Aygül Bağırova, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Tarix yalnız döyüşlərlə, sərkərdələrlə, siyasi dəyişikliklərlə yazılmır. Bəzən bir insanın sakit ömrü, səsi ucadan gəlməyən sözləri, nümayişsiz davranışları zamanın axarını dəyişdirə bilir.

Bəzən elə qadınlar olur ki, onlar tribunada yox, səssizliyin içində danışırlar. Onlar gündəmin adamı olmurlar, amma gələcəyin ruhuna çevrilirlər. Azərbaycanın tarix və mənəviyyat yaddaşında Zərifə xanım Əliyeva belə bir qadındır – görünmədən yol açan, danışmadan düşüncə aşılayan, susaraq dəyər yaradan qadın.

Zərifə xanımın ömrü bir ömürdən daha artıq idi – o, qadın təbiətinin, zəkasının və əxlaqının bütöv bir simvolu, milli varlığın sakit gücü idi. 1923-cü ilin yazında, Naxçıvanda dünyaya göz açdı – ziyalı və vətənpərvər bir ailədə böyüdü. Atası Əziz Əliyev onu yalnız qızı kimi deyil, xalqın gələcəyinə töhfə verəcək bir insan kimi tərbiyə etdi. Və bu tərbiyə – Zərifə xanımın öz övladlarının və millətin ruhuna hopacaq bir tərbiyəyə çevrildi.

O, tibb sahəsini seçdi. Lakin o, yalnız gözləri müalicə etmədi – könüllərə şəfa verdi, insan ruhunu oxudu. Onun oftalmologiya sahəsində apardığı fundamental tədqiqatlar təkcə elmi yenilik deyildi – bu, insan həyatına hörmətin, sosial ədalətin, sağlamlıq hüququna vicdanla yanaşmanın elmi dilə çevrilmiş forması idi. SSRİ Tibb Elmləri Akademiyasının ilk qadın akademiklərindən biri kimi Zərifə xanım, tibbdə yalnız elm deyil – mənəviyyat daşıdı. Onun yazdığı hər sətirdə insan vardı. Hər reseptində sevgi vardı. Hər baxışında şəfqət.

Lakin Zərifə xanımın böyüklüyü elmi titullarla ölçülmür. Onun böyüklüyü – insanla qurduğu münasibətdə, ailədə yaratdığı harmoniya, həyat yoldaşına verdiyi dayaq, övladlarında yaşatdığı dəyərlər və bütöv bir cəmiyyətə ötürdüyü mənəvi miras idi.

O, sadəcə böyük bir dövlət adamının – Heydər Əliyevin ömür-gün yoldaşı deyildi. O, həm də onun gücünün səssiz mənbəyi, sədaqətin və dəstəyin adını çəkməyən kölgəsi, amma bütün bir tarixin görünməyən dayağı idi. Onların münasibəti afişalara çıxarılmırdı, amma bu münasibətdə sarsılmaz hörmət, qarşılıqlı mənəvi dayaq, vətən sevgisinin ailə modeli yaşanırdı.

Ulu Öndər Heydər Əliyevin Zərifə xanım Əliyeva haqqında səsləndirdiyi yüksək fikirlər Azərbaycan kişisinin öz xanımına necə dəyər verməsinin sübutudur.

 “Azərbaycan xanımının mənəvi dəyərlərini özündə təcəssüm etdirən Zərifə xanım bir qadın, bir həyat yoldaşı, bir ana, bir həkim, bir alim, bir ictimai xadim olaraq elə sağlığında əfsanəviləşməyi bacarıb və daşıdığı bu titulları mərhəmət, şəfqət, humanizm kimi ali hisslərlə bütövləşdirərək əsl insanlıq zirvəsinə yüksəlib. Həyatımın bütün dövrlərində işlə məşğul olduğuma görə ailə məsələlərinə fikir verməyə vaxtım olmayıb. Bunların hamısı Zərifə xanımın üzərinə düşüb və o da bu vəzifəni şərəflə, sədaqətlə, çox böyük məharətlə yerinə yetirib”, deyə Dahi Lider bildirib.

Bu cümlə təkcə bir qadının obrazı deyil, bir dövrün qadınlıq zirvəsidir. Zərifə xanım bir qadın olaraq təkcə ailənin deyil, bir dövləti idarə edən şəxsiyyətin ruhuna sabitlik bəxş edən bir qüvvə idi. O, göz önündə yox idi, amma ailənin nəfəsində, evin sakitliyində, övladların böyüməsində, həyat yoldaşının üzərindəki yükün bölüşülməsində görünməz qüvvə kimi yaşayırdı.

Heydər Əliyevin dilindən səslənən bu fikirlərdəki dərinlik, əslində, xalqın qadına olan dəyərinin, ailənin içində qadının çəkisinin, dövlətlə ailənin təmasında qadının daşıdığı məsuliyyətin açıq etirafıdır.

Və bu sözlərdə bir etiraf da var – dahi bir insanın insani bir qənaəti...

Zərifə xanım bir övlad böyütdü – İlham Əliyev. Lakin o, sadəcə bioloji ana deyildi. O, Prezident İlham Əliyevin şəxsiyyətini təfəkkürlə, zərifliklə, səbir və mənəvi intizamla formalaşdırdı. İlham Əliyevin siyasətindəki təmkin, xalqa olan sədaqətindəki səmimiyyət, ailəyə münasibətindəki dərinlik – Zərifə xanım məktəbinin canlı sübutudur. Onun ömrünün son aylarını oğlu, möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyev belə xatırlayır: "Bizimlə keçirdiyi son günlərdə Zərifə xanım bilirdi ki, ömrü sona çatır, özü də, bütün həkimlər də tam açıq danışırdılar, üstüörtülü danışıqlardan uzaq idilər. Onun ürəyi elə işıqlı qalırdı. Ölüm fikri onu qorxutmurdu. Onu narahat edən, onsuz qalacaq adamlar idi. Gücdən, qüvvədən düşmüşdü. Bütün ömrü boyu olduğu kimi, səssiz bir məğrurluqla əriyirdi. Ölümü də ona həyatı kimi dərin hörmət gətirdi. O, çox gözəl başa düşürdü ki, əbədiyyət qarşısında hər şey kiçikdir, müvəqqətidir, qalan ancaq yaxşılıqdır. Onu sakitləşdirən məhz bu idi. Mənim anam əsl alim idi. O, tibbin bütün incəliklərini öyrənməyə səy göstərirdi. Bununla bərabər mənimlə, Sevillə məşğul olmağa, bizi Azərbaycanın layiqli vətəndaşları kimi tərbiyə etməyə, böyütməyə vaxt tapırdı. O, həmişə mənim qəlbimdədir”.

Bu bir tərbiyə deyildi – bu bir məktəb idi. Ana məktəbi. Dövlətə rəhbərlik edən bir insanın ruhuna hopmuş ana təmkininin və mənəvi bütövlüyün məktəbi...

“Anam həmişə mənim qəlbimdədir” – İlham Əliyevin bu fikrində sadəcə duyğu yox, bir ömrün siyasi, mənəvi və emosional təməlinə olan sədaqət var. Anasını itirmiş bir insanın səsi deyil bu – daxili aləmi anası ilə yoğrulmuş bir liderin qürur və ehtiram ifadəsidir. Onun yaddaşında Zərifə xanım təkcə ana deyil – məsləhət, dayaq, etimad, ləyaqət və örnəkdir.

Zərifə xanımın ömrü necə əbədi bir iz qoymuşdusa, gedişi də qürurla xatırlanan bir fəlsəfi ayrılıq oldu. O, bu dünyanı tərk edərkən yalnız fiziki yoxluq yaratmadı – mənəvi varlığını daha da gücləndirdi.

Zərifə xanım – bir ananın, bir alimin, bir qadının və bir vətəndaşın nə qədər böyük ola biləcəyini sübut edən susqun bir əbədiyyatdır.

…Və bu gün – 15 aprel, Zərifə xanım Əliyevanın anım günüdür. Onun yoxluğunu xatırlayırıq, amma əslində onun varlığının necə böyük olduğunu daha aydın anlayırıq. Bəzən insan bu dünyadan gedəndən sonra daha gur görünür. Bəzən onun fiziki yoxluğu, ruhani varlığını daha parlaq edir. Zərifə xanımın adı təkcə ailə albomlarında, elmi məqalələrdə, tibb tarixində deyil – xalqın yaddaşında, qadınlıq ölçüsündə, mənəviyyat tərbiyəsində yaşayır.

Dövlət və xalq qarşısında əvəzsiz xidmətləri ilə yanaşı, bizə torpaqlarımızı işğaldan azad edib qürurumuzu özümüzə qaytaran dövlət başçısı bəxş edən Akademik Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsi hər zaman qəlbimizdə yaşayacaq. Bu gün Zərifə xanının ruhu şaddır. Çünki onun dünyaya gətirdiyi, təlim-tərbiyə verdiyi övlad – Cənab İlham Əliyiyev Azərbaycan xalqının xilaskarı adını qazanıb. O, son 200 illik Azərbaycan tarixinin yeganə müzəffər Ali Baş Komandanıdır. Odur ki, xalqımız Vətənə xilaskar sərkərdə yetişdirən ANA-nın xatirəsini daim uca tutacaqdır!

Onun anım günü sadəcə bir xatirə deyil – bir aydınlanmadır. Zərifə xanım bu dünyanı səssiz tərk etdi, amma arxasında sükutun özündən ucada dayanan bir iz buraxdı. Bu izlə bir lider formalaşdı, bir ailə bütövləşdi, bir xalq onu örnək aldı.

Çünki bəzi insanlar ömür sürməz – onlar zamanla birləşib mənaya çevrilərlər.

Zərifə Əliyeva – ana ömrü ilə dövlət təməli qoyan, susaraq öyrədən, görünmədən dəyişən bir qadındır.

Onun adı gələndə göz önündə səs yox, səssizlikdəki dərinlik canlanır.

O, danışmadı – amma bir xalqı düşündürdü.

O, öyrətmədi – amma bir nəsli yetişdirdi.

O, göstərmədi – amma bütün Azərbaycan qadınına güzgü oldu.

Zərifə Əliyeva – qadınlığın elmi, ananın şəfqəti, insanlığın təmkinidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bugün mədəni irsin barış və insanlıq adına qorunmasına çağıran rəmzi gündür.

1935-ci ilin bu günündə Vaşinqtonda imzalanan və rəssam-filosof Nikolay Rerixin təşəbbüsü ilə ərsəyə gələn Müqavilə mədəniyyətin insanlıq dəyərləri arasında ön sırada durduğunu təsdiqlədi. Rerix Paktı bu gün də mədəniyyətin müharibədən üstün olduğunu xatırladır.

Mədəniyyət – sadəcə keçmişin yadigarı deyil, həm də gələcəyə ünvanlanan mənəvi kodlarımızdır. Bu kodların qorunması, yaşadılması isə dövlət siyasətinin ayrılmaz tərkibidir. Azərbaycanda mədəniyyətin sistemli şəkildə inkişafı Ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi iradəsinin, bu gün isə ali dövlət rəhbərliyinin ardıcıl diqqət və qayğısının bariz nəticəsidir. Mədəniyyət – şəxsiyyətin mayası, millətin yaddaşı, bəşəriyyətin ortaq dilidir. Bu dildə danışmaq – barışa, dözümlülüyə və həmrəyliyə xidmət etmək deməkdir.

 Ümumdünya Mədəniyyət Günü qutlu olsun!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Bu gün – 15 aprel – Azərbaycan tibb elminin görkəmli nümayəndəsi, dünya şöhrətli oftalmoloq, akademik Zərifə Əziz qızı Əliyevanın vəfatının ildönümüdür. 

1985-ci ilin bu günü Azərbaycan xalqı sevimli alimini, parlaq şəxsiyyətini itirmişdir. Bu il Zərifə xanımın anımının 40-cı ildönümüdür.

Zərifə Əliyeva 28 aprel 1923-cü ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Şərur rayonunun Şahtaxtı kəndində ziyalı ailəsində dünyaya gəlib. O, Azərbaycan elminin korifeylərindən biri olan Əziz Əliyevin qızı, ümummilli lider Heydər Əliyevin həyat yoldaşı və hazırkı Prezident İlham Əliyevin anasıdır.

Zərifə Əliyeva ömrünü Azərbaycan oftalmologiya elminə həsr etmiş, bu sahədə mühüm elmi araşdırmalar aparmışdır. O, təkcə Azərbaycanda deyil, bütün SSRİ miqyasında ilk alimlərdən biri olmuşdur ki, peşəkar fəaliyyətini peşə xəstəliklərinin profilaktikası və müalicəsinə yönəltmişdir. Onun elmi əsərləri bu gün də oftalmologiya sahəsində tədqiqat aparan alimlər üçün dəyərli mənbə sayılır.

Zərifə xanım Əliyeva əkiz sahənin – tibb və pedaqoji fəaliyyətin parlaq siması idi. O, həmçinin uzun illər Azərbaycan Tibb Universitetində pedaqoji fəaliyyət göstərmiş, gənc həkimlərin yetişməsində mühüm rol oynamışdır.

1985-ci ildə Moskvada vəfat edən Zərifə Əliyeva əvvəlcə Novodeviçi qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. 1994-cü ildə onun nəşi Bakıya – Fəxri Xiyabana köçürülərək, atasının məzarı yanında dəfn olunmuşdur.

Bu gün onun adı Azərbaycan tibb elminin tarixində şərəflə çəkilir. Ölkəmizdə onun adına təhsil və səhiyyə müəssisələri fəaliyyət göstərir, elmi irsi araşdırılır və yeni nəsillərə örnək kimi təqdim olunur. 

Zərifə xanımın xatirəsi hər zaman xalqımızın qəlbində yaşayır.

Allah rəhmət eləsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Təhsil Tələbə Kredit Fondunun İdarə Heyətinin sədri Bəhruz Əzimovla müsahibəni sizlərə təqdim edirik.

- Təhsil Tələbə Kredit Fondunun məqsədi və missiyası nədir?

-Təhsil Tələbə Krediti Fondu təhsil haqqını ödəməkdə çətinlik çəkən tələbələrə dəstək olmaq məqsədilə dövlət başçımız cənab İlham Əliyevin 2021-ci ildə 1367 nömrəli Fərmanı ilə Elm və Təhsil Nazirliyinin tabeliyində yaradılmışdır. Bu kreditlər, respublika ərazisində fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələrinin ali təhsil pilləsinin bakalavriat və magistratura səviyyələrində, orta ixtisas təhsili pilləsində və peşə təhsili pilləsinin texniki peşə və yüksək texniki peşə təhsili səviyyəsində əyani və ödənişli əsaslarla təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulub. Burada əsas məqsəd təhsildə bərabər imkanlar yaratmaq, əhatə dairəsini genişləndirmək və keyfiyyəti artırmaqdır.

-Kredit almaq üçün tələb olunan əsas şərtlər hansılardır?

-Təhsil tələbə krediti tələbələrin təhsil haqqını ödəyə bilmələri üçün onlara dövlət tərəfindən verilən uzunmüddətli və güzəştli kredit növüdür.  İki növü var: sosial və standart növ təhsil kreditləri. Sosial TTK 2 faizlə verilir. Sosial TTK almaq üçün aşağıdakı şərtlərin biri tələbəyə aid olmalıdır.

1. Ünvanlı dövlət sosial yardımı alan ailələrin üzvləri;

2. Orqanizmin funksiyalarının 31-60 faiz pozulmasına görə (3-cü qrup) əlilliyi olanlar;

3. Ailə başçısını itirməyə görə əmək pensiyası alanlar;

4. Ailə başçısını itirməyə görə sosial müavinət alanlar;

5. Hər iki valideyni (tək valideyni olduqda isə həmin şəxs) və ya digər qanuni nümayəndələri:

- orqanizmin funksiyalarının 61-100 faiz pozulmasına görə (1 və ya 2-ci qrup) əlilliyi olanlar;

- işsiz kimi rəsmi qeydiyyatlıdırsa;

- yaşa görə əmək pensiyası alırsa;

- yaşa görə sosial müavinət alırsa;

- ailə başçısını itirməyə görə pensiya alırsa;

- orqanizmin funksiyalarının 81-100 faiz pozulmasına görə və ya 18 yaşınadək əlilliyi müəyyən edilmiş şəxslərə qulluq etdiyinə görə Azərbaycan Respublikası    Prezidentinin təqaüdünü alandırsa;

- Azadlıqdan məhrumetmə və ya azadlığın məhdudlaşdırılması cəzasına məhkum edilmiş şəxsdirsə.

Standart TTK 6 faizlə verilir. Standart TTK almaq üçün tələbə aşağıdakı şərtlərin hamısına aid olmalıdır.

1. Ümumi orta müvəffəqiyyət göstəricisi (ÜOMG) 71 bal və yuxarı olduqda;

2.İllik təhsil haqqının 20 faizini özü ödədikdə;

3.Sosial TTK almaq hüququ olmayanlar;

4. Birinci tədris ilinin ilk semestri üçün DİM imtahanında əldə etdiyi qəbul balına baxılır:

- Bakalavriat səviyyəsi üçün 250 (xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisaslara daxil olan tələbələrə münasibətdə – 100 bal);

- Magistratura səviyyəsi üçün 50 (xüsusi qabiliyyət tələb edən ixtisaslara daxil olan tələbələrə münasibətdə – 30 bal;

- Subbakalavriat səviyyəsi üçün 110 bal;

- Yüksək texniki peşə və texniki peşə təhsili səviyyəsi üçün attestata müvafiq fənlər üzrə yazılmış yekun qiymətlərin ədədi ortası 3.

-Naxçıvan təhsil müəssisələrinin bu kredit imkanlarından yararlanma statistika necədir?

-Statistikaya əsasən, Fond fəaliyyətə başladığı gündən portala 66 mindən artıq müraciət daxil olmuş, 52 mindən artıq təhsil tələbə krediti müqaviləsi rəsmiləşdirilmişdir.

NMR-də fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələri üzrə müraciət və rəsmiləşmə sayına baxarsaq, bugünə qədər portala 2054 müraciət sayı daxil olmuş, onlardan 1746 təhsil tələbə krediti müqaviləsi rəsmiləşdirilmişdir.  Nəzərinizə çatdırmaq istərdik ki, bu rəqəmlər hər an artan dinamika ilə dəyişilir.

-Naxçıvandakı görüşlərdə suallar və narahatlıqlar nələrdir?

-Naxçıvan Muxtar Respublikasına səfər çərvəsində Naxçıvan Dövlət Univeristeti, Naxçıvan Müəllimlər İnstitutu, NDU-nun nəzdnindəki kolleclər, həmçinin Naxçıvan şəhəri, Şərur, Babək, Ordubad, Kəngərli, Şahbuz və Sədərək rayonlarında yerləşən ümumi təhsil müəssisələrinin şagirdləri, Naxçıvan Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzində təhsil alan tələbələr və pedaqoji heyəti ilə də görüşlər keçirdik.

Təhsil tələbə kreditləri üçün müraciət prosesi, kreditlərin növləri, tətbiq olunan güzəştlər, geri ödənişlər və sair kimi suallar tələbələrin maraq dairələrində olan, əsas suallar sırasında idi. Əsas narahatlıq təhsil kreditlərin istehlak kreditləri ilə qarşılaşdırılması oldu. Lakin biz izah etdik ki, TTK ümumiyyətlə, bank kreditlərindən çox fərqlənir. Bu istehlak krediti deyil.  Girov və zaminlik tələb olunmur, uzunmüddətli və çox kiçik faizlərlə verilir. Ümumiyyətlə Fondun qeyri-kommersiya qurumu olduğunu, gəlir və mənfəət məqsədinin olmadığını bir daha vurğulamaq istəyirəm.

-Əlavə güzəştlər və ya xüsusi proqramlar planlaşdırılırmı?

-Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2021-ci il 24 iyul tarixli 226 nömrəli Qərarı ilə təsdiq edilmiş “Təhsil Tələbə Krediti Fondunun vəsaiti hesabına təhsil tələbə kreditlərinin verilməsi Qaydası”na əsasən, təhsil tələbə kreditləri ilə bağlı hər hansı əlavə güzəştlərin tətbiq edilməsi üçün təkliflərin təsdiq edilməsi Fondun Himayəçilik Şurasının təsdiqinə əsaslanır. Bu o deməkdir ki, təhsil kreditlərinə əlavə güzəştlərin tətbiqi, müvafiq təkliflərin Himayəçilik Şurası tərəfindən nəzərdən keçirilməsi və təsdiqlənməsi ilə mümkündür.

-Kreditlərin ödənilməsi mərhələsində hansı güzəşt mexanizmləri mövcuddur?

-Kreditə görə faizlərin hesablanmasında və kreditin qaytarılmasında təhsilin nəticələrindən asılı olaraq tətbiq edilən güzəştlər tələbənin təhsil göstəricilərindən asılıdır.  Belə ki:

1.Sosial növdə ÜOMG-si 71,

2.Standart növdə isə 91 bal və yuxarı olan tələbələrə həmin semestr üçün götürdüyü kreditə görə faiz hesablanmır;

3.Təhsilin normativ müddətində bütün tədris semestrlərində ÜOMG-si 91 bal və yuxarı olan tələbələr aldığı Sosial TTK-nın 50 faizi, Standart TTK-nın isə 25 faizi hissəsinin geri ödənişindən azad olunur.

Tələbə və məzunların gələcəkdə götürdükləri kreditləri geri qaytarmalarına dəstək məqsədilə Fond tərəfindən daimi iş aparılır. Fondun daxili imkanları hesabına tələbə və məzunlar təlimlərə cəlb olunur, onların əmək yarmarkalarında və təcrübə proqramlarında iştirakı təmin edilir. Həmçinin, məzunların əmək bazarına inteqrasiyasına dəstək olmaq üçün müxtəlif dövlət və özəl qurumları ilə Əməkdaşlıq Memorandumları imzalanıb. Memorandumlar könüllü və təcrübə proqramları, o cümlədən seminar və təlimlər keçirilməsinin dəstəklənməsi, tələbə və məzunların ixtisaslarına uyğun təcrübə proqramlarına cəlb edilməsi, müvafiq sahə üzrə vakansiyalar yaranarsa təhsil tələbə kreditlərindən yararlanmış təhsilalanlara və məzunlara üstünlük verilməsi məqsədilə birgə fəaliyyətin təşkilini nəzərdə tutur.

-Kreditlərin ödəmə şərtləri necədir və geri ödəniş dövrü nə zaman başlayır?

-Valideynlər bilməlidirlər ki, təhsil krediti tələbəyə verilir və o, oxuduğu dövrdə heç bir vəsait qaytarmır, faiz hesablanması getmir, üstəlik, təhsilini bitirəndən sonra da 2 il güzəşt müddəti olur. Bu müddət ərzində o, iş tapar və işə başlayarsa, sistem onu avtomatik olaraq aşkarlayır və geri ödəmə dövrünü başladır. Geri ödəmə dövrü 10 il davam edir. Bu müddət üçün bərabər hissələrə bölünmüş qrafik formalaşdırılır. Tələbə məzun olduqdan sonra onun təhsil nəticələrinə uyğun olaraq götürdüyü krediti faizsiz, yaxud güzəştlə qaytaracağına qərar verilir.

-Sosial həssas kateqoriyadan olan tələbələr üçün hansı dəstəklər mövcuddur?

-Fondun təşəbbüsü ilə TTK-dan yararlanmış hər bir tələbə müxtəlif layihələrə, təlimlərə və təcrübə proqramlarına cəlb edilir. Bu, tələbələrin həm akademik, həm də peşəkar inkişafını dəstəkləyən əhəmiyyətli bir addımdır. Belə proqramlar sayəsində tələbələrə nəzəri bilikləri praktikada tətbiq etməyi, müvafiq sahələrdə təcrübələr qazanaraq əmək bazarında  rəqabət qabiliyyətliliyi artırmaq imkanı yaradır.

-Kredit alma prosesi tam onlayn mümkündür, yoxsa müəyyən sənədləşmə tələb olunur?

-Təhsil krediti üçün müraciət etmək istəyən tələbənin yaşı 18-dən aşağı olduqda valideynləri və ya himayəçisi ilə, yaşı 18-dən yuxarı olduqda isə özü notarial xidmətə yaxınlaşaraq bir sıra razılıqları ərizəsi ilə təsdiq etməlidir.  Daha sonra tələbə kredit almaq hüququnun müəyyənləşdirilməsi üçün https://e-ttkf.edu.az/ portalına daxil olur. Portala giriş identifikasiya nömrəsi, asan imza və e-imza ilə mümkündür. Tələbənin kredit almaq hüququ elektron qaydada müəyyən edilir və kredit müvəkkil bank tərəfindən verilir. Bunun üçün kredit almaq hüququ olan tələbənin müraciət zamanı qeyd etdiyi smart telefon nömrəsinə bank tərəfindən SMS vasitəsilə müvafiq link və birdəfəlik şifrə (OTP) göndərilir. Tələbə linkə keçid etdikdən sonra müvafiq OTP şifrəni daxil edir və bu zaman müvəkkil bankın üz tanıma sistemi işə düşür və bu sistem vasitəsilə müştəri eyniləşdirilir. Müvafiq məlumatlar tələbə tərəfindən sistemdə təsdiq edildikdən sonra kredit müqaviləsi və kreditin sığorta müqaviləsi rəsmiləşdirilir, təhsil haqqı təhsil müəssisəsinə köçürülür. 

-Prosedurların sadələşdirilməsi üçün hansı dəstək vasitələri mövcuddur?

-Müxtəlif dəstək vasitələri mövcuddur. Bu dəstəklər arasında Fondun 146-5 Çağrı Mərkəzi, Yardım Masası və TTKF-nin təşkil etdiyi Könüllülər layihəsində iştirak edən könüllülər tərəfindən göstərilən yardımlar.

Çağrı Mərkəzi vasitəsilə tələbələr təhsil kreditinin şərtləri, müraciət qaydaları və digər suallar haqqında məlumat ala bilərlər. Fondun ofisində Yardım Masası fəaliyyət göstərir. Vətəndaşların müraciət etdikləri vaxt  birbaşa xidmət göstərilir, onların müraciətlərinə sürətli cavab verilir və yardım təmin edilir. Həmçinin, könüllülər bu prosesdə tələbələrə məsləhət verərək, onların müraciətlərini izləyir və düzgün məlumatların çatdırılmasında kömək edir.Bu vasitələr tələbələrin kredit almaq üçün lazım olan bütün məlumatları düzgün əldə etmələrini təmin edir və onların təhsil alma yolunda çətinliklər yaşamadan irəliləmələrinə kömək edir.

-Fondun yaxın gələcək üçün prioritetləri nələrdir?

-TTKF-nin prioritetləri arasında təhsil kreditlərinin verilməsinin genişləndirilməsi, təhsil sahəsində maarifləndirmə tədbirlərinin daha da artırılması və təhsil müəssisələri ilə əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi nəzərdə tutulur.

Qeyd edək ki, 2024-2025-ci təqvim ilinin hədəf prioriteti ilin sonuna qədər 60 000-dir. Qarşıya qoyulan hədəfə isə çox yaxınıq.

-Əvvəl çalışdığınız sahə bu sahədə uğur qazanmağınıza yol açdı?

-Uzun illər sosial sahədə çalışdığım üçün, vətəndaşların rifahının yaxşılaşdırılması məqsədilə dövlətimiz tərəfindən həyata keçirilən müxtəlif layihələrdə geniş təcrübə qazanmışam.  Qazandığım bu təcrübə dövlətin sosial siyasətinin insanlar üzərində necə konkret təsir yaratdığını öyrətdi və bu biliklər mənim daha geniş peşəkar hədəflərimə çatmaqda mühüm rol oynadı.

-Təhsil almaq istəyən tələbələrə nə tövsiyə edərdiniz?

-Təhsil almaq hər bir gəncin gələcəyini formalaşdıran vacib amillərdən biridir. Təhsil Tələbə Krediti Fondu olaraq, biz bütün sosial həssas qruplardan olan tələbələrə dəstək olmaqdan məmnunluq duyuruq. Tələbələrin önündəki maliyyə çətinliklərinin onları narahat etməməsini bildirmək istəyirik. Şərtlərə uyğun olaraq təhsil haqqını ödəməkdə çətinlik çəkən tələbələrə dəstək olmaq bizim başlıca prioritetimizdir. Fərq etmir, tələbələr ucqar ərazidə yaşayırlar, yoxsa şəhər mərkəzində, biz hər bir tələbəyə eyni dərəcədə dəstək olmağa çalışırıq. Əsas məqsədimiz, hər bir gəncin təhsilini davam etdirməsi və gələcəyini qurması üçün lazım olan imkanları təmin etməkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizlər üçün seçdiyim qəribə və maraqlı məlumatlardan  növbətin 5 dənəsini diqqətinizə çatdırıram.

11. Kosmos: – Saturnun sıxlığı o qədər azdır ki, o, suyun üzərində üzə bilərdi – təbii ki, əgər kosmosda o qədər böyük bir su hövzəsi olsaydı!

12. Dillər: – “Pangram” dediyimiz cümlələr dilin bütün hərflərini əhatə edir. Məsələn: “The quick brown fox jumps over the lazy dog.” (Cəld qəhvəyi tülkü tənbəl iti aşır) – bu cümlə ingilis əlifbasının bütün hərflərini ehtiva edir.

Azərbaycan dilində bütün hərfləri əhatə edən (pangram) bir cümlə 

"Zəfər, cülyan qoxulu, düşkün hippopotamı tez-bazar çevik şəkildə saxladı."

Bu cümlədə Azərbaycan dilinin bütün 32 hərfi var

13. Bitkilər: – Bambuk ən sürətli böyüyən bitkidir. Gündə 91 sm-ə qədər böyüyə bilər!

14. Beyin: – Beyin ağrı hiss etmir. Yəni beyin özü sinirlərlə ağrı hiss etmədiyi üçün birbaşa beyin əməliyyatları zamanı xəstə oyaq ola bilər.

15. Heyvanlar aləmi: – Dəvələr susuzluğa görə deyil, isti hava şəraitinə görə dözümlü ola bilirlər. Onların qan hüceyrələri ovaldır – bu da qanın daha sürətli dövr etməsinə və susuzluğa tab gətirməyə kömək edir.

Sizlər bəs hansı maraqlı hadisələr barədə bilgilisiniz? Həmən yazın, bölüşək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Şamil Mahmudbəyovun 1969-cu ildə ekranlaşdırdığı  "Şərikli çörək" filmi barədə danışmaq istəyirəm. Filmin qəhrəmanlarının yaşanan çətinliklərinin, psixoloji sarsıntılarının səbəbləri ikinci dünya müharibəsi idi. Müharibənin ən ağır "zərbəsinə" tuş gələn isə uşaqlar olmuşdu. Bu balaca qəhrəmanlarımızın demək olar ki hamısı atalarını itirmişdi…

Bu gün haqqında danışacağım filmdə də balaca Vaqif müaribənin valideyn sarıdan növbəti qurbanlarındandı. Vaqif atasını itirdikdən sonra anası ilə birlikdə yaşamağa başlamışdı. Müharibə elə bir şeydir ki, insanı hər cür çətinlikdə buraxır. Vaqif atasını itirdiyi gün böyüdüyünü anladı və işləməyə, öz halal çörək pulunu qazanmağa başladı. O dönəmdə "kartoçkan" yox idisə çörək belə ala bilməzdin. Balaca Vaqif qarma-qarışıq ortamda kartoçkasını itirmişdi və çörək almağı mümkün deyildi. O vaxtlar valideyn qorxusunun başqa bir şey olduğunu nəzərə alsaq karotçkanı itirmək Vaqif üçün ölüm fərmanını imzalamağa bərabər idi.

O anasının yoxluğunda boş dayanmır çalışıb, çabalayıb öz pulunu qazanmaq uğrunda mübarizə aparırdı. Bəzi "qonşular da" bunu fürsət bilib Vaqifi müəyyən ev işlərində çağırırdılar. Çox uşağın "əzrail" dediyi Roza xanım Vaqifi ev işləri zamanı köməyə çağırırdı. Uşaqların Roza xanıma "əzrail" deməsinin səbəbi isə onun zəhmli baxışı idi. Vaqif daha sonra  "Qırçı" Məhəmməd kimi tanınan Məhəmməd kişiyə müəyyən işlərdə kömək elədi və bunun qarşılığında da Məhəmməd kişi onların evinin damını qırladı.

Filmdə xüsusilə Bakımızın gözəlliyi göz oxşayır. O dönəm işıq dirəklərində səsgücləndiriclər olardı və orda Azərbaycanın gözəl musiqiləri səslənər, həm yerli əhalini, həmdə şəhərimizin qonaqlarını valeh edərdi. İndi isə həmin səsgücləndiri vasitələr yerini saatlıq internetə buraxıb. İndiki "musiqilərdə" öz yerində. Kim nə deyir desin, o vaxtkı Bakımızın da, mədəni irsimizin də gözəlliyi bambaşqa idi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xalq mahnıları – sözləri sadə və eyni zamanda çox dərindir. Günümüzə qədər gəlib çatmış, aktuallığını heç zaman itirməyən bir sənət nümunəsidir. Təkcə sözlərdəki dərin məna deyil, ritm və melodiya da insan ruhuna təsir edir. Sanki deyilən hər söz, toxunulan hər bir not sənə tarixin izlərini, ənənələrini, düşüncələrini, həyat tərzini özündə əks etdirir və insanın kökənləri ilə birləşərək köklərə olan bağlılığı gücləndirir.

Hər sözün arxasında çox böyük mənalar gizlənir. Xalq mahnılarının hər biri içində bir duyğunun, bir həyatın, bəlkə də bir dövrün səsini daşıyır. Azərbaycan xalq mahnıları da Azərbaycan xalqının keçmişindən, bu günündən, gələcəyindən xəbər verir. Həminmahnılarda sən özünü tapırsan. Bu bir zövq deyil, bu bir yaddaşdır. Silinməyən tarixinunudulmayan səsidir. Ruhun bu səslə böyüyür, qocalır, lakin heç zaman solmur oahəng.Səslənir dodağında, özün də bilmədən bəzən Sarı gəlin, bəzən Küçələrə su səpmişəm, bəzən Ay bəri bax,;Apardı sellər saranı, Gəl, inad etmə - deyə pıçıldayır qəlbin.

Sarı gəlin

Saçın ucun hörməzlər, Gülü sulu dərməzlər – misrası ilə başlayır.

Əlçatmaz bir sevgini, saf və toxunulmaz məhəbbəti simvollaşdırır. Bu nəğmədə həm aşiqin sevilənə duyduğu dərin hörmət, həm də ayrılıqla yoğrulmuş kövrək bir həsrət hiss olunur. “Sarı gəlin” mahnısı həm şəxsi bir sevgi hekayəsi, həm də bir xalqın duyğusal yaddaşıdır. Onun dəqiq kimə aid olduğu və hansı hekayəyə əsaslandığı tam aydın olmasa da, bu nəğmə yalnız bir dövrün deyil, yüzillərlə yaşanan hisslərin daşıyıcısıdır.

Küçələrə su səpmişəm

Küçələrə su səpmişəm,

Yar gələndə toz olmasın.

Bu xalq mahnısı bir tərəfdən sevgi həsrəti ilə dolu gözləmə anını, aşiqin sevgilisini qarşılamadan əvvəl küçələri təmizləmək istədiyi o incə diqqəti ifadə edir.

Digər tərəfdən, Manaf Süleymanovun yazdığına görə, bu mahnı tarixən daha dərin bir mənaya sahibdir: 1918-ci ildə Bakını xilas etməyə gələn türk əsgərlərini qarşılayan insanlar bu mahnını oxuyaraq qurtuluş sevincini və minnətdarlığını ifadə ediblər.

Beləliklə, bu mahnı həm şəxsi məhəbbətin, həm də xalqın ümumi sevinc və ümid hissinin rəmzinə çevrilmişdir.

Küçələrə su səpmişəm,

Türk gələndə toz olmasın.

Elə gəlsin, elə getsin,

Aramızda söz olmasın.

Ay bəri bax

“Ay bəri bax” deyə müraciətlə başlayan mahnı, bir gəncin qarşı tərəfə şirin bir şəkildə söz atması – yəni sevgisini birbaşa yox, dolayısıyla, zarafatla bildirməsi formasında ifadə olunur. Bu, xalq poeziyasında tez-tez rast gəlinən nazlı-qəmzəli sevgi üslubunun gözəl nümunəsidir. Bu mahnı sübut edir ki, xalq mahnıları təkcə kədər və ayrılıqdan ibarət deyil – şənlik, canlılıq və gənclik ruhu da bu melodiyalarda yaşayır.

Apardı sellər saranı

Mahnının adı belə artıq bir faciəni, yoxluğu xəbər verir. Azərbaycan xalq musiqisinin ən kövrək, dərin kədər və ayrılıq hissi ilə yoğrulmuş nəğmələrindən biridir. Mahnı, Sara adlı bir qızın təbii fəlakət nəticəsində həyatını itirməsi ilə bağlıdır. Bu mahnı sadəcə bir insanın yoxluğu yox, bir ömürlük itkinin, ümidsizliyin və qəfil ayrılığın simvoludur.

Gəl, inad etmə

“Gəl, inad etmə” təsnifi, Şur muğam ladı üzərində qurulmuş, küskün bir sevgilinin peşmanlıqla dolu səmimi çağırışını və sevgiyə dönüş arzusunu ifadə edən duyğusal bir əsərdir.

Bu nəğmələrin sayı çoxdur – hər bölgənin, hər dövrün, hər hissin öz səsi, öz mahnısı var. Hər misrasında, hər notunda nəsildən-nəslə ötürülən sevgi, kədər, sevinc, ümid və yanğı var. Bəlkə də ona görə xalq mahnıları bu qədər doğmadır – çünki biz o mahnılarda özümüzü tapırıq: kim olduğumuzu, haradan gəldiyimizi və hara getdiyimizi.

Onları qorumaq, yaşatmaq, gələcək nəsillərə ötürmək bir zövq deyil – bir məsuliyyətdir. Çünki bu nəğmələr bizim ruhumuzun səsidir. Bu səs isə heç vaxt susmamalıdır…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Məsum Cabbarpurdur.

Məsum Cabbarpur

Təbriz

SƏN

Sən sonsuzluğumun ilk ilişkisi

Əllərimi qanadan budaqların tilişkəsi

Toxunuram sənə, budaq-budaq.

Nəfəs çəkirəm səni yarpaq-yarpaq.

Tamsınıram dodaq-dodaq...

Sən

Əlləri boyalı bir qatil

Ayda boğulan bütün röyalar

Xəyallar

Həyəcanlar...

Sən, var anındakı yoxluq, boşluq

Yoxluq anlarındakı gərəksiz varlıq

Sıxıntı...

Mən gözümün ac qurdu

Mən gözümün tox qurdu

Sən gözlərimin ağı, qarası

Sən gözlərimin heç nəyi...

Sən gözlərə gərəkən

Rəssamların fırçası

Sən,

Gözlərdən uzaq düşüncədən qopan tufan

Sinədə parad marşı çalan darıxmaq,

Döyüntü...

Sən hər gecə yarısı üzümə açılan

Lüks taksilərin qapısı

Sən yaralı bir cənazəni köçürən tabut...

Sən toylarda ikili bir tanqo

Yaslarda göz yaşı.

Sən var ya, sən

Sən mənim ilkim, sonum.

Sən mənim ən paradokslu düşüncəmsən.

Gözlərimə tərsə bax

Şəkilin düzdən düzgün qalacaq

Gözlərimdə,

Beynimdə,

Ürəyimdə...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (15.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

Brayan Treysi: «Maksimuma çatmaq»

Bu kitab insanlara bütün gizli istedadlarını üzə çıxarmağa, bütün güclü tərəflərini inkişaf etdirməyə kömək edir, bunlar da uğur qazanmaq üçün vacib şərtlərdəndir.

Müəllifin təqdim etdiyi prinsiplər müsbət nəticə göstərilməsi üçün özünü çox gözlətmir. Oxucu kitabdan həyatın bütün sferalarında – şəxsi həyatda, karyerada, maliyyə və sağlamlıq baxımından uğur qazanmağın yollarını öyrənir.

«Maksimuma çatmaq üçün öz həyatınızı tam nəzarətə atmalısınız», - deyir Brayan Treysi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalını “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində sıra gənc nasirlərindir. Bu gün sizlərə Aysel Şıxlının ”Sonsuzadək gülümsəyən uşaq” hekayəsini təqdim edirik.

Aysel ŞIXLI

SONSUZADƏK GÜLÜMSƏYƏN UŞAQ

Tez boya-başa çatmaq arzusunda olan uşaq böyük həyata qədəm basanda yenidən geri – uşaqlığına qayıtmaq istəyir. Bəs uşaqlıq nədir? Qayğılardan xəbərsiz, sevgi və şəfqətlə qurulmuş balaca dünyada yerdən qalxmağa kömək edəcək böyük əllərin olduğu yerdir. Axı hər zaman qanamış dizini üfürərək hər şeyin yaxşı olacağını deyən birinə ehtiyac var...

Qızmar günəş şəfəqlərini ətrafa çiləyirdi. Otelin girişində dayanmış qara eynəkli qadın iri hörmə papağı ilə özünü yelləyirdi. O, saata baxıb ərinə narazılıq elədi:

09:50. Hələ on dəqiqə var. İstidən öləcəyik!

Bu zaman uzaqdan sarı avtobus göründü, otelin darvazasına çatmamış dayandı. İçəridən düşən cavan oğlan: “Şirincə turu”, – deyib əlini havada yellədi. Kişi cəld avtobusa tərəf qaçdı:

– Gördün? Vaxtından tez gəldi.

– Hə, nə olsun? Hələ yarım saat hamının yığışmağını gözləyəcəklər.

Ana papağını başına keçirib yolun kənarında qumla oynayan beş yaşlı oğlunu səslədi. Ata qapının ağzında dayanaraq onlara cəld olmalarını işarə edirdi. Hamıdan birinci içəri keçən balaca İsa: “Mən pəncərənin yanında oturacağam!” – deyərək özünə yer seçdi. İçəri isti və boğanaq idi. Sürücü kondisionerin mühərrik işə düşdükdən sonra işləyəcəyini deyib çölə çıxdı...

İsa pəncərənin qırağında oturub əsnəyirdi. Uşağın gözləri hey yumulurdu, o, yatmamaq üçün başını silkələyirdi. Yanında əyləşmiş anası pəncərənin pərdəsini çəkərək içəri vuran günəş şüalarının qabağını aldı.  İsa: “Yox, yox! Mən çölə baxıram”, – deyib pərdəni təzədən açdı.

Avtobus yavaş-yavaş dolmağa başlayırdı. Hərdən bələdçi başını içəri salıb adamları nəzərdən keçirir, dəftərində qeydlər aparırdı. İnsanlar çoxaldıqca İsanın yuxusu qaçdı. O, ayaqlarını yelləyə-yelləyə pəncərənin şüşəsindən maraqla ətrafa baxırdı...

Uzaqdan onlara tərəf gələn orta yaşlı hündürboy kişi uşağın diqqətini çəkdi. O, gülümsəyirdi. Yöndəmsiz addımlarla avtobusa yaxınlaşır, arabir əllərini bir-birinə çırpıb gülürdü. Geyindiyi qısa şort nazik ayaqlarını ortaya çıxarmışdı. Bəyaz dərisində çəhrayı səpkilər var idi. Xırda çiyinləri və arıq qolları günəşdən yanmışdı. Sarıya çalan saçları gün papağının altından çıxırdı. Kişi hərdən müvazinətini itirirdi, bu zaman arxasında dayanmış qadın qolundan tutaraq ona kömək edir, yıxılmağa qoymurdu.

Kişi avtobusa çatanda dayandı, arxaya çevrilib ardınca gələn qadına baxdı və yalnız onun işarəsindən sonra pilləkənə ayaq basdı. Qalxmaq istəyən zaman yenə müvazinətini itirdi, yıxılacağından qorxub geri addım atdı. Qadın onun qoluna girərək bir daha cəhd etməsini istədi. Bir-iki uğursuz həmlədən sonra hadisəyə biganə qala bilməyən bələdçi də kişiyə köməyə gəldi.

Nəhayət, içəri girən kişi oturanlara bir-bir nəzər saldı. Bir anda gözləri sevincdən parıldadı və həyəcanlanmış uşaq kimi əl çaldı. Yanındakı qadın arxada yanaşı iki oturacağın boş olduğunu görüb oraya üz tutdu. Kişi də onun ardınca getdi. O, gülümsəyərək yanından keçdiyi adamlara əl edirdi. Bəziləri onun salamını alır, bəziləri özünü görməzliyə vururdu.

İsa bu qəribə kişi ilə göz-gözə gəldi. Utanıb tez üzünü yana çevirdi, ancaq marağına güc gələ bilməyib yenidən ona baxdı. Kişi hələ də gülümsəyirdi. İsa da güldü.

Kişi sevincək pəncərənin yanında ona göstərilən oturacağa əyləşdi. İsa anasına qısılıb pəncərədən maraqla baxan kişini gizlincə seyr edirdi...

Angelman sindromu təxminən 15.000  körpədən birində rast gəlinir. Bu sindromla doğulmuş uşaqların zəka geriliyi, nitq qüsurları və tarazlıq problemləri olur. Angelman sindromlu insanlar həyata göz açdıqları gündən bitməyəcək uşaqlıq yaşayır və böyüklərin dünyasında həyatda qalmağa çalışırlar.

Avtobus Şirincə kəndinin girişində dayandı. Adamlar düşüb bələdçinin başına toplaşdılar. O, kəndi gəzmək üçün iki saatlıq sərbəst vaxtın olduğunu dedikdən sonra alış-veriş üçün də bir neçə dükan məsləhət gördü. Hövsələsi daralan İsa atasının şalvarını dartışdırırdı. Bu zaman gözü yenə orta yaşlı kişiyə sataşdı. O, çətin qalxdığı pilləkənləri indi də enməyə çalışırdı. Görünür, yanındakı qadın insanları yubatmamaq üçün hər kəsin avtobusdan çıxmağını gözləmişdi. Onlar bələdçiyə yaxınlaşanda artıq hamı dağılışırdı. Üzündən gülüş əskik olmayan bu kişi İsaya maraqlı gəlirdi. Uşaq barmağını ona tuşlayıb atasına baxdı:

– Ata, o niyə belədir?

– İnsanları barmaqla göstərmək olmaz, ayıbdır! – Ata İsanın əlini aşağı salıb gözlərini ağartdı. – Gedək ananı tapaq, iki daşın arasında yoxa çıxdı. Allah bilir, hansı dükana girib.

İsa daha heç nə soruşmadı. Onlar dükanlara tərəf getdilər...

Şirincə gəzintisi bitəndən sonra dəstə avtobusa doluşdu. Bələdçi əlindəki siyahını açıb bir-bir adları çəkməyə başladı:

– Rüstəm, Nilufər!

– Burada!

– Həsən, Gültəkin, İsa!

– Burada!

– Səkinə, Seymur!

Adını eşidən kişi cəld yerindən qalxıb sevincək özünü işarə etməyə başladı. Yanındakı qadın onu yerinə əyləşdirib: Burada! – dedi. Avtobusdan pıçıltılı səslər eşidildi. İsanın anası da yerində deyinirdi:

– Xəstə adamla belə yerə gəlməzlər. – Ana başını buladı.

İsa təəccüblə anasına, sonra “xəstə”yə baxdı. Kişi deyilənlərdən xəbərsiz gülümsəyirdi... 

Angelman sindromlu insanlar daima gülümsəyirlər. Buna “Xoşbəxt kukla” sindromu da deyilir. Çünki onlar hər zaman həyat dolu və həyəcanlı görünürlər. Angelman sindromlu insanlar uzun və aktiv həyat sürə bilərlər. Bunun üçün sevgiyə və dəstəyə, cəmiyyət tərəfindən qəbul olunmağa ehtiyacları var...

Avtobus səfalı yerlərdən keçərək, nəhayət, ünvana çatdı. Günorta olduğu üçün havanın istiliyi artmışdı. Dəstə vaxt itirmədən kafeyə tərəf getdi. Həyət olduqca gözəl idi: iri palmaların arasından çiçək kolları görünürdü, düz mərkəzdə iri, mərmər fəvvarə tikilmişdi.

Fəvvarədən şırıltı ilə axan suyu görən kişi sevincək qışqırdı, tələsik yöndəmsiz addımlarla o tərəfə getməyə başladı. O, əllərini yuxarı qaldırıb bir-birinə çırpırdı. Danışa bilmirdi, qırıq səslərlə sevincini ifadə etməyə çalışırdı. Dəstədə təlaş yarandı. Bəziləri uşaqlarını yanlarına çəkdilər. İsa da təntiyib anasına qısıldı. Qadın isə heç kimə fikir vermədən kişinin arxasınca getdi və onun əlini tutdu.

Qonaqlar üçün xüsusi hazırlanmış uzun masanın üstünə beqonvillər düzülmüşdü. Hər kəs özünə yer seçib oturandan sonra süfrəyə su və çörək qoyuldu. 

Bir az keçmişdi ki, su ilə oynamaqdan əl çəkmiş kişi qadınla birlikdə zala daxil oldu və ortadakı boş stullardan birində əyləşdi. Bu zaman kişinin sağ tərəfindəki ailə narahat olub ayağa qalxdı və başqa, ondan daha uzaq yerə keçdi. Qadın buna əhəmiyyət vermədi. Kişi də heç nə anlamayaraq gülümsəyirdi.

Onlarla üzbəüz oturmuş ana ərinə göz-qaş elədi:

– Bəlkə, biz də yerimizi dəyişək? İsa qorxar...

Ərinin etirazından sonra ana susdu.

Masaya yeməklər gəldi. İsa xörəklə dolu qabına baxıb ağız-burun əydi:

– Bu kartoflar çox yekədi. Mən belə yemirəm.

Ana cəld çəngəli ilə kartofları əzməyə başladı, İsa narazı sifətlə stula söykənmişdi. Bu zaman gözü üzbəüzdəki kişiyə sataşdı. Arıq kişi də stula söykənib qadının onun kartoflarını əzməyini gözləyirdi.  Onların baxışları toqquşdu. Kişi gülümsəyib ona dil çıxardı. Bunu gözləməyən İsa duruxdu. Kişi ikinci dəfə yenə dilini çıxaranda uşaq da ona qoşuldu. Onlar gülüşdülər...

Angelman sindromlu insanlar su ilə oynamağı çox sevirlər. Onlar tez-tez dilini çıxarır, əllərini bir-birinə çırpırlar. Yeməyi çeynəməkdə və udmaqda çətinlik çəkirlər. Onları uşaq kimi görmək və sevmək lazımdır...

Nahardan sonra istirahət saatı elan edildi. Bəziləri sərin kafedə dincəlməyi, bəziləri isə ətrafı gəzməyi seçdi. Yerlərində dura bilməyən uşaqlar həyətə axışaraq fəvvarənin qırağında oynayırdılar. İsa da onların arasında idi, balaca maşın oyuncağını fəvvarənin kənarında ora-bura sürürdü. Ondan bir az aralıda yerə çöməlmiş kişi əllərini suda şappıldadırdı. Hərdənbir ətrafında qaçışan uşaqlara tərəf gedir, onlara nəsə deməyə çalışırdı. Bu zaman kişidən ehtiyat edən valideynlər övladlarını səsləyir, ona çox yaxın getməməyi tapşırırdılar...

Kişi İsaya və maşın oyuncağa maraqla baxırdı. İsa onu diqqətlə izləyən kişiyə gülümsədi. Kiminsə ona maraq göstərdiyini görən kişinin gözləri parıldadı. İsa bir az götür-qoy edəndən sonra fəvvarənin qırağı ilə ona tərəf getməyə başladı. Az sonra onlar kəsişdilər. Uşaq sarı maşını kişiyə uzatdı:

– Sənin adın Seymurdu, hə?

Həyəcanlı kişi əllərini qaldıraraq sevinc hərəkətləri göstərdi, daha sonra maşını götürüb suyun içinə saldı və oynamağa başladı.

Ana bir kənarda oturub onlara tamaşa edirdi. Kişinin sərt və yöndəmsiz əl hərəkətlərindən narahat oldu, qalxıb fəvvarəyə tərəf getmək istəyəndə səs eşitdi:

Narahat olmayın, Seymur ziyansızdır. Elə bilin ki, o da bir uşaqdır. – Qadın anadan bir az aralıda oturmuşdu.

– Aydındır... Çox sağ olun, yanlış anlamayın...

– Mən öyrəşmişəm. ­– Qadın gülümsədi.

Sakitlik oldu. Bir az keçəndən sonra ana dilləndi:

– Yəqin, siz baxıcısınız.

– Yox, bacısıyam. Seymur mənim böyük qardaşımdır. – Qadın yenə gülümsədi. – Valideynlərimiz rəhmətə gedəndən sonra bircə əzizi mən qalmışam.

– Ah, yəqin sizə çox çətindir.

Ən çətini insanlar tərəfindən qəbul olunmaqdır. Çox adam onu ancaq “xəstə” kimi görür,  yanından qaçırlar. Ancaq tanısalar, çox sevərlər. O qədər təmiz ürəyi var ki...

– Əminəm, elədir... – Ana nəzakət xatirinə gülümsədi. – Yəqin, qardaşınıza da çətindir. Sağlam adamlardan çox seçilir, geri qalır. Sizcə özü kimilərin arasında ona daha rahat olmazmı?

– Əksinə, onları cəmiyyətdən ayırmaq, fərqli olduqlarına görə haqlarını əllərindən almaq düzgün deyil. Seymur belə də rahatdır. – Qadın yavaşca əlavə elədi. – Narahat olan “sağlam” dediklərinizdir...

– Haqlısınız... – Ana utandı. – Allah köməyiniz olsun!

– Amin! – Qadın köks ötürdü. – Bircə qorxum var, məndən sonra kim onun qeydinə qalacaq, kim onu sevəcək?

Qəflətən tappıltı eşidildi. Ayağı nəyəsə ilişmiş kişi üzüqoylu yerə yıxılmışdı. Əlindəki sarı maşının bir təkəri qoparaq kənara dığırlanmışdı. Kişi pərt halda başını qaldırdı. Həyətə sakitlik çökmüşdü, hamı nəfəsini çəkib ona baxırdı.

Qadın cəld kişinin yanına qaçaraq yerdən qalxmağına kömək etdi və fəvvarənin qırağında oturtdu. Kişinin gözləri dolmağa başladı, qanamış dizini görəndə isə özünü saxlaya bilməyib ağladı. Qadın ona ürək-dirək verərək yarasını silir, üfürürdü.  Ancaq kişi heç cür sakitləşmir, əli ilə üzünü qapayıb ağlayırdı. Yıxıldığını hamı görmüşdü, pərtliyini ancaq göz yaşları ilə ifadə edə bilirdi, hıçqırtısı həyəti bürümüşdü.

Kənarda donub qalmış İsa ağlayan kişidən gözünü çəkib ətrafa baxdı. Fəvvarənin qırağına toplaşmış insanların üzlərində qəribə ifadə var idi: bəziləri qəmgin, bəziləri narazı, bəziləri isə ürkək baxışlarla kişini süzür, ancaq yanına yaxınlaşmırdılar. İsanın başı gicəlləndi, dodağı əsməyə başladı və qəflətən özünü yerə çırpıb bərk səslə ağladı. Baxışlar bir anda kişidən uşağa yönəldi. Kişi də ağlamağını kəsərək nəm gözlərini iri açıb uşağa baxdı. Qaçıb gəlmiş ana oğlunu yerdən qaldıraraq üstünü çırpdı. İsanın dizi azca qanamışdı...

...İnsanlar dağılışmışdılar. Kişi artıq ağlamırdı, oturub sakitcə burnunu çəkirdi. O, valideynləri ilə birlikdə fəvvarədən uzaqlaşan İsanın arxasınca baxanda gülümsədi...

Angelman sindromlu insanlar ətrafa ancaq sevgi və nur saçır. Onların valideynlərinin payına sonsuz gülüşlər və işıq düşür...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.04.2025)