Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

27 yanvar

Bu günə təsadüf edən əsas əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

Beynəlxalq Xolokost Qurbanlarının xatirəsi günü

İnternational Holokaust Remembrance Day. 1933-1945-ci illərdə baş vermiş və Xolokost adı almış, bütün yəhudilərin üçdə birinin məhvinə səbəb olmuş antiinsan aksiyasına rəvac vermiş faşizm daha mövcud deyil, amma millətçilik, irqçilik meyilləri yenə də var. Və nə qədər ki, insanlar milli mənsubiyyətlərinə görə məhv edilirlər, Xolokost daim gündəmdə olmalıdır, insanlığa qənim kəsilənlərin ən böyük ittihamı kimi ona daim müraciət edilməlidir.

Tarixdə soyqırımları çox olub, amma yəhudi xalqına qarşı olan soyqırımı masştabında başqa birisi olmayıb.

Bu günü Xolokost Qurbanlarının xatirəsi günü kimi qeyd etmək barədə qərarı BMT-nin Baş Assambleyası 2005-ci ildə verib. Niyə bəs 27 yanvar? 1945-ci ildə Sovet qoşunları Osvensim həbs düşərgəsinə daxil olub oradakı yəhudi hərbi əsirləri azad ediblər, tarix buradan götürülüb.

Belə bir günü təqvimə salmaqla məqsəd təbliğat və təşviqat mexanizmini bütün gücü ilə işə salmaq, millətçi meyilləri dayandırmaq, faşizmin kökünü kəsməkdir. Hazırkı və gələcək nəsillər heç vaxt Xolokost dəhşətlərini unutmamalı, ondan lazımi nəticələr çıxarmalıdırlar.

Bu gün hər bir azərbaycanlı yəhudi xalqına başsağlığı verir, ölənlərin ruhları üçün dualar edir.

Rusların Hərbi Rəşadət günü

Hazırda Ukraynaya müdaxilə məsələsi bütün dünyanın diqqət mərkəzindədir. Bu və ya digər məsələlərə görə Rusiyanın hərb siyasəti aktualdır, bu mövzuda istənilən gəlişmə maraq dairəsindədir.

Bu gün Rusiyanın Hərbi Rəşadət günüdür. Bu günün tarixi 1944-cü ilin 27 yanvarına gedib çıxır. Leninqradın blokada mühasirəsindən çıxdığı günə.

Almanlar nasional-sosializmi pisləyəcəklər

Bu günü Böyük Britaniya ayrıca xolokost qurbanlarını yad edəcək bir gün kimi təqvimə salıb. İtaliyada faşizm və nasizm qurbanlarının xatirə günü qeyd ediləcək.  Təbii ki, Almaniya özü də əsas baiskar kimi beynəlxalq təqvimə gün saldığından neytral qala bilməz, bu gün Almaniyada Nasional-sosializm qurbanlarının xatirə günü qeyd ediləcək.

Gürcülərdə bu gün Gürcüləri maarifləndirənmüqəddəs apostol Nina günüdür, türkmənlərdə Vətənin müdafiəçisi günüdür, Serbiyada və Bosniyada müqəddəs Savva günüdür (bu günün bir adı da Məktəb günüdür). Monakoda ölkənin nimayədarı Devoutun günüdür. Amerikada isə Milli şokolad keksi günüdür.

Televizorun dünyaya gəlişi və Leninin mumiyası

2000-ci ilin bu günündə Misirdə qadına boşanmaq hüququ verilib. 1997-ci ildə Aslan Masxadov Çeçenistanın prezidenti seçilib. 1973-cü ildə Parisdə Vyetnam müharibəsinin sonunu gətirən sülh müqaviləsi imzalanmışdır.  1967-ci ildə ABŞ-ın Aya səfər edəcək “Apollon” kosmik gəmisi məşq zamanı yanıb, bütün ekipaj həlak olub.

1926-cı ildə Londonda şotlandiyalı ixtiraçı Con Beyrd televiziya görüntülərini qəbul edib nümayiş etdirən qurğunu – televizoru ilk dəfə nümayiş etdirərək tarixdə yeni bir eranın başlanğıcını qoyub. 1924-cü ildə Moskvada, xüsusi Mavzoleydə Vladimir Leninin cəsədini balzamlaşdırıb nümayişə qoyublar.

1918-ci ildə ABŞ kinoteatrlarının ekranlarına baş rolda Elmo Linkoln çəkilən “Tarzan – meymun qəbiləsindən” filmi çıxıb. 1880-ci ildə Tomas Edisson elektrik lampasını patentləşdirib. 1860-cı ildə Taras Şevçenkonun “Kobzar” külliyyatı çap olunub.

