Mədəniyyət naziri Anar Kərimovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti İran İslam Respublikasında rəsmi səfərdədir. Səfər zamanı A.Kərimov İranın mədəniyyət və islam irşadı naziri Məhəmməd Mehdi İsmaili ilə görüşüb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən məlunat verir ki, görüş zamanı mədəniyyət naziri Mehdi İsmailiyə dəvətə görə təşəkkürünü bildirib. Bu səfərin ölkələrimiz arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasınının 30 illiyinə təsadüf etdiyini vurğulayıb. Dövlətlərimiz, xalqlarımız arasında dostluq, qardaşlıq münasibətlərinin möhkəmləndirilməsində iki ölkə arasında mədəni əməkdaşlığın uğurlu inkişafının verə biləcəyi töhfədən söz açılıb.

Tərəflər görüşdə beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində ölkələrimizin əməkdaşlığının davam  etdirilməsi üçün potensialın olduğunu və mədəni mübadilə proqramının layihəsi üzərində işlərin davam etdiyini bildiriblər.  Eləcə də Anar Kərimov bu sənədin imzalanması üçün Məhəmməd Mehdi İsmailini Bakıya dəvət edib.

İranın mədəniyyət və islam irşadı naziri öz növbəsində ədəbiyyat sahəsində əməkdaşlıq üçün geniş imkanların olduğunu və kino, musiqi festivallarının keçirilməsi, qarşılıqlı mədəniyyət həftələrinin təşkilinin, heykəltəraşlıq, rəssamlıq sahəsində təcrübə  mübadilə proqramlarının gerçəkləşdirilməsinin vacibliyini bildirib.

A. Kərimov Tehranda Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin yaradılmasının qarşılıqlı mədəni əlaqələrin dərinləşdirilməsinə töhfə verəcəyini deyib.

Həmçinin işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızda yenidənqurma və bərpa işlərinin sürətlə getdiyini, islam dininin tarixi torpaqlarımıza- Qarabağa qayıdışının  davam etdiyi bildirib. 

Eləcə də Şuşanın İslam dünyası üçün simvolik əhəmiyyətindən bəhs olunub.

Görüş tərəfləri maraqlandıran bir sıra məsələlərin müzakirəsi ilə davam edib. Daha sonra nazirlərin iştirakı ilə mətbuat konfransı keçirilib. 

*

Anar Kərimov İranın Mədəniyyət və İslam Əlaqələri Təşkilatının sədri Mehdi İmanipur ilə də görüşüb. Görüş zamanı iki ölkə arasında iqtisadi, siyasi əməkdaşlığın,  mədəniyyət sahəsində olan münasibətlərin inkiafının sürətlə irəlilədiyindən bəhs olunub. Eyni zamanda İranla  Azərbaycan arasında kino, kitab sahəsində sıx  əməkdaşlığın   önəmindən danışılıb. UNESCO, İSESCO və digər beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində birgə görülən işlərin əhəmiyyəti vurğulanıb.

İmanipur bildirib ki, İran Bakı və Tehran arasında qardaşlıq münasibətinin möhkəmləndirilməsində maraqlıdır. Həmçinin  mədəniyyət paytaxtımız Şuşanın İran İslam Respublikasının şəhərlərindən biri ilə qardaşlaşması təklif edilib. Bununla yanaşı, iki ölkənin müxtəlif şəhərləri arasında qarşılıqlı mədəni tədbirlərin keçirilməsinin vacibliyi vurğulanıb.

A.Kərimov Tehranda  Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin açılmasını ölkələrimiz arasında mədəni əlaqələrin inkişafına xidmət edəcəyini bildirib. Nazir, Ali Baş Komandanımızın rəhbərliyi altında işğaldan azad olunan torpaqlarımızda yenidənqurma və bərpa işlərinin sürətlə getdiyini vurğulayıb.  İşğal dövründə Qarabağın islam irsinə böyük ziyan dəydiyini, dini məbədlərimizin təhqir olunduğunu da dilə gətirib. Hazırda  əzəli islam torpağı olan Qarabağımıza mədəniyyətin geri qayıtdığını deyib.

Görüşdə bir sıra digər mühüm məsələlər də müzakirə olunub.

Tarixdə ən bahalı Nobel medalı müəyyənləşib:  bu,rusiyalı jurnalist Dmitri Muratovun medalıdır ki, bu medal auksionda 103,5 milyon dollara satılıb. Bu pulu laureat YUNİSEF-ə təqdim edib ki, müharibədən əziyyət çəkən Ukrayna uşaqlarının köməyinə yollanılsın. Bu xəbər ötən günün ən çox oxunan xəbəri kimi manşetlərdə duruş gətirib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Euronews-a istinadən xəbər verir ki, hərracın özü simvolizm şəraitində həyata keçirilib: formal olaraq o, iyunun 1-də - Uşaqların Beynəlxalq Müdafiəsi günü başlayıb və iyunun 20-də - Ümumdünya Qaçqınlar günündə başa çatıb.

