Ərəb dünyası həmişə bizə sirli sehirli gəlib. Səhralar, dəvələr, ağ örpəyə bürünmüş insanlar, palmalar, canalan isti… İslam dininin təşəkkül tapdığı və peyğəmbərin mənsub olduğu xalq. Bu qədər. Səudiyyə Ərəbistanı Krallığına səyahətdən əvvəl bu ölkə haqqında məlumat öyrənmək üçün mütləq internetdə axtarışlara ehtiyac var. Əgər 5 il əvvəl qaydaların sərtliyi, ölkəyə qadınların yalnız başıbağlı daxil olması, din polislərinin təhdidi ilə rastlaşması və s. "qorxu hekayələri"ndən başqa nəsə tapmaq mümkün deyildisə, indi müasirliyə meyil, turizmin inkişafı, dünyaya açılma ilə bağlı xoş xəbərlər səyahətçilərə unudulmaz səfər vəd edir. Bizə tanış olan stereotiplərdən hansının mif, hansının doğru olması ilə bağlı suallara cavabı isə yalnız bu ölkəyə səyahət zamanı tapmaq mümkündür. Səudiyyə Ərəbistanının Azərbaycandakı Səfirliyinin təşkil etdiyi bir həftəlik media-tur azərbaycanlı jurnalistlərə bu imkanı qazandırıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, səfər müddətində jurnalistlər heyrətləniblər, seviniblər, həzz alıblar, vəcdə gəliblər, bir sözlə, bütün emosiyalardan istifadə ediblər.

Səudiyyə Ərəbistanı tarixən qapalı və mühafizəkar ölkə olub. Dünya turistləri krallığı "kəşf olunmamış, sirlərlə dolu ölkə" də adlandırırlar. Ancaq vaxt keçir və hər şey dəyişir. Sərhədlər yavaş-yavaş ziyarətçilərin üzünə açılır, viza şərtləri asanlaşır. Planetin ən zəngin dövlətlərindən biri sayılan Səudiyyə Ərəbistanı getdikcə daha əlçatan olur və müxtəlif yerlərdən olan insanlar onun mədəniyyəti, tarixi və görməli yerləri ilə tanış olmaq imkanı əldə edirlər. Ölkədə artıq turizmə, müxtəlif beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsinə üstünlük verilir.

Paytaxt Ər-Riyad bizi rəngbərəng işıqlara bürünmüş uca göydələnləri, gözqamaşdıran işıq seli ilə qarşılayır.

"Dünyanın heç yerində belə parlaq işıqlar yoxdur. Elə bil şəhərin üzərinə göydən zər səpilib", - deyə ilk təəssüratımızı bir-birimizlə bölüşürük. Ər-Riyad müasir tikinti və ənənəvi mədəniyyətin təzadlarını, Şərq koloriti ilə Qərbin elementlərini bir arada görə biləcəyiniz şəhərdir.

Ər-Riyad ölkənin ən böyük siyasi, iqtisadi və mədəni mərkəzidir. Şəhərdə böyük sənaye müəssisələri fəaliyyət göstərir. Paytaxtın bir neçə ali məktəbində ərəb və ingilis dilində təhsil, İslam Universiteti dünya ölkələrindən tələbələri də cəlb edir. Səudiyyə Ərəbistanından olan gənclərin bir qismi isə Qərbi Avropa və Amerika universitetlərində təhsil alırlar.

Ərəb qadınları dünya brendlərinin bahalı mallarından ibarət ticarət mərkəzlərində gəzməyi xoşlayırlar. Bütün qadınlar abaya geyinsələr də, ürəklərində dəb aludəçisidirlər. Ölkədəki alış-veriş sistemi əsasən nəhəng ticarət mərkəzlərindən ibarət olduğundan, ticarət və əyləncə mərkəzində ehtiyac olan hər şeyi tapmaq mümkündür.

Ölkənin əksər hissəsinin quraqlıq və səhra qumları olmasına baxmayaraq, marketlərdə həmişə təzə tərəvəz və meyvələrin geniş seçimi var.

Səudiyyə Ərəbistanının mətbəxi kifayət qədər çeşidli və ləzzətlidir. Burada zövqə uyğun təamlar dadmaq olur. Fast food həvəskarları böyük Qərb şirkətlərinin obyektlərinə üz tuturlar. Ər-Riyad çeşidli yemək menyuları təklif edən restoran və kafelərlə zəngindir. Hər yerdə təklif olunan ərəb qəhvələrinin və çeşidli xurmaların dadı uzun müddət damaqda qalır.

Azərbaycanlı jurnalistlər bir suala da cavab tapıblar. Səudiyyə Ərəbistanında diskoteka tapılmır, ancaq  bayram və ya adi günlərdə və işdən sonra ailələr şəhərə çıxır, kafelərdə oturur, canlı konsertlərə tamaşa edirlər. 10 ölkənin kiçik pavilyonunu birləşdirən "Dünya bulvarı" adlı yeni məkan təkcə səudiyyəlilərin deyil, turistlərin də əsas gəzinti yerinə çevrilib. Böyük ictimai park, Kral Əbdüləziz Xalq Kitabxanası, Kral Əbdüləziz Məscidi, Kral Əbdüləziz Auditoriyası və Qədim Əsərlər Mərkəzi kimi mütləq görüləsi məkanlar da turistlərə açıqdır.

Marağımıza səbəb olan məqamlardan biri - Səudiyyə Ərəbistanında qapalı məkanlarda mərkəzi istilik sisteminin yoxluğu oldu. Fəsildən asılı olmayaraq yalnız sərinlik sistemi işləyir.

İctimai nəqliyyat nadir halda gözə dəyir. Şəhəri piyada gəzmək mümkün deyil, məsafələr çox böyükdür. Digər tərəfdən, uzun yollarda qızmar günəşdən və çöldəki isti havadan qorunmaq lazım gəlir. Ona görə burada hər ailənin şəxsi avtomobili var.

Ər-Riyadda səhnəsində quruluşu müasir texnologiyalarla müşayiət olunan teatr da, ölkənin tarixini bütünlüklə əks etdirən muzeylər də, qədim və nadir kitabları ilə öyünən kitabxanalar da var.

Turizm ölkədə iqtisadiyyatın əsas dayaqlarından birinə çevrilir. Səudiyyə Ərəbistanı yalnız 2019-cu ildə fəal şəkildə xarici qonaqları qəbul etməyə başladığı üçün burada turizm infrastrukturu qeyri-bərabər inkişaf edib. Son vaxtlara qədər bura yalnız diplomatlar, iş adamları və zəvvarlar gəlirdisə, indi ölkə turistlərə açıqdır. Səyahət sevən insanlar böyük şəhərləri - Ər-Riyad, Əl Xobar, Dammam, Ciddə və Taif şəhərlərini seçirlər. Turistlər Qırmızı dəniz və Fars körfəzindəki kurortlarda, çimərliklərdə dincəlməyə, heyrətamiz dağ panoramalarından zövq almağa, bədəvilərin min illər boyu gəzdiyi səhralara, milli parklara ekskursiyalarda iştirak etməyə gəlirlər. 

2017-ci ildə ölkədə turizmin inkişafına hesablanan "Baxış 2030" proqramı qəbul edilib. Bu proqramın reallaşdırılması ölkənin sürətli inkişafını nəzərdə tutur. Həmçinin proqram turizm sahəsində böyük inkişafa səbəb olub. Məsələn, təkcə 2021-ci ildə ölkəyə 63 milyondan çox insan səfər edib. 2019-cu ildə xarici turizmin inkişafı strategiyası işə salınandan bəri krallıq ölkəyə səfər etməkdə əsas məqsədi İslamın müqəddəs yerlərini ziyarət etmək olan ziyarətçilərin sayını iki dəfə artıra bilib. İsti və quraq iqlimə baxmayaraq, ölkəyə gələn turistlərin və zəvvarların sayı ildən-ilə artır. "Biz pandemiyadan sonra nəinki əvvəlki həcmləri bərpa edə bildik, həm də əsasən, daxili turizm hesabına rəqəmləri xeyli artırdıq", - deyə iqtisadi forumlarda qeyd edilir. Elektron viza xidmətinin işə salınması sayəsində ölkəyə daxil olmaq üçün tələb olunan sənədlərin işlənməsi xeyli asanlaşıb.

