Super User
“Bildim ki, yer üzündə, Nə əksikdi, ilahi…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasının daimi aparıcısı, gözəl şairimiz Əlizadə Nuri sizə növbəti şeirini təqdim edir:
Quran
Göndərdiyin şeirdi,
Ya dərslikdi, ilahi?
Bildim ki, yer üzündə
Nə əksikdi, ilahi…
Sirr dolu aləm də o,
Söz də o, qələm də o.
Həm günəşdi, həm də o
Kölgəlikdi, ilahi.
Hikmətdi hər ilməsi,
Bilən necə bilməsin?
Elə bil hər kəlməsi
Təbərrikdi, ilahi…
Dəyməsin, toz dəyməsin,
Bir xəstə söz dəyməsin.
Qoy, sənə göz dəyməsin-
Üzərrikdi, ilahi.
Hər bilən TƏKSƏN- bilər,
Ələ ətəksən, bilər.
… Sirrini tək sən bilən
Bir tənlikdi, ilahi…
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.06.2023)
“Muğam aləmi” 6-cı Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində keçirilən elmi simpozium davam edir
“Muğam aləmi” 6-cı Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində keçirilən elmi simpozium iyunun 21-də işini sessiyalarla davam etdirib.
AzərTAC xəbər verir ki, “Muğamın toplama, qoruma, arxivləşmə və yayılma problemləri” mövzusunda keçirilən sessiyada azərbaycanlı mütəxəssislərlə yanaşı, Türkiyə, Böyük Britaniya, Özbəkistan və Qazaxıstandan olan alimlər də çıxış ediblər.
Gün ərzində “Mətn və musiqi”, “Muğam, dəstgah və xanəndə avazı”, “Muğamın toplama, qorunma, arxivləşmə və yayılma problemləri”, “Məqam musiqisinin ruhani və cismani təzahürləri” və “Məqam musiqisi elmi mənbələr işığında” mövzularında sessiyalar keçirilib.
Qərbi Kaspi Universitetinin dosenti, sənətşünaslıq üzrə elmlər doktoru Alla Bayramova “1920-ci illərdə Cənubi Qafqaz ekspedisiyalarının materiallarında muğam” mövzusunda çıxış edib. Diqqətə çatdırıb ki, 1920-ci illərdə yeni sovet ideologiyasının təsiri altında muğam ifaçılığı sənətinə müəyyən qədər mənfi münasibət özünü göstərsə də, mütərəqqi muğam ifaçılarının səyləri nəticəsində muğam sənəti həm musiqi mədəniyyətində, həm də xalqın həyatında öz əhəmiyyətini qoruyub saxlaya bilib.
"Muğam dünya kolleksiyalarında: mədəni irsin qorunması və müdafiəsi” mövzusunda çıxış edən Qazax Milli İncəsənət Universitetinin sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Fatima Nurlıbayeva bildirib ki, muğam Şərq ölkələrinin klassik xalq yaradıcılığı musiqisinin əsas janrıdır. Qeyd edib ki, Azərbaycan musiqisində mövcud olan bütün muğam formaları arasında öz miqyasına və bədii ideyasına görə ən böyüyü dəstgahdır. Muğam ifaçılığı mədəniyyəti parlaq musiqiçilərin, bütün Qafqazda və İranda məşhur olan xanəndələrin və sazəndələrin bir çox nəsillərinin yaradıcılıq nailiyyətlərindən formalaşıb.
Çıxışlarda qeyd olunub ki, xalqımızın milli sərvəti olan Azərbaycan muğamları, aşıq sənəti, ümumilikdə xalq musiqisi və ifaçılıq ənənələri müasir dövrdə mədəniyyətimizi dünya səviyyəsində tanıdaraq, bu möhtəşəm sənət incilərinin inteqrasiya edilməsində olduqca zəruri rol oynayan faktordur. Məlum olduğu kimi, muğam və xalq musiqisini, eləcə də Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin dəyərli nümunələrini ifa edən və beynəlxalq arenada tanıdan məşhur və istedadlı ifaçılar nəsli yetişdirən müasir dövrümüzün ustad sənətkarları xəzinəmiz olan muğamları gələcək nəslə ötürərək qoruyub saxlanılmasında böyük rol oynayır. Muğam ifaçılığı dedikdə, əlbəttə ki, burada həm instrumental, həm də vokal-instrumental ifa nəzərdə tutulur. Qədim dövrlərdən başlayaraq bizim dövrə qədər inkişaf edib, müxtəlif dəyişiklik, əlavə və ixtisarlara məruz qalan muğam ifaçılığı müasir dövrümüzdə, artıq bir sıra yeniliklərə addım atan, müxtəlif janrlarla sintezdə ifa və improvizasiya olunan janr kimi məşhurlaşır. Lakin Azərbaycanın ənənəvi professional musiqisi olan muğam sənəti tədris prosesində əsrlərdən gələn ənənə əsasında, yəni dildən-dilə, ifadan-ifaya şifahi şəkildə şagird və tələbələrə ustad-şagird ənənəsinə uyğun şəkildə ötürülür.
Diqqətə çatdırılıb ki, muğam Azərbaycan türklərinin şifahi ənənəsində kökləri ən qədim çağlara gedib çıxan peşəkar musiqinin əsas janrlarından biridir. Həm respublikamızda, həm də onun hüdudlarından kənarda tanınmış və şöhrət qazanmış muğam ifaçılıq sənətinin Azərbaycanda populyarlaşdırılmasına və inkişafına böyük önəm verilməsinə baxmayaraq, qədim və orta əsr dönəmlərinin muğam janrının elmi tədqiqi problemləri hələ də musiqişünasların lazımi diqqətindən kənarda qalır.
Tədbirdə AZƏRTAC-a müsahibə verən Los-Anceles Kaliforniya Universitetinin professoru, musiqişünas Mohsen Muhammadi bu tədbiri çox vacib hesab etdiyini söyləyib. Onun sözlərinə görə, muğam müxtəlif mənşəli musiqisevərləri Bakıda bir araya gətirən möhtəşəm konsepsiyadır.
“Burada olmağımın səbəbi də məhz muğamdır. Mən İran musiqisini tədqiq edirəm və bu irsin Azərbaycan musiqisinə çox yaxın olduğunu düşünürəm. Həmçinin bir çox muğam janrını bəyənirəm. Dünən axşam Bakıda bir neçə muğam ifaçısını dinlədim və bir daha muğamın bənzərsizliyinin şahidi oldum”, - deyə o diqqətə çatdırıb.
Musiqişünas alim Nissim Lugasi AZƏRTAC-a müsahibəsində yəhudilərin öz milli Makam musiqisini necə ifa etdikləri barəsində danışıb.
Festivalın işini yüksək qiymətləndirən musiqişünas alim burada səslənən fikirlərin milli musiqi irsinin yaşadılması baxımından böyük əhəmiyyət daşıdığını söyləyib. Deyib ki, Bakıda təşkil olunan belə möhtəşəm tədbir bəşəri məna kəsb edən muğam fəlsəfəsinin gələcək nəsillərə çatdırılması baxımından olduqca təqdirəlayiqdir.
Xatırladaq ki, simpoziumda Azərbaycan mütəxəssisləri ilə yanaşı, ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Hindistan, İsrail, Kanada, Qazaxıstan, Özbəkistan, Tacikistan, Türkiyə və Yaponiyadan alimlər iştirak edirlər. Simpoziumun məqsədi yeni tədqiqat istiqamətləri, maqam əsaslı musiqinin müasirləşdirilməsi, populyarlaşdırılması və qorunması üzrə məhsuldar müzakirələr üçün əlverişli mühit yaratmaqdır.
Qeyd edək ki, “Muğam aləmi” 6-cı Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində keçirilən Elmi simpozium iyunun 22-dək davam edəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.06.2023)
Transplantasiya - Nuray Bəbirlinin hekayəsi
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc imzaların tanıtımını davam etdirir. Bu dəfə sizlərə Nuray Bəbirlinin bir hekayəsini təqdim edirik.
Dünya həmişə olduğu kimi yenə öz ahəngində davam edirdi. Fəsillər dəyişir, bitkilər solur və yenidən təbiət canlanırdı.
Bəşəriyyət yenilənir. Hər bir varliq inkişaf edir...
Elm və təhsil inkişaf etdikcə nədənsə mənəviyyat böhrana sürüklənir, insan öz çirkin xislətini daha aydın göstərir.
Bəşəriyyətin qurbanlarından biri də bizim dünyanın ətalətindən xəbəri olmayan, hələ doğulmamış artıq həyatın qanunlarına tabe olan insanlıqdır...
Dəniz kənarında gənc bir qız dayanmışdı. Saçları günəş qürub edərkən mavi səmanın boyandığı rəngə oxşayırdı. Qız xısıldaya-xısıldaya ağlayırdı. Sanki onun ağlamasını heç kimin bilməsini istəmirdi. Çünki ağlamağına da görə insanlar onu mühakimə edə bilərdilər.
Onun yanindan keçənlər əsla ona fikir vermirdilər. Gecənin qaranlığında dənizin kənarında dayanan qızın qırmızı donu güclə gözə görünürdü.
Artıq gecə yarı olmaqdaydı. Qız sanki bütün dərdini dənizlə bölüşürdü. İnsanlardan gözlədiyi mərhəməti o, dilsiz sulardan gözləyirdi.
Yorulmuşdu. Ləngərlədi, bir anlıq özünü itirdi və dənizə düşdü. Dalğaların qoynu onu oxşayaraq ağuşuna aldı. Və o, müqavimət göstərmədi. Bütün dərdləri ilə özünü dənizə təslim etdi. Onu anlamayan insanlarla bir mühütdə yaşamaqdansa ölümü seçdi gənc qız...
