiyimiz,
Ən çox ağrıyan yanımız,
Mənim solum – sənin Güneyin.

Hərdən Kür kimi hiss edirəm özümü,
Azalıram, azalıram...
Mən – çölün düzündə,
Adamlar cəhənnəm,
Tanrının unutduğu ağac – sozalıram...

Ən çox torpağına bənzəyirmiş adam.
Minillik yaralarını əlimdə sıxsam, sıxsam...
Ürəyim soyuyarmı, görən?
Sən xoşbəxt olsaydın, axı mən də...
Mən də, bəlkə...

Deyirəm, başımı qoyum Xəzərə,
Göy üzündən Tanrını çağırım,
Gəlsə,
Qağayılar imkan versə,
Ona çox yox, bir-iki kəlmə söz deyəcəyəm...

Darıxma, Vətən, darıxma.
O quşlar ki, var.
Təbrizindən dən gətirib
Bakında əkən quşlar.
Onlara baxıb deyirəm ki,
Ümid var.

***

Bir dibçək gülümüz vardı,
Atam baxıb sevincək deyərdi ki,
Gülün tavanı dəlib keçməyinə az qalıb.
Doğrudan da, az qalmışdı.
Sonra atam gözlərini bir anda birdəfəlik yumdu.
Gülsə yavaş-yavaş qurudu...
Yox, suyunu tökdük, torpağını yumşaltdıq,
Gedib-gəlib əzizlədik,
Olmadı...
Atam öldü,
Gül də öldü...
O gülün gücündən istəyirəm hərdən,
"Olmaq, ya da olmamaq: budur bütün məsələ".

O gülün qolları yox idi ki,
Tutub yaşama həbs etsinlər,
Qanadı içində, sözü içində,
Sevgisi içində, közü içində.
Dünya həm də o gülündü,
İtin, pişiyin, çiçəyin, böcəyin...
Amma elə bil Tanrı
Olmaq və olmamaq arasındakı
O böyük boşluğu, sadəcə, insan üçün yaradıb.
Bu dünyada insana özəl bircə yer var:
Olmaq və olmamaq arasındakı o boşluq –
Hamının kəşf etdiyi,
Heç kimin adını qoymadığı...

***

“Evim” dediyim adam çölə atdı məni,

Bir quru canımı götürüb çıxdım,

Nəyim varsa, orada da qaldı.

Eşqi ürəyimə əsa etmişəm,

Ona görə ölmədim, yaşayıram.

Ey çarmıx adam,

Mən niyə səni özümə İsa etmişəm?!

Qaldırmışam əllərimi,

Nə zaman istəsən, gəl!

İsa da olsan, çarmıx da olsan, gəl.

Onu da bil ki,

Daha sənin bağçanda açan deyiləm.

Yox, yox, o adam deyiləm.

Özüm çöl olandan sonra

Daha “Evim” demərəm sənə.

Evlər uçur.

Evlər uçur...

Evlər uçur!

Ağaclar yaşayır, nəfəs olur,

Quruyur, kötük olur,

Ölür, soba olur.

Nə böyük günah imiş

Eşqi evə qapamaq.

Eşqin məkanı çöllərdir.

Eşqin dostu ağaclardır, adamlar yox.

***

O ki sənin alnından yox,
Gözlərinin kənarından salardı yollarını.
Sevməzdi paralel xətlər qalağını,
Onunku yarım ulduzlar idi.

O nə istədi səndən?
Nə vüsal, nə xoşbəxtlik...
Heç nə!
Dünyanın bütün tamahlarından,
Arzularından arınmışdı sevgisi.

O bilirdi, o, alına yazılmamışdı,
O, tale deyildi.
Tanrıdan necə gəlmişdisə, elə idi,
Çoxalmamışdı, azalmamışdı.

İndi isə günün günorta çağında
Dayanıb pəncərə qırağında
Aya baxır.
Gülümsəyir və baxır.
O ayın altında xoşbəxt,
Sağ-salamat sən varsan,
Yanında da...
Yanında...
Yanındakı önəmli deyil.

Gözlərini açsa, ay gedəcək,
Günəş gülümsədərmi onu?
Ehhh...
Onsuz da kimsənin yolu keçməyəcək
Yarım ulduzlardan.
Heç olmasa alnını qoru.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.11.2024)