Əlbəttə, kimlərsə sual edə bilər ki, Dmitri Muratov kimdir? O, "Novaya qazeta"nın baş redaktorudur və sözügedən addımı barədə belə deyib:
"Bəli, biz redaksiyada tam heyətlə acizlik hissi keçirdik, ona görə ki, döyüşlər başlamışdı, insanlar həlak olurdu və bu işdə bizim ölkəmiz iştirak edirdi. Və biz nə edə biləcəyimizi bilmirdik. Bax, bu cür acizlik hissi fevralın 24-dən başlayaraq bütün vicdanlı ruslara tanış idi".

Nobel Sülh Mükafatı Dmitri Muratova ötən il filippinli jurnalist Mariya Ressa ilə birlikdə "Söz azadlığının qorunması üçün səylər"inə görə təqdim edilib. O zaman "Novaya qazeta" nın baş redaktoru mükafatın pul hissəsini də xeyriyyəçiliyə sərf etmişdi. Bu humanist insan indi də medalını xeyriyyəçiliyə sərf etdi.
Xatırladaq ki, Rusiyanın başladığı təcavüzkar müharibəyə etiraz edən "Novaya qazeta" martın 28-də "Roskomnadzor"un iki xəbərdarlığından sonra işini dayandırıb. Rusiyadan mühacirət edən əməkdaşlar "Novaya qazeta: Avropa" layihəsini işə salıblar. Bu sayt Rusiyada bloklanıb.

Aida Eyvazlı yazır

Yenə Şəhidlər Xiyabanına gedirdik. Bu dəfəki  ziyarətçilərimiz Xəzərin o tayından gəlmişdilər. Beynəlxalq Türk Akademiyasının Prezidenti  Darxan Kıdırəli və Akademiyanın vitse prezidenti Füzuli Məcidli idi.

Başımda  Aşıq Qərib dolanırdı. Şəhidlər Xiyabanında bayatı deyərlər, oxşayıb, öyərlər şəhidləri. Mən də Aşıq Qəribin anası ilə görüşü səhnəsində oxuduğu gözəlləməyə bənd olub qalmışdım.

Mən gəlmişəm otağına,

Durum  düşüm ayağına.

Bir rəhm elə qonağınam,

Ana mən Qəribəm, Qərib.

2020-ci ilin  44 günündə Türk dünyasının Zəfər tarixini qanlarıyla, canlarıyla yazan igidlərimizin uyuduğu müqəddəs məkanda əvvəlcə general-polkovnik Polad Həşimovun uyuduğu sıradan başladıq ziyarətimizi. 1990-cı ilin 20 yanvarından məzarlıq çiçəyi olan qərənfillərimizi ehtiram əlaməti olaraq şəhid oğullarımızın, qəhrəmanlarımızın sinəsi üstünə düzdük. 

II Şəhidlər Xyabanı hər gün olduğu kimi gəlimli-gedimli idi. Həyat yoldaşı şəhid olandan sonra başdan-ayağa qara geyinən bir gəlin gəldi.  Oğlu ilə birlikdə  şəhidinin məzarının üstünə su səpirdilər. Diqqətimizi bir gənc qızcığaz da cəlb etdi. O da məzarların ətrafında fırlanıb qurumuş çiçəkləri toplayır, məzar başındakı ağacları sulayırdı. 2020-ci ilin sentyabr ayından bu məkana gələn doğmalar və dostlar, qohumlar və yadlar, qərib ellərin yolçuları bu müqəddəs yerdəkiləri unudulmağa qoymurlar.

Bu məzarlıqdan 300 metr yuxarıda isə 1994-cü ildə salınmış Şəhidlər Xiyabanıdır. Bax orada dəfn olunan uşaqlar Qarabağ uğrunda döyüşə gedəndə burada indi uyuyanların əksəriyyəti ya doğulmamışdı, ya məktəbli idi, ya da hələ yaşı döyüşə getməyə çatmırdı... Burada uyuyan igidlər ötən 28 il ərzində  indi uyuduqları məkandan 300 metr yuxarıdakı məzarlığı dəfələrlə ziyarət etmiş, oradakı Şəhidlərin qarşısında baş əymişdilər.