Kimlər gəldi, kimlər getdi

1944-cü ildə ingilis musiqiçisi, məşhur Pink Floyd qrupunun üzvü Nik Meyson, 1924-cü ildə Şimali Kiprin ilk prezidenti Rauf Denktaş, 1839-cu ildə Ukrayna himninin sözlərini yazmış folklorçu Pavel Çubinskiy, 1832-ci ildə “Alisa möcüzələr ölkəsində” romanını yazmış ingilis riyaziyyatçısı Lyuis Keroll, 1826-cı ildə rus yazışısı Mixail Sattıkov-Şedrin adanad olublar. Bunu isə xüsusi qeyd etməyə dəyər: 1756-cı ildə dünyaşöhrətli Avstriya bəstəkarı “Don Juan”, “Fiqaronun toyu” kimi 20 ölməz operalarla, 50 simfoniya ilə dünya incəsənətinin qızıl fondunu yaratmış Volfqanq Amadey Motsart dünyaya gəlib.

2008-ci ildə İndoneziyanın ən böyük dövlət xadimi Suxarto, 1983-cü ildə fransız kinoaktyoru Lui de Fyunes, 1732-ci ildə fortepianonu kəşf etmiş italyan ustası Bartolomeo di Françesko dünyadan gediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.01.2025)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Vaqif Şadlinski deyirdi: “Mənim uşaqlıqdan bir əqidəm var. Mən heç vaxt heç kəsin qarşısında sınmamışam. Özümdən qat-qat güclü adamlarla vuruşmuşam, amma sınmamışam. Dünyanın çox çaxnaşmalı dövründə anadan olmuşam. Yaşa dolduqca bu, belə də davam edib. 1940-cı ilin yanvar ayında Qərbi Azərbaycan adlanan məkanın Vedi rayonunun Böyük Vedi kəndində anadan olmuşam. Ziyalı ailəsində doğulmuşam. Dərinlərə baxsaq, xan nəslindənik. Bir gün yadıma gəlir ki, atam gəldi. O, Vedi rayonunun mərkəzi məktəbinin direktoru idi. Atam anama dedi ki, yığışın... Bizi köçürdürlər...

Və 10 gün sonra evə bir Vartan gətirdilər ki, burada qalacaq. Biz də bir otağımızı ona verdik. Bir qərar qəbul edildi ki, 1948–51-ci illərdə haradasa 100 min əhali köçürülsün. Bu köçün ilk mərhələsinə biz düşdük. Ailədə 7 uşaq idik. Baxmayaraq ki, anam savadsız qadın idi, amma savadsız qadın 7 uşağı savadlı etdi."

Vaqif müəllim 1963-cü ildə Nəriman Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutunun stomatologiya fakültəsinə daxil olub. 

O, bir çox vəzifələrdə çalışıb. 69 ildir ki, əmək fəaliyyətindədir.

V. B. Şadlinski 1964-cü ildə ADTİ-nin 3 saylı tələbə yataqxanası üzrə tələbə şurasının sədri, 1965-ci ildə fakültə tələbə həmkarlar şurasının sədri, 1966-cı ildə isə İnstitut Tələbə Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri vəzifəsində çalışmışdır.

V. B. Şadlinski 1967-ci ildə institut partiya komitəsi bürosunun və Respublika Tibb İşçiləri Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin üzvü, həmçinin Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqı İşçilərinin X qurultayına nümayəndə seçilmişdir. İctimai fəaliyyəti elmə və təhsilə olan hədsiz sevgi ilə üzvi surətdə birləşdirən V. B. Şadlinski 1970-ci ildən Azərbaycan Tibb Universitetinin İnsan anatomiyası kafedrasında çalışmağa başlamış, Vətənə və xalqa nümunəvi xidməti ilə bu tədris ocağında professor və kafedra müdiri vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. O, 1988–1991-ci illərdə I müalicə-profilaktika fakültəsinin dekan müavini, 1992–1994-cü illərdə ATU-nun Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri, 1994–1995-ci illərdə ATU-nun Ümumi işlər üzrə prorektoru, 1996–2001-ci illərdə Tədris işləri üzrə prorektoru vəzifələrində uğurla fəaliyyət göstərmişdir. V. B. Şadlinski ATU-nun Böyük Elmi Şurasının üzvü, eləcə də yaradıcısı olduğu Azərbaycan "Anatom, Histoloq və Embrioloqlar Elmi Cəmiyyəti" İctimai Birliyinin sədridir.

V. B. Şadlinski ölkəmizdə dərc olunan bir sıra nüfuzlu və beynəlxalq aləmdə tanınmış elmi jurnalların – o cümlədən Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin "Azərbaycan Tibb Jurnalı", Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin "Təhsil" jurnalı, Azərbaycan Tibb Universitetinin "Sağlamlıq" jurnalının Redaksiya Şurasının üzvüdür. V. B. Şadlinski 600-dən artıq elmi əsərin, o cümlədən 18 monoqrafiyanın, 46 dərsliyin, 23 tədris-metodik vəsaitin, "İnsan anatomiyası üzrə Atlas"-ın, Azərbaycan, rus, ingilis və latın dillərində "Anatomik terminologiya"-nın müəllifidir.

Hal-hazırda isə tibb elmləri doktoru, Rusiya Tibb Elmləri Akademiyasının və Türk Dünyası Araşdırmaları Uluslararası Elmlər Akademiyasının akademiki, professor. ATU-da İnsan anatomiyası kafedrasının müdiridir.

24 yanvar 2025-ci ildə Azərbaycan Tibb Universitetində Vaqif Bilas oğlu Şadlinskinin 85 illik yubileyi münasibətilə elmi-praktik konfrans keçirildi. Tədbirdə professor V. Şadlinskinin ömür yoluna və əmək fəaliyyətinə həsr olunmuş "Son məqsəd həqiqətdir" adlı sənədli film nümayiş etdirildi. Filmdə yubilyarın 85 il əvvəl dünyaya göz açdığı həyat yoluna işıq salınıb.

Vaqif Bilas oğlu Şadlinskinin  85 illik yubileyində göstərilən ehtiram və nümayiş etdirilən sənədli film də onun ömür yolunun, elmi nailiyyətlərinin və vətənpərvərliyinin qiymətləndirilməsi üçün əhəmiyyətli bir hadisədir. Onun kimi insanların elmi irsi gələcək nəsillər üçün əvəzsiz bir xəzinədir. 

Əlavə etmək lazımdır ki, vətənpərvərlik, el-obaya, doğma irsə bağlılıq akademik V. Şadlinskinin bütün fəaliyyətinin hər dövrdə qayəsini, strateji xəttini təşkil edir. Hər bir mühazirəni və təcrübə məşğələsini tutarlı dəlillərlə, konkret faktlarla klinika ilə nəzəriyyənin inteqrativ nümunəsinə çevirmək, hər mövzu üzrə bir deyil, bir neçə bilavasitə mövzunu işıqlandıran hadisələr, elmi arqumentlər nümayiş etdirmək – Vaqif müəllimin fitri istedadının nəticəsidir.

Vaqif müəllimə uzun ömür arzu edirəm. 100 yaşı onun üçün cavanlıq yaşıdır. 150 yaş və dahasını arzulayıram!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk və dünya tarixində dərin iz buraxmış hökmdarlardan biri, böyük dövlət qurucusu və sərkərdə Çingiz Xandır. Onun adı yalnız türk xalqları arasında deyil, bütün dünya tarixində bir dönüş nöqtəsi kimi qəbul edilir. Çingiz Xan sarsılmaz iradəsi, mükəmməl strateji düşüncəsi və böyük idarəetmə bacarığı ilə tarixə damğasını vurmuşdur.

Çingiz xanın uşaqlığı və yüksəlişi

 Çingiz Xan doğulanda “Timuçin” (“Təmuçin”) adı ilə tanınırdı. 1162-ci ildə Onon çayı yaxınlığında bir türk-monqol ailəsində dünyaya gəlmişdir. Həyatının erkən çağlarından çətinliklərlə üzləşmiş, atasının öldürülməsindən sonra ailəsi ilə birlikdə tənhalığa məhkum olmuşdur. Bu çətinliklər onu daha güclü və inadkar etmiş, liderlik qabiliyyətlərini inkişaf etdirməsinə səbəb olmuşdur.

Dövlət quruculuğu

Timuçin müxtəlif tayfaları bir araya gətirərək 1206-cı ildə böyük bir dövlət qurdu və “Çingiz Xan” titulunu aldı. Bu, “Dünyanın hökmdarı” mənasını verirdi. Onun rəhbərliyi altında Monqol-Türk İmperiyası qısa müddətdə Asiyanın böyük bir hissəsini, daha sonra Avropanın bəzi bölgələrini əhatə edən geniş bir əraziyə çevrildi. Çingiz Xan sadəcə torpaq fəth etməkdə deyil, o torpaqlarda güclü bir idarəetmə qurmaqda da misilsiz idi. O, sərt qanunlar hazırladı və “Yasaq” adlı hüquq sistemi ilə ərazilərində sabitliyi təmin etdi.

Hərbi dahi və strateq

Çingiz Xanın hərbi bacarığı onun ən güclü tərəflərindən biri idi. O, sürətli və çevik ordular quraraq düşmənlərini çaşqın vəziyyətdə qoyurdu. Onun ordusundakı dissiplin və strategiya dövrünün digər hökmdarlarının heç birində görülməmişdi. Ən çətin şəraitlərdə belə, Çingiz Xan ətrafındakı döyüşçülərə ruh yüksəkliyi verir, onlara qalib gəlmək üçün yol göstərirdi.

Mədəniyyət və idarəetmə

 Fəth etdiyi ərazilərdə Çingiz Xan yalnız dağıntı yaratmaqla kifayətlənməmiş, mədəniyyətlər arasında əlaqələr qurmuşdur. Ticarət yollarını, xüsusilə İpək Yolunu qorumuş və yenidən canlandırmışdır. Onun dövründə mədəniyyətlər arasında bilik mübadiləsi daha da artmışdır. İdarəetmə sistemində dini dözümlülük prinsipinə böyük əhəmiyyət verilirdi. Fərqli dinlərin nümayəndələri onun dövründə azad şəkildə öz inanclarını ifadə edə bilirdilər.

Mirası və əsiri

 Çingiz Xan yalnız fəth etdiyi torpaqların ölçüsü ilə deyil, yaratdığı dövlət sistemi ilə də tarixdə iz buraxmışdır. Onun qurduğu imperiya təkcə ərazi deyil, həm də idarəetmə prinsipləri baxımından uzun müddət dayanıqlı qalmışdır. Çingiz Xanın ölümündən sonra imperiya dörd əsas xanlığa bölünsə də, onun mirası uzun illər boyunca qorunmuşdur.

 Türk tarixində Çingiz Xan böyük bir dövlət xadimi və sərkərdə kimi xatırlanır. Onun qurduğu imperiya türk-monqol mədəniyyətlərinin birləşməsinə, ticarət yollarının inkişafına və mədəni əlaqələrin artmasına böyük təsir göstərmişdir. Həyatı boyu yaşadığı çətinliklərdən, qazandığı zəfərlərdən və yaratdığı mirasdan öyrəniləsi çox şey var.

Çingiz Xan türk dünyasının böyüklüyünü və gücünü dünya miqyasında nümayiş etdirən hökmdar olaraq hər zaman xatırlanacaqdır. Onun adı əbədiyyətə qədər yaşayacaq, irsi isə tarix səhifələrində əbədi qalacaq.

“Çingiz Xan və inamın gücü”

 Bir gün Çingiz Xan öz ordusunu geniş çöllərdən keçirirdi. Qazandığı qələbələrin sayı-hesabı yox idi, amma o, heç vaxt qələbəyə arxayın olub ehtiyatı əldən verməzdi. Bir axşam ordu qısa bir fasilə üçün dayanmışdı. Çadırlar qurulmuş, döyüşçülər atəş ətrafında yığılmışdılar. Çingiz Xan təkbaşına öz çadırında oturub düşüncələrə dalmışdı. Qəribə bir hiss onu narahat edirdi – sanki bir şey əskik idi.

Səhər çağı Çingiz Xan öz yaxın məsləhətçilərini yanına çağırdı. O dedi:

— Bizim qələbələrimiz çoxdur, amma mən qorxuram ki, bu zəfərlər bizi arxayınlaşdırıb zəiflətsin. İnanclarımızı və gücümüzü yoxlamaq üçün bir imtahan keçirəcəyəm.

O, sadiq döyüşçülərindən birini çağırdı və ona belə bir tapşırıq verdi:

— Gecə olunca bu çölün o biri tərəfindəki dağa tırman və ordakı müqəddəs mağaradan bir ovuc torpaq gətir. Amma bunu təkbaşına etməlisən.

 Döyüşçü baş əyib yola çıxdı. Gecənin zülməti, çölün sərt küləyi və dağın çətin yolları onu gözləyirdi. Mağaraya çatmaq asan deyildi. Döyüşçü irəlilədikcə yol daha da çətinləşirdi. Amma o, Çingiz Xanın əmrinə olan inamını itirmədi. Hər dəfə dayanmaq istəyəndə öz-özünə deyirdi:

— Mənim hökmdarım məni bu yola göndərdisə, onun bir səbəbi var.

 Nəhayət, döyüşçü mağaraya çatdı. Oradan bir ovuc torpaq götürdü və gecə boyunca geri döndü. Səhər çağı o, Çingiz Xanın qarşısında dayanıb torpağı təqdim etdi. Çingiz Xan döyüşçünün üzündəki yorğunluğu və çətinliyə baxmayaraq işini yerinə yetirməsinin qürurunu hiss etdi.

O dedi:

— Bu bir ovuc torpaq bizim zəfərlərimizdən daha qiymətlidir. Çünki o, inamın gücünü göstərir. Sənin yol boyunca qarşılaşdığın hər çətinlik bizim dövlətimizin qarşısına çıxacaq maneələrdir. Amma bu maneələr yalnız inam və sədaqətlə aşılır. Bizim gücümüz qılınclarımızın itilində deyil, qəlblərimizdəki inamda və birliyimizdədir.