Azərbaycan vətəndaşlarının krallığa səfəri viza ilə tənzimlənir. İnanclı insanlarımız arasında bu ölkəyə dini turizm məqsədilə gələnlər üstünlük təşkil edir. Kiçik Həcc (Ümrə) və böyük Həcc ziyarətlərinə gələn azərbaycanlıların sayı kifayət qədər çoxdur. İslam dininin mərkəzinə - Məkkəyə gəlib dünyanın ən böyük məscidi sayılan Əl-Haramda namaz qılmaq, müqəddəs Kəbəni, Mədinəni ziyarət etmək, bu mistik ab-havanı duymaq əksər inanclı insanlarımızın arzusudur.

Ölkələrimiz arasında ikitərəfli münasibətlərin inkişafında turizm də mühüm rol oynayır. Azərbaycanın Səudiyyə Ərəbistanı Krallığındakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Şahin Abdullayev azərbaycanlı jurnalistlərlə görüşündə iki ölkə arasındakı münasibətlərin inkişaf etdiyini bildirdi:

"Azərbaycan və Səudiyyə Ərəbistanı arasında artıq bütün sahələrdə möhkəm dostluq və əməkdaşlıq əlaqələri qurulub. Siyasi əlaqələrin yüksək səviyyədə olması, əməkdaşlığın digər sahələrdə də inkişafına təkan verir".

Krallıqda həmvətənlərimiz də çalışır. Belə ki, 2000-ci illərin əvvəllərində həkimlər bu ölkəyə gəlməyə başlayıb. Ölkənin şərqindəki "Saudi Aramco" neft şirkətində azərbaycanlı mühəndislər fəaliyyət göstərir. Son dövrlər ölkənin tanınmış restoran və digər iaşə obyektlərində idarəedici heyət olaraq, əsasən, azərbaycanlıların xidmətlərindən istifadə etməyə başlayıblar.

Son illər Körfəz ölkələrində qadınların hüquqlarını liberallaşdırmaq üçün bir sıra qanunlar qəbul edilib. 2017-ci ilin sentyabrında Səudiyyə Ərəbistanı kralı ölkədə qadınlara avtomobil sürməyə icazə verən fərman imzalayıb. Artıq küçələrdə sükan arxasında qadınlara rast gəlinir.

Paytaxt Ər-Riyad tez-tez beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etdiyindən gələn qonaqları və turistləri yerli əhali artıq olduqları kimi görməyə öyrəşib.

İctimai yerlərdə bütün qadınların uzun qara don - abaya geymələri məcburi deyil. Bu geyim yalnız müqəddəs yerlərə ziyarət zamanı məcburidir. Ölkədə islahatları ilə sevilən vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salman Əl Səud deyib ki, qadınların belə sərt geyim tərzindən imtina etmək hüququ var. Düzdür, daha mühafizəkar - qara abaya, niqab və əlcək geyinən qadınlara da rast gəlmək olur. Amma qadınlara çox açıq, qolları dirsəkdən yuxarı paltarlar, qısa ətəklər və şortlar geyinmək qadağandır.

Ölkəyə səfər edən turistlər üçün də sərt məhdudiyyətlər yoxdur.