Ancaq  burada uyuyan oğullar II Şəhidlər Xiyabanında bir qəribin uyuduğundan xəbərsiz idilər. O igidin qərib olduğunu yalnız dostları - 776 saylı əlahiddə taborun döyüşçüləri Saleh Əliyev, Yaşar Nəsibov, Yusif Ağayev, İsgəndər Ağayev, Mürvət Əliyev, Rövşən Babayev, Elxan Şıxəliyev, Mehman Əliyev, Teymur İsmayılov, Elçin Məmmədov, Fərzəli Pəsərək, Rəşid Əliyev və digərləri bilirdilər. Lakin onu qərib kimi deyil, əziz qardaşları kimi yad edirdilər. Bu gün də yad edirlər. Amma ki, bir danılmaz həqiqət var, sinəsində doğulduğun torpaqdan ayrı düşdünsə, qəribsən ki, qərib. İstər sağ ol, istər də, torpağın altında.... Sağ olanda - doğmaların, yurd yerin yadına düşəndə ürəyinin başı göynəyəcək, ölüb torpaq altında yatdınsa, torpağın, məzarın göynəyəcək...

Bizim yerlər daşlı olar,

Gözəl qızlar saçlı olar.

Qərib gözü yaşlı olar,

Ana, mən Qəribəm, Qərib.

Yəqin ki, oxucularım kimdən danışdığımı bildilər. Söhbət II Şəhidlər Xiyabanında uyuyan qazax balası Barımbetov Yerbol Turexanulıdan gedir.

1993-cü ilin fevral ayında  776 saylı tabora Xüsusi Təyinatlı kimi qəbul olunmuşdu. 1992-ci ilin payızından  1993-cü ilin fevral ayına qədər 6 ay müddətində Qazaxıstanın Kapçekay hərbi desant bazasında əsgərlik xidməti keçmişdi. 6 ay ərzində öyrəndiklərini gəlib Azərbaycanın torpaqlarının azadlığı uğrunda döyüşdə tətbiq etməyə başlamışdı. Doğma yurdundakı hərbi hissəni nədən özbaşına buraxlb gəldiyini soruşanda, demişdi ki, mən həm də  bizim  Daxili İşlər Nazirinin müavini, polkovnik Saylau Serikovun qisasını alıram. Milis polkovniki Saylau Serikov 1991-ci ildə Qarakənd üzərində vurulan  helokopterdə şəhid olmuşdu.

Yerbol Barımbetov belə qeyrətli bir türk oğlu idi. Türk tarixini dərindən öyrənmək üçün tarixçi olmaq istəmişdi. Bu arzusunu da keçid balı aşağı olduğundan gerçəkləşdirə bilməmişdi.

Bu gün isə doğma yurdundan,  türklərin ATA YURDU Qazaxıstandan onu ziyarətə türk dünyasının adlı-sanlı tarixçisi, tarix elmləri  doktoru Darxan Kıdıralı özü gəlmişdi.

Yerbol, yəqin ki, ruhlar aləmində çox şeydən xəbərdarsan. Bəlkə elə sənin ürəyindəki arzuları göyərdənlərdən biridir Darxan Kıdıralı. Axı Beynəlxalq Türk Akademiyasının rəhbəri olduğu vaxtdan, türk dünyasının tarixinə yeni bir işıq, yeni bir yol salıbdır. İndi o yolda sənin arzuların göyərir.

Məzarı qarşısında  Darxan Kıdırlaı da, Füzuli Məcidli də, mən də yenə təzim etdik.  20 yanvarın qırmızı göz yaşı olan qərənfillərimizi sinəsi üstünə düzdük. Sonra Darxan Kıdırlalı məzar başında Quran oxudu.  Dayandı. Fikrə getdi. Diqqətini Yerbolun  ölüm tarixi çəkdi. Dedi ki:

“Ah nə yazıq... Onun ki, şəhid olduğunda 20 yaşı var imiş... Şəhidlər öz yaşlarından  sonra böyüməzlər. Tanrı dərgahına uçduqları yaşda qalarlar”.

Yenə gözlərimin yaşını bulaq edib, Yerbolun baş daşından boylanan  şəklinin üzünü başıma örtdüyüm qazax milli kəlağayısının ucu ilə sildim. Sonra həmin kələğayı ilə gözlərimin yaşını qurutdum.

Hər iki dostum Darxan Kıdıralı da, Füzuli Məcidli də dərin bir fikrə getmişdilər. Mən isə ürəyimdə Yerbolun  yolunu gözləyə-gözləyə harada olmasından xəbərsiz dünyadan köçən atası Turexan və anası Satkulla danışırdım. Yenə beynimdə Aşıq Qəribin gözəlləməsi dolanırdı.

Canım ana, gözüm ana,

Ana, mən Qəribəm, Qərib.

Sənə vardır sözüm ana,

Ana mən qəribəm, qərib.

Bacı, mən qəribəm, qərib.

Anası oğul həsrəti ilə dünyadan köçən, gözü düz 28 il doğmalarını, onu sevənləri gözləyən Yerbol qardaşımızın indi ruhunun gözləri o Vətən yollarından yığılmışdı. Yerbol Berimbetovun burada qərib olduğunu bildiyim gündən Qazaxıstandan gəlib-gedən qonaqlarımı onun ziyarətinə gətirirəm. Özümü Yerbolun bacısı sayıram. Başqa cür ola bilməz axı. Mənim Vətənimin torpaqlarıının azadlığı uğrunda şəhid olan oğulun bacısı olmaq şərəf borcumdur!

Baurum Yerbol, məni bacı kimi qəbul edirsənsə,  bilirəm ki, sənin 20 yaşlı məzarın üstünə bizim digər şəhidlərimizin üstünə gətirilən toy-nişan xonşaları gətirilmədi. Səni oxşayıb-ağlayan olmadı. Səni, bizdən  neçə min kilometr uzaqda olan doğmaların axtardı. Hər dəfə məzarının başına gələndə, səni bacı əvəzi oxşayıram. Həsrətli günlərini necə keçirdiyini soruşuram. Doğmalarının yuxularına qonaq gedib-getmədiyini bilmək istəyirəm. Anan Satkul sənin yanına kaytış boldımı? Bəs atan necə? İndi birlikdəsinizmi?

Bu ilin aprel ayının 20-də qardaşın Nurbol, əminoğlu Yermek məzarını ziyarətə gəldilər. İndi məzarının üstündə ata yurdunda dəfn olunan ananın və atanın uyuduğu torpaqdan pay var. Torpaq ruhun daşıyıcısı, söz aparıb gətirənidir. İndi yəqin ki, ruhlar aləmində atan və ananla rahat danışa bilirsən. Yəqin ki, onlara deyirsən ki ana, gözlərim yollara baxa-baxa qalmışdı. Bilirdim ki, bir gün məni tapacaqsınız:

Qəribəm ağrıyar başım,

Ümmana döndü göz yaşım.

Bəs hanı Nurbol qardaşım,

Ana, mən Qəribəm, Qərib.

II Şəhidlər Xiyabanında uyuyan şəhidlərimizin məzarını ziyarət edib, müqəddəs məkandan uzqalaşdıq.

XI Qlobal Bakı Forumuna gələn qonaqlarımız - Beynəlxalq Türk Akademiyasının Prezidenti Darxan Kıdırəli və Akademiyanın vitse prezidenti Füzuli Məcidli elə Şəhidlər Xiyabanından  hava limanına yola düşdülər.

Qazaxlar, dünyadan əməli saleh insan köçəndə deyərlər ki, “kaytış boldı”. Yəni ki, gəldiyi yerə döndü. Axı insan Tanrı zərrəsidir. Yer üzünə göndərilir ki, yaxşı əməllərlə yaşasın. Yerbol qardaşım bizim igid oğlanlarımızla birlikdə Tanrı dərgahına kaytış bolıblar. Yerlərinin rahat olduğuna şübhə yox. Çünki məqamları ən uca məqamdır.

Azərbaycan şəhidləri ilə eyni məkanda uyuan qazax xalqının qəhrəman oğlu Yerbol Barımbetovun doğmalarının da gözü yollardan yığılıb. Öz qardaşını ziyarət edib qayıdandan sonra, Nurbol Barımbetov Qazaxıstan  mətbuatına müsahibə verərərk, qardaşının necə böyük məqama, hörmətə sahib olduğunu deyib.

Qərib gedər iz itirər,

Əlin xudaya götürər,

Qərib ölsə kim götürər

Ana mən qəribəm, qərib.

Bacı mən qəribəm, qərib.

Yerboldan 28 il xəbər olmayanda, doğmaları elə bilmişdilər ki, izi itib, tozu da yoxdur. Lakin Yerbol Barımbetovun da, Şəhidlər Xiyabanında  uyuyan naməlum və qərib olan digər  şəhidlərin də xatirəsi bizim üçün əzizdir.

Mən inanıram ki, Yerbol Berimbetovun xatirəsinin Azərbaycanda əbədiləşdirilməsi üçün mütləq hər hansı bir meydanın, küçənin adı veriləcək. Bu həm də Qazaxıstan və Azərbaycan dostluğunun əbədi simvoluna çevriləcək. Bir də xatırlatmaq istəyirəm ki, sağlığında  Qarabağdakı erməni separatçılarına qarşı igidliklə döyüşən o qazax qəhrəmanı Yerbol Barımbetov Turexanulı Qazax və Kəlbəcər, Ağdərə uğrunda gedən döyüşlərdə həm də kəşfiyyatçı kimi xüsusilə seçilib.1994-cü ildə Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev tərəfindən mükafatlandırılıb. Atəşkəs elan olunmasına az qalmış, 1994-cü ilin 20 aprelində Yerbol Barımbetov sonuncu döyüşündə yaralanaraq şəhid olur.

Allah rəhmət eləsin!