“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində bu gün növbədə Nəsr vaxtıdır, İlhamə Nasirin hekayəsi ilə tanışlıqdır.

NƏSR

 İlhamə NASİR

BİR KƏLMƏ SÖZ

Həmişə etdiyi günahlaragörəonu bağışlamışdı. Bağışlamağı qalsın bir qırağa, ona o qədər inanırdı ki, gördüklərinə görə öz gözlərini, eşitdiklərinə görə isə qulaqlarını qınayardı. Bütün günahı da özündə axtarardı günahsız olduğunu bilə-bilə.  Çətini bir dəfə Oqtayın onu qucaqlayıb, qulağına “sən mənim hər şeyimsən” deməyiydi. Qollarının arasındaca şam kimi əriyib axardı. Oqtay onun zəif damarını çoxdan tutmuşdu, bilirdi işini. Bilirdi ki, Dilbərçox safdır, onun hər kəlməsinə inanandır. Nə hoqqadan çıxsa da, bağışlanacağına arxayın idi. Amma bu dəfə etdiyi özünə görə nə günah idi, nə də hoqqa.Heç bağışlanmasının da marağında deyildi. Evli olduğunuda unutmuşdu. Demək olar ki, Dilbər onun gözündə tamamən görünməz olmuşdu. Gecələr evə gəlməməyi, evdə olarkən dəonun yanında telefonla danışıqları, soyuq rəftarı  normal gəlirdi özünə.

Elə bil bir vaxtlar Dilbərdən başqa heç kimi görməyən gözlər indi onun deyildi. Dilbər isə... Elə əvvəlki sevgisiylə onu sevirdi. Düzdür, inciyirdi, küsürdü, əsəbiləşirdi, öfkəsi içini söküb dağıdırdı, amma  ondan ayrılmağını qəti ağlına gətirə bilmirdi. Elə bilirdi həyatı Oqtayın üzərində qurulub, ayrılsa, bu onun sonu olacaq. İlahi, insan öz qanından, öz canından olmayan birini necə bu qədər sevə bilər, necə ona bu qədər bağlana bilər axı?!

Bəs Oqtayı ondan uzaqlaşdıran nə idi? Həmin cazibəsi, həmin mülayim xasiyyəti, həmin sevgisi, həmin saflığı... axı hər şey yerində idi? Tapa bilmirdi səbəbi Dilbər. Bilsəydi, o saat dəyişdirərdi özünü, tam Oqtayın istədiyi kimi. Axı kimdir ondan daha üstün olan? Cazibəsini bir az da artırdı: donlarını azacıq qısaltdı, saçını kəsdirdi, boyadı, evin içində belə makiyajla gəzdi, hətta diqqət cəlb etməkdən ötrü telefonu dəqiqələrlə qulağına tutub kiminləsə danışır kimi özünü şübhəli apardı... Ərindən heç bir reaksiya görmədikdə son varianta əl atdı – özünü xəstəliyə vurdu. Bir neçə dəfə tappıltıyla yerə sərildi, guya başı gicəllənib yıxıldı. Nə isə... qadınlığın bütün hiylələrinə əl atsa da, heç bir köməyi olmadı, əksinə, özü öz gözündən düşdü. Yoruldu, çarəsizliyinə təslim oldu. Bir həftədir güldanda qalıb ətrini itirmiş, solmaqda olan çiçəklərə bənzətdi özünü. Nə vaxtsa o çiçəklər kimi atılacağından qorxdu.

Hardan ağlına gələrdi ki, nə vaxtsa xoşbəxtliyi ondan üz döndərəcək, sevib-sevildiyi, inandığı adam belə soyuqlaşacaq, ürəyi bu qədər daşa dönəcək. Vaxtıyla bircə kövrəlməsiylə ipəyə dönən ürəyə indi yalvarışlı baxışları, haldan-hala düşmələri belə təsir etməyəcək. Hardan bilərdi axı? Bəlkə, bilsəydi, bu qədər sevməzdi, bu qədər bağlanmazdı. Amma birtərəfli sevgi olmamışdı onlarınkı. Oqtay da onu sevmişdi, həm də lap çox. İllərlə ilan kimi arxasınca sürünəndən sonra qazanmışdıbDilbərin sevgisini. Bir tədbirdə görmüşdü onu. Fərqli universitetlərdə oxusalar da, Oqtayın günü Dilbərin oxuduğu universitetdə keçirdi. Universitetdə hər kəs tanıyırdı onu, demək olar ki. Özünü Dilbərə sevdirməkdən ötrü dəridən-qabıqdan çıxardı. Qız onu qapıdan qovanda bacadan girərdi, bacadan qovanda qapıdan girərdi. Beləcə Dilbərin sevgisini qazana bilmişdi sonda. Həm də ilk sevgisini. Universiteti bitirməsini də gözləməmişdi. Axırıncı kursda evlənmişdi onunla.

Ən gərgin iş vaxtında belə bir dəqiqəlikdə olsa, zəng edib Dilbərin səsini eşidərdi. Dilbərin  ona dediyi bir  kəlmə sözü vardı ki, onu eşitməkdən yorulmazdı, əksinə, canına bir rahatlıq çökərdi eşidəndə. Bəzən yataqda qulağına pıçıldayardı, bəzən yanından ötüb keçəndə astadan mızıldanardı, bəzən də göz-gözə gələndə sakitcə üzünə deyərdi. Oqtay da hər dəfəsində “sənin bu sirli-sehrli sözün məni yaralayır, canımı alır. Fələyin gücü çatmaz mənə nəsə etməyə, nə edəcəksə, sənin bu bir kəlmə sözün edəcək” deyərdi. Oqtayın zarafatla dediyi bu sözə Dilbər özü də inanmışdı.

Bəs nə oldu? Kim aldı o sevgini onlardan? O sirli-sehrli sözüindi kim təsirsiz etdi? İndi niyə yaralamır o bir kəlmə söz Oqtayı?

Bir gecə Oqtay telefonla danışarkən Dilbər otağın qapısını qəfil açıb içəri girdi. Keçib qarşısında dayanıb qəzəb dolu baxışlarını onun gözlərinə tuşladı. Oqtay özü də mat-məəttəl qaldı. Bəlkə də, bunu heç vaxt gözləmirdi ondan. Telefonun o başında dayanmadan nəsə deyib gülən qadının səsini eşitdikcə əsəb Dilbərin beynindən axıb ovcuna doldu sanki. “Bəsdir, sənin qadının mənəm, əl çəko fahişədən!” bağırıb, yumruqlarını Oqtayın sinəsinə çırpdı. Bu vaxt bilmədi araya sakitlik çökdü, yoxsa qulaqları eşitməz oldu. Sağ əli ixtiyarsız gizildəyən sifətini örtdü. “Heç olmasa qürurun olsun!” Bu söz uğultuyla qulaqlarına doldu, keyiyib qaldı.  Qapının çırpılmasına diksindi. Sifəti göynəməyə başladı. O sözlərdənmi, yoxsa şillədənmi? “Qürurun olsun!” “Bəli, qürurum olsaydı, sənin yanında bu cür sevgi dilənçisi olmazdım, alçaq!” – ağladı. Əslində, özü də qürursuzluğunun fərqindəydi, amma bilə bilmirdi bu onun xarakterində sonradan yaranmışdı, yoxsa elə anadan bu cür doğulmuşdu.

Keçib güzgünün qarşısında dayanıb diqqətlə özünə baxdı. Sevgisini nifrətə çöndərəcəyinə söz verdi. Daha heç nəyi vecinə olmayacaq, yeməyinə-içməyimə fikir verəcək, bir də ağlamayacaq, hətta onu bir ər kimi saymayacağına da söz verdi.  Dərindən nəfəs alıb gülümsədi. Güzgüdə elə qəribə görsəndi ki, az qala tanımadı özünü. “Sən bu qədərmi qətiyyətlisən?!” –içindən kimsə pıçıldadı. Bu vaxt qapının kilidinin səsi onu necə ürkütdüsə, cəld  çarpayının üstünə atılıb, özünü yuxuluğa vurdu. Bir anda ona elə gəldi ki, güzgüdə çaş-baş qalmış əksi arxasınca şaqqanaq çəkib güldü. Utandı, yastığı üzünə sıxdı. İstədi durub güzgüyə desin ki, məni qınama, bunu mənə məcbur edən içimdəki o boğa bilmədiyim,öldürə bilmədiyim “o gələcək, utana-utana əlini uzadıb başımı sığallayacaq, kövrək səslə “məni bağışla” deyəcək" ümidimdi. Hə, vallah, bir “bağışla” sözü hər şeyi həll edəcəkdi. Axı bu söz niyə belə əlçatmaz oldu ki?  Bircə kəlmə “bağışla” desəydi, guya Dilbər onu bağışlamayacaqdı ki? Bir az kövrələcəkdi, ağlayacaqdı, sonra gözlərini silib xəfifcə üzünə gülümsəyəcəkdi. Sonra da heç nə olmamış kimi “çay içirsən?” soruşub mətbəxə keçəcəkdi. İçindəki bütün sıxıntılar bir andaca sovrulub yox olacaqdı.

Amma o, yataq otağının qapısını da unutmuşdu, Dilbəri unutduğu kimi. Hər dəfə divarın o tayında uca səslə danışıb-güldükcə bu tayda ovuclarında üzünə sıxılmış yastığının bir küncü islanırdı Dilbərin. Sağollaşmalarından sonra qəribə bir rahatlıq çökürdü içinə. Elə bil həzin bir meh  içindən əsib hər şeyi soyudurdu, olanlar o dəqiqə unudulurdu, ürəyi yumşalırdı. Üzünə yetim bir təbəssüm qonurdu. Çox vaxt bu, səhərə yaxın olurdu. Səhər açılan kimi içindəki ümid ondan tez oyanırdı. Görünür, ona olan sevgisiyorğun mənliyini, ölmüşqürurunu tapdalayıb keçə bilirdi hər dəfə. Dəfələrlə sevgisini işgəncə ilə öldürməyə çalışsa da, onu əsəbinin dar ağacından assa da, gecələri göz yaşında boğsa da, hətta kəfənini də biçib hazırlasa da,  hər dəfə necəsə xilas ola bilmişdi o sevgi. Bu qədər əzaba dözüb ölməyən sevgi... Sevgisiylə gerçəkliklər arasında əriyirdi Dilbər. Naməlum duyğular içini qovururdu.

Oqtayla danışmasa da, onun paltarlarını yuyub-ütüləyər, səliqəyə salardı, yeməyini hazır edərdi. Elə bil bu onda bir adət halını almışdı. Arada ona dəyən şilləni, o sözləri,  küsülülüyünü yadından çıxardıb köynəyini ütüləyərkən burnuna sıxıb dərindən qoxlayırdı.

Bir gün gecə saat 4-ü keçsə də,Oqtay hələ gəlməmişdi evə. Yuxusu çəkilmişdi Dilbərin, həm də başını qatacaq nəisə tapa bilmirdi evdə. Hər şey onun üçün marağını itirmişdi. Onsuz da son vaxtlar zövqsüz bir həyatın monoton günlərini yaşayırdı. Otağın işığını söndürüb pəncərədən çölə baxırdı, kimisə gözləyənlər kimi. Bu vaxt ev telefonuna zəng gəldi. Anidən o olduğu ağlına gəldi. Bir dəfə onunla barışmaq üçün  belə etmişdi Oqtay. Gecə yarıya qədər kafedə oturub içmişdi, sonra zəng edib “Sənsiz bacarmıram, məni bağışla, səni çox sevirəm” – demişdi. Və o sözləri evə çatanda qapının arxasından zəng edib demişdi. Bilirdi Dilbər o sözlərin qarşısında acızdir. Bilirdi içinə yığdığı bir neçə günün dağ boyda həsrəti elə həmin andaəriyib yox olacaqdı.

Bu dəfəki zəng də içindəki sıxıntının zəncirlərini doğrayıb tökdü yerə bir andaca. Neçə vaxdır ki, qırıq-qırıq aldığı nəfəs indi geninə-boluna doldu ciyərinə. Zindanda ölüm cəzasını gözləyən birinin qəfil azadlıq xəbəri alması təsiri yarandı onda. Yumulmuş əllərinin arxasını gözlərinə sıxıb ağlayacaq qədər uşaqlaşdı. Tez qaçıb dəstəyi götürdü. Yenidən həmin sözləri eşidəcəyinə dözməyən göz yaşlarını tutub saxlaya bilmədi. Kövrək səslə:

– Alo, -dedi.

– Oqtay gəldi evə? – qadın səsiydi.

– Nə?..  Yox, – sözlər kilidləndi boğazında.

– Gələndə onun köynəyinin varatnikini yaxşı-yaxşı yu, təmizlə (ucadan gülüb otboy verdi).

Dəstək elə qulağına sıxılı qalmışdı. Ya yerinə qoymağı unutmuşdu, ya da qoyacağı yeri itirmişdi. Fikirləri düyün düşdü beynində sanki. Nə illah elədi, o düyünləri çözə bilmədi. İçində baş qaldıran fırtınada gəmiləri bir-bir batmağa başladı. Bayaqdan tuta bilmədiyi göz yaşları da elə bil çəkilib gözlərinin dərinliklərində gizləndi. Heykəl kimi tərpənməz qaldı. Bir az keçmişdi, Oqtayın bir qaraltı kimi dəhlizdən otağa keçdiyini hiss elədi. Qapını nə vaxt açıb evə girdiyindən xəbəri olmamışdı. Heç özünün də onun qarşısına keçib dimdik durmağından xəbəri olmadı. Gözləri ilk baxışda ərinin köynəyinin varatnikindəki qırmızı pomada ləkəsinə tuşlandı. Özündən ixtiyarsız “mən boşanmaq istəyirəm” dedi. Bu söz özünü urkütdü. “Boşanmaq, ondan ayrılmaq, ona bir daha sahib olmamaq... İlahi, mən neylədim? Necə yəni boşanmaq? İndiyə qədər susmuşdumsa, indi niyə susa bilmədim? Məgər o zəngə qədər olanlar mənə bəlli deyildimi?” Bəlkə də, ipin lap nazilən yerində yenə susmalıydı. Dediyinə peşman oldu. Oqtay elə bil bu sözə bənd imiş kimi “yaxşı, necə istəyirsən” deyib hamama girdi.

Divarlar dilləndi sanki: "al, bu da sənə susmamağının haqqı".

         Məhkəmənin qoyduğu tarix gəlib çatdı. İçində ona olan bütün duyğularını öldürməkdən başqa çarəsi qalmamışdı Dilbərin. Oqtaysızlığa hazırlayırdı özünü. Daha təmkinli olacaqdı. Yalvarsa belə, onu bağışlamayacaqdı. Onu bağışlayarsa, o zaman özünü bağışlamayacaqdı.

Məhkəmədə ilk sual Dilbərə verildi. “Siz boşanmaya razısınızmı?” İlahi, boşanmaya, yəni hər şeyin bitməsinə razı olduğumumu soruşdu məndən?Diliondan icazəsiz “yox” dedi, ona düşünməyə belə macal vermədi. Yenə lənətə gəlmiş bu nədir axı? 

Oqtay hakimin ona verəcəyi sualı gözləmədən, tez ayağa qalxıb “Bəli, mən razıyam” dedi. Hakim vaxt vermək istəsə də, o, bunu qəbul etmədi.

Beləcə onlar boşandı, həm də çox asan, evlənməklərindən də asan. Elə məhkəmə zalındaca özüylə daşıdıqları töküldü yerə– istək, sevgi, ümid, şiddət, savaş, nifrət,.. İçində böyük bir boşluq yarandı.

Oqtay elə məhkəmə zalındaca  zəng edib  qadına “boşandım, məni təbrik elə!” – dedi. Həm də Dilbərin qulağı eşidə-eşidə. Hətta Dilbər qadının ucadan gülərək sevinməsini və onu təbrik etməsini də eşitdi. Məhkəmə zalından çıxanda qapıda bir anlıq göz-gözə gəldilər.  Dilinin, ürəyinin, ümidinin, sevgisinin yanında pərt olan Dilbər özündən ixtiyarsız astadan:

         – Səni məhv edəcəyəm!

– Nə? Necə? Bir də de, eşitmədim – əlini qulağına apararaq güldü.

– Bir kəlmə sözümlə...  Çaşdı, dodaqlarını dişi ilə sıxıb dayandı. Dediyi sözağzından ondan ixtiyarsız, pıçıltıyla çıxsa da, Oqtay eşitdi.

– De, vallah?! Hansı sözünlə? – gülə-gülə qapıdan çıxdı.

"İlahi, heç olmasa son anda məni bu qədər alçaltmazdın! Düz deyir, hansı sözümlə? Pərt olduğundan çox, gülünc bir vəziyyətə düşdüyünə görə özü özündən iyrəndi".

Xeyli müddət keçmişdi. Yavaş-yavaş Oqtaysızlığa öyrəşdirirdi özünü. İşə düzəlmişdi. Yeni həyata başqa biri kimi başlayacağına çalışırdı. Bir gün işdə təzəcə tanış olub, rəfiqəlik etdiyi Günel onu ad gününə dəvət etdi. Bir dəstə gül alıb onlara getdi. Evdə Güneldən başqa bir neçə qonaq da vardı. Yenicə süfrə başına oturmuşdularki,qapının zəngi çalındı. Günel gedib qapını açanda qapının ağzından gələn təbrik səsləri Dilbərin bütün varlığını titrətdi. Elə bil bədəninin hər bir nöqtəsi bu səsə baş qaldırdı. İçində çaxnaşma düşdü. Ürəyi elə bil ondan qopub hardasa gizli bir yerdə döyünməyə başladı. Bilmədi ayağa qalxsın, yoxsa otursun. Əvvəl donub qaldı, sonraqarışıq-dolaşıq fikirlər bir andaca beynini zəbt etdi. Oqtayın burada nə işi ola bilər axı? Bəlkə... Amma yox... Axı Günel haradan bilə bilər ki, o, mənim ərim olub. Mən ki ona bu barədə heçnə deməmişəm.

Əvvəl qapıdan içəri kölgəsi düşdü, amma kölgə tək deyildi. İçəri girən kimi gülən sifəti payız havası kimi qəfil dəyişdi. Çaşbaş qaldığını büruzə verdi o dəqiqə. Yanındakı qadının əlini buraxıb stulu çəkib oturdu. Qadın da Dilbəri görən kimi duruxdu. Diqqətlə Oqtayın üzünə baxıb bir söz demədən oturdu. Yəqin ki,o da Dilbər kimi alaşıq-dolaşıq fikirlərə ilişib qalmışdı. Rəng verib, rəng alırdı. Bəlkə də,onunku çaşqınlıqdan deyil, əsəbdəniydi. Hiss olunurdu ki, içində doğub çoxalan suallar gözlərindən güllə kimi çıxıb Oqtayın sifətinə dəyərək yerə tökülürdü. Oqtay isə başını aşağı salıb sakitcə oturmuşdu. Qadınstulunu bir az da yaxına çəkib ona daha sıx oturudu. Deyəsən, özü də bilmədən elə elədi. Keyiyib qalan Dilbər özünü mütləq ələ almalıydı.  Onlarla bir süfrədə oturmaq ağır gəlsə də, özünü o yerə qoymamalıydı. Çünki Günellə rəfiqə olmağa başlasalar da, həyatında baş verənləri bildirməmişdi ona. Ümumiyyətlə, şəxsi həyatını kimlərləsə bölüşməyi sevmirdi.  Günelin qadınla rəftarından başa düdü ki, onlar köhnə tanışdırlar. Dilbər Günelə kömək etmək bəhanəsiylə durub mətbəxə keçdi. Amma əllərinin əsdiyindən bir stəkana belə toxuna bilmədi. Mətbəxdəki kiçik divanda oturub bir az özünə gəlməyini gözlədi. Günel masaya əlavə boşqab apararkən ona tərəf çöndü.

– Niyə gəldin, keç otur içəridə, –deyib əlindəki boşqablara nəzər sala-sala içəri keçdi.

– Eybi yox, bir azdan keçərəm, –arxasınca mızıldandı.

Sakitləşməyə çalışırdı ki, bu vaxt Oqtayın qonaqlar olan otağın açıq qalmış şüşə qapısına düşən əksi onu özündən aldı. Diqqətlə ona baxdı; həmin sifət – azacıq tüklü, həmin saç stili – alnına tökülü, həmin baxışlar – qaşının birini azacıq yuxarı qaldırılmış....  Hər şey həmin idi. Bir yasaq istək baş qaldırdı içində, gözləri ixtiyarsız gülümsədi. Elə bil saçları ondan icazəsiz qollarını açdı Oqtayın şüşədə görsənən əllərinə tərəf, dili itirdiyi kəlmələri tapıb-toplayıb nəsə demək istədi. Başını silkələyib özünü ələ almağa çalışdı. Olanları yadına salıb, onu öldürmək istədi içində. Amma bacarmadı. Gözləriylə onun şüşədəki əksinə "Kaş ki birdəfəlik silinəydin yaddaşımdan, kaş ki birdəfəlik gedəydin məndən, həm də iz buraxmadan. Amma sən məndən getməyi bacarmadın, sən tərk etməyi belə bilmədin. Hələ də varlığım sən qoxuyur, alçaq!” – dedi. Baxışlarını ondan çəkə bilmirdi. Bir anlıq gizli varlıq olub Oqtayın ürəyinə girmək istədi, görsün orda onun qırıqlarından qalıbmı? Düşüncələrinə girib baxmaq istədi, görsünhələ də orda ona aid nəsə varmı?

Günelin əlindən yerə düşüb çiliklənən stəkanın səsinə ayıldı, ondan ayrılıb getmiş  “özü”nü özünə qaytardı. Günel qonaqlara çay süzmək istəyəndə cəld onun əlindən alıb “xahiş edirəm, ver mən süzüm” – dedi. Çayları süzdü, Oqtayın çayını onun istədiyi kimi süzdü – kəmrəng və stəkan axıra qədər dolu. Oqtay həmişə deyərdi ki, çayın rəngini az elə, onsuz da çaya rəngi, dadı sənin barmaqların verir, stəkanı da axıra qədər doldur ki, doya bilim.

Güneldən də xahiş etdi ki, bu stəkanı Oqtayın qarşısına qoysun. O da sağ olsun, bir şey soruşmadan  Dilbərin dediyi kimi elədi.

“Ümid” burda da gəlib Dilbəri tapdı; bəlkə, Oqtay çayının fərqli olduğunu görüncə...Yanındakı qadına “sən mənim ailəmi dağıtdın” deyib bağıracaq...və sonra... sonra gəlib qolundan tutub “gəl evimizə gedək” deyib onu məcburi çəkib aparacaq...

Olacaqmış kimi o qədər xəyal qurdu ki... Və qurduğu xəyallara aldanıb xoşbəxt olmaq istərkən qadının otaqdan gələn çılğın gülüşü qəfil o xəyalları ürküdüb pərən-pərən saldı və yenidən yerinə acı gerçəklik və çarəsizlik doldu.

Onlar çaylarını içdikdən sonra durub getdilər. Elə bil kimsə Dilbərin əlindən tutub pəncərəyə tərəf apardı. Pəncərədən, pərdənin arxasından  onlara baxdı. Qadın maşında qabaqda –onun yerində oturdu. Qəhər boğmuşdu onu, amma büruzə vermək istəmədi. Gözdən itincə maşının arxasınca baxdı. “Bəlkə o, gətirilən çayın başqa çaylardan fərqli olduğunu, yəni onun sevdiyi kimi olduğunu görüncə təsirləndi deyə,tez durub getdi? Bəlkə, barmaqlarımın rəngini, dadını yenidən çayında hiss elədi? Bəlkə, peşmandır, əməllərindən utandı? Bəlkə, o qadını elə bu gün rədd edib yenidən mənə qayıdacaq? Bəlkə, sirli-sehrli  kəlməmi yenə eşitmək istəyəcək məndən? Bəlkə...” düşündü, daha doğrusu, heçnə düşünə bilmədi... İçindəki ümid o qədər şişib böyüdü ki, hər şey altında qalıb əzildi;mənlik, qürur, bütün yaşananlar... Özündən ixtiyarsız Oqtayın nömrəsini yığdı. Əlləri əsdi, ürəyinin çırpıntısı az qala qulaqlarını batıracaqdı.  Elə ilk çağırışa cavab verdi.

– Bəli.

Bir anlıq susdu. Nə deyəcəyini bilmədi. Sonra udquna-udquna:

– İçdiyin çaydabir dad hiss etdin? – Gözlərini yumub istədiyi cavabı gözlədi və sehrli kəlməsini  dilinin ucunda hazır saxladı

– Nə?

– Mən... –otboy oldu.

Sözü ağzında yarımçıq qaldı. Pərt oldu, özünə hələ bu cür nifrət etməmişdi.“Qürurun olsun!” Ona elə gəldi ki, otboy səsindən tutmuş, gözünə görsənən evin bütün əşyalarınacan hər şey bağıraraq bu sözü dedi. Bəlkə, Günel gəlməsəydi, ikiəlli öz başına bir qapaz da vurardı. İnsan da bu qədər özünü ucuzlaşdırarmı? İmkanı olsaydı, özü öz üzünə tüpürərdi. Günel gəlib, yanında dayanıb pəncərədən baxdı. Dilbər ağlamamaq üçün özünü güclə saxlayırdı. Oqtayın ondan bu qədər uzaqlaşmağını, hətta onu qorxunc bir qadın bilib ehtiyat edəcəyini heç vaxt ağlının ucundan belə keçirməzdi. Özünü inandıra bilmirdi ki, Oqtay, oradan, sadəcə onu görməmək üçün çıxıb getdi.

Günel pəncərədən baxa-baxa:

– Bilirsən onlar kim idi?

– Yox... – “yox”u güclə deyə bildi.

– O qadın mənim keçmiş iş yoldaşımdır.  O günü yolda görüşdük, dedi, ad günün yadımdan çıxmayıb, mütləq gələcəm. Biz əvvəl onunla yaxın rəfiqə olmuşuq, amma sonralar etdiyi hərəkətlər onu gözümdən saldı. Bax o yanındakı oğlan var haa, o, sevgilisidir, əslində, əri var onun. Amma əri çox vaxt işinə görə orda-burda olur deyə, yazığın heçnədən xəbəri olmur.

Günelin “ər” dediyi bir andaca Dilbərin gözünün qabağında canlandı. Çox yazığı gəldi ona.Özünə oxşatdı; yazıq, qürursuz, ucuz...  Astadan “Allah bəlanızı versin“dedi. İlk dəfə idi bəd dua edirdi. İndiyə qədər ondan nə qədər acı çəksə də, ona heç vaxt qarğış etməmişdi. Bunu da o bədbəxt “ər”ə görə etdi. O ərdə özünü görürdü çünki.

Məclis qurtardı, Dilbər də durub evə gəldi. Gecə saat bir-iki arasıydı. Yatağında olsa da, yata bilmirdi. Elə hey fikirləşirdi, kaşki ora getməyəydi,onları görməyəydi. Elə bu vaxt  telefonuna zəng gəldi.

– Salam, xanım! – kişi səsiydi.

– Salam!

– Bu nömrəyə axırıncı dəfə sizdən zəng gəlib, –Oqtayın nömrəsini dedi.

– Bə-li, – çaşqınlıqla dedi.

– Siz onun nəyisiniz?

         – Yoldaşı...  Yox, yox....  mən onun nəyiyəm? Bilmirəm.

– Bilirsiniz, o, qəzaya düşüb, Semaşko xəstəxanasına gətiriblər. Sizinlə danışan reanimasiya şöbəsinin növbətçı həkimidir.

         Beyni dondu bir andaca. Həkimin axırıncı dediyi sözlər uzaqdan gələn bir cızıltıya döndü qulaqlarında. Keyiyib qalmışdı. Nə illah edirdisə, ayıla bilmirdi. Handan-hanaözünü ələ alaraq əynini geyinibevdən çıxdı. Başını itirmişdi, küçənin ortası ilə hara getdiyini bilmirdi. Maşınların siqnal səsləri, sürücülərin atmacaları onu yavaş-yavaş ayıldırdı. Yanında gəlib dayanan taksi sürücüsünə güclə xəstəxananın adını yadına salıb deyə bildi.

Xəstəxananın həyətinə girəndə gələn hönkürtü səsinətükləri ürpəşdi.Kişi səsiydi. Ayaqları güclə gedirdi Dilbərin. Divardan tuta-tuta içəri keçdi. Dəhlizdə bir nəfər xərəkdəki üzüörtülü, ancaq saçları görsənən birini qucaqlayıb hönkürtüylə ağlayırdı. Yanından keçəndə nə edəcəyini, nə soruşacağını bilmədi. Özündən asılı olmayaraq “Oqtay” deyib qışqırdı. Səsinə çıxan tibb bacıları onu sakitləşdirərək həkimin otağına apardılar. “Oqtay hardadır, nə olub ona?” deyib həkimə tərəf getdi.

Həkim ayağa qalxıb:

– Qorxmayın, o, ölüm təhlükəsini adladı. Amma...

– Amma nə? – bütün varlığıyla həkimin dodaqlarından çıxacaq sözə köklənmişdi.

– Amma çox təəssüf, ayaqlarının ikisini də itirdi. Əməliyyat elə indi qurtardı.

– Bəs qadın? – onu niyə soruşduğunu özü də anlaya bilmədi.

– Qadın elə hadisə yerindəcə keçinib, çox təəssüf...

Deməli, dəhlizdə xərəkdəki həmin oqadın imiş, onu ağlayan da “yazıq ər”.

–       ...(susdu)

         – Siz onun nəyisiniz? (yenə soruşdu)

– Mən...   Oqtayın...

– Bilirsiniz, Oqtayı gətirəndə huşu başındaydı, danışırdı. Dediyi ancaq bu idi ki, çayına zəhər qatıblar. Özünü tez xəstəxanaya çatdırmaq istəyirmiş.

Həkimdən nə qədər xahiş etdisə, yalvardısa, onu içəri – Oqtayın yanına buraxmadılar. Damarından Oqtayın damarına köçürüləcək qanına təkrar-təkrar pıçıldayırdı: Heç də hər şey  sən düşündüyün kimi deyildi, mən, sadəcə, telefonda sənə bir kəlmə sözümü deyəcəkdim... bir kəlmə söz...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2023)

Adil Kərimlinin TÜRKSOY-a üzv ölkələrin UNESCO üzrə Milli Komissiyalarının 9-cu İclasındakı çıxışı

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı UNESCO üzrə Azərbaycan Respublikasının Milli Komissiyası, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), ADA Universiteti və Universitetin İnkişaf və Diplomatiya İnstitutunun birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən TÜRKSOY-a üzv ölkələrin UNESCO üzrə Milli Komissiyalarının 9-cu İclasında Mədəniyyət nazirinin birini müavini Adil Kərimlinin çıxışının stenoqramını hazırlayaraq  diqqətinizə çatdırır.

TÜRKSOY-a üzv ölkələrin UNESCO Milli Komissiyalarının 9-cu toplantısının ölkəmizdə keçirilməsi mühüm hadisədir. 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında qəhrəman Azərbaycan Ordusu torpaqlarımızı işğaldan azad edib. Bu Qələbə təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə türk dünyasının qələbəsidir. Müharibə dövründə və sonra türk dünyasının Azərbaycanın haqlı mübarizəsində göstərdiyi həmrəylik münasibətlərimizin nə qədər möhkəm və sarsılmaz olduğunu sübut etdi. Qələbədən sonra Şuşa şəhərinin Türk Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı elan edilməsi rəmzi məna daşımaqla yanaşı, yeni inkişaf və əməkdaşlıq strategiyasını gündəmə gətirdi. Təəssüf hissi ilə qeyd etmək istəyirik ki, Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərində 30 ilə yaxın işğal dövründə ümumi türk dünyasının mədəni irsi hesab edilən mədəniyyət abidələri - məscidlər, mədrəsələr, görkəmli şəxsiyyətlərin evləri və digər abidələr erməni vandalizminə məruz qalaraq dağıdılıb. Eyni zamanda, Ermənistan hökuməti hazırkı Ermənistanda Azərbaycanlıların mədəni irsinin izlərini qəsdən məhv etməklə, talan və dağıntılara məruz qoymaqla, habelə Azərbaycan xalqının mədəni irs nümunələrinin mənşəyini saxtalaşdırmaqla məşğuldur. Azərbaycan kəndlərinin tarixi adları tamami ilə dəyişdirilmiş, qədim toponimlər erməni adları ilə əvəz edilib.

Ermənistan hökumətinin apardığı siyasətlə tarixi torpaqlarımız olan Qərbi Azərbaycan ərazilərində qədim mədəni irs obyektləri (Göy məscid, Qala məscidi Şah Abbas və bunlar kimi 300 dən çox məscid və monumental abidələr) sistemli və məqsədyönlü şəkildə məhv edilib. Bir sözlə, UNESCO-nun 1954, 1970, 1972, 2003 və 2005-ci il Konvensiyaları presedentsiz şəkildə pozulub.

TÜRKSOY və Türk dövlətlərinin Milli Komissiyaları çərçivəsində əməkdaşlığın daha da genişləndirilməsi, bu sahədə koordinasiya məsələləri Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərindən biridir. Bu işin daha da təkmilləşdirilməsi və intensiv əlaqələrin qurulması istiqamətində sizlərlə birlikdə daha sıx fəaliyyət göstərəcəyik. Azərbaycan təşkilatın üzvü kimi UNESCO-nun prinsip və dəyərlərinin təşviqində öz öhdəliklərinə sadiq qalaraq mühüm layihələr icra etməkdədir. Bu xüsusda Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban xanım Əliyevanın fəaliyyətini xüsusilə qeyd etmək lazımdır. Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən tarixi, mədəni və dini irsin qorunmasına xidmət edən layihələr Azərbaycanın sərhədləri ilə məhdudlaşmır. Heydər Əliyev Fondunun və şəxsən Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın bəşəriyyət üçün dəyərli əsərlərin qorunması, gələcək nəsillər üçün saxlanılması istiqamətindəki səyləri geniş coğrafiyanı əhatə edir. Bu istiqamətdə görülən işlər Azərbaycanın ümumbəşəri dəyərlərə verdiyi töhfələri bütün dünyaya nümayiş etdirir. Həmin layihələr həm də ölkəmizin müxtəlif dinlərin abidələrinə və müqəddəs yerlərinə verdiyi önəmli töhfənin ifadəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2023)

Professor Əlibala Məhərrəmzadə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucuları üçün “Ev tapşırığı: Uğur düsturunu tapacağıq” layihəsini təqdim edir. Bu dəfə o, varlanmaq üçün uğur formulunu açıqlayacaq. Burada biznes-plan tərtib etmək çox önəmli mərhələdir. Uğur şərtləri barədə danışmaqda davam edirik.

Rezüme

Sizin biznes-plan həmişə qısa nəticələrdən başlamalıdır. Siz nəticəni ən axırda yazsanız belə, sıralamada 1-ci qoymalısınız. Nəticələr isə hökmən qısa olmalıdır – 1-2 səhifədən çox olmayaraq. Rezüme məstəqil sənəddir. Çünki onda bütün biznes-planın əsas müddəaları yerləşib. Bu, potensial investorların əksəriyyətinin oxuyacağı bəlkə də yeganə bölmə olacaq. İnvestor, ilk növbədə, bu informasiyanı almaq istəyəcək: kreditin ölçüsü, hansı məqsədlər üçün nəzərdə tutulan ödəmə müddəti, proyekti daha kim maliyyələşdirməyə hazırlaşır, hansı şəxsi vəsaitlər var.

Bu sizin biznes-planın həlledici hissəsidir. Biznes-planı rezüme ilə tanış olan şəxs  kənara qoyarsa, deməli, «qısa nəticələr» əsaslı olmamış və investoru maraqlandıra bilməmişdir. Qısa nəticələr oxucuya sizin biznesin təməl ideyaları və perspektivlərini tez başa düşməyə şərait yaradır, sizin planın oxunulmasına əlavə vaxt sərf etməyə dəyib-dəymədiyi qərarına gəlmək imkanı verir. Qısa nəticələrin məqsədi potensial oxucunu maraqlandırmaq və hətta «yoldan çıxarmaqdır».

Bunu etmək üçün siz biznesinizə münasibətdə olan optimizminizi oxucuya ötürməyi bacarmalısınz. Bunun üçün «şüarlardan» istifadə etməyə dəyməz. Xeyirxah, etibarlı tonla nümayiş etdirin ki, siz uğurun əldə edilməsi üçün bazarın verdiyi bütün imkanlardan istifadə etməyə hazırsınız və siz bunu bacaracaqsınız.

Rezüme sizin təklifin mahiyyətidir. Bu, artıq yazılmış biznes-planın nəticəsidir. Burada sizin biznesin mahiyyəti sadə və lakonik təsvir edilməlidir: siz nə etməyə hazırlaşırsınız, sizin gələcək məhsul (xidmət) rəqiblərinizin məhsulundan (xidmətindən) nə ilə fərqlənəcək və istehlakçılar onunla niyə maraqlanacaq, sizin layihənin reallaşması hansı xərclər (investisiyalar) tələb edəcək və onların əldə edilmə mənbələri hansılardır.

Bu yerdə mütləq gələcək (yaxın 3-5 il) satış həcmləri haqqında rəqəmli məlumatlar, mədaxil, gəlir, rentabelliyin səviyyəsi və nəhayət, bütün borc götürülmüş vəsaiti qaytara biləcəyiniz müddət (və ya başqa sözlə, qoyulan kapitalın müddəti) göstərilməlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaksiyası Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevin doğum günündə onun indiyədək olan müsahibələri içərisindəki ən maraqlı zənn etdiyi müsahibəsini sizlərə təqdim edir. Müsahibəni Kəbutər götürüb, görkəmli ədibin altmış dörd illiyinə əlli illiyindən nəzər yetirməyimiz, əlbəttə ki maraqlı olar.

1959-cu ildə Bakı şəhərində anadan olub. Hüquq elmləri doktoru, Xalq yazıçısı, AYB-nin katibdir. Dünya şöhrətli yazıçının əsərləri 16 dilə tərcümə edilib və 23 ölkədə, o cümlədən, MDB ölkələrində, ABŞ, Fransa, İsveç, Türkiyə, Bolqarıstan, İsraildə ümumi tirajı 20 milyon nüsxə ilə kitabları nəşr edilib.

Ötən əsrin son illərinə yaxın bir tarixdən başlayaraq, dünya detektiv ədəbiyyatı öz inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Klassik detektivin digər ədəbi janrlarla sintezindən qaynaqlanan və yeni yaranan-siyasi detektiv janrı şöhrət qazanmağa başladı. Amerikanın ən nüfuzlu ədəbi jurnalları soydaşımız olan yazıçını yeni yaranmış siyasi detektiv janrının banisi elan etdi. Həmyerlimiz cənub-şərqi Asiyadan tutmuş Latın Amerikasınacan bütün dünyanı əhatə edən “Mavi mələklər” romanını yazmaqla dünya detektiv ədəbiyyatında yeni, “qlobal siyasi detektiv” janrının əsasını qoydu və bütün dünyada bu janrın klassiki kimi şöhrət qazandı.

“Cəhənnəmdən keçid”, “Geri dönməmək”, “Öz dünyanı yarat”, “İnanılmaz qətl”, “Atlantika üzərində ölüm”, “Xammurapinin məcəlləsi”, “Unudulmuş yuxu”, “Yalnız özününkülər”, “Professionalların oyunları”, “Professionalların qaydaları”, “Günəş altında zülmət” kimi casus, “Döyüşçünün yolu”, “Məhkumların cənnəti”, “Eramızın əvvəlindəki sui-qəsd” daha yüzlərlə roman bütün dünyanı dolaşmağa başladı.

Müsahibimiz Xalq yazıçısı, Əməkdar incəsənət xadimi, dünya şöhrətli yazıçı Çingiz Abdullayevdir.

Dronqo

- Çingiz Abdullayevin adı çəkilən kimi onun yaratdığı obrazlardan ilk olaraq Dronqo yada düşür...

- Dronqo quş adıdır. Əsərdə göstərilir ki, o, əslən bakılıdır, valideynləri hələ də bu şəhərdə yaşayır, hətta onun Bakıdakı ünvanı da var - Xaqani 25. Bu ünvanda Azərbaycan Yazıçılar Birliyi yerləşir və maraqlısı odur ki, bura mütəmadi olaraq Dronqonun ünvanına yazılmış məktublar gəlir.
- Sovet şinelindən çıxdığından detektiv janrını uzun müddət qəbul etməyən Azərbaycan oxucusunu necə ovsunladınızsa, sizin haqqınızda rəvayətlər danışmağa başladılar-Dronqonun Çingiz Abdullayev olduğunu söyləyirdilər.

-Mənim qızım da hər dəfə öz heyrətini gizlədə bilmir və mənə “ata, bu sənsənmi” deyə suallar verir. Təbii ki, yazıçı ideal qəhrəman fikirləşəndə özünü yaratmaq istəyir. Məsələn, Konan-Doyl Şerlok Holmsla öz prototipini yaradırdı. Amma obraz onun əmisi idi. Bütün yazıçılar belə edib. Ən çox sevdiyin qəhrəman sənin özünsən. Heç fikir vermisinizmi Servantes bir az Don Kixota bənzəyir.

- Dronqo da sizin ideal qəhrəmanınızdırmı?

- Yox, sadəcə o diri qəhrəmandı. Görünür bunu oxucular duyurlar. Beş xarici ölkədə “Dronqo” klubları fəaliyyət göstərir. Moskva kimi böyük şəhər də daxil olmaqla dünyanın bir neçə mərkəzi şəhərində “Dronqo” restoranı var. Mən orda nahar edərkən məndən pul almırlar. O klubların, o restoranların hansına daxil olsan mənim portretimi asıblar. Bunu mənə təsadüfən bu adla qarşılaşıb maraq üçün içəri girənlər də söyləyiblər. Həmin yerlər “Dronqo” filmlərinin qəhrəmanlarının şəkilləri ilə də bəzənib. Və mən düşünürəm ki, onlara da münasibət mənimlə eynidir.

- Bu adlı filmləridə sizin yaradıcılığınızın məhsuludur?

- Əlbəttə. Dronqonun fəaliyyətindən bəhs edən beş bədii filmin, baş rolun ifaçısı İvar Kaliniş olan bir teleserialın ssenari müəllifiyəm. Amma mən çalışdığım filmlərdə daha bir şərt qoyuram, film hazır olandan sonra mən razılıq verməsəm yayımlana bilməz. Nəinki ssenarini, hətta kinonu da təsdiq etməliyəm. Çünki özümdən deyil, ətrafdakılardan da işinə peşəkar münasibət tələb edirəm. Məsələn, son illərin məhsulu olan və Azərbaycan filmləri arasında seçilən “Məhkumlar” filminin də ssenarisi mənimdir.

Sonuncu mogikan

- Ölkəmizin elan olunmamış müharibə aparmağa məcbur olduğu və siyasi sabitliyin pozulduğu bir zamanda işıq üzü görən “Mavi mələklər” detektiv romanının müəllifini dünya ədəbiyyatında klassik detektiv janrının sonuncu nümayəndəsi hesab edirlər...

- Mənə Moskvada da bu fikri dedilər. Mən isə düşünürəm ki, 50 elə də böyük rəqəm deyil və ədəbiyyat öz mövqelərini möhkəmləndirdiyi bir zamanda bu janrın yeni nümayəndələrinin yaranmayacağını kimsə proqnozlaşdıra bilməz. Detektiv janrının klassiklərindən sayılan Artur Konan-Doyl, Hilbert Çesterton, Aqata Kristi, Corc Simenon və s. bu kimi yazıçıların yaratdığı ənənələri klassik detektivin bütün qaydalarını dəqiqliklə ifadə edir. Mən isə özümü onların davamçıları hesab edirəm.

- Həm də dünya ədəbiyyatının siyasi detektiv janrının banisi kimi qəbul olunursunuz...

- Bəlkə də bu ondan irəli gəlirdi ki, sovet dövründə nəinki siyasi, heç detektiv janrında yazmağa icazə vermirdilər. İlk dəfə Lev Avalov bu janra müraciət elədi və nəsibi üçillik həbs cəzası oldu. Onu dövlət orqanlarının iş prinsipini açmaqda günahlandırırdılar.

- Təkcə MDB məkanını nəzərdə tutmurlar, dünya miqyasında bu belədir...

- Məndən əvvəl siyasi detektivə müraciət edən olub. Amma onun kriteriyalarının müəyyən edilməsi və tam olaraq açılması mənim peşəmdən irəli gəlir. Mən hüquqşünasam və xaricdə çalışmışam. Amma hansı janrda yazmağından asılı olmayaraq, cəmiyyətin bütün təbəqələrində hökm sürən ab-havanı, insanların psixologiyasını açmağı bacarmalısan. Siyasi dedektiv isə dünyada baş verən ictimai-siyasi hadisələr barədə səhih informasiyalar, bir çox hallarda öz təsdiqini tapan siyasi proqnozlar, hamının tanıdığı dövlət xadimlərinin təsvirində heç bir komplekslərə qapılmamağı tələb edir. Əsərin mayası İnsan faktorudur. Konkret bir insan taleyi, bəzən qlobal əhəmiyyətli siyasi hadisələrdən daha çox önəm daşıyır. Hər hansı bir siyasi hadisə nə qədər əhəmiyyətli, mühüm olsa da, insan faktoru ondan qat-qat əhəmiyyətlidir, konkret insanların taleyini sındırmaqla hansısa absurd ümumbəşəri səadətə, xoşbəxtliyə nail olmaq mümkün deyil, heç bir qlobal əhəmiyyətə malik planlar, hətta ən “xırda” adamların da taleyini nəzərə almadan həyata keçirilə bilməz.

- Burda təbii ki, yazı peşəkarlığı da böyük rol oynayır.

- Mənim necə yazıçı olduğumu isə təbii ki, oxucular bilir. Amma qeyd etmək istəyirəm ki, qarşıdakı 6 ildə “Eksimo” nəşriyyatı tərəfindən əsərlərimin 150 cildliyi nəşr olunacaq. Ötən illərdə isə kitablarımın 70 cildliyi çapdan çıxıb. Təkcə son bir il ərzində 30 kitabım işıq üzü görüb.

- Çox az inkişaf etmiş bir janra müraciət etdiyiniz üçün yəqin ki, çap olunmağınızda da problem olmayıb.

- Düzünü deyim ki, mən detektiv janrını sevmirdim. Daha çox fantastika oxuyurdum. Babam da, ulu babam da, əmilərim, qardaşlarım da hüquq-mühafizə orqanlarında çalışırdılar və mənim də ən böyük arzum onların yolunu davam etdirmək idi. 189 saylı məktəbi bitirən kimi imtahan verdim və Bakı Dövlət Univesitetinin Hüquq fakültəsinə daxil oldum. Onda mənim 17 yaşım vardı. Qismət elə gətirdi ki, mən çox məxfi-xüsusi qapalı bir təşkilata düşdüm. Və burda çox maraqlı tale yaşadım. Sonra xaricdəki fəaliyyətim, daha sonra ölkədəki partiya işim də mənə yardım etdi. Amma onu da deyim ki, Dövlət Təhlükəsizlik Nazirliyinin kuratoru da olsam üç il kitabımın çapına icazə vermədilər. İlk kitabım “Yazıçı” nəşriyyatı tərəfindən çap olundu və 30 min nüxsə iki həftə ərzində satıldı. Roman yenidən 100 min nüxsə ilə çap olundu və iki günə satılıb qurtardı.

İctimai xadim

- Cəmiyyətin dayaqları həmişə müxtəlif fərdlərin çiynində dayanır. Bir ictimai xadim, dünya şöhrətli yazıçı və ziyalı kimi sizin də məsuliyyətiniz var. Qələminiz və şöhrətiniz Azərbaycan həqiqətlərinin dünya arenasına çıxarılması məsuliyyətini də sizin üzərinizə qoyur, desək, yanılmarıq ki?

- Mən o məsuliyyəti daim çiynimdə hiss edirəm. Xocalı qətliamı, Qarabağ müharibəsi ilə bağlı yazmaq, film çəkmək istəyirəm. Nə qədər ki, etməmişəm bu məsuliyyət məni rahat buraxmayacaq. Amma bir məsələ var. Siz özünüz dediniz ki, məni dünyada tanıyır və qəbul edirlər. Əgər belədirsə, deməli, mənim sözümə inanırlar. Mən hər hansı mövzuya müraciət etsəm, hər şeyin yaxşısını və pisini də açıq-aydın yazmalıyam. Bizim bu problemlərimizin içində o qədər acı həqiqətlər gizlənib ki, mən bunları hələ ki, yaza bilmərəm. Və mən o həqiqətlərdən yazmağa başlayan kimi məni xalq düşməni elan edəcəklər. Məni qorxudan bu deyil. Əslində ermənilər bizə qalib gəlməyiblər, biz Qarabağ savaşını uduzmuşuq. Və uduzan xalq deyil, Qarabağ müharibəsi zamanı kürsüdə əyləşənlərdir. Uduzan Şuşada yerləşən tarix-diyarşünaslıq muzeylərini talayıb oranı ermənilərə verənlərdir. Amma onlar da bizim xalqın bir üzvüdür. Düşünürəm ki, indiki halda ölkəmizə kömək etməliyəm, çünki müharibə hələ bitməyib. Amma mən bildiklərimi, araşdırdıqlarımı bir gün hökmən yazacam. Suallar çoxdu. Bizi 1918-19-cu illərdə soyqırımına belə məruz qoyublar, amma qalib gələ bilməyiblər. Necə oldu ki, indi qalib gəldilər? Baxın, bu sualların cavabı açılanda cəmiyyəti şoka salacaq məqamlar olacaq. Şamaxını başdan-başa qana buladılar, amma yenə bizim olaraq qaldı. Şuşa isə yoxdu. Mən özüm Şuşada böyümüşəm, o yerlərin strateji əhəmiyyətini və mövqeyini də yaxşı bilirəm. Necə oldu ki, Qacarın ala bilmədiyi qalanı erməni fəth elədi. Şuşanın alınmasından 16 il keçir, amma bir hərbiçi çıxıb bu hadisənin normal izahını verə bilmir.

Ağdam verilən günü atam xəstələnib yorğan-döşəyə düşdü. Onun atasının, əmilərinin, babalarının, tayfasının məzarları Ağdamdaydı. Qarabağlılar hamısı bilir Ağdam məzarlığı əsl muzeyə bənzəyirdi. Düzdü, atamın səhhəti bərpa olundu, sağalıb ayağa qalxdı. Amma uzun muddət xəstə yatdı o hadisədən sonra. Onda atamın özünün, indisə ruhunun qarşısında xəcalət çəkirəm. Mən yaxşı oğul olmamışam ki, babalarımın qəbrini düşmənə vermişəm, onları qaytara bilməmişəm. Ağdam işğal olunanda atam mənəvi sarsıntıdan başqa, fiziki ağrılar keçirirdi. İndi o həyatda yoxdu, amma həmin o ağrılar mənə, qardaşlarıma keçib və bilirəm ki, bütün Azərbaycan Qarabağ ağrılarını yaşayır.

Siyasi detektiv

- Siyasi detektiv janrının digərlərindən fərqlənən özəlliyi yaradıcılığınıza mane olmur ki?

- Bu elə bir janrdır ki, bu gün sənin yazdıqların yuxarıların xoşuna gələ bilər, sabah vəziyyət dəyişəndə səni xalq düşməni elan edərlər. Mən sözümü dəyişməmişəm heç vaxt. 1989-cu ildə Ümummilli lider Heydər Əliyevdən nə yazırdımsa, bu gün də onu yazıram. Ona görə ki, bu şəxsiyyət Azərbaycanın xilaskarıdır. Yəni, bu inkarolunmaz həqiqətdir. Niyə fəxr etməyəydik ki, Moskvada elə yüksək bir kürsüdə oturan bizim azərbaycanlımızdır. Biz nə edirdik? Qorbaçov bir dəfə çıxışlarının birində dedi ki, Heydər Əliyevin əleyhinə Moskvaya gedən məktubların hamısı Azərbaycandan gəlir. Nə oldu? Heydər Əliyevi işdən uzaqlaşdırdılar, üç ay sonra Qarabağ məsələsi gündəmə gəldi. Mən hələ bu məsələlərin faş olmasını istəmirəm. Hələ ki, biz erməni kimi mənfur düşmənlə üz-üzəyik. Amma mən yanlış yazsam, bunu onsuz da oxucu duyacaq. Oxucu isə səndən vicdanlı, həqiqətin təhrif olunmadığı mətn istəyir.

Sağlığında qiymət verin insanlara...

- Sizi əvvəl dünya tanıdı, sonra öz ölkəmizdə qəbul olunmağa başladınız.

- Daha ağrılısı başqa məqamdı. Bu gün 50 yaşım tamam olur. Səkkiz ölkənin səfirləri rəsmi şəkildə məni müxtəlif təltiflərlə mükafatlandırıblar. Artıq dördüncü gündür ki, telefonlarım qapalıdır. İnsanların təbriklərinə sadəcə cavab verə bilmirəm. Buna vaxtım çatmır. 45 yaşım olanda ad günümdə məni on dörd min adam təbrik etdi. Cənab Prezident İlham Əliyev öz imzası ilə mənə Xalq yazıçısı adını verdi. Bundan böyük etimad olmaz. O ki qaldı qəbul olunmağa, detektiv janrının vətəni yoxdu. Kim deyə bilər ki, Artur Konan Doylu Azərbaycanda öz vətənindəkindən az sevirlər. Amma etiraf edim ki, mənə toxunan məqamlar var. Nəyə görə mən Riqaya gedəndə şəhər sakinləri məni vağzalda qarşılayırlar, amma Azərbaycanda “detektiv janr deyil” deyirlər. Amma artıq mən o pilləni keçmişəm. Baxın, hələ də mətbuatda yazırlar ki, Çingiz Abdullayevin Azərbaycan ədəbiyyatına dəxli yoxdu. Niyə? Ona görə ki, mən rus dilində yazıram. Onda İsmayıl Bəy Qutqaşınlı da ana dilində yazmayıb, onun da dəxli yoxdu Azərbaycan ədəbiyyatına? Yaxud Anar Azərbaycan dilində yazır dəxli var, rusca yazsaydı deyəcəkdilər, dəxli yoxdu? Mən düşünürəm ki, mənim kitablarımın yayıldığı arial, həm də Azərbaycanın adının, təfəkkürünün yayıldığı arialdı?! “Vikipediya” açıq dünya ensiklopediyasında dünyanın ən məşhur beş yazıçısının adı var ki, onlardan da biri mənəm.

İsveçrədə kitabımı 30 avroya satılan görəndə istəyirdim alıcılara deyim ki, o kitablar üçün bu qiymət çox bahadır, amma həm də qürur duyurdum. Azərbaycan dilində çap olunan kitablarım üçün heç bir qonorar almıram, satış pulunu isə tərcüməçilərə bağışlayıram.

Son

Hazırda “Cənub şəhərində festival” əsərim çapa hazırlanır. Bu əsərdə Bakı və onun hər bir çağdaş sakini, məcazi mənada desəm, özünü görə biləcək. Amma mövzunun dəxli olduğu hər bir dövlət məmurunun surəti də əsərə daxil edilib. Daha doğrusu, hadisələr onların ətrafında baş verir.
“Yeni Azərbaycan”çılar adından Sizi 50 illik yubileyiniz münasibətilə ürəkdən təbrik edir, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

 P.S. Görkəmli ədibimizi 64 yaşının tamam olması münasibətilə təbrik edir, ona daha böyük hədəfləri vurmağı arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2023)

Bu gün səhnəmizin ilk balerinası Qəmər Almaszadənin anım günüdür

Baletə ağızbüzənlər həmişə tapılır. Onlar, guya baletin milli mentalitetimizə yad olduğunu israrla sübutlamağa çalışırlar. Amma bu, kökündən yanlışlıqdır. Balet simfonik musiqi ilə birgə dünya incəsənətinin ən elitar növü olaraq qalır və qalacaq da. Azərbaycan baleti isə öz ənənələrini saxlayacaq və daim inkişaf edəcək!

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün Azərbaycanın ilk balerinası, milli balet sənətimizin inkişafında, formalaşmasında və istedadlı gənc kadrların yetişməsində misilsiz xidmətləri olan, dünyaşöhrətli görkəmli sənətkar, Xalq artisti Qəmər Almaszadənin anım günüdür.

Vəfatından 17 il ötsə də onun adı hər zaman böyük hörmət və ehtiramla anılır.

Bakıda 1915-ci ildə dünyaya göz açan Qəmər Almaszadə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı nəzdində fəaliyyət göstərən balet studiyasını bitirib və 1930-cu ildə həmin teatrda işə başlayıb.

Səhnəyə ilk dəfə 1931-ci ildə Reynqold Qlierin “Qırmızı lalə” baletindəki Tao Xoa partiyası ilə çıxıb və müəyyən təcrübə qazanandan sonra Rusiyaya gedərək Leninqradda (indiki Sankt-Peterburq) xoreoqrafiya məktəbində peşəsinin incəliklərini dərindən öyrənib. Təhsilini tamamlayaraq Bakıya qayıdan balerina ömrünün sonunadək həyatını Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı ilə bağlayıb.

Balerina 1940-cı ildə Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası” baletində ilk professional çıxışını edib. O dövrdə Gülyanağın ilk ifaçısı Qəmər Almaszadənin çıxışı çox yüksək dəyərləndirilib. Onun ilhamla, şövqlə Gülyanaq surətini rəqslə təfsiri, gənclik təravəti ilə dramatik yaşantıları üzvi birləşdirməsi mütəxəssislər tərəfindən coşqun heyranlıqla qarşılanıb.

“Qız qalası”nın 1959-cu ildə yeni - ikinci quruluşunun baletmeysteri Qəmər Almaszadə olub.

Milli balet sənətimizin ulduzu, böyük yaradıcılıq irsinə malik, onlarla istedadlı gəncin formalaşmasında pedaqoq kimi çalışan Qəmər Almaszadə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında Reynqold Qlierin “Qırmızı lalə”, Adolf Adanın “Korsar”, Boris Asafyevin “Bağçasaray fəvvarəsi”, Aleksandr Qlazunovun “Raymonda”, Sezar Puninin “Esmeralda”, Pyotr Çaykovskinin “Şelkunçik” və “Sonalar gölü”, Lüdviq Minkusun “Don Kixot”, Əfrasiyab Bədəlbəylinin “Qız qalası”, Qara Qarayevin “Yeddi gözəl”, Niyazinin “Xosrov və Şirin”, Aleksandr Kreynin “Laurensiya” baletlərində əsas partiyaları uğurla ifa edib. Üzeyir Hacıbəylinin “Koroğlu” və Müslüm Maqomayevin “Nərgiz” operalarında rəqqasə qızı oynayıb.

O, səhnə fəaliyyətini başa vurduqdan sonra burada baş baletmeyster, balet truppasının bədii rəhbəri, quruluşçu baletmeyster vəzifələrində işləyib. İlk peşəkar Azərbaycan balerinası olan Qəmər Almaszadə milli balet məktəbinin yaranmasında və inkişafında müstəsna rol oynayıb.

Balerina Azərbaycan qadınlarının XX əsrdə incəsənət sahəsindəki uğurlarının təməlini qoyub, musiqi mədəniyyətimizdə yeni janrın meydana çıxmasına güclü təkan verib. Milli baletimizin təşəkkülündə böyük xidmətlər göstərmiş sənətkarın ifa etdiyi partiyalar təkrarolunmazlığı və yüksək peşəkarlıq səviyyəsinə görə əsl sənət inciləri hesab olunur. Balerinanın Azərbaycan səhnəsində dünya klassiklərinin şah əsərlərində canlandırdığı rəngarəng, dolğun obrazlar ona şöhrət gətirib.

Opera və Balet Teatrının səhnəsində tamaşaya qoyulmuş bir çox əsərin uğuru məhz Qəmər Almaszadənin verdiyi quruluşla bağlı olub. Görkəmli balet ustası klassik xoreoqrafiya ənənələri ilə Azərbaycan xalq rəqs yaradıcılığı nailiyyətlərinin ahəngdar vəhdətini yarada bilib.

Qəmər Almaszadə Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında rəqs ansamblının təşkilatçısı və bədii rəhbəri olub.

Görkəmli balet ustası uzun illər Bakı Xoreoqrafiya Məktəbində milli kadrların hazırlanması üçün böyük əmək sərf edib, Azərbaycan balet sənətinin sirlərini gənc nəslə öyrətmək sahəsində təqdirəlayiq fəaliyyət göstərib. Onun yetirməsi olan bir çox balet artisti sənət aləminin yüksək pillələrinə qalxıb, bu sənətin inkişafına töhfələr verib.

Qəmər Almaszadə ölkəmizin hüdudlarından kənarda da Azərbaycan mədəniyyətini uğurla təmsil edib. O, bir sıra Şərq ölkələrində professional rəqs ansambllarının təşkil edilməsi üçün təcrübə və bacarığını əsirgəməyib.

Qəmər Almaszadə 2006-cı il aprelin 7-də dünyasını dəyişib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2023)