Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

23-24 yanvarın tarixlərində Тюрк Mədəniyyəti və İrsi Fondunun (TMİF) Bakı şəhərində yerləşən Baş qərargahında Şura iclasına hazırlıq məqsədilə ikinci ekspert görüşü baş tutub. İclasda Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyənin xarici işlər və mədəniyyət nazirlərinin nümayəndələri, həmçinin təşkilatın əməkdaşları iştirak edib.

Öncə Fondun prezidenti Aqtotı Raımkulova qonaqları salamlayıb və 2024-cü ildə Fondun həyata keçirdiyi işlər barədə ətraflı məlumat verib. O, Fond tərəfindən 74-dən çox layihə və tədbirin reallaşdırıldığını vurğulayıb. Aqtotı Raımkulova bir sıra mühüm layihələri qeyd edib:  Astanada keçirilən sammit çərçivəsində Alaqul Osmonovun Bişkekdəki ev-muzeyinin bərpa və yenidənqurma işlərinin tamamlanması, "Türk Dünyası 2040-a baxış" sənədinə və TURKTIME-ın təşəbbüsünə uyğun olaraq Türk Mədəniyyəti İrsinin Kataloqunun hazırlanması, Beşinci Dünya Köçərilər Oyunlarının dəstəklənməsi, İstanbulda Türk mədəniyyət irsinin idarə olunması sahəsində mütəxəssislər arasında təcrübə və bilik mübadiləsi proqramının keçirilməsi, "Türk Dünyasının Məşhur Şəxsiyyətləri", "Türk ədəbiyyatının Zərgərləri", "Türk Dünyasının Elmi Xəzinələri" adlı kitab seriyalarının nəşr edilməsi, Bakıda "Türk Dünyası tarixi və mədəni irsinin UNESCO perspektivindən öyrənilməsi və qorunması" mövzusunda beynəlxalq konfransın təşkili, Parisdəki UNESCO qərargahında türk dünyasının görkəmli  alimi Mahmud Kaşğari tərəfindən XI əsrdə yazılmış "Divani Lüğət at-Türk" adlı ilk Türk dilləri ensiklopedik lüğətinin 950 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfrans və sərginin keçirilməsi.

İclasın gündəliyində Türk xalqlarının mədəni irsinin qorunub saxlanılması istiqamətində əməkdaşlığın genişləndirilməsi məsələləri yer alıb. Dövlət orqanlarının nümayəndələri və Fondun əməkdaşları təşkilatın normativ sənədlərində dəyişikliklərin edilməsi ilə bağlı müzakirələr aparıb, 2025 və 2026-cı illər üçün Fondun fəaliyyət planlarına daxil edilmiş Türk Dünyasının zəngin irsinin populyarlaşdırılması, qorunması və bərpasına yönəlmiş layihələr ətrafında ətraflı müzakirələr aparılıb.

Qeyd etmək lazımdır ki, cari ildə Fondun Şurasına Qazaxıstan Respublikası sədrlik edir və Fondun təsisçi ölkələrinin mədəniyyət nazirlərinin iştirak edəcəyi 2-ci Şura iclası 2025-ci il fevralın 7-də Astana şəhərində keçiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər dönəmin öz çətinlikləri, ağrısı olur. Bu çətinliklər müstəqilliyini yenicə əldə edən Azərbaycandan da yan keçmədi. Bir tərəfi vətəndaş müharibəsi ilə üz-üzə dayanmış, bir tərəfi isə qonşu deyib yanına adlığı ermənilər tərəfindən işğal edilən Azərbaycan səsini dünyaya heç cür eşitdirə bilmirdi. Öz dediyimizi elə özümüz də eşidirdik. O dönəmlərdə “səsimizi eşitdirməyin yolu film çəkməkdən keçir” sözü işlədilsəydi həmin adama gülərdilər. Ancaq çoxunun gülüb keçə biləcəyi bu fikir reallaşdı. Ssenari müəllifi Vaqif Mustafayev,  rejissoru və baş rolunun aktyoru Ceyhun Mirzəyevin olduğu “Fəryad”  filmi 1993-cü ildə çəkildi. 

Filmdə Xçaturyan rolunu o qədər yaxşı oynamışdı ki, aktyor Məlik Dadaşovu, deyilənə görə, Ermənistanda milli qəhrəman deyə ananlar da var idi. 

Filmin daha real bir şəkildə olması üçün o dönəm işğal zamanı Naftalanda məskunlaşan Xocalı sakinlərinin də köməyi olub. Hətta söylənənlərə görə Ceyhun Miirzəyev çəkilişlərdən o qədər təsirlənib ki, filmin operatoru Kənan Məmmədova   “zülmdən sağ qurtulan insanları yenidən öldürməyək” deyib ağlayıb. 

O dönəm yaşadıqlarımızı göz önünə gətirəndə həm millət olaraq, həm də insan olaraq necə çətin və sarsıdıcı ortamdan keçdiyimiz gözlər önünə sərgilənir. Qarabağımız hər nə qədər azadlığına qovuşsa belə o dönəmi unutmaq ağlımızdan, beynimizdən çıxarmaq qeyri-mümkündür. Həmd olsun ALLAHA, qisas günümüz qiyamətə qalmadı. 

ALLAH şəhidlərimizə rəhmət etsin, qazilərimizə ŞAFİ ismi ilə şəfa versin. 

“Ədəbiyyat və İncəsət”

(25.01.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Maddi olaraq ən ucuz, mənəvi olaraq isə ən qiymətli güllərdən biridir nərgiz. Onun sadəliyi, ətirli varlığı və incə gözəlliyi insanların qəlbində xüsusi bir yer tutur. Amma hər gül kimi, nərgiz də hər ürəyə toxuna bilmir. Çünki nərgizin qiymətini anlamaq üçün yalnız gözəlliyini görmək kifayət deyil, onu hiss etmək, onunla xatirələr paylaşmaq lazımdır.

Nərgiz haqqında maraqlı məlumatlar:

Nərgizlər (Narcissus) soğanaqlı bitkilərdir və baharın gəlişini müjdələyən ilk çiçəklərdəndir. Adını yunan mifologiyasındakı Narcissusdan alır. Əfsanəyə görə, Narcissus öz əksinə vurulub özündən başqa heç kəsi sevməyən bir gənc idi. Bu əfsanə nərgizin bəzi mədəniyyətlərdə təvazökarlıq və ya tərsinə, eqoizm simvolu kimi qəbul edilməsinə səbəb olub. Amma həqiqət budur ki, nərgiz həyatı təcəssüm edir: qısa ömrü ərzində hüzur, xatirə və sevgi ilə doludur.