Körfəz ölkələrinin ailə məsələləri və qadın hüquqları uzun illər bir sıra beynəlxalq konfransların qaynar müzakirə mövzusu olsa da, krallıqda artıq bu istiqamətdə buzlar əriməyə başlayıb. Məsələn, qadının təhsili, işləməsi müzakirə mövzusu deyil. Ailə münasibətlərində qadın və kişilərin boşanmalarına qadağa yoxdur. Ayrılandan sonra hər ikisi yenidən evlənə, istədikləri şəxslə ailə qura bilirlər. Amma ilk dəfə evlənəndə mütləq yerli sakinlə ailə qurmaları şərtdir. Minimum evlilik yaşı yoxdur. Formal olaraq məcburi nikahlar qadağandır, lakin bəylə qızın atası arasında razılaşma məcburidir.

Krallıqda çalışanların üçdə biri əcnəbilərdir. Əsasən, yoxsul Asiya və Afrika ölkələrindən olan işçilər ölkədə daimi yaşayır və işləyir.

Yaşadığım hoteldə söhbətləşdiyim filippinli işçi qeyd etdi ki, il yarım və ya iki ildə bir dəfə evinə gedir, qalan vaxtda ailəsinə pul göndərir:

"Burada yaşam şərtləri məni qane edir. Ailəmə pul göndərə bilirəm".

Krallıqda başqa bir əcnəbi işçi qüvvəsi də var  - onlar yüksək ixtisaslı mütəxəssislərdir. Avropa, ABŞ və Kanadadan olan mühəndislər, pilotlar, neftçilər və digər mütəxəssislər ailələri ilə birlikdə krallığa bir neçə illik müqavilə əsasında gəlirlər. Belə işçilərə yüksək maaş, mənzil, avtomobil, bütün ailə üçün tibbi sığorta verilir.

Və bir daha deyək ki, bəhs etdiyimiz bilgilər bizim media orqanlarında işləyən və ərəblərin baş şəhərini görən jurnalistlərimizin qələmindən çıxıb.

Səudiyyə Ərəbistanında hazırda cümə və şənbə istirahət günü sayılır. Namaz vaxtı bütün mağazalar və ofislər 15-20 dəqiqə bağlanır və alıcılardan, o cümlədən gələn turistlərdən bayırda və ya foyedə gözləmələri xahiş olunur. Böyük supermarketlərdə bütün müsəlmanların toplaşdığı ibadət otağı var. Mağazada asılmış səsgücləndiricilər vasitəsilə içəridə olan insanlara namaz vaxtı əvvəlcədən xəbər verilir.

Səudiyyə Ərəbistanı hələ də Məhəmməd Peyğəmbərin Mədinəyə hicrət etdiyi tarixdən - İslam təqvimi - Hicri-Qəməri təqvimindən istifadə edir. Hazırda ölkədə 1444-cü ildir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.04.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı qocaman yazıçı Aydın Tağıyevin “Məhəbbətin dərsi” hekayəsini təqdim edir.

Məktəb yaşlı, tənha müəllimin bağlı-bağçalı xudmani evinin beş-on addımlığında idi.

Tənəffüs vaxtı məktəbdə uşaq­ların səs-küyünə, qıy-qışqırığına deyinənlər, darılanlar da var idi. Təkcə yaşlı, tənha müəllim bu səslərdən hərdən köks ötürsə də,  xoşhal olurdu. Yay vaxtı məktəbdə dərslər kəsiləndə də müəllimin hə­yətindən uşaq səsləri gələrdi. Mü­əllim öz bağında növ-növ ağaclar əkmişdi və o ağacların meyvələri yetişən vaxtlar həyəti­nin darvazası həmişə açıq olardı.

Müəllimin bağçasında kiçik bir qızılgül kolluğu da var idi. Bu kolluqda yaz-yay, payız-qış həmişə qızılgüllər ətir saçırdı. Müəllim o güllərdən öz əli ilə dərib uşaqlara versə də, bərk-bərk tapşırmışdı ki, bu güllərə ondan icazəsiz toxunmasınlar. O, bağa girib bəzən heç dəyməmiş kal meyvələri də dərib yolan ağlıkəsməz dəcəl­lərə təkcə bunu qadağan etmişdi.

Müəllim o gül kollarının üstün­də əsim-əsim əsirdi. Səbəbi təkcə özünə məlum idi. Bağdakı ağac­ların mer-meyvəsinə qızırqalan­ma­yan yaşlı müəllimlərinin güllərə qarşı bu xəsisliyi uşaqları arabir heyrətləndirirdi. Qış ayları idi. Qızıl­gül kollarından yalnız birinin üs­tündə üç gül qalmışdı. Sazaq olsa da, müəlim yenə də o gül kolunun yanında lal-dinməz dayanmışdı. Əyilib kol üstündəki gülləri qox­ladı. Elə bil ilıq nəfəsi ilə həm də onları isitmək istəyirdi. Köks ötürüb ağır-ağır koldan uzaqlaşdı. Səhər yuxudan oyanan kimi heç əl-üzünü yumamış yenə bağa keçdi. Ayaqlarının altında axşamdan donub buz bağlamış qar xırçıldadı. Müəllim gözlərinə inanmadı. Kolun üstündəki üç qızılgül gecə ikən dərilmişdi. Bu kimin işi ola bilərdi. Ətrafı dörd gəzib dolandı. Heç bir izə-ləpirə rast gəlmədi. Birinci növbə dərsi yox idi. İkinci növbə yuxarı siniflərə dərs deyirdi. Zəng çalınmışdı. Müəllim hələ də fikirli idi. Bu kimin işi ola bilərdi. Özünün dəfələrlə xəbərdarlığı bir yana, qışın gecə sazağının qılınctək kəsdiyi bir vaxtda hansı qocaq bağa girib o qızılgülləri qoparıb aparmışdı?..

Müəllimin sinfə girməyindən xəbər tutmayan qızlar bir rəfiqə­lərinin başına yığışıb hay-küy qo­partmışdılar. Qız əlindəki qızılgül­ləri onlara göstərib, xoşbəxtcəsinə qəhqəhə çəkib gülürdü. Yaşlı mü­əllim quru-quru öskürdü. Oğlanlı-qızlı bütün uşaqlar yerlərini tutdu. Ola bilməzdi. Bu güllər onun həyətindəki koldan dərilmişdi. Bəs bu nə iş idi. Müəllimlərinin duru­xub fikrə getdiyini görən sinifdəki ən zirək, dilli-dilavər bir qız ayağa durub izahat verdi ki, müəllim, bəs bu gün rəfiqəmizin ad günüdür. Bu gülləri ad günü münasibətilə ona hədiyyə ediblər. Müəllimin sifəti­nin qırışığı birdən-birə açıldı. Üzünü “səbəbkar”a tutub: – Mən də səni təbrik edirəm, qızım, – dedi.

Məsələ məlum idi. Gülləri qıza sevdiyi oğlan hədiyyə etmişdi. Müəllimin həssas baxışları sinfin oğlanlarında gəzdi. Bir oğlan başını az qala partanın altında gizlətmək istəyirdi. Həmin oğlan üç gün dalbadal onun dərslərindən yayınsa da, müəllim ona qayıb yazmadı. Sinif yoldaşları ilə ona xəbər yol­layıb evinə çağırdı. Oğlanı bağ­çaya, qızılgül kollarının yanına apardı. Mehriban bir səslə: – Bax, oğlum, yazda gəlib kolların hərəsindən bir cubuq kəsib apa­rarsan, həyətində özün əkib becərərsən, – dedi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.04.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikaaında yenidən Əlizadə Nuridir, bu dəfə “Zindan” adlı şeiri ilə.

Xəyal qovur dünənə,

Qovur yenə bu axşam.

Uşaqlıq şəklim də yox-

Bilim uşaq olmuşam.

Yenə də yarpaqları,

Külək çırpır tut kimi.

Gözəl kötükdü… sınmış

Ağaca tabut kimi.

Ötüb keçdim hamını,

Özümə çatmaq olmur.

Boğulduğum dəryada

Bəs niyə batmaq olmur?

Bir ağ  bulud boylanır,

Göy üzünün damından.

Yenə də yağış damır

Gecənin yanağından…

Sözdən yüngül gələrəm,

Amma səsdən ağıram.

Sən axar su kimisən-

Axırsan… mən baxıram.

Qoy sevim bu baharı,

Təzə girib- körpədi.

Gələn bahar bəlkə də

Gəlib məni görmədi.

…Çağırdım son dostu da,

Çıxmadı səsə… yoxmuş.

Sən demə, bu dünyada

Allahdan kimsə yoxmuş…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.04.2023)

Bu gün Yarat Müasir İncəsənət Mərkəzinin “Artım” layihə məkanında “Keçmiş nəsillərdən qalan izlər” adlı sərgi açılacaq. Aprelin 6-da açılacaq sərgi 10 gün davam edəcək.

“Keçmiş̧ nəsillərdən qalan izlər” sərgisi milli kimliyimiz ilə bir başa əlaqəli olan Novruz bayramını işıqlandırır, təbiət ilə insan arasındakı əlaqəni, cəmiyyətdə gender və sosial rollar olmadan kollektiv yaşamı göstərməyə cəhd edir.

Qeyd edək ki, sərgidə YARAT Müasir İncəsənət Məktəbinin tələbələrinin əl işləri nümayiş olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.04.2023)

“Heydər Əliyev İli” çərçivəsində uşaq, yeniyetmə və gənclərin yaradıcılığını stimullaşdırmaq və bədii zövqünü inkişaf etdirmək məqsədilə elan edilən “Azərbaycanım” VI Respublika Uşaq Rəsm Festivalı çərçivəsində eyniadlı müsabiqə elan olunur.

Yaşı 21-ə qədər şəxslər aprel ayının 25-dək rəsm əsərini fotosu ilə bərabər əsərin adı, öz adı, soyadı, təvəllüdü, təhsil aldığı məktəbi və əlaqə nömrəsini Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. ünvanına göndərməklə müsabiqəyə qatıla bilərlər. Əsərlər tək-tək göndərilməli, məlumatlar dolğun olmalı, ən çoxu 2 əsər göndərilməlidir.

Güllər mövzusunda olacaq əsərlərdə ölçü və texnika sərbəstdir. Seçim zamanı müəllifin yaşı nəzərə alınmaqla düzgün kompozisiya, rəng seçimi və uşaqların öz düşüncələri ilə işlənmiş əsərlərə üstünlük veriləcək. Müsabiqədə xarici ölkə vətəndaşları da iştirak edə bilərlər. Seçim 3 yaş kateqoriyası üzrə aparılacaq və hər yaş kateqoriyası üçün ayrıca sərgi açılacaq. 11 yaşa qədər, 11-16 və 16-21 yaş arası. Birinci turdan keçmiş əsərlər sərgilənmək üçün Xətai Sənət Mərkəzinə dəvət olunacaq. Əlavə suallar üçün 051-310-74 01 telefon və ya vatsap ünvanına müraciət edilə bilər. Sərgilər Xətai Sənət Mərkəzində təşkil olunacaq.

Əsəri sərgidə nümayiş olunan müəlliflər sertifikat və fəal tədris mərkəzləri isə (dərnək, incəsənət məktəbi və s.) təşəkkürnamə ilə təltif olunacaqlar.

Hər yaş qrupu üzrə ən yaxşı 10 əsərin müəllifi festivala dəvət ediləcək.

Festival iştirakçıları hər yaş qrupu üzrə ayrıca olaraq diplom və hədiyyələrlə mükafatlandırılacaq.

Qeyd edək ki, festival və müsabiqə Mədəniyyət Nazirliyi, Elm və Təhsil Nazirliyi, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası və Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə keçirilir.

Şəkildə: Uşaqlar gül rəsmi çəkməyi xoşlayırlar

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.04.2023)