Dalğaların biri-birinin üzərinə atdığı qızı dəniz kənarında dərdləri ilə danışan gənc bir oğlan gördü. Hələ də içində vicdan gəzdirən sonuncu insanlardan olan bu oğlan özünü dərhal dənizə ataraq qızı xilas etməyə çalışdı. Oğlan qızı kükrəmiş dalğaların əlindən aldı. Sanki dalğalar övladını işgəncə verməyə aparıldığını görən analar kimi fəryad edirdi. Dəniz də insanlığın faciəsinə ağlayırdı.
Oğlanın köməkliyi ilə qız ayıldı. Bir müddətdən sonra yaxasından tutaraq “məni niyə xilas etdin” deyib də oğlanı danladı. Az sonra toxtadı. Belədə oğlan onun adını və niyə özünü dənizə atmasının səbəbin soruşdu.
İnsanın etmək istəyib edə bilmədiyi hadisə baş verdikdə, bu, ona bir fürsət kimi görünər. Qızın müvazinətini saxlaya bilməyib dənizə düşməsi onun qorxub edə bilmədiyi hadisənin gerçəkləşməsiydi. Axı o, sahilə intihar üçün gəlmişdi?
Qız birinci bayaq oğlana əsəbləşmişdisə də, onun bu qayğıkeşliyindən məmnun olub ağlaya-ağlaya bütün həyatını danışdı.
Əhvalat isə bu idi:
Mənim valideyinlərim yoxdur, bacım da. Mənim evim də yoxdur. Mənim həyatım boşluqdan ibarətdir. Uşaqlığımı xüsusi müalicə mərkəzində keçirmişəm. Məni Jasmin deyə çağırırdılar. Bu xəstəxanada müxtəlif irqlərdən insanlar vardı. Onlar xüsusi olaraq yetişdirilərək vaxtı gəldiyində başqalarına daxili orqanlarını bağışlayırdılar. Mən də həmin insanlardan biriyəm. Həkimlər və xidməti personal bizə əşya kimi baxırdılar.
Burada xüsusi yetişdirilən uşaqlardan başqa valideyinləri tərəfindən tərk edilən və qaçırılan uşaqlar da xüsusi yaşayış mərkəzində həkimlərin nəzarəti altında yaşayırdılar.
Xüsusi yaşayış mərkəzinin kənarına tikanlı məftillər çəkilmişdi. Buranın bir həbsxanadan fərqi yox idi. Mən yaşayış mərkəzinin ən yuxarı mərtəbəsindəki pəncərədən sanotoriyadan kənardakı həyatı izləyirdim. Uşaqlar valideyinləri ilə birgə gəzişir və oynayırdılar. Mən ilk dəfə bu mənzərəni görəndə valideyinlərim haqqında fikirləşdim. Mənim də valideyinlərimlə bərabər olmaq haqqım var. Mənim həmin uşaqlardan nə qədər fərqliyəm axı?
Bu sual həmişə məni maraqlandırırdı...
Bir gün məntəqənin sahibinin yanına getmək istədim. Lakin məni içəri buraxmadılar. Onun çox qorxulu insan olduğunu eşitmişdim. Bu cür bizneslə məşğul olan başqa nə cür olmalı idi ki?
Ona sual edəcəkdim ki, niyə aciz və köməksiz uşaqları bu hala salırsınız?
Təbii ki, burdan çıxan orqanların necə əldə edildiyini alıcılar bilirdi. Lakin bu, onlara maraqlı deyildi.
Mən bir sabah belə bir əhvalatın şahidi oldum: Məni yuxudan bir uşağın fəryad səsi oyatdı. Həkimlər cəllad kimi cılız bir uşağı öldürməyə aparırdılar.
Həmin uşaq bir gün bundan əvvəl zorla qaçırılaraq bu xəstəxanaya gətirilmişdi. Mən həkimlər öz aralarında danışarkən onun haqqında eşitdim. Ailəsi öldürülmüş, özü küçələrdə səfil qalmış, bir nəfər tərəfindən bu xəstəxanaya satılmışdı. Həmin sabah alıcı sanki bazardan nəsə alırmış kimi qapının arxasında durub balaca qızcığazın orqanın çıxarılmasını gözləyirdi. Qızcığazın bütün orqanları çıxarıldı. Onun cəsədi isə təcrübə üçün saxlanılan morqa göndərildi.
Mən burda gördüm insanın insana nələr edəcəyini...
Mənim də eynən bu qızcığazın aqibəti kimi bir aqibətim olasıydı. On iki yaşım olduqda bir qadın orqan üçün xəstəxanaya müraciət etmişdi. Baş həkim mənim orqanımın çıxardılması üçün əmr verdi. Lakin xəstəxanadakı bir həkim qadının mənə yazığı gəldiyindən, mənim yerimə daha yaşlı bir insanın orqanını çıxardıb həmin qadına satdılar. Mən həmin həkim qadının gözünün qabağında böyümüşəm. Qadının övladı olmurdu. Qadın məni öz övladı kimi görürdü. Həmin hadisədən sonra məni gizli olaraq gecəyarısı paltarlarımı dəyişdirərək xəstəxanadan qaçırtdı. Mən xəstəxanadan qaçmazdan əvvəl həmin qadın yanıma gələrək “səni buradan xilas edəcəm” söylədi.
Qadın məni qaçırdıb bir müddət əvəllki evində, sonra isə öz yaşadığı evə gətirdi. O, mənə yaxşı baxırdı. Mən həyatımın ən gözəl günlərini həmin qadının yanında keçirdim. Həmin qadının sayəsində mənim həyatım birdən-birə dəyişdi. Mən ona ana deyirdim. O mənə şəxsiyyət vəsiqəsi aldı. Artıq mən də rəsmi olaraq özümü azad insan kimi hiss edirdim.
Müharibədən əvvəl ailəmlə kəndin qurtaracağında, balaca bir mənzildə yaşayırdıq. Anam, atam və böyük bacım və mən. Əsgərlər kəndə girəndə atam evdə yox idi. Həmin gün anamla atamın evlilik ildönümü idi. Nə biləydilər zalım fələk onları birləşdikləri gün ayıracaq... Bacım həyətdə qonşunun qızları ilə söhbət edirdi. Anam evlilik ildönümü üçün axşama yeməklər hazırlayırdı. Birdən güllə və tank səsləri eşidildi. Anamın əlindəki biçaq yerə düşdü. Atam tez darvazadan içəri daxil olaraq bizi zirzəmiyə saldı.
Əsgərlər qapını qıraraq içəri daxil oldular. Hər yeri axtardılar. Ancaq bizi tapa bilmədilər. Əsgərlərdən biri digərinə evə od vurmağı məsləhət gördü.
Biz zirzəmidə pərdənin arxasında gizlənmişdik. Onlar bizim həm torpağımızı, həm də mənəviyyatımızı ələ keçirmək istəyirdilər. Anam və bacım çox qorxmuşdu. Sanki onlar əvvəlcədən başlarına nələr gələcəyin bilirdilər. Artıq tüstü bizi boğurdu. Biz dayana bilmədik. Əgər bir az da artıq orda qalsaydıq yanacaqdıq. Ancaq kaş yanaydıq... Atam birinci çıxdı. Sonra anam və bacım çıxdılar. Bir göz qırpmında atamın başı gözümüzün qabağında kəsildi. Anam isə atamın cəsədi üstündə özündən getdi. Bacım şoka düşmüşdü. Dünyanın gedişatını başa düşə bilmirdi. Bir saat bundan əvvəl nəfəs alan insan necə olur ki, daha yoxdur və xoşbəxtlik də bitmişdir. Anamı əsgər sürüyərək gəldikləri maşına tulladı. Komandir bacımı zorla öz maşınına mindirərək “bu mənim qənimətimdir” dedi, gözdən itdi.
Mən həmin gündən bacımı heç görmədim. Bacımın kədərli və solğun üzü heç yadımnan çıxmırdı. Onun göz yaşları sanki üzündə donmuşdu. Sonradan o, məni yuxularımda tez-tez öz yanına çağıracaqdı. Bir daha görüşməyəcəydik.
Həmin gün məni isə qulağımdan darta –darta uşaqlarla dolu bir yük maşınına mindirdilər. Mənim yanımda olan uşaqlar qorxularından tir-tir əsirdilər. Ancaq mən qorxurmurdum, ölmək istəyirdim. Mənim üçün artıq həyat bitmişdi.
Bir gündə uşaqlığım getdi və mən yaşlandım.
Zaman nə tez keçir?
Mən başa düşdüm ki, həyatın dəyəri zamanda deyil, başına gələnlərdədi. Həyatları xoşbəxt keçən insanlar üçün zaman anlayışı yoxdur. Onlar üçün ölüm dəhşətlidir. Bəzilərinin çox qorxduğu ölüm, kimlər üçünsə ən böyük diləkdir...
Bizi qaranlıq zirzəmiyə saldılar. Növbəti gün heyvan kimi bizi seçdilər. Çox gözəl qızları xüsusi olaraq seçdilər. Mənim kimi arıq uşaqları canlı donor kimi istifadə etmək istəyirdilər. Seçilən uşaqlarla xəstəxanaya yerləşdirildim.
Xəstəxanada ölmək istəyirdim, yaşamaq istəmirdim və mənim bu dünyada hər günüm işgəncə idi. Bəzən orqanları çıxarılan insanları qısqanırdım. Mənim sıramın tez gəlməsini çox istəyirdim. Hər gün bu arzumun reallaşması üçün dua edirdim. Lakin tale yenə də üzümə gülmədi. Necə də qəribədir, mən yaşamaq istəmirdim, ancaq ölə bilmədim. Bəzən məni “insan qəssabxanasından” xilas edən qadına ürəyimdə nifrət yağdırırdım. Həqiqətən, bu dünya insanlar üçün həbsxanadır. Mən xoşbəxtlik duyğusunu itirmişəm. Mənə hər şey eyni gəlir. Hətta rənglər də mənə fərqli gəlmir. Niyə də gəlsin? Insanlar fərqlidir, ancaq hamısı ölümə məhkumdur.
Məni böyüdən qadın ana kimi mənə qayğı göstərirdi. Onun bu halı mənə insanlığın tam ölmədiyini, az da olsa nəfəs aldığını xatırladırdı. Mən kədərimi içimdə boğub həmin qadına olan borcumu qaytarmaq məqsədi ilə elmlə məşğul olmağa başladım. Böyüdüm...
Digər insanlardan hər zaman seçilirdim. Onlar üçün çətin olan iş mənim üçün önəm kəsb etmirdi. Bəlkə də, xoşbəxtliyimin əlimdən gedəcəyi üçün sevinə bilmirdim. Bu həyatda kədər və sevinc hər insana bərabər şəkildə verilmir. Bəzilərinə çox, bəzilərinə az...
Mənə kədər çox verilmişdi.
Kitabları çox oxuyurdum. Özümü onlarda tapmaq istəyirdim. Lakin tapa bilmədim. Mən müəllim oldum. Şagirdlərimə mərhəmətlə yanaşdım, məni həyatda saxlayan onların sevgisidi. İndi keçmişə rəğmən az da olsa xoşbəxtəm. Sanki uşaqlığımda yaşaya bilmədiyim sevinci indi yaşayıram. Tez-tez dəniz kənarına gəlirəm. Müharibədə itirdiyim ailəmi sulardan istəyirəm. Axı su safdır. Bəlkə, ailəm geri qayıdar...
Mən xoşbəxtliyi tək yaşamaq istəmirəm. Ailəmlə paylaşmaq istəyirəm. Onun üçün həyatıma qəsd etmək istədim. Ancaq cəsarətim çatmadı. Lakin sular mənim bu istəyimi reallaşdırmaq istədilər, onda da sən qoymadın.
Danışdı və qurtardı.
Oğlan qızı diqqətlə dinləyirdi. O, qızı xilas etdiyi üçün peşman olmuşdu. Qızın xoşbəxtliyini əlindən almış kimi idi.
Oğlan qıza inanılmaz təklif verdi, dənizə bir yerdə atlanmaqlarını və sonsuzluğa qovuşmalarını istədi. Qız elə bu cavabı gözləyirmiş kimi oğlanın əlindən tutaraq cismani bədənlərini hər şeyi təmizləyən suyun ağuşuna buraxdılar...
Övladlarına qovuşan ana kimi dənizin suları sevincdən sanki ağlamağa başladı. İnsanlardan qaçan cütlüyə təbiət sahib çıxdı, onları bağrına basdı...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.06.2023)
Şair Qəşəm Nəcəfzadə ilə bölgədə növbəti görüş
Mənəvi Dəyərlərin Təbliği Fondunun təşkilatçılığı ilə həyata keçirilən “Ziyalı nəsihəti” layihəsi çərçivəsində növbəti tədbir Qax və Zaqatala rayonlarında təşkil olunub.
Fondun yaydığı məlumata görə, gəncləri ilə ziyalıları bir araya gətirmək, onları düşündürən bir sıra suallara cavab tapmaq, həmçinin qarşılıqlı fikir mübadiləsi fürsəti yaratmaq məqsədi daşıyan bu görüşlərin növbəti qonağı Əməkdar mədəniyyət işçisi, tanınmış şair Qəşəm Nəcəfzadə olub.
Şair tədbirdə yeni şeirlərini oxuyub, gənclərin çoxsaylı suallarını cavablandırıb, onlara yeni kitablarını bağışlayıb. Bölgədəki istedadlı gənclərin şeirlərini dinləyib, onlara məsləhətlər verib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.06.2023)
20 yanvara dair “Kapitan və Xəzər dənizi” film layihəsinə maliyyə dəstəyi ayrılıb
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı (AKİ) gənc kinorejissor Türkan Hüseynin “Kapitan və Xəzər dənizi” film layihəsinə maliyyə dəstəyi edib.
Bu barədə AKİ-nin yaydığı məlumatda deyilir. Qeyd edilir ki, 20 Yanvar mövzusunun orijinal ekran həlli kinomuz üçün vacibdir, bu səbəbdən layihəyə dəstək verilib. Film format etibarilə animasiya sənədli filmidir, vizual həlli ilə seçilir.
Ekran əsəri 1990-cı il 20 yanvar hadisələrində gəmi kapitanlarının göstərdiyi şücaətdən bəhs edir. “Kapitan və Xəzər dənizi” film layihəsi “Doc Lab Poland”ın keçirdiyi Krakov Beynəlxalq Film Festivalı çərçivəsində “CEDOC co-production” marketdə iştirak edib. Film xarici prodüserlərə əməkdaşlıq məqsədilə təqdim edilib, müzakirələr aparılıb.
Qeyd edək ki, Türkan Hüseyn Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının Kino Məktəbinin yetirməsidir, onun “Papanin” sənədli və “Sonuncu foto” qısametrajlı bədii filmi Bakı Beynəlxalq Qısametrajlı Filmlər Festivalının qalibi olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(22.06.2023)
Bu gün Beynəlxalq Yoqa Günüdür
Bu gün Azərbaycan xalqı üçün iştirakçısı olduğu Böyük Vətən Müharibəsinin başlanğıcı günüdür. Yəni, SSRİ tərkibində olaraq 2-ci Dünya Müharibəsində 1941-ci ilin 21 iyununda Almaniyanın SSRİ-yə hücumu zamanı biz də müdafiə müharibəsinə qoşulmuşuq. Amma zaman dəyişib, dəyərlər, düşüncələr dəyişib. Odur ki, indi ölkəmizdə veteranlardan başqa, həmin günü çətin kimsə xatırlasın.
Amma çoxunuz bilirsiniz ki, bu gün Beynəlxalq Yoqa Günüdür.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Hindistan tərəfindən təqdim olunan və BMT Baş Assambleyasının 2014-cü ildə yekdilliklə qəbul etdiyi qərarla iyunun 21-i Beynəlxalq Yoqa Günü elan edilib. Hər il Beynəlxalq Yoqa Günündə bir çox ölkədə müxtəlif mərasimlər keçirilir. Təbii olaraq bu mərasimlərin episentri Hindistandır. Son 3 ildə COVID-19 pandemiyasının yaratdığı məhdudiyyətlər səbəbindən kütləvi yoqa mərasimləri keçirilmir. Bununla belə, Hindistanda “Sağlam həyat üçün yoqa” devizi ilə builki bayramın qeyd olunması üçün yüzlərlə yer ayrılıb. Onların hər birində ən çoxu 50 nəfər olmaqla yoqa məşğələləri keçirilir. Bundan başqa, Hindistanda yerli vaxtla səhər saat 6:30-dan televiziya ilə xüsusi proqramın yayımı başlayıb. Baş nazir Narendra Modi televiziya vasitəsilə xalqa müraciət edib.
Qeyd edək ki, yoqa ortodoksal induizm məktəblərindən biridir. Bütün dünyada bu anlayış daha geniş mənada şərh edilir: o, induizmin və buddizmin müxtəlif istiqamətlərinin təklif etdiyi mənəvi, psixi və fiziki təcrübələrin məcmusunu birləşdirir. Yoqa ilə məşğul olmaq dedikdə xüsusi hərəkətlərin köməyi ilə öz bədənini, psixikanı və fizioloji funksiyalarını idarə etmək səyi başa düşülür.
Ən nəhayət, Azərbaycanda da yoqa həvəskarları çoxdur. Azərbaycanda Yoqa Federasiyası fəaliyyət göstərir ki, federasiyanın prezidenti də Leyla Əliyevadır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.06.2023)
Pedaqoq, alim, hərbçi, yazıçı, tərcüməçi…
Bu gün görkəmli ədib Abbasqulu ağa Bakıxanovun doğum günüdür
Xalqımızın bəşər tarixinə bəxş etdiyi aydınlardan biri də “Gülüstani-irəm”in müəllifi Abbasqulu ağa Bakıxanovdur. O, tarixin elə bir dönəmində yaşayıb ki, içi özü qarışıq bir ovuc insan xalqı qaranlıqdan işığa, savadsızlıqdan savada çəkib aparıb.
Onun elmi-ədəbi irsi dövrünün qabaqcıl ziyalılarına - tarixçilərə, mütəfəkkirlərə, ədiblə fayda vermiş, onların fəaliyyətinə öz müsbət təsirini göstərmişdir.
Abbasqulu ağa Bakıxanov öz dövründə hərbi xadim, tədqiqatçı-alim kimi tanınmaqla yanaşı, bədii yaradıcılığına görə də sevilmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün Abbasqulu ağa Bakıxanovun anadan olmasından 229 il ötür.
Abbasqulu ağa Bakıxanov 1794-cü il iyunun 21-də Bakı şəhəri yaxınlığında Əmircan (köhnə adı Xilə) kəndində Bakı xanları nəslindən olan II Mirzə Məhəmməd xanın ailəsində anadan olub. Səkkiz yaşına qədər Bakıda yaşayıb, uşaqlığının ilk dövrünü Abşeronun Əmircan, Maştağa, Balaxanı, Ramana kəndlərində keçirib. Atası xanlıq taxtı uğrunda mübarizədə öz əmisi oğlu Hüseynqulu xana uduzduqdan sonra məcburiyyət qarşısında qalaraq ailəsi ilə birlikdə Qubaya, vaxtı ilə yaxın qohumu olan Fətəli xanın bağışladığı Amsar kəndinə köçməli olub. 1819-cu ildə Abbasqulu ağa general Yermolovun dəvəti ilə Tiflisə gələrək Qafqaz Baş Hərbi İdarəsində şərq dilləri tərcüməçisi vəzifəsinə təyin olunub.
Azərbaycan elmi tarixində özünəməxsus yer tutan Abbasqulu ağa Bakıxanov “Qanuni-Qüdsi”, “Əsrarül-mələküt”, “Təhzibül-əxlaq”, “Eynül-mizan”, “Gülüstani-İrəm” kimi əsərləri ilə böyük şöhrət qazanıb. Dil, coğrafiya, tarix, astronomiya, məntiq, psixologiya və digər elmlərə aid əsərləri onun hərtərəfli bir alim olduğunu göstərir.
Həmçinin Amerikanın kəşfindən və bu qitədən bəhs edən “Kəşfül-qəraib” və dövrümüzə gəlib çatmayan “Ümumi coğrafiya” əsərlərinin müəllifidir. Bakıxanov pedaqoji məsələlərlə də məşğul olub, uşaqların və gənclərin tərbiyəsi ilə əlaqədar mülahizələrini "Təhzibül-əxlaq" əsərində qələmə alıb. O, dərin əxlaqi-fəlsəfi məzmuna malik olan bu əsərində cəmiyyət haqqındakı fikirlərini bir sistem şəklində şərh edərək, gənclər arasında nəcib əxlaq normalarını təbliğ edib.
Alimin ən dəyərli əsəri isə, heç şübhəsiz uzun illər boyu apardığı ciddi tədqiqatlar nəticəsində ərsəyə gəlmiş “Gülüstani-İrəm” əsəridir. Bu əsərlə o eyni zamanda, Azərbaycan tarixşünaslığının əsasını qoyub. Azərbaycan və Dağıstan xalqlarının tarixindən bəhs edən “Gülüstani-İrəm” faktlarla olduqca zəngindir. Müəllif əsəri yazarkən bir sıra arxeoloji tədqiqatlar aparmış, tarixi abidələrdən, köhnə binaların qalıqlarından, sikkələrdən, padşahların və xanların fərmanlarından, milli əfsanələrdən, dini kitablardan, "Avesta"dan, yaşlı nəslin nağıl və rəvayətlərindən, səyyahların yol qeydlərindən, gürcü və ləzgi salnamələrindən, çoxlu şərq mənbələrindən, qədim yunan, qədim Roma, Azərbaycan, rus alimlərinin əsərlərindən istifadə edib.
Əsərin müqəddiməsində Azərbaycanın və Dağıstanın qısa coğrafi təsviri verilir, qədim yunan, ərəb və rus mənbələrinə istinad edilərək bu ölkələrin xalqlarının mənşəyi, dili və dinləri haqqında maraqlı məlumatlar yer alır. “Gülüstani-İrəm” əsəri özündə Nuhun tufanı, Yəcuc və Məcuc, skiflər, massagetlər, xəzərlər, Sasani hökmdarlarının Azərbaycandakı hakimiyyəti, İslam dövlətinin yaranması, ərəb qoşunlarının Azərbaycana gəlməsi, həmin dövrlərdə Şirvan və Dağıstanda baş verən hadisələr, monqol istilası, hülakilərin və teymurilərin hakimiyyəti, Səfəvi dövlətinin yaranması, Şirvanşahlar sülaləsi, "Gülüstan" adlı yerdə Rusiya və İran arasında sülh müqaviləsinin bağlanmasına qədər olan geniş bir tarixi dövrü əhatə edib. Bakıxanov 1828-ci ildə Türkmənçay müqaviləsinin imzalanması mərasimində tərcüməçi kimi iştirak edib. Amma gəlin onu düşmənlərə vasitəçilik etməkdə qınamayaq.
O, Qüdsi təxəllüsü ilə şeirlər yazıb.
Görkəmli ədib 1847-ci ildə Məkkədən Mədinəyə gedərkən vəba xəstəliyindən vəfat edib və Vadiyi-Fatimə adlanan yerdə dəfn olunub.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.06.2023)
VI Beynəlxalq Musiqi Festivalında “Muraaqam” təqdim edildi
“Muğam aləmi” VI Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində növbəti konsert proqramı iyunun 20-də M.Maqomayev adına Azarbaycan Dövlat Akademik Filarmoniyasının Kamera və orqan musiqisi zalında təşkil olunub.
AzərTAC xəbər verir ki, "Muraaqam" layihəsi adlandırılan konsertdə Azərbaycanın ənənəvi və xalq musiqisinin görkəmli ifaçılarından biri, Xalq artisti Səkinə İsmayılova, Hindistanın klassik musiqi ifaçısı Vasumati Badrinathan, Hindistanın violin ifaçısı və bəstəkarı Jyotsna Srikanth çıxış ediblər.
Konsertdə Azərbaycan muğamı ilə hind musiqisinin sintezi təqdim olunub.
Konsertsən əvvəl AZƏRTAC-a müsahibə verən Xalq artisti Səkinə İsmayılova bu layihənin bir neçə illərin layihəsi olduğunu qeyd edib. O deyib: “Biz bu layihə ilə Hindistanın bir neçə şəhərində birgə çıxış etmişik. Bu gün isə öz ölkəmizdə tamaşaçılar qarşısına birgə çıxırıq. Burada Hindistan musiqiçiləri ilə yanaşı, bizim musiqimizin əsası olan muğamlarımızdan "Rast"ın üzərində qurulan bir kompozisiya təqdim edirik. Onlar Raqa, biz isə muğam ifa edəcəyik. Ümumilikdə bu, ənənəvi musiqi sintezi olacaq. Burada mənimlə birgə ifaçı kimi iştirak edən solist Vasumati Badrinathan xüsusi həssaslığı ilə seçilən çoxistiqamətli ifaçıdır. Cənubi Hindistan klassik musiqi ifaçısı Vasumathi öz oxuma üslubunda ənənə və müasirliyin gözəl vəhdətini yaradır. O, Avropa və Asiya, Sakit Okean hövzəsi ölkələrində qastrol səfərlərində çoxsaylı konsertlər verib".
Xatırladaq ki, “Muğam aləmi” VI Beynəlxalq Musiqi Festivalı Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı, Elm və Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının dəstəyi ilə keçirilir. Festival iyunun 25-dək davam edəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.06.2023)
Azərbaycan müasir, yoxsa ənənəvi ölkədir?
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzi (STM) Azərbaycan müasir, yoxsa ənənəvi ölkədir? Avropa, yoxsa Asiya ölkəsidir? Qərb, yoxsa Şərq ölkəsidir? sualları ilə vətəndaşların ölkəyə baxışını öyrənib.
STM-dən a bildirilib ki, “Azərbaycan müasir, yoxsa ənənəvi ölkədir?” sualına cavab verən respondentlərin 71,6 faizi onu müasir, 23,7 faizi isə ənənəvi ölkə kimi göstərib.
İctimaiyyətin Azərbaycanı Qərb, yoxsa Şərq ölkəsi kimi görməsinə aid sualın cavabları da maraq doğurur. Respondentlərin 41,9 faizi ölkəni Qərb, 38,8 faizi Şərq ölkəsi kimi görsə də, 19,3 faiz bu suala cavab verməkdə çətinlik çəkib.
Nəticələrə əsasən, ictimai rəydə Azərbaycanı müasir, yaxud ənənəvi ölkə olaraq qiymətləndirmə onun coğrafi yerləşməsinə bağlı deyil. Belə ki, Azərbaycanı Qərb ölkəsi hesab edənlərin 70,8 faizi, Şərq ölkəsi hesab edənlərin 71,1 faizi onu müasir ölkə kimi xarakterizə edir. Halbuki, Azərbaycanı Asiya məkanının bir hissəsi hesab edənlərin 59,4 faizi onu Şərq ölkəsi kimi, Qərbə aid edənlərin 67,1 faizi isə Azərbaycanı Avropa məkanının bir hissəsi kimi dəyərləndirir.
Sorğu könüllü iştirak əsasında 18 yaşından yuxarı 384 respondent arasında keçirilib və anonimlik tam qorunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.06.2023)
“Ən kədərli şey insanın öz istedadını dərk edə bilməməsidir” - Aforizmlər xəzinəsindən
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aforizmlər xəzinəsi” rubrikasında tanınmış statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmini təqdim edir.
1.Gözləntilər maqnit kimidir, pis gözləntilər pislikləri, yaxşı gözləntilər yaxşılıqları dartıb gətirir.
2.İnsan həyatda dənizdəki kimidir, çabalamasa, üzdə qalmayacaq.
3.Biləndən soruşmaq öyrənməyin ən yaxşı üsuludur.
4.Həyatın ən böyük təcrübəsi sevgidir, buna görə sevməyən müdrik ola bilməz.
5.Ən kədərli şey insanın öz istedadını dərk edə bilməməsidir.
6.Həyata sevinmək xoşbəxtliyin giriş qapısıdır.
7.Tərifin gördüyü işlər cəzanın gördüyü işlərdən qat-qat çoxdur.
8.Məsləhət verəndə ehtiyatlı olun, dediyinizi edə də bilərlər.
9.İnsan maraqlı məxluqdur, yaxşı şeyləri həvəssiz, pis şeyləri isə həvəslə öyrənir.
10.Danışıq dili fikir genişliyini çatdırmaq qarşısında acizdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(21.06.2023)