Bu rəvayət Çingiz Xanın yalnız bir sərkərdə deyil, həm də böyük bir lider olduğunu göstərir. O, təkcə torpaqları fəth etmirdi, həm də öz ətrafındakı insanlara inamı, sədaqəti və birlik ruhunu aşılamağı bacarırdı. Bu, onun imperiyasını uzun müddət möhkəm saxlayan sirrlərdən biri idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

24 yanvar 2025-ci il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyində "Demo Day" tədbiri təşkil olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portallna Agentlildən verilən məlumata görə, “İnnovasiyalar Mərkəzi”nin “Gələcək üçün bacarıqlar” layihəsi çərçivəsində baş tutan tədbir Türkiyənin “Bilişim Vadisi” ilə birgə reallaşdırılan 6 aylıq inkubasiya proqramının yekunlarına, eləcə də illik hesabatın təqdimatına həsr olunub.

Tədbirdə Dövlət Agentliyinin sədri Ülvi Mehdiyev, elm və təhsil nazirinin müavini İdris İsayev, Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyinin İdarə Heyətinin sədri Orxan Məmmədov, BP-nin Xəzər bölgəsində Xarici əlaqələr və kommunikasiya üzrə vitse-prezidenti Bəxtiyar Aslanbəyli, “Bilişim Vadisi”nin direktoru Erkam Tüzgen, ölkəmizdəki ali təhsil müəssisələrinin rektorları iştirak ediblər.

Öncə rəsmilər startap komandalarının layihələrinin təqdim olunduğu stendlərə baxıblar. Ardınca Dövlət Agentliyi ilə layihəyə yeni qoşulan Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti və Naxçıvan Dövlət Universiteti arasında “Universitetlərdə innovasiya mühitinin formalaşdırılması və inkişaf etdirilməsi sahəsində əməkdaşlığa dair” Anlaşma Memorandumu imzalanıb. 

Tədbirdə rəsmilərin çıxışları baş tutub və layihə çərçivəsində həyata keçirilmiş işləri əks etdirən videoçarx nümayiş olunub.

10 startap komandasının layihə təqdimatından sonra münsiflər heyətinin qiymətləndirməsi nəticəsində ən yaxşı 5 layihə “Bilişim Vadisi”nin xüsusi mükafatı ilə təltif olunub.

Türkiyənin “Bilişim Vadisi” ilə birgə həyata keçirilən 6 aylıq inkubasiya proqramına ilkin mərhələdə 47 komanda qeydiyyatdan keçib, onlardan 30-u seçilib və 10 komanda proqramda iştirak hüququ qazanıb. Proqram müddətində türkiyəli mütəxəssislər tərəfindən müxtəlif sahələrdə təlimlər təşkil edilib.

2021-ci ilin aprel ayından həyata keçirilən “Gələcək üçün bacarıqlar” layihəsinin məqsədi innovasiya sahəsində kadr potensialının artırılması, təhsildə innovasiya fəaliyyətinin dəstəklənməsi, innovativ ideyalarını inkişaf etdirmək üçün təhsil prosesində tələbələrə dəstək göstərilməsi və onların ölkəmizin texnoloji inkişafında önəmli rol oynayan ixtira sahəsinə yönləndirilməsidir.

Layihə müddətində 12 ali təhsil müəssisəsi ilə əməkdaşlıq həyata keçirilib, 2 mindən çox tələbə tərəfindən 181 startap ideyası təqdim olunub. Universitetlərdə hazırlanmış 130-dan çox mentorun dəstəyi ilə 98 startap komandası formalaşdırılıb. İnkubasiya proqramlarının yekunu olaraq 19 startap komandası layihələrini təqdim edib və münsiflər heyəti tərəfindən qiymətləndirilmə nəticəsində 3 komanda mükafatlandırılıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Rubrikanı aparır: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

UNUDULMAZ SEVGİ ŞEİRLƏRİNDƏN növbəti təqdim edəcəyim şeir bu yaxınlarda sosial şəbəkədə rastıma çıxan və məni həqiqətən də gözəlliyi, orijinallığı və coşğun lirizmi ilə ovsunlayan “Qorxma, mən səninləyəm” şeiridir. Şeirin müəllifi Sərdar Amindir.

Sən baxan qara daşlar

çırpınar, leylək olar.

Sən baxmasan, leyləklər

bir topa lələk olar.

Tanrım, necə də gözəl deyir.

Xoş mütaliələr! 

Qorxma, mən səninləyəm

Həm də burda, yel atım.

Sən çap yarımçıq qalsın

üç misralıq bayatım...

Bibimin bişirdiyi

şirin ləzgi qoğalı

Gecəmin Ay işığı,

əlimin portağalı.

Sən od-alov qızısan

bir əlcə ürəyində

o sərçə ürəyində

pulemyotların səsi...

Saçlarını oynadır

fərarilik nəğməsi.

Sən böyük sevinclərin,

ən böyük sevinclərin,

gülüşlərin qəmzəsi.

Qayıdan durna səsi.

Şəlaləsən, şəlalə

tanrıdan yerə axan...

Bitməyən su sərgisi…

Sən baxan qara daşlar

çırpınar, leylək olar.

Sən baxmasan, leyləklər

bir topa lələk olar.

Əlini gözünə qoy,

gözünü dik səmaya,

Sən ki müqəddəslərin

saman qoxan ağımtıl

kətan çantalarından,

nar qoxan heybələrdən

doğulmusan dünyaya.

Mən də səni süzürəm,

yaşadığın adanı.

Bu tənhalıq, sakitlik,

Məst eləyir adamı.

Hər gün susub baxıram,

Səmadakı rənglərə

Yerini göstərməkçün

atdığın fişənglərə.

Sən canın, elə baxma

pislik gəlmir əlimdən

Tənha adan gözəldi

mənim miskin gəmimdən.

Sənə əlim toxunsa,

Günəş çıxar bir anlıq

İtər uçan fişənglər

Bitər atəşfəşanlıq.

Nə olar, əl yelləmə

qaranlığında qalaq.

Portağalsan əlimdə

sıxsam, Günəş doğacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə 20-ci əsrin əvvəllərində yazıb yaratmış Tahir Rasizadənin  şeirləri təqdim edilir. 

Günəş doğarkən

Afaqa əlin yendiriyorkən dəli ruzgar

Birdən-birə silkindi fəza, axdı buludlar.

Sıyrıldı qaranlıq gecələrdən,

Qurtuldu səma bilməcələrdən.

Parlarkən üfüqlərdə doğan qırmızı halə,

Yüzlərdə gülümsərdi əməllər bu xəyalə.

Güllər küləklərlə sərazad,

Daldan-dala bülbüllər ötər şad.

Ətrafə fərəh nəşə saçarkən...

...

Dağlar, dərələr, güldü çəmənlər

Birlikdə bahar ömrü içənlər...

Orman dərənin köksünə yaslanmış uyurdu,

Qızğın günəşin nurunu içmiş kibi durdu.

Seyr etdi, gülümsündü uzaqdan,

Çıldırdı könüllər bu maraqdan.

Şairin xülyası

...Uzaqlarda sirr oxudu füsunlu gecə,

İncə bir tül buluddan endi gizlicə.

Qaplayınca qumaşlı bir örtü sahili,

Mavi səndal heyran oldu böylə doğuşa,

Atlas donlu dəniz aldı bizi ağuşa.

Ayın hüsnünü əmərkən sevdalı ada

Bir qətrə su oldu sandal içrə dəniz.

...Şəbnəmli dodaqlar haman başladı sözə.

"Bən bir sevda dənizində tənha yaşar bir inciyəm,

Şairlərin xülyasına ilham saçar əfsunçuyam.

Gecələri bürünərək ayın sirmə tellərinə

Uzadaram əllərimi o məhəbbət ellərinə".

Göyün parlaq çiçəkləri xəyalıma dastan yazar,

Qızğın günəş üfüqlərə yayılınca həmən pozar.

Dolaşaraq sevda coşan könüllərin dənizində

...Ansızın bir fırtınayla sarsıldı oda,

Dışarıda sızlardımı ruzgarın neyi?

Şair, xülya baharından şu xəzan eyi.

01.07.1928

Ona

Gül, sevdiciyim, gülməmizin əsl zamanı,

Təzyin edəlim eşq ilə gəl, biz də bu anı.

Gənclik... buna vabəstə həyatın həyəcanı

Təzyin edəlim eşq ilə gəl, biz də bu anı.

Doğmaqda günəş, əsmədə meh, ötmədə bülbül,

Bin dürlü bəşaşətlə gülümsər bizə hər gül.

Gül, sevdiciyim, nazlı gülüşlərlə sevin, gül,

Təzyin edəlim eşq ilə gəl, biz də bu anı.

Olsun 

İstərəm sevgili dilbər mənə canan olsun,

Qul olum mən ona, ancaq mənə sultan olsun.

Eşidim əmrini hər ləhzə böyük minnətlə,

Qurban etməkçin ona cismdə min can olsun.

Taleyə şükr edərəm, vallahi, ömrüm uzunu,

Şövq ilə qönçə dodaqlar mənə xəndan olsun.

Raziyəm vəslinə ancaq yetişim bir ləhzə,

Sonra istər əbədi hicr ilə zindan olsun.

Söylə, bir hurimisən, yoxsa, mələksən, dilbər?

Heç inanmam bu gözəllikdə də insan olsun.

Toplaşıb başına həp türfə gözəllər nə ki var,

Hüsnünə Misr Züleyxası da heyran olsun.

Ölürəm, eşqin ilə rəhm elə bir an, ey qız,

Olma razı ki, hüzurunda nahaq qan olsun.

Tahirəm, dünyada bir başqa məramım yoqdur,

İstərəm bircə gecə yar mənə mehman olsun.

Mən istərəm 

Mən istərəm, sevda qoqan pərilər

Mənim büllur kaşanəmə dizilsin.

Gökyüzində inci sərpən nəzərlər

Pərilərin baş ucunda süzülsün.

Mən istərəm, əlvan güllər, çiçəklər

Pəncərəmin qoğuşunda açılsın.

Tatlı günəş camlarında doğunca,

Kaşanəmə rəngli nurlar saçılsın.

Mən istərəm, hər şey dalsın sükutə

Solğun məhtab işığını sərpərkən.

Mən istərəm, bülbül ötsün, gül açsın

Səba yeli alınları öpərkən.

Mən istərəm, ömrün incə bir tül

Geyinərək sevda ilə görünsün.

Əsrarəngiz təxəyyüllər içində

Tatlı, gözəl röyalərə bürünsün.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Rubrikanı Könül aparır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır. 

Bu gün sizlərə Əvəlik dolmasının hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik. 

Nuş olsun!

DÜSTUR 

§ Ət – 117 qr

§ Əvəlik – 50 qr

§ Düyü – 55 qr

§ Soğan – 20 qr

§ Duz – 4 qr

§ İstiot – 0,05 qr

Xörək əlavəsi:

§ qatıq – 50 qr, sarımsaq – 2 qr 

HAZIRLANMASI:

Içlik üçün soğanla çəkilmiş ətə duz, istiot, düyü əlavə olunur və qa- rışdırılır. Əvəlik yarpaqları yuyulub pörtlədilir, içərisinə içlik qoyulur və bükülür. Dolmalar qazana yığılır, üzərinə işgənə əlavə olunur və bişi- rilir. Əgər ətin yağı az olarsa, yağ da əlavə oluna bilər. Bişdikdən sonra süfrəyə sarımsaqlı qatıqla verilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə dünyaşöhrətli Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin (1141-1209) zəngin ədəbi irsinin tədqiqi və beynəlxalq aləmdə təbliği sahəsində diqqətəlayiq addımlar atılır. Bu məqsədlə ölkəmizin Türkiyədəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi (AMM) dahi şairin “Xəmsə”sinə daxil olan bütün əsərlərin orijinaldan türk dilinə tərcüməsi və nəşri layihəsini həyata keçirir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türkiyədəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən verilən məlumata görə, Mərkəzin növbəti layihəsi ilə türk dilinə tərcümə edilmiş Nizami Gəncəvinin “Sirlər xəzinəsi” poeması Ankarada çapdan çıxıb. Əsəri Ərzurum Atatürk Universitetinin professoru, tərcüməçi Nimet Yıldırım türkcəyə çevirib. 

Kitabın ön sözündə qeyd olunur ki, Nizaminin hər bir poeması mükəmməl və təkrarsız sənət əsəridir. “Sirlər xəzinəsi” əsəri isə dahi şairin ilk məsnəvisi olmaqla, müdrik fikirlərlə zəngin bir hikmət xəzinəsi, həyatın ayrı-ayrı sahələrini əhatə edən, yeni ideya və qənaətləri ifadə edən və hekayətlərdən ibarət bir poemadır. 

Qeyd edək ki, 2024-cü ildə Türkiyədəki AMM-in layihəsi ilə Nimet Yıldırım tərəfindən Nizaminin “İskəndərnamə” əsəri türk dilinə tərcümə olunaraq Ankarada işıq üzü görmüşdü. 

Xatırladaq ki, Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə bu ölkənin Xalq şairi Camal Kamal tərəfindən “Xəmsə”yə daxil olan beş əsərin hər biri orijinaldan özbək dilinə tərcümə edilərək çapdan çıxıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün çağdaş Azərbaycan nəsrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri olan yazıçı, tənqidçi, pedaqoq, mətbuat və mədəniyyət xadimi  Seyid Hüseynin (Seyid Hüseyn Sadiqin) doğum günüdür.

Çağdaş Azərbaycan nəsrinin, xüsusilə hekayə janrının inkişafı və XX əsrin əvvəllərində ədəbi tənqidin yaranması Seyid Hüseynin adı ilə bağlıdır.

Şirin hekayə ustası kimi şöhrət qazanmış Seyid Hüseynin nəsri çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının təşəkkülü və inkişafı dövrünün ən parlaq səhifələrindən biri sayılır.

Hüseyn Mirkazım oğlu Sadıqzadə 25 yanvar 1887-ci ildə Bakıda dünyaya gəlib.

Atasını erkən itirən yazıçı babasının himayəsində böyüyüb.

O, əvvəl Mollaxanada, daha sonra isə dörd ilə yaxın dövrünün görkəmli maarif xadimlərindən biri olan Mahmud bəy Mahmudbəyovun müdiri olduğu Rus-tatar məktəbində təhsil alıb.

Azərbaycan, rus və fars dillərini mükəmməl öyrənib.

XX əsrin əvvəllərində babsının vəfatından sonra əmək fəaliyyətinə başlayan Seyid Hüseyn 1904-1914-cü illərdə müxtəlif qəzet redaksiyalarında ədəbi işçi kimi fəaliyyət göstərib. 

O,  ilk öncə "Kaspi" və "Təzə həyat" qəzetlərinin mətbəəsində mürəttiblik etmiş, "Bəhlul", "Kəlniyət" və "Qurtuluş"  jurnallarının naşiri olmuş 1913-1914-cü illərdə "İqbal" jurnalının baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır. 

Azərbaycanda Sovet hökuməti qurulduqdan sonra Bakıda orta məktəb və texnikumlarda müəllim kimi fəaliyyət göstərmiş,  

"Kommunist" qəzeti, "Şərq qadını" jurnalı redaksiyakarında çalışmış, "Azərnəşr" in bədii ədəbiyyat şöbəsinin redaktoru olnuşdur.

Yazıçı bədii yaradıcılığa 1907-ci ildə başlamış qəzet və jurnallarda  məqalə və felyetonlarla çıxış etmişdir.

Çağdaş Azərbaycan nəsrinin, hekayə janrının və ədəbi tənqidin inkişafında Seyid Hüseynin xüsusi rolu olmuşdur.

1927-ci ilə qədər müvəqqəti-mühərrir kimi şöhrət qazanmış  yazıçı mədəni-maarif cəmiyyətlərinin işlərində fəal iştirak etmişdir.

O, 1934 -cü ildə Azərbaycan yazıçılar ittifaqının üzvü olmuşdur. Lakin, Ziyalılarımıza qənim kəsilmiş Stalin represiyası adlı ölüm maşını təəssüf ki, Seyid Hüseyndən də yan keçməmişdir. O, 1936-cı ildə yazıçılar ittifaqının üzvlüyündən kənarlaşdırılmış, əsərləri kəskin tənqid olunmuş və ona xalq düşməni damğası vurulmuşdur.

Seyid Hüseyn 1937-ci ildə həbs edilmiş 1938-ci ilin yanvarında güllələnmişdir.

Həmçinin yazıçının həb­sin­dən bir ne­çə ay so­nra – 2 no­yabr 1937-ci il­də onun həy­at yol­da­şı şair Ümmügülsüm хa­nım da xalq düşməninin həyat yoldaşı damğası ilə  həbs edi­lə­rək Ba­yıl həbs­хa­na­sı­na gön­də­ri­lmiş və bir müddət so­nra  8 il həbs cə­za­sı­na məh­kum edi­lə­rək, MTN sə­nəd­lə­ri­nə əsa­sən 1938-ci il­də Tem­laq İs­lah əmək Düşə­rgə­si­nə gön­də­ri­lmişdir.

Onu da qeyd edək ki, Ümgülsüm xanım Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin əmisi qızı olmuşdur və Seyid Hüseynlə Ümgülsüm xanımın Oqtay, Toğrul və Qumral  adlı üç övladı olmuşdur.

Seyid Hüseyn ədəbi yaradıcılığa başladığı ilk illərdə ara- sıra sonralar isə müntəzəm olaraq  qəzet və jurnallarda "Kazımoğlu", "Hüseyn Sadiq", "Seyid Hüseyn", "Seyid Hüseyn Sadıqzadə",  "Mühərrir" imzaları ilə ədəbi-tənqidi məqalələrlə çıxış etmişdir. Müəllifin müxtəlif illərdə "Ağ valideyn yaxud zavallı Məşədi Zaman", Qaçaq oğul yaxud ata məhəbbəti", "Yeni həyat yollarında" kimi bir çox kitabı işıq üzü görmüş, "Gələcək həyat yollarında", "Şirinnaz", "İki həyat arasında", "Yatmış kəndin qış gecələrində", "Gilan qızı" və s.  kimi hekayələri, "Altun", "Yalan", "Gözləllik nədir" və s. kimi məqalələri xüsusi oxucu rəğbəti qazanmışdır.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)