“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Kübra Quliyevanın pritçasını təqdim edir. 

Əvvəl zaman içində, köhnə hamam içində, xəlbir saman içində Orta Asiyada balaca bir qəsəbə var imiş. Qəsəbədə hər kəsin bir hekayəsi dillərə dastan imiş.
O dastanlardan biri də, dəli Adəmin Həvvaya olan eşq dastanı idi.
Bir adam görmə qüsurlu bir qadını çox sevirmiş. Qadın görməsə belə adamın sayəsində hiss edirmiş hər şeyi. Səmanı, günəşi, dənizi, heyvanları, mavini, sarını, bəyazı, yaşılı və qaradan başqa bütün rəngləri sevdirmişdi adam qadınına...
Getmədikləri həkim, yoxlamadıqları müalicə qalmır, amma qadının gözləri qorxuduğu qaranlıqda yaşamağa məcbur imiş..
Adam vaz keçmir sevməkdən də, sahiblənməkdən də, sevdiyinə sevgini öyrətməkdən də..
Aradan 17 il keçir və bir gün ümid günəşi doğur. Qəsəbəyə xəbər yayılır ki, Almaniyadan gələn bir həkim qurumu bütün xəstəlikləri sağalda bilir. Yenidən inancı alovlanan adam qadının əlindən tutduğu kimi aparır həkimə.
Həkim:
"Əməliyyat lazımdır gözlərin açılmasına, amma çox risklidir, qadın ölə bilər" demiş.
Qadın demiş ki:
"Mən Adəm sayəsində qaranlığın içində aydınlığı gördüm, günəşin şüalarını, göy qurşağını hiss etdim, artıq ölsəm də pis olmaram, əgər şansım varsa yoxlayaq".
Adəm tərəddüd etsə də qadınını qıra bilmir, qəlbində Allaha yalvarış dolu dualarla əməliyyata yola salır Həvvanı.
...
Hekayənin sonunda Həvva gözlərini birdəfəlik qaranlığa yumur.
Qadın bir gün, adam hər gün ölür o ölümün ardından.
Amma ölüm araya girsə belə adam sevgisini əsirgəməzmiş. Hər gün əlində bir ələk qadına günəşin şüalarını daşıyarmış qadın üşüməsin, qaranlıqdan qorxmasın deyə..

Dillərə dastan Adəmin hekayəsi sevgidən qorxan Adamlara və sevgisizlikdən solan Həvvalara ərmağan..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.06.2023)

BU GÜN 7-Çİ İŞ GÜNÜDÜR

Ölkənin əsas musiqi hadisələri sırasında yer alan “Muğam aləmi” VI Beynəlxalq Musiqi Festivalı davam edir. 

Sabah - iyunun 25-i başa çatacaq Musiqi Festivalı Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı, Elm və Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının dəstəyi ilə keçirilir. Festivalda Azərbaycanla yanaşı, Misir, Özbəkistan, Tacikistan, İordaniya, İran, Hindistan, Əfqanıstan, Pakistan və hətta Yunanıstandan gəlmiş muğam ifaçıları mükafalar uğrunda yarışırlar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, festivalda ölkəmizi aprelin 24-27-də keçirilmiş Milli Muğam Müsabiqəsinin qalibləri təmsil edib. Festival çərçivəsində Bakı, Ağcabədi və Şuşa şəhərlərində müxtəlif konsertlər təşkil olunub.

Son illər Azərbaycanda muğamın qorunması və inkişafı istiqamətində böyük işlər görülüb. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın milli mədəniyyətimizə, muğam sənətinə göstərdiyi dəstəyin və bu istiqamətdə aparılan işlərin nəticəsidir ki, Azərbaycan muğamları 2008-ci ildə UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-maddi İrsi üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.

Xatırladaq ki, Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə 2009-cu ildən Milli Muğam müsabiqələri və Beynəlxalq Muğam festivalları təşkil olunur. Bu layihələr milli sərvətimiz olan muğamı dünya mədəniyyəti kontekstində bir daha nümayiş etdirmək və yaşatmaq məqsədi daşıyır.

Biz festivalın gündəliyini və gözlənilən nümayişləri vaxtaşırı olaraq sizlərin diqqətinizə çatdırmaqdayıq. 

18 İYUN

Festivala Heydər Əliyev Sarayında “Alim Qasımov və onun qonaqları” adlı konsertlə start verilib. Konsertdə dövlət və hökumət rəsmiləri, tanınmış elm və mədəniyyət xadimləri, eləcə də muğamsevərlər iştirak ediblər.

Konsertdə muğamı müasir musiqi cərəyanları ilə sintez edən görkəmli xanəndə, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Alim Qasımov, Əməkdar artist Fərqanə Qasımova, Əfqan rübabı və Hind sarodunun dünyaşöhrətli ifaçısı Daud Xan Sadozai, xoreoqraf, muğamla rəqs hərəkətlərini sistemləşdirən tədqiqatçı, 2004-cü ildə Kraliça Elizabetin “Almaz” medalına layiq görülən Saşar Zərif və Türkiyənin xalq musiqi sənətçisi Senem Akdemir çıxış ediblər.

“Alim Qasımov və onun qonaqları” adlı konsertdə əsrarəngiz ifalar gecəyə gələnlərə xoş duyğular bəxş edib.

Qeyd edək ki, festivalın birinci günü həm də Milli Konservatoriyada Xalq artisti Ənvər Sadıqov və Əməkdar artist Emil Əfrasiyabın konsertləri keçirilib.

19 İYUN

Festival Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Milli Konservatoriya və Daş Salnamə Muzeyində Azərbaycandan Əməkdar artist Elçin Şirinov və bir sıra muğam ifaçılarının, Əfqanıstandan Daud Khan Sadozai və İrandan Mahan Mirarabın konsertləri ilə davam edib.

İyunun 19-da habelə Azərbaycan Milli Konservatoriyasında Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsinin birinci turunun ilk mərhələsi təşkil olunub. 

Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsi xanəndə və instrumental ifaçılıq kateqoriyaları üzrə təşkil edilib. Müsabiqənin xanəndə və instrumental ifaçılıq kateqoriyaları üzrə münsiflər heyətinin sədri, Milli Konservatoriyanın rektoru, Xalq artisti Siyavuş Kərimi, üzvləri isə Böyük Britaniyadan tanınmış musiqi nəşri olan "Songlines" jurnalının baş redaktoru Simon Broughton, İraqdan musiqiçi, ud ifaçısı, UNESCO-nun Sülh Artisti Nasir Şamma (Naseer Shamma), Özbəkistandan "Soqdiana" Dövlət Ənənəvi Alətlər Kamera Orkestrinin yaradıcısı və dirijoru Firuzə Abdurahimova, Türkiyədən Beynəlxalq Ənənəvi Musiqi Şurasının Türkdilli Dünya Musiqisi üzrə tədqiqat qrupunun sədri Abdullah Akatdır. 

Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsində Azərbaycanla yanaşı, İran, İsrail, Özbəkistan və Türkiyədən ümumilikdə 22 ifaçı iştirak edir. Birinci yer uğrunda instrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə 12, xanəndəlik kateqoriyası üzrə isə 10 ifaçı mübarizə aparır. 

Müsabiqədə ölkəmizi instrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə 5, xanəndəlik kateqoriyası üzrə isə 4 ifaçı təmsil edir. Xanəndəlik kateqoriyasında Mirəli Sarızadə, Xəyal Hüseynov, Zümrüd Məmmədova, Daşqın Kürçaylı, instrumental ifaçılıq kateqoriyasında isə Vaqif Təhməzov, Cahandar Mikayılov, Bayraməli Əliyev və Soltan Nadirov Milli Muğam Müsabiqəsində ilk 3 yeri tutmuş ifaçılardır. İnstrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə ölkəmizi təmsil edən digər ifaçı Anar Vəlizadə isə Milli Konservatoriyanın tələbəsidir.

Müsabiqə üzrə ilk dinləmələr instrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə aparılıb. Bu kateqoriyada püşkatmada adları çıxan 6 iştirakçı - Bayraməli Əliyev, Sultan Nadirov, Vaqif Təhməzov (Azərbaycan), Zilola Ruziyeva, Jahongir Otamurodov, Shoxijohan Yoriev (Özbəkistan), xanəndəlik kateqoriyası üzrə olan püşkatmada isə 5 iştirakçı - Daşqın Kürçaylı, Zümrüd Məmmədova (Azərbaycan), Mohiçehra Şahmurotova, Ramziddin Ergashev, Dostmurod Negmurodov (Özbəkistan) öz ifalarını təqdim ediblər. 

20 İYUN

“Muğam aləmi” VI Beynəlxalq Musiqi Festivalının üçüncü günü də zəngin proqramla yadda qalıb. Həmin gün muğamsevərlərə festival çərçivəsində təşkil olunan beynəlxalq elmi simpoziumda iştirak etmək, Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsini, həmçinin muğam kompozisiyasından ibarət fotosərgini izləmək, “Səmimi muğam” konsertini dinləmək imkanı yaradılıb. 

Şirvanşahlar sarayında təşkil olunan “Səmimi muğam” konserti çərçivəsində hər musiqiçi ifasını öz dinləyicisi ilə üzbəüz təqdim edib. Bu konsertdə Azərbaycan Milli Konservatoriyasının tələbələri çıxış ediblər.

Aytən Rüstəmli kamançada “Bayatı-Şiraz”, Kamal Şükürov tarda “Şur”, Baloğlan Qafarov kamançada “Xaric-segah”, Nağızadə Gülnar kamançada “Şur”, Araz Fətəliyev balabanda “Şur”, Abuzər Əsgərli kamançada “Mahur - hindi”, Hüseyn Nağıyev isə kamançada “Şur” muğamlarını məharətlə dinləyicilərinə çatdırıblar.

Növbəti ifalar Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Milli Konservatoriyada dinlənilib.

Xüsusi maraq Azarbaycan Dövlat Akademik Filarmoniyasının Kamera və orqan musiqisi zalına idi, “Muraaqam" layihəsi adlandırılan konsertdə Azərbaycanın ənənəvi və xalq musiqisinin görkəmli ifaçılarından biri, Xalq artisti Səkinə İsmayılova, Hindistanın klassik musiqi ifaçısı Vasumati Badrinathan, Hindistanın violin ifaçısı və bəstəkarı Jyotsna Srikanth çıxış ediblər. 

Konsertdə Azərbaycan muğamı ilə hind musiqisinin sintezi təqdim olunub. .

İyunun 20-də müsabiqənin birinci turunun növbəti mərhələsində isə instrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə digər 6, xanəndəlik üzrə 5 ifaçının dinləmələri təşkil edilib. 

Qeyd edək ki, müsabiqədə dinləmələrdən sonra ikinci tura keçən ifaçılar arasından qaliblər seçilib. 

21 İYUN

Festivalın növbəti günü - iyunun 21-də Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti nəzdində fəaliyyət göstərən “Cadenza” Orkestrinin, piano ifaçısı Tural Rafaelin, İordaniyadan Macadi Nahhas, Özbəkistandan İlyos Arabov, Tacikistandan Sardor Soliyevin ifaları baş tutub.

Müsabiqənin ikinci turu dinləmələri də həmin gün - iyunun 21-də keçirilib. 

Bu dinləmələr ikinci tura vəsiqə qazanmış 10 iştirakçı arasında aparılıb. İnstrumental ifaçılıq kateqoriyası üzrə 5 iştirakçı - Vaqif Təhməzov, Cahandar Mikayılov, Anar Vəlizadə (Azərbaycan), Shoxijohan Yoriev, Toshtemur Shukurullayev (Özbəkistan), eyni zamanda, xanəndəlik kateqoriyası üzrə 5 ifaçı - Mirəli Sarızadə, Daşqın Kürçaylı (Azərbaycan), Mohiçehra Şahmurotova, Dostmurod Negmurodov (Özbəkistan) və İsa Shokri Charandabi (İran) öz ifalarını təqdim ediblər.

22 İYUN

İyunun 22-də müsabiqənin ikinci turuna keçən ifaçılar arasından seçilən qaliblərin ümumi nəticələri elan olundu. 

Həmçinin Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Misirdən Mustafa Said və “Asil” ansamblı, Milli Konservatoriyada Azərbaycandan Firudin Həmidov, Hindistandan Varijashree Venugopal, Jyotsna Srikanth, Kamera və orqan musiqisi zalında Yunanıstandan “En Chordais” ansamblı səhnəyə çıxdı. 

İndi isə əsas hadisə barədə daha ətraflı: 

İyunun 22-də “Muğam aləmi” 6-cı Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində keçirilən Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsinin ikinci turuna keçən ifaçılar arasından seçilən qaliblərin ümumi nəticələri elan olunub.  Müsabiqəsi xanəndə və instrumental ifaçılıq kateqoriyaları üzrə keçirilib. 

Münsiflərin yekdil rəyinə əsasən, müsabiqənin xanəndəlik kateqoriyasında Qran-pri mükafatına Mohiçehra Şahmurotova (Özbəkistan) layiq görülüb. Birinci yeri Mirəli Sarızadə (Azərbaycan), ikinci yeri Daşqın Kürçaylı (Azərbaycan), üçüncü yeri isə Dostmurod Negmurodov (Özbəkistan) tutublar.

İnstrumental ifaçılıq kateqoriyasında isə Qran-pri mükafatına Vaqif Təhməzov (Azərbaycan) layiq görülüb. Bu kateqoriyada 1-ci yerə Anar Vəlizadə (Azərbaycan), 2-ci yerə Shoxijohan Yoriev (Özbəkistan), 3-cü yerə isə Cahandar Mikayılov (Azərbaycan) sahib olublar.

23 İYUN

“Muğam aləmi” 6-cı Beynəlxalq Musiqi Festivalı iyunun 23-də Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşada müxtəlif konsert proqramları ilə davam edib. 

Şuşanın müxtəlif məkanlarından, mədəni və qədim tarixi abidələrinin yerləşdiyi ərazilərdən muğam sədaları eşidilib. Eyni vaxtda Şuşadakı Yaradıcılıq Mərkəzinin və Xurşidbanu Natəvanın evinin qarşısında konsert proqramları təqdim edilib.

Festival çərçivəsində ilk konsert Şuşadakı Yaradıcılıq Mərkəzində təşkil olunub. 

Konsert proqramında tanınmış müğənnilər Nəzakət Teymurova – “Bayatı-Şiraz”, Firuz Səxavət “Mahur-Hindi”, Cabir Abdullayev “Zabul-Segah” dəstgahlarını, Nuriyyə Hüseynova “Çahargah” kompozisiyasını ifa ediblər.

Növbəti konsert proqramı Xurşidbanu Natəvanın evinin qarşısında keçirilib. Proqramda İlkin Əhmədov, Gülyaz Məmmədova, Almaz Orucova, Gülüstan Əliyeva çıxış ediblər. 

Festival çərçivəsində, həmçinin qonaqlar və digər ölkələrdən gəlmiş iştirakçılar Şuşa şəhərində tarixi-mədəni abidələrimizlə tanış olublar. Onlara Şuşada aparılan yenidənqurma işləri barədə məlumat verilib. Bildirilib ki, 30 ilə yaxın işğal dövründə Şuşa şəhərindəki tarixi binalar, məscidlər, abidələr erməni vandalizminə məruz qalıb. Sonra konsert Bülbülün ev-muzeyində təqdim olunur. Şuşada yekun konsertinisə “Qarabağ” otelinin qarşısındakı parkda keçirilib. 

24 İYUN

İyunun 24-də Heydər Əliyev Mərkəzində Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin, Milli Konservatoriyada Xalq artisti, xanəndə Teyyub Aslanov və piano ifaçısı Nicat Aslanovun konsertləri keçiriləcək.

25 İYUN

Festivalın sonuncu günü – iyunun 25-də Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında “Muğam aləmi”nin bağlanış mərasimi olacaq. Burada festival çərçivəsində keçirilən Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsi qaliblərinin mükaftlandırılmasından sonra konsert təqdim ediləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.06.2023)

“Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin Ağsaqqallar şurasının üzvü, görkəmli alim, tanınmış pedaqoq Hüseyn Xəlilovun doğum gününə

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qazax mahalı tarixə çox görkəmli şəxsiyyətlər bəxş edən bölgələrimizdəndir. Bu bölgədən çıxan yazarların və alimlərin Azərbaycan mədəniyətində və elmində müstəsna yerləri vardır. Bu alimlərdən biri də Professor Hüseyn Xəlilovdur. 

O, 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetini Fizika-riyaziyyat və Astronomiya ixtisası üzrə bitirdikdən sonra həmin Universitetdə müəllim olaraq işə başlamışdır. 1965-ci ildə namizədlik disssertasiyası müdafiə etdikdən sonra Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunda  baş müəllim, dosent və professor olaraq 1995-ci ilə qədər işləmişdir. 1969–1994-cü illərdə Riyaziyyat kafedrasında işləməklə bərabər Universitetin  Hazırlıq Fakultəsinin Dekanı vəsifəsində çalışmışdır.
Professor Hüseyn Xəlilov elmdə öz dəst-xətti olan bir alimdir: Onun riyaziyyat elminə aid 30-dan çox elmi məqaləsi çap edilmişdir, o, çox sayda Respublika və Beynəlxalq simpozium və konfranslarda elmi-metodik məruzələrlə çıxış etmişdir. 
Professor Hüseyn Xəlilov elmi əməkdaşlığa böyük dəyər vermişdir.  O, bir alim kimi SSRİ və dünyanın bir çox ölkəsinin alimləri ilə görüşüb, sıx əlaqədə olaraq, elmi əməkdaşlıq və dostluq işlətmişdir. Onun yetişdirdiyi elmi mühit, elmi-metodik çalışmalarına müsbət təsir göstərmişdir. Hüseyin müəllim görkəmli riyaziyyatçı alimlərimiz Rəşid Məmmədov və Hüseyn Çəndirli ilə çiyin-çiyinə çalışmışdır.
Hüseyn müəllim sözün əsil mənasında görkəmli alim-pedaqoqdur. O, riyaziyyat sahəsində çox sayda fundamental dərs kitablarının müəllifi ya da əsas mülliflərindən biridir. Məsləkdaşları ilə birlikdə Universitetlərin Riyaziyyat və Mühəndislik fakültələri üçün və Universitetlərdə tədris olunan Riyaziyyatın bütün sahələrini əhatə edən 30-dan çox dərs kitabının müəllifidir. Bu kitablardan Türkiyənin demək olar ki, bütün Universitetlərində tədris edilir.  Prof. Hüseyn Xəlilov məsləkdaşları ilə birlikdə, ilk dəfə “Azərbaycanca-Türkçə-Rusca” Riyaziyat Terminləri Lüğət kitabını hazırlamışdır (1995).
Hüseyn müəllim uzun illər Türkiyədə çalışmış və alim kimi ölkəsini ləyaqətlə təmsil etmişdir. O, 1995–2006-ci illərdə Kocaeli Universiteti və 2008-2014-ci illərdə isə Rizə Universiteti Fən-Ədəbiyat Fakultəsi Riyaziyyat Bölümündə Professor olaraq işləmiş və çox böyük uğurlara imza atmışdır.
Hüseyn müəllim, ağır oturuşu-duruşu və əxlaqlı davranışı ilə xalqının tarixi köklərindən süzülüb gələn ən mükəmməl dəyərləri özündə birləşdirən nadir insanlardan biridir. O, elmi müzakirələrdə nə gədər prinsipial və güzəşdə getməyən idisə, gənç alimlərə və tələbələrə dəstək verməkdə o qədər mərhəmətli olmuşdur. Türkiyədə çalışdığı müddətdə çox sayda doktorluq dissertasiyalarına rəhbərlik etməsi buna əyani sübutdur.
Prof. Hüseyn Xəlilovun yaradıcılığı çox şaxəli olub, sadəcə, riyaziyyatla məhdudlaşmır. Fəqət hər əsəri riyazi düsturların süzgəcindən keçərək özünə həyat qazanmışdır.  Hüseyn müəllim hansısa bir iş görərsə onu zərgər dəqiqliyi ilə mükəmməl bir şəkildə görər. Hər sözün və kəlmənin qədrini bilər və onu dartaraq yerinə qoyar. Hüseyin müəllim elm, təhsil, tarix, ədəbiyyat və əxlaq mövzularına aid olan bəzi əsərlərin də müəllifidir.
Prof. Hüseyn Xəlilov eyni zamanda vətənpərvər bir ziyalıdır. Azərbaycan xalqının azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizədə ön sıralarda olmuş və millətinə qarşı edilən soyqırımı fərqli platformalarda yüksək səslə dilə gətirmiş və qınamışdır.
Prof. Hüseyn Xəlilov millidir, milli olduğu qədər də dünyəvidir. Uşaqlığı Dəli Kürün Ana Kür olduğu bir qovşaqda keçmiş,  burluğanların necə sakitləşdiyini və durulduğunu əxz edərək püxtələşmişdir. Hüseyn müəllim saza sözə bağlı bir insan olub, aşıq sənətını, saz havalarını və tarixini çox yaxşı bilir. Hüseyin  Xəlilov şifahi xalq ədəbiyyatını, nağıllarımızı və dastanlarımızı dərindən bilən, danışıqlarında və yazılarında bu bilgiləri başarılı bir şəkildə istifadə edən geniş məlumatlı bir ziyalıdır.
Hüseyin müəllim qeyri-adi özəlliklərə sahib tədqiqatçıdır. Öz şivəsində olduqca şirin və savadlı danışan və məruzələr edən alimdir, eyni zamanda bir neçə dildə səlis məruzələr edə bilir.
Hüseyin müəllim təəsübkeş bir insandır. Elinin-obasının istedadlı övladlarını sevən və onlarla fəxr edən bir ürəyə sahibdir. Harada olsa ürəyi Azərbaycanla və onun ayrılmaz parçası olan Qazax- Ağstafa ilə döyünmüşdür.
“Qazax”Xeyriyyə İctimai Birliyi İdarə Heyətinin sədri, professor İlham Pirməmmədov, İctimai Birliyin üzvləri, o cümlədən Qazax mahalının ziyalıları adından dəyərli tədqiqatçı, alim, pedaqoq professor Hüseyn Xəlilovu ad günü münasibətilə ürəkdən təbrik edir, ona can sağlığı, uzun ömür və işlərində müvəffəqiyyətlər arzulayır.
Hüseyn müəllim, biz sizinlə fəxr edirik!

“Ədəbiyyat və incəsənət”
(23.06.2023)

Akif İslamzadənin ifa etdiyi bir mahnı var, on illərdir sevilir, dəbdən düşmür. On illərdir ruhumuzu oxşayır, duyğularımızı oyadır.

O mahnının sözlərini bizcə bu səhər xatırlatmağa dəyər:

Ala gözlüm səndən ayrı gecələr

Bir il kimi uzun olur neyləyim?

Bağçamızda qızıl güllər hər səhər

Tezdən açır vaxtsız solur neyləyim?

Nərgizlərin gözü yaşla dolanda

Bənövşələr baxıb qəmgin olanda

Qərənfilin gözü yolda qalanda

Yasəmənlər saçın yolur neyləyim?

Tez gələsən bəlkə əlac görəsən

Sünbüllərin saçın yığıb hörəsən

Çiçəkləri gəlib özün dərəsən

Yolda qalıb baxışları neyləyim?

Çiçəklərin çəkir gözü intizar

Ayrılıqdan betər dünyada nə var?

Yaz axşamı səni bil ki, bu Nigar

Həzin-həzin yada salır neyləyim?

Bu gözəl misralar Azərbaycanın Xalq şairi Nigar Rəfibəylinindir və bu gün onun doğum günüdür. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, XX əsr Azərbaycan poeziyasının ictimai fikir tarixində özünəməxsus yeri olan qadın şairlərimizdən biri, incə ruha, zərif təbiətə malik Nigar Rəfibəyli keşməkeşli həyat keçirib, bəy nəslindən olduğu üçün sovet rejiminin təzyiqləri, Xalq şairi Rəsul Rzayla ailə həyatı qurmasına belə rejimin mane olması, yaradıcılığına olan basqılar, sonra amansız xəstəliklər, Rəsul Rza ilə ardıcıl dünyadan köçmələri…

Hələ gənclik illərindən cəsur, vətənpərvər olan, böyük istedada malik Nigar xanım mübarizələrlə dolu şərəfli, məzmunlu bir həyat yaşayıb. Bunu da gərək diqqətdə saxlayaq. Bir an belə yolundan sapmayıb bu məğrur xanım. 

Nigar Xudadat qızı Rəfibəyli 1913-cü il iyunun 23-də Gəncə şəhərində anadan olub. 1930-cu ildə Bakı Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra Fəhlə-gənclər məktəbində, 1932-1936-cı illərdə isə Moskva Pedaqoji İnstitutunda təhsil alıb. O, əvvəlcə Bakı kinostudiyasında ssenari şöbəsində tərcüməçi və redaktor, 1937-1939-cu illərdə isə “Uşaqgəncnəşr”də bədii ədəbiyyat şöbəsində redaktor vəzifələrində çalışıb.

N.Rəfibəyli ədəbiyyata 1928-ci ildə “Dan ulduzu” jurnalında dərc etdirdiyi “Çadra” şeiri ilə gəlib. Elə ilk şeirindən ədəbi mühitdə rəğbətlə qarşılanan gənc şairin şeirlər kitabı 1934-cü ildə nəşr olunub. Kitabda toplanmış yaradıcılıq nümunələrində Azərbaycan qadınlarının yeni həyat quruculuğunda iştirakından bəhs edilib.

Nigar xanım hələ gənclik illərindən başqa xalqların inqilabi mübarizəsini, həyatlarında baş verən ictimai-siyasi prosesləri bir ziyalı vətəndaş olaraq izləyib, öz əsərlərində bu hadisələrdən bəhs edib. Onun “Dolores İbarriru” (1936) şeiri ispan xalqının faşizmə qarşı qəhrəmanlıq mübarizəsinə həsr olunub. Şairin “Cəmilə” şeirində isə Əlcəzair xalqının milli-azadlıq mübarizəsi, gələcəklə bağlı arzu və istəkləri böyük məhəbbətlə tərənnüm edilib.

Nigar Rəfibəyli ictimai həyatda və yaradıcılıqda mübarizələrlə dolu bir ömür yaşayıb. Sözündə və əməlində qorxmaz, cəsur olan şair özünün poetik ecazı ilə Azərbaycan ədəbiyyatına gözəl, ibrətamiz əsərlər bəxş edib. Yaşadığı dövrün gerçəklikləri müxtəlif mövzularda yazdığı poetik əsərlərinin mövzusu olub. Belə ki, təbiət mənzərələri, insanın mənəvi aləmi, vətənpərvərlik, sülh, əmin-amanlıq, azadlıq ideyaları Nigar xanımın əsərlərinin leytmotivini təşkil edib. Onların arasında “İşıqlı dünyam” (1969), “Günəşdən gənclik istədim” (1974), “Həzin bir axşamda düşərsən yadıma”, “Şanlı nəsillərin yadigarısan” (1982), “Zəfər nəğməsi” (1943), “Yol xatirələri”, “Avropa ətrafında səyahət gündəliyindən” kitabları (1957) nəşr olunduğu vaxtlardan böyük oxucu marağı və sevgisi ilə qarşılanıb.

Nigar Rəfibəyli öz yaradıcılığında uşaqları da unutmayıb, onlar üçün də poetik ilhamla, böyük sevgi ilə əsərlər yazıb. Şairin müxtəlif illərdə çap olunmuş “Balaca qəhrəman” (1942), “Günəşin cavabı” (1966), “Məstanın balaları” (1968), “Bizə bahar yaraşır” (1978) kitabları balaca oxucularının sevdiyi kitablardan olub.

Onun bir çox şeirlərinə musiqi bəstələnib, tanınmış müğənnilər tərəfindən ifa olunub. Həyat yoldaşı Azərbaycanın Xalq şairi R.Rzaya həsr etdiyi və görkəmli müğənni Akif İslamzadənin ifasında filmotekamızın qızıl fonduna daxil edilmiş, yazımızı məhz  onu xatırlamaqla başladığımız “Alagözlüm” mahnısı isə qeyd etdiyimiz kimi, bu gün də hamının sevərək dinlədiyi ən gözəl əsərlərdən biridir.

Nigar Rəfibəylinin ədəbi yaradıcılığında tərcümə ədəbiyyatı da xüsusi əhəmiyyət kəsb edib. Belə ki, şair həyatı boyu ədəbi yaradıcılığını poeziya ilə yanaşı, tərcümə sahəsində də aparıb, hər ikisində böyük sənətkarlıq nümunələri yaradıb. Onun tərcümə əsərlərinin sadəcə adlarına diqqət edəndə yaradıcılığının bu qolunda da necə bir mükəmməllik yaratdığının şahidi oluruq.

Məhsəti Gəncəvinin rübailəri, Evripidin “İfigeniya”, Fridrix Şillerin “Məkr və məhəbbət”, Anton Pavloviç Çexovun “Vanya dayı”, “Albalı bağı” dramları, E.L.Voyniçin “Ovod”, O.Qonçarın “Bayraqdarlar” romanları, Əlişir Nəvai, Aleksandr Puşkin, Mixail Lermontov, Taras Şevçenko, Ş.Petöfi, A.Mitskeviç, A.Sereteli və başqalarının əsərləri məhz Nigar xanım Rəfibəylinin tərcüməsində Azərbaycan oxucularına təqdim olunub.

Nigar Rəfibəyli 1981-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib və II Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad oısun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.06.2023)