Hər kəsə hədiyyə edilməz:

Nərgiz hər kəsin sevdiyi bir gül deyil. Qoxusu bəzilərinin başını ağrıda bilər, bəzilərinə isə xoşbəxtlik gətirər. Onu anlamaq, sevmək və dəyərini bilmək xüsusi bir incəlik tələb edir. O, yalnız sevilməyə layiq olanların ruhuna toxunar və yalnız həqiqi sevənlər üçün dəyərli bir hədiyyədir.

Nərgiz baxçası: 

Öz hüzurunu yarat

Nərgizlərdən söz düşəndə, onların yalnız başqalarından hədiyyə olaraq gözlənilməməsi vacibdir. Həyatda hüzur və xoşbəxtliyi bir başqasından ummaq yerinə, öz içində yaratmağı öyrənmək lazımdır. Öz nərgiz baxçanı yaratmaq, həyatını öz sevincinlə doldurmaq deməkdir. Çünki hüzur və gözəllik yalnız özündən başlayır.

Bir az sevgi, bir az nostalji

Nərgizlər sadəcə bir çiçək deyil, onlar xoş xatirələrin və keçmişin qoxusunu daşıyır. Bir nərgiz baxçasında gəzdiyiniz zaman sanki milyonlarla xatirə ayaqlarınızın altında canlanır. Hər bir saplağı sanki həyatın qısa, lakin dərin məna daşıyan bir hissəsini təmsil edir.

Sonda, unutmayın: 

Nərgizlər yalnız baharın müjdəçisi deyil, ruhunuzu sevgi ilə dolduracaq bir çiçəkdir. Onun dəyərini bilmək, onu yalnız gözə deyil, ürəyə də toxundura bilmək deməkdir. Nərgizlərin hüzurunu yaşamaq istəyirsinizsə, gözləməyin – özünüzə bir nərgiz baxçası yaradın və onu xatirələrinizlə bəzəyin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

  “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AYB üzvü Coşqun Xəliloğlunun “Dost xəyanəti” hekayəsini “Redaksiyanın poştundan” rubrikasında təqdim edir.

Dostumla dənizin sahilində gəzirdik. Birdən Niyaz dedi,  oturaq, bir siqaret çəkək.

Siqareti az-az çəkirəm, daha doğrusu, təzə-təzə öyrənməyə başlamışam. Niyazla nə vaxt gəzməyə çıxıram, mütləq məni siqaretə “qonaq” edir. Əvvəllər etiraz edirdim, indi isə təklifə “yox” deyə bilmirəm.

Çinar ağacının altındakı oturacaqda əyləşdik. Hərəmiz bir siqaret alışdırıb qoyduq damağımıza, acı tüstünü ləzzətlə ciyərimizə çəkməyə başladıq.

-Əyləşmək olar?- beli bir az bükülmüş, üz-gözü qırışmış 60-65 yaşlarında  bir kişi yanımızdakı boş yerə işarə edərək soruşdu.

-Buyurun əmi, əlbəttə olar.

-Neftçilər məhləsindənsiniz?- o, mənim üzümə baxaraq mehribanlıqla soruşdu.

-Bəli.

-Nə gözəl... Mənim dostum da orada yaşayır, adı Qüdrətdir.

-Hə, Qüdrət əmini tanıyırıq, qonşumuzdur, yaxşı adamdır.

-Sinif yoldaşı olmuşuq.

-Əmi, amma o, deyəsən sizdən cavandır?

Qüdrət əmi təzə tanışımızdan ən azı 7-8 yaş kiçik görünürdü.

-Yox, əslində mən ondan 6 ay kiçiyəm. On il bir sinifdə oxumuşuq. Məni tez qocaldan siqaret oldu.

Niyaz səbrsizləndi:

-Siqaret nədir ki, adamı belə qocaltsın. Əksinə, siqaret çəkəndə adamın beyni dincəlir, gərginlikdən, stressdən uzaq olur.

Həmişəki kimi o, özünü çoxbilmiş kimi göstərməyə çalışdı.

Təzə tanışımız aram-aram danışmağa başladı:

-Əgər vaxtınız varsa, qulaq asın, sizə “siqaretin faydası”ndan danışım, özü də öz şəxsi təcrübəmə əsasən. İnanmazsınız, mən siqaretlə tanışlığa başlayanda heç 9 yaşım da yox idi. Kənddə yaşayırdıq. İkinci sinfi qurtarıb yay tətilinə buraxıldıq. Bir neçə gün sonra  məktəbimizin təmirinə başladılar. Məktəbə yaxın yaşadığımız­dan hər gün qonşu uşaqlarla birlikdə inşaatçıların yanına gedirdik. Onların əksəriyyəti cavan idi. Həm də mehriban insanlar idilər.  Tez bir zamanda bir-birimizlə isinişdik.

Azacıq susub davam etdi:

-Kənddə hamının bağçası mer-meyvəylə doluydu - ərik, gilas, alça, gavalı.. nə qədər yığrsan yığ, kimə pay verirsən, ver. Bir gün nənəm dedi ki, ay bala, yazıqdrılar, səhərdən axşama kimi işləyirlər ki, məktəbiniz vaxtında təmir olunsun. Allaha da xoş gedər. Bu mer-meyvədən yığın, aparın verin onlara. Təklif ürəyimcə oldu. Hər meyvədən bir az dərib apardım məktəbə. Təmirçilər həvəslə işləyirdilər. “Əmi, sizə meyvə gətirmişəm” dedim. “Sənə də qurban olum, meyvələrinə də” - uzunboy, qıvrımsaç, Xanlar adlı cavan oğlan səbəti əlimdən aldı və digərlərinə səsləndi ki, əlinizi saxlayın, Əli dostumuz bizə pay gətirib. Ustalar meyvələrdən götürüb yeməyə başladılar. Tez bir vaxtda səbət boşaldı. Mənə təşəkkür etdilər. Bu dəm Xanlar siqaret yandırıb damağına qoydu. Birdən nə fikirləşdisə: “Əli, bəlkə, sənə də birin?” dedi. Cavabımı gözləmədən ikinci papirosu yandırıb mənə verdi. Bir az tərəddüd etsəm də qoydum damağıma.

Həmsphbətiumiz köks ötürdü:

   -Hər gün meyvə yığıb təmirçilərə aparırdım və hər dəfə bir siqaretlə mükafatlanır­dım. Avqustun axırında dostlarım işlərini bitirib getdilər. Elə onlardan ayrıldığım günün sabahı darıxmağa başladım. Əlbəttə, onlara görə yox, siqaretə görə. Nə edəcəyimi bilmirdim. Kiminsə görəcəyindən qorxsam da getdim evimizdən bir az aralıdakı zibilliyi eşələməyə. İki dənə yarısı çəkilməmiş papiros kötüyü tapdım. Birini yandırıb başladım çəkməyə. Sonra məktəb açıldı. Elə birinci gün məktəbdə gizlincə siqaret çəkən uşaqlarla dostlaşdım. Tez-tez dərsə gecikir, sinifdə fikrimi toplaya bilmirdim. Çox keçmədən sinfin ən pis oxuyan şagirdlərdən birinə çevrildim. Müəllimimiz də mənim siqaret çəkdiyimə və pis oxuduğuma görə atamı məktəbə çağırdı. O da mənim hərəkətimə görə çox pis oldu. Atam müəllimə söz verdi ki, mənə nəzarəti artıracaq və mən özümü düzəldəcəyəm. Atam rayon mərkəzində tikinti idarəsində bənna işləyirdi. Səhər obaşdan evdən çıxır, gecələr evə qayıdırdı. Məndən böyük üç qardaşım, bir bacım var idi. Onların hamısı yaxşı oxuyurdu. Hətta, o vaxt doqquzuncu sinifdə oxuyan bacım riyaziyyat fənni üzrə keçirilən olimpiadada rayon  birincisi olmuşdu.

     Bura kimi danışıb həmsöhbətimiz sual ünvanladı:

-Uşaqlar, sizi yormuram ki?

-Yox, əmi, çox maraqlı danışırsınız – mən cavab verdim.

-Dərsdən sonra evə qayıdanda əvvəlcə anamla rastlaşdım. Üzünə kədər çökmüşdü, elə yorğun, qəmli görünürdü ki...  Bir anlıq atamın məktəbə çağırıldığını unudaraq “Ana, nəsə olub” soruşdum. “Ay bala, bundan artıq nə olacaq? Atana məni yaxşı danlatdın” dedi anam. Həyatda bəlkə də ilk dəfə peşmanlıq hissi keçirdim. “Ana, söz verirəm ki, bir də siqaret çəkməyəcəyəm, dərslərimi yaxşı oxuyacağam” dedim. Həmin gecə atamın gözünə görünmədim. Evdə heç kimin üzünə baxa bilmədim. Gecə də çox narahat yatdım. Bir müddət siqaret çəkmədim, dərslərimi də yaxşı oxumağa başladım. Artıq yeddinci sinifdə oxuyurdum. İstirahət günlərinin birində məndən iki yaş böyük qonşumuz Zamanla rastlaşdım. Damağında siqaret var idi. “Çəkirsən” deyə soruşdu. “Yox” deyə bilmədim, “olsa, çəkərəm“ dedim. Siqareti çəkdik, indi də izah edə bilmədiyim qəribə hisslər keçirməyə başladım. Nə isə. Orta məktəbi birtəhər bitirdim. Bacım və qardaşlarımın hamısı ali təhsil alsalar da mən texniki peşə məktəbinin diplomuyla kifayətləndim. Düzdür, seçdiyim qaynaqçı peşəsi məni heç vaxt çörəksiz qoymadı, əsgərlikdə də köməyimə çatdı. Amma siqaretdən ayrıla bilmədim. Bəzən iki qutu siqaret çəkirdim. Siqaretə aludəçiliyim heç vaxt yaxın ətrafımda yaxşı qarşılanmadı. Atamın danlağına, böyük qardaşımın məzəmmətinə, qohum-əqrəbanın rişxəndinə fikir vermədən siqaretdən ayrılmaq fikrim yox idi. Qazancımın bir hissəsini bu zəhərə verirdim. Hesablamı­şam, həmin pulu yığsaydım, iki otaqlı ev ala bilərdim. Evlənəndən sonra həyat yoldaşımla dəfələrlə siqaretə görə mübahisəmiz olurdu. Mən hər vəcdlə özümü haqlı sanırdım. “Mən evin kişisiyəm, özüm bilərəm. Pulu mən qazanıram,  sənin pulunla çəkmirəm ki...” deyirdim. Yazıq arvad  haqsızlığıma dözmək məcburiyyətində qalırdı.

 Həmsöhbətimiz fikrə daldı. Səsində peşmançılıq tonları aşkar duyulurdu:

-Uzun illər çəkdiyim siqaret orqanizmimə ciddi təsir etsə də büruzə verməməyə çalışırdım. Lakin bir dəfə çətinliklə nəfəs aldığımı hiss etdim. Ayaqlarım bərk ağrı­ma­ğa başlamışdı. Öskürək də başladı, kəsmək bilmirdi. Həkimə getməyi sevməsəm də səhhətimin gündən-günə pisləşməsi məni xəstəxanaya yollanmağa məcbur etdi. Məni müayinə etdilər. Daxili orqanlarımdan demək olar ki, salamatı  yox idi. Ürəyim yaxşı vurmurdu, öd kisəm qatılaşmışdı, qaraciyərimin ölçüləri dəyişmişdi, ağ ciyərimdə ləkələr, düyünlər yaranmışdı, hətta həkimlər dedilər ki, vaxtında müalicə olunmasan xərçəngə çevrilə bilər. Böyrəyimdə də ciddi problemlər var idi. Digər analizlərin nəticəsi də vəziyyətimin kəskin pis olduğunu təsdiqləyirdi. İftixar həkim mənə: “Əli, görürsən, vəziyyətin yaxşı deyil, amma çıxış yolu var. Səbrlə, dözümlə uzun müddət müalicə olunmalısan. Səndə eyni zamanda bir neçə xəstəlik baş qaldırıb, xəstəliklər də həmişə bir-biri ilə dostluq edirlər. Bacardığım qədər səni müalicə etməyə çalışacağam. Amma mən müalicənin əlli faizini edə bilərəm. Əlli faiz isə səndən asılıdır. Sən, siqareti atmalısan, yoxsa çəkdiyimiz əziyyət, xərclədiyin pul boş-boşuna gedəcək, yaşamaq ehtimalın da çox azdır” söylədi. Mən “həkim, mən 40 ildən çoxdur ki, siqaret çəkirəm. İndi onu necə atım” deyə sual edəndə o “sən, siqaretlə dostluq etmisən. O, isə səninlə dostluq etmədi, sənə xəyanət etdi. Ağsaqqal adamsan, xəyanəti bağışlamaq kişilikdir?” deyə üstümə çəmkirdi. Uşaqlar, həkimin sözləri mənə necə təsir etdisə özümdən asılı olmayaraq: “Yox, nakişilikdir!” deyə qışqırdım. Allah mənə güc verdi. İradəmi toplayıb siqareti atdım. Müalicəm uzun çəksə də sağaldım. Məni çox sevən ailəmin, uşaqlarımın yanına qayıtdım. Düz altı ildir ki siqaret çəkmirəm. Özümü yaxşı hiss edirəm, yaxınlarım, doğmalarım da mənə görə çox sevinirlər. Siqaret məni vaxtından tez qocaltdı. O, sanki lampadır, amma o lampa işıq, nur yox, qaranlıq saçır.

Danışıb qurtarandan sobra həmsöhbətimiz sanki yüngülləşibmiş kimi söylədi:

-Uşaqlar, yəqin ki vaxtınızı aldığıma görə məndən inciməzsiniz. Mən istəyirəm ki, hamı mənim timsalımda siqaretin zərərini başa düşsün. Axı, biz bir millətin övladlarıyıq.

Və gülümsündü.

Gözüm Niyaza sataşdı, o da mənə baxdı. Siqaret qutusunu cibindən çıxarıb içində qalmış siqaretlərlə birlikdə əzib zibil qutusuna atdı.

                                                                         (05.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı və dramaturq Ağalar İdrisoğlunun nəsr əsərlərininn dərcini davam etdirir. Bu dəfə sizlərə “Anamın müqəddəs nağılı” hekayəsi təqdim ediləcək.

Oğlum, müharibələr dünyanın ən dəhşətli bəlası və Ulu Tanrının lənətlədiyi bəşəri  faciədi. Dünya yaranandan bunun qarşısını almaqda Böyük Yaradan özü də acizdi. Bəlkə də bu müharibələrə görə Ulu Tanrı  insanları yaratmağa da peşimandı...

                                                                 Atamın dediyi sözlər

Uşaq yaşlarımda anam mənə çox nağıl danışıb. Lap çox... Onun danışdığı nağılları dəfələrlə eşitsəm də, hər dəfə sakitcə oturub, maraqla qulaq  asardım. Çünki anam bu nağılları elə maraqla danışardı ki, elə bil özü də bu nağılların iştirakçısı olmuşdu. Elə bil bu dəhşətli  hadisələr onun öz başına gəlmişdi...

Amma bir nağılı danışanda, neyçünsə həmişə ala gözləri dolar, gözəl, ağ siması qaralar və bir müddət harasa uzaqlara baxıb, bu bayatını deyərdi:

           Əzizinəm hər aylar,

           Hər ulduzlar, hər aylar.

           Balası ölmüş analar

          “Bala” deyib haraylar...

Sonra da anam mənim balaca, totuq əlimdən tutar, həyətimizin günbatan tərəfindəki qara, böyük daşın yanına gətirərdi. O, bu qara daşa qəmli-qəmli baxıb səssizcə ağlayardı. Mən də anamın ağladığını görəndə, gözlərimin yaşı kipriklərimi isladıb, yanağımdan sinəmə axardı. Əziz adamını itirmiş kimi ağlayardım... Uşaq ağlımla, düşüncəmlə başa düşürdüm ki, bu qara daş nə isə müqəddəs bir daşdı. Və bu qara daşın altında kimsə yatır. Bu, kiminsə, əziz bir adamın qəbridi. Ancaq kimin? Başa düşə bilmirdim...

O nağıl yaddaşıma elə hopmuşdu ki, illər keçəndən sonra anamın söylədiyi nağılların çoxunu unutdum; təkcə o nağıldan başqa. O nağıl mənim həyat yolum, həyat çırağım oldu. O nağıl mənim ali məqsədim, əsas ideyam oldu. O nağıl məni həmişə haqqı müdafıə eləməyə səslədi. Davalara, müharibələrə, günahsız insan qanı tökənlərə nifrət bəsləməyi öyrətdi. İnsanların haqqını müdafiə etmək üçün məni hüquqşünas elədi o nağıl. Haqqa tapınmağı, həmişə haqqın tərəfində olmağı öyrətdi. Bəlkə də elə o nağıl məni yazıçı elədi...

Anam o nağılı belə söyləyirdi:

- Oğul balam, noğul balam, şəkər balam, gül balam. Biri vardı, biri yoxdu. Allahdan savayı yer üzündə çoxlu insanlar vardı. Bu insanların içərisində Məhəmməd adlı bir ata, Sona adlı bir ana və onların da, bax, sənin kimi bapbalaca, sənin kimi totuq-motuq bir oğlu vardı. Adı sənin adın kimi Murad idi. Bu balaca oğlan murada, muraza çatdırmışdı həm atasını, həm də anasını. Onların sevincləri, arzuları, istəkləri yer, göy qədər idi. Nələr arzu eləmirdilər Muradın atası, anası...

Bu vaxt yerlə göy bir-birinə qovuşdu. Göyün üzünü qara buludlar örtdü. İnsanların oxşamaları, ağıları, yalvarışları, göz yaşları yerdən göyə ucaldı. Bir matəm bürüdü bu məmləkəti, eli, obanı. Dedilər ki, dava başlayıb. Dedilər ki, kişilər torpağı, Vətəni, anaları, uşaqları qorumaqçün gərək davaya getsinlər. Yoxsa  yağı düşmən gəlib torpaqlarımızı torba ilə daşıyacaq. Bizi yurd-yuvamızdan didərgin salıb, özü də gəlib burda ağalıq eləyəcək. Yurd-yuvamıza sahib çıxıb deyəcək ki, bu yurd elə əzəldən mənim dədə-babamın olub. Mənim əcdadımın sümükləri var burda. Siz bu yerlərə gəlməsiz. Siz bu yerlərə yadsız... Bütün bunları özündə götür-qoy eləyən Məhəmməd ata da dava paltarını geyinib, əlinə silah götürüb getdi Vətəni, torpağı, arvadını, oğlunu, elini, obasını qorumağa...

Ana tək qaldı. Bircə körpəsilə. Ana tək qaldı öz cavan ömrü, taleyilə. Əynindəki hələ də rəngi solmayan toy paltarı ilə. Bu paltarını çıxarıb qara paltar geyindi ana. Qara yaylıq bağladı. Qara geyindirdi bircə Murad balasını da. Bə nə?... Axı, Vətən dardaydı. Yağı düşmən bu yerlərə can atırdı. Yağı düşmən qana susamışdı. Belə vaxtda ağ, ya da güllü paltar geyinə bilməzdi ana. Belə vaxtda şən mahnı oxuya bilməzdi Sona. Belə vaxtda toylar, çal-çağırlar olmazdı. Allah bağışlamazdı belə işləri. Yoxsa günlərini daha qara gətirərdi bu məmləkətin, bu millətin. Yağı düşmənə daha çox güc-qüvvət verərdi. O da sədləri, bənd-bərəni aşıb bu yerlərə gəlib çıxardı. Buranın torpağını torba ilə daşıyardı. Evlərini söküb, qəbirlərini viranə günə qoyardı. Bunu həmin məmləkətin insanları bildiyindən hamı qara geyinmişdi. Hamı səfərbər olmuşdu. Hamı bir olmuşdu. Hamı kini, küdurəti, vəzifə, nəsil, tayfa davasını bir yana atıb, yumruq kimi birləşmişdi. Qocası da, qarısı da, cavanı da, uşağı da bir şey fikirləşirdi: “Vətən torpağını yadellilərdən təmizləmək. Nəyin bahasına olursa-olsun, yadların, yağıların tapdağında qalmamaq. Köçkünlük, didərginlik ömrü yaşamamaq. Gedib kimlərinsə qoltuğuna sığınmamaq”...

 Bu dərd azmış kimi Ulu Yaradan aclıq imtahanına da çəkdi bu məmləkəti, bu milləti. Həmin il çox quraqlıq oldu. Taxıl bitmədi. Çörək olmadı. Təndirlər qalanmadı. Tabaqlar boşaldı...

Acından ananın da qarnı belinə yapışdı. Üç gün qucağındakı  oğlu Murad “çörək”, “yemək”,- deyib ağladı, zarıdı... Dördüncü gün dörd yaşındaca gözlərini əbədi yumdu Murad. Yaşamağa heyi, taqəti qalmayan anaya Ulu Tanrı tərəfindən güc, qüvvət gəldi. O, “bala” deyib, qıyya çəkdi, zülüm-zülüm ağladı. Balası gözlərinin qarşısında öldürülən yalquzaq tək haray qopartdı... Sifətində dırnaqları ilə şırımlar, yaralar açdı Sona. Ağ bənizi al qana qərq oldu ananın... Amma balasını geri qaytara bilmədi. Qurtara bilmədi onu ölümün pəncəsindən, bədheybət  Əzrayılın əlindən. Bir gün səhərə kimi qucağında balasının meyidi zarıdı, oxşama dedi Sona ana... Səhəri gün qar basmış yeri, torpağı əlləri ilə, barmaqları ilə diddi, qəbir qazdı ana öz balasına...

Oğlunu torpağa tapşıran günü ana özü də sağalmaz dərdə düşdü. Sağalmaz bir xəstəlik tapdı Sona ananı; ürək getmə xəstəliyi... Beləcə qəbrin yanında ürəyi getdi Sona ananın. Onu, ərləri davada olan qadınlar birtəhər evə gətirdilər. Üç gün ölü kimi yatdı Sona ana. Elə bildilər ölüb. Cavan bir ailəyə belə zülüm verdiyinə, Murad kimi gül  balaya, Sona kimi qənirsiz gözələ qıydığına görə yamanladılar Əzrayılı. Əzrayılın cildinə girmiş yağı düşməni də yamanladılar... Dördüncü gün Sona ayıldı. Oğlunu soruşdu.  “Ölüb”,- dedilər. İnanmadı ana bu sözə. “Murad hey!.. Ay Murad”, - deyə çağırdı, haray qopardı, ucadan səslədi körpəsini. Murad hay vermədi. Muradın səsi gəlmədi... Murad bir daha görünmədi. Amma Muradın ruhu tez-tez ananın röyalarına gəldi. Ana hövlnak yuxudan ayıldı. Körpəsini yanında görmədi. Yenə də ürəyi getdi. Səsi, qışqırığı, harayı həyət-bacanı götürdü. Səsinə, harayına qonşular tökülüşdü. Əllərini ovuşdurdular, alnına su vurdular. Min cür əzab-əziyyətlə ürək keçməsindən ayıltdılar Sonanı ...

…Həmin ilin baharında dava qurtardı. Yağı düşməni öz evinə qədər qovdu igid əsgərlərimiz. Düşmən məcbur oldu ki, təslim olsun. Məcbur oldu ki, özünün cinayətkar, qəsbkar olduğunu boynuna  alsın. Bir daha günahsız qanlar tökməyəcəyinə, anaları, ərləri  övladsız qoymayacağına, başqa məmləkətə soxulmayacağına söz  verdi düşmən. Bizim igid, rəşadətli əsgərlərdən aman dilədi. Hətta təslim sənədlərinə, daha bundan sonra başqa millətlərin torpaqlarını zəbt eləməyəcəkləri ilə də bağlı sənədlərə imza atdılar...

Bu vaxt Məhəmməd ata sapsağlam, ancaq saçları ağappaq ağarmış vəziyyətdə davadan qayıtdı. Beş ilə elə bil o, otuz il qocalmışdı. Evdə  xəstə yatan arvadı Sonanı gördü. Oğlu Muradı soruşdu. “Ölüb”,- dedilər. Muradın həyətin günbatan tərəfindəki qəbrini ona göstərdilər. Oğlunun ölüm xəbəri sarsıtdı onu. Beş illik davada yüzlərlə ölüm, qan-qada, məhrumiyyətlər görən Məhəmməd heç belə sarsılmamışdı... Lakin tez də özünü ələ aldı. Davanın qan-qadası mətinləşdirmiş  və  bir qədər soyuqqanlı etmişdi onu. O, hardansa böyük, qara daş tapıb, gətirib həmin yerə qoydu.

… Məhəmmədin gəlişilə Sonanın da gözlərinə işıq gəldi. O, kəfənini cırdı. Ayağa durdu. Yaşamağa həvəsi, istəyi artdı. Ürəyində, beynində yeni arzular çiçək açdı...

... Yenidən həyat qaynadı. Qələbə çalmış insanların yaşamağa, qurub-yaratmağa inamı, ümidi  artdı. Axı, inam, ümid həyatın sərmayəsidi. Yağı düşmənin uçurub dağıtdığı, tari-mar elədiyi evləri, kəndləri, şəhərləri təmir elədi, yenisini tikdi insanlar. Haqq-ədalət onlar tərəfində olduğundan Ulu Tanrı onlara çox böyük  güc-qüvvət, var-dövlət verdi. Atalar, analar dünyaya yeni övladlar gətirdilər. Məhəmməd ata ilə Sona ana da yenidən övlad istəyinə düşdülər. Düz  on ildən sonra  Böyük Yaradan onlara yenidən bir oğul payı verdi. Bu oğlanın da adını Murad qoydular; ilk Muradın qırılmış həyatını yaşamasıyçün. İlk Muradın çata bilmədiyi muradlara ikinci Muradın çatmasıyçün. Dünyaya  gələn Murad da öz gəlişilə unutdurdu  Məhəmmədə, Sonaya dörd yaşında dünyasını dəyişən oğul dərdini, oğul itkisini, oğul dağını. Murad onların bütün ümidlərini, istəklərini, arzularını doğrultdu...

 ... İllər keçdi. Mən anamın nağılları ilə böyüdüm. Və günlərin bir günü bildim ki, anamın danışdığı bu qəmli əhvalat nağıl yox, əsl həqiqət imiş. Bu həqiqət, bu tarixçə başqasının yox, elə mənim öz atamın, anamın və dörd yaşında ikən anamın qucağında dava vaxtı, şaxtalı, qarlı qış günündə  acından ölən, indisə mən adını daşıdığım qardaşımın başına gəlib bu faciə, bu qəmli əhvalat...

Mən də atamın, anamın istəyilə iki ali məktəb qurtarmışam. Qardaşımın adından yazıb-yaradıram. Öz adımdan isə beynəlxalq səviyyəli hüquqşünas olmaqla, haqqı müdafiə eləyirəm. Və bu yolda var qüvvəmlə vuruşuram  ki,  Yer kürəsi qazan kimi qaynamasın, davaların kökü kəsilsin. Qaçqınlar, köçkünlər, didərginlər olmasın. Uşaqlar atasız, anasız, kimsəsiz qalıb acından ölməsinlər. Həmişə sülh, əmin-amanlıq olsun. Heyif  ki, hələ də öz istəyimə çata bilmirəm. Çünki  Yer kürəsini yenə də nadürüstlər, nakəslər, bədxahlar  başına götürüb... İnsanlar ölüm-dirim uğrunda mübarizə aparırlar. Ölümün pəncəsindən qaçıb, yad  ellərə sığınırlar… Qaçqınlıq, köçgünlük kimi dəhşətli hadisə insanların  ömrünə, həyatına balta çalır…

Bu od püskürən planetimizdə günahsız qanlar axıdan qəsbkarları, cinayətkarları, qaniçənləri gördükdə ucadan bağırmaq, onların yaxasından tutub qışqırmaq, bu vəhşilərə, nadürüstlərə, atasından bixəbərlərə anamın nağılını danışmaq istəyirəm. İstəyirəm ki, onlara deyəm:

- Ey adını insan qoyan vəhşilər, qaniçənlər, qəddarlar, qəsbkarlar, atasından bixəbərlər, insanlıq adına ləkə olanlar! Əzrayılın dəyirmanına su tökənlər! Məgər sizi ana doğmayıb? Məgər siz analarınızın nağıllarını eşitməyibsiz?..  Məgər, haqsızlığa etiraz eləyən analarınızın gözündə  yaş görməyibsiz? Axı belə getsə, ərlərini, övladlarını, yaxınlarını itirən anaların  göz yaşları gec-tez selə-suya dönəcək. Və  bu sellər, sular da Yer kürəsini məhv eləyəcək. Yer kürəsini sel, su basacaq. Anaların göz yaşına görə də Ulu Tanrı sizi qarğıyacaq. Qarğıyacaq ki, niyə  siz  o göz yaşlarını görmürsüz. Böyük Yaradan tezliklə sizi cəzalandıracaq və Yer kürəsini tar-mar eləyəcək. Axı, zaman-zaman  bu Yer planeti bizim kimi adamlarla dolub-boşalıb…  Yəqin ki, onlar da bizim kimi davalar, qırğınlar törətdiklərinə görə Ulu Yaradan onları məhv eləyib. Yer planeti selə-suya qərq olub. Sonra elə möcüzələr yaradıb ki, sellər, sular çəkilib. Yeni canlılar yaradıb. Və ümid edib ki, yeni yaratdığı  bu adamlar öz sələflərinin bəd, pis əməllərini yəqin ki, davam etdirməzlər. Lakin əfsus... Sədd heyf ki, Böyük Yaradan da zaman-zaman öz  inamında yanılıb. Artıq  O, indi yenə də bu planeti dağıdıb, yenisini yaratmaq barədə  fikirləşir...

Çünki hər gün təbiətdə baş verən fəlakətlər, tufanlar, qasırğalar, sunamilər və qarşısı çox çətinliklə alınan, insanlara bəla gətirən  ayrı-ayrı xəstəliklər, artıq  bundan xəbər verir... Barı bir anlıq siz də öz analarınızı fıkirləşin, ey Yer kürəsində dəhşətlər yaradan yırtıcılar, insanlıq simasını itirənlər. Yer kürəsindəki insanların sayını tən yarı azaltmaq istəyən vəhşilər...

Bu gözəl planetimizin gələcək taleyini, onun qoynunda böyük arzularla, əməllərlə yaşayan insanları, fidan körpələri, heç olmasa öz övladlarınızın gələcək taleyini düşünün! Düşünün!.. Hələ ki, gec deyil… Onu da bilin ki, müharibələr, bilərəkdən ayrı-ayrı dağıdıcı xəstəliklər yaratmaq vəhşiliyin pik nöqtəsi, insanlığın sonu  deməkdi…

Bu sözləri yazandan sonra beynimdən bu fikirlər də keçdi: “Axı, elə bugünkü dünyamız özü də min cürə murdarlıqlarla, əclaflıqlarla, qəddarlıqlarla, dəhşətli faciələrlə dolu  bir nağıldı. Bu nağılın gedişinə Ulu Tanrı özü də mat qalıb. Həqiqətən  də  mat qalıb!..”

Bakı şəhəri. May-iyun, 1972-ci il

Bəzi əlavələr 2010- ci ilin may ayında olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız. Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.        

Kumir, ideal seçmək perspektivi

Lap uşaqlıqdan özümüzə ideal, kumir seçir, onun həyat və fəaliyyətini örnək götürürük. Bu, insan olaraq bizim xislətimizdən irəli gəlir. Axı insan xaraktercə daim inkişafa, təkmilləşməyə, kamilliyə meyillidir. Seçdiyi həyat yolunda örnək götürüləsi hansısa bir insana bənzəmək istəyi insanda hədsiz dərəcədə güclü olur. Yeri gəlmişkən, həyatda uğur qazanmağın bir sirri də məhz elə budur: özünə bəhrələnə biləcəyin ideal seçmək!

Baxın, uşaqlar həyətdə futbol oynayırlar. Onların mütləq əksəriyyəti özlərini bu günümüz üçün dünyanın ən güclü futbolçüları olan Kriştiano Ronaldo və Leonel Messiyə bənzətməyə çalışır, bu futbolçuların matçlarına tamaşa edir, onları sosial şəbəkələrdə izləyir, video və fotolarını toplayırlar.

Əlbəttə ki, mən uşaqları elə-belə xatırlatdım, peşəkar futbolla məşğul olanlar da öz amplualarındakı ən güclüləri özlərinə ideal seçirlər. Hazırda qapıçıların hansından soruşsanız Canluici Buffona, David Dexeyaya, Manuel Noyerə, müdafiəçilərin Serxio Ramosa, Tyaqu Silvaya, Marselloya, yarımmüdafiəçilərin Luka Modriçə, Toni Krosa, Andres İnyestaya, hücumçuların da adlarını çəkdiklərim Kristiano Ronaldoya, Leonel Messiyə, eləcə də Neymara bənzəməyə çalışdıqları bəlli olacaq.

 Digər idman növlərində, digər peşələrdə də bu belədir. Məsələn, mənim ölkəmdə əlbəyaxa idman növləri çox  populyardır. Bu idman növləri ilə məşğul olan hansı gənci sorğu-sual etsəniz Namiq Abdullayev, Rəfael Ağayev, İlham Zəkiyev kimi dünya və olimpiya çempionlarının adlarını bir örnək kimi çəkəcəklər.

Hansı alim, tutalım, Nyüton, Freyd, yaxud dünyaya qeyri-səlist məntiq nəzəriyyəsini bəxş etmiş Lütfi-Zadə olmaq istəməz?

Hansı rəsam, Rembrandt, Da Vinçi, Səttar Bəhlulzadə, hansı rejissor Fellini, Spilberq, Skorseze, hansı aktyor və aktrisa Alen Delon, Merilin Monro, Tarantino, hansı yazıçı Dostoyevski, Nizami Gəncəvi, Markes, hansı müğənni Luçano Pavarotti, Maykl Cekson, Uitni Hyuston, hansı modelyer Koko Şanel, Pyer Karden, Corcio Armani (mən hər sahədə ağlıma gələn ilk 3 adı sadaladım, ünlülər əlbəttə ki, çoxdurlar) olmaq istəməz ki?

Adətən, insanlar özlərinə idealları, kumirləri lokal və qlobal dairədən seçirlər. Biz sadaladığımız kumirlər – lokal dairədən olan kumirlərdir. Yəni hər hansı bir sahədə çalışan şəxs o sahənin ən güclü və nüfuzlusunu özünə örnək seçərək onun kimi olmağa çalışır, onun əldə etdiyi yüksəkliklərə yüksəlməyi arzulayır. Qlobal kumirlər isə artıq dünyanı dəyişən nəhəng insanlardır ki, belələrini istənilən sənətdə, peşədə olan şəxs öz həyat idealı seçə bilir. İisus Xristos, Məhəmməd  Peyğəmbər, Albert Eynşteyn, Martin Lüter Kinq, Robert Oppengeymer, Alfred Hiçkok, Çe Gevara, Uinston Çörçil, Mustafa Kamal Atatürk, Heydər Əliyev, Bill Qeyts, Uorren Edvard Baffett kimi insanlar bu qəbildəndirdər.

İlk olaraq Ümummilli lider Heydər Əliyev barədə danışacağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

İlqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İlqar İsmayılzadə fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktorudur, "Həməşəra" mətbu orqanının təsisçisi və baş redaktoru, "Zəfər" Media Mükafatı laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. “Məzarda yatan sevgi” janr etibarı ilə povest adlandırıla bilər, biz bir neçə gün dalbadal hissə-hissə povesti sizlərə təqdim edəcəyik ki, sizlər Fidan və Fatehin nakam sevgi hekayəsindən xəbərdar olasınız.

5-ci paylaşım

(Həyatda nakam sevgiyə mübtəla olanlara ithaf olunur!)

Fidan pis vəziyyətə düşsə də, elə həmin axşam bu əlaqəyə son qoyacağını Fatehə söz verdi! Halbuki o neçə gün öncə həyatında heç bir kəsin olmadığı, heç bir oğlanla nə realda, nə də virtual aləmdə əlaqə saxlamadığını təkidlə söyləyirdi. Üstəlik, bir dəfə həmin oğlandan gələn qəfil zəng nəticəsində Fatehin yanında çıxılmaz vəziyyətə düşmüş və həmin oğlanla əlaqəyə son zoyacağına dair söz vermişdi.

Az sonra Fidan özünü sanki heç bir hadisə baş verməmiş kimi göstərməyə başladı. O, Fatehin uzun illər boyu onu sevdiyi və öz qəlbində saxladığını və heç bir zaman onu unutmadığını fikirləşmirdi. Çünki, belə olsaydı ən azından Fatehin ona evlilik təklifini verəndən, özünün isə Fatehi sevdiyini etiraf etdikdən sonra hər bir şeyə son qoymalı idi...

Fidanın bu hərəkəti Fatehin Fidana qarşı olan 30 illik saf məhəbbəti və sevgisinə olan növbəti və sarsıdıcı bir zərbə idi. Zahiri görünüşdə bu adi bir zəng olsa da, onların Fatehdən uzaq hansı münasibətdə olduqları bəlli deyildi. Bu baxımdan, Fateh Fidanın onunla ikili oyun oynadığı, ona xəyanət etdiyini fikirləşməyə başlamışdı.

Onlar birlikdə şəhərin gözəl və görməli yerlərini gəzsələr də Fatehin qəlbi sarsılmış, özünü olduqca məyus hiss edirdi. O, təxminən saat 9-10 radələrində Fidanı yaşadığı binaya qədər ötürüb evə tərəf qayıtdı. Yenə də ağrılı-əzablı fikirlər və hisslər onu boğurdu.

Fateh ölkə xaricindən ixtisası ilə əlaqədar dəvət aldığı bir beynəlxalq sərgiyə qatılmaq üçün xaricə səfər etdi və orada işləri ilə əlaqədar bir aya yaxın vətəndən uzaqda qalmalı oldu. Lakin bu müddət ərzində hər gün istər internet, istərsə də telefon vasitəsilə Fidanla əlaqə saxlayır və onunla müxtəlif mövzular barədə söhbətləşirdilər.

Fidan son bir ay ərzində iki dəfə böyük səhvə yol vermişdi. O, Fatehin saf sevgisinə qarşı hörmətsizlik etsə də Fateh hələ də onu bağışlayır və sevgisini qəlbində qoruyub saxlayırdı. Nəhayət, Fateh xaric səfərindən vətənə qayıtdı və Fidanı görməyə tələsdi. Onların uzun müddət fasilədən sonra bir-birini tapmasından artıq 2 ay ötürdü.

O, bu dəfə yenə də, günortadan öncə Fidanla görüşdü. Günortanı birlikdə şirkətin bufetində olub, gələcək ailə həyatı və qarşılıqlı işlər və xasiyyətlər kimi müxtəlif mövzular barədə söhbət etdilər.

Fidan həmin gün bir neçə dəfə özünün də, heç bilmədiyi bir mövzudan nigaran olduğunu bildirirdi. Hətta, söhbət əsnasında bir-iki dəfə gözləri yaşla dolub, - "Fateh! Əzizim! Mən səni sevirəm! Mən səni itirmək istəmirəm!" sözünü təkrar edirdi. Onun bu hərəkəti Fatehi qəlbən narahat etsə də, özünü cilovlayır və Fidanı sakitləşdirməyə, onun narahatçılığını aradan qaldırmağa çalışırdı. Amma görünür həmin gündə baş verəcək hadisə Fidanı bərk nigaran etmişdi. Hər halda Fatehin qəlbində də müəyyən mənfi fikirlər yaranır, nə baş verdiyini başa düşə bilmirdi.

Onlar bufetdən çıxıb iş yerini birlikdə tərk edərək Bulvara tərəf hərəkət etdilər. Xəzər dənizinin sahilində oturacaqda əyləşib söhbətlərini davam etdirdilər. Bu zaman Fateh Fidana üz tutub səmimiyyətlə dedi: "Fidan! Əzizim! Mən xaricdə olanda kimsə sənə zəng edibmi? Son bir ay ərzində kiminləsə görüşün, telefon və ya internetdə danışığın, yazışman olmayıb ki?"

Fidan soyuqqanlı halda "xeyr!" deyə cavab verdi. Amma bu cavabdan sonra üz gizgiləri dəyişdi və bu da onun soyuqqanlı halda verdiyi cavabda səmimi olmadığını göstərirdi.

Bu zaman Fateh Fidandan telefonunu ona verməsini xahiş etdi. Fidan ilk öncə bundan imtina etdi. Lakin onun bu hərəkəti Fatehi daha çox şübhələnməyə vadar edirdi. Odur ki, öz istəyində daha da israr edib son bir ayda onun telefonuna gələn və ya göndərdiyi mesajları nəzərdən keçirməkdə israr etdi.

(Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Orta və yuxarı yaşlılar yaxşı xatırlayarlar, bir vaxtlar vardı, həqiqətən də, yeniyetmələrimiz SSRİ-yə səs salan “Qarabağ bülbülləri” ansamblında təmsil olunurdular. Bəs o ansamblı kim və necə yaratmışdı? Mən ərz edim, siz də qulaq asın.

Murad Yunis oğlu Rzayev 7 dekabr 1947-ci ildə Ağdam rayonunda ziyalı ailəsində anadan olub. 1954-cü ildə 3 nömrəli orta məktəbə daxil olub, 1964-cü ildə həmin məktəbi bitirib. Hələ orta məktəbdə oxuyarkən Güllücə kəndində kino qurğusunda motorçu, yəni fəhlə işləyib, həmçinin kiçik yaşlarından Ağdam rayon Xalq Teatrında bir çox tamaşalarda rollar oynayıb, respublika Teatr Cəmiyyətinin fəxri fərmanına və diplomlarına layiq görülüb. Həmin ildə Üzeyir Hacıbəyli adına Ağdam Musiqi Texnikumunun Xor-dirijorluq fakültəsinə qəbul olub, 1968-ci ildə həmin məktəbin tam kursunu bitirib. Həmin ilin noyabrında hərbi xidmətə çağırılıb. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra 1970-ci ildən 1971-ci ilin may ayına kimi Ağdam rayon Mədəniyyət evində bədii rəhbər vəzifəsində çalışıb, tamaşalara musiqi tərtibatı verib və eyni zamanda bir çox tamaşalara musiqi yazıb.

Respublika Komsomol Komitəsinin təqdimatına əsasən1977-ci ildə Zaqafqaziya Komsomol məktəbinə qiyabi qəbul olub, 1979-cu ildə oranı əla qiymətlərlə bitirib. Həmin ildə də Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Mədəni-maarif fakültəsinə qəbul olub, 1984-cü ildə universiteti bitirib. 1971-ci ildən Ağdam rayon Komsomol Komitəsi bürosunun qərarına əsasən Ağdam rayon Pioner və Məktəblilər Evinə (hazırda Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzi) direktor təyin olunub.Rayonda ilk dəfə müəllim və şagirdlərdən ibarət xor qrupu və estrada orkestri yaradıb.

Bəli, zənniniz sizi aldatmır. Murad Rzayev barədə boşuna söz açmıram ki. rayon Pioner və Məktəblilər Evinə direktorluq etdiyi meddətdə məktəbin nəzdində "Qarabağ bülbülləri" adını almış məşhur ansamblı yaradıb.

İşlədiyi müddətdə Murad Rzayevin rəhbərlik etdiyi "Qarabağ bülbülləri" ansamblı respublikanın mədəni-kütləvi tədbirlərində, o cümlədən bir sıra xarici ölkələrdə çıxış edib və qazandığı nailiyyətlərə görə həm Murad müəllim, həm də kollektiv keçmiş Sovet İttifaqı Mərkəzi Komitəsinin, SSRİ Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri sərgisinin, Ağdam Rayon Partiya Komitəsinin, Ümumittifaq Komsomolu Mərkəzi Komitəsinin, Pioner Təşkilatı Mərkəzi Komitəsinin, Ümumittifaq Pioner Təşkilatının döş nişanına, Təhsil Nazirliyinin fəxri diplomuna, Ümumittifaq Baxış müsabiqələrinin diplomlarına, Ümumittifaq Xor Cəmiyyətinin döş nişanına, II Beynəlxalq Musiqi Festivalının diplomuna, Mədəniyyət və Təhsil nazirliklərinin, Azərbaycan Qaçqın və Məcburi Köçkün Gənclər Təşkilatının fəxri diplomuna, Qafqaz-Media İctimai Birliyinin diplomuna, Yeni Azərbaycan Partiyası Ağdam Rayon Təşkilatının diplomuna, Respublika Xalq Yaradıcılığı festivallarının diplomuna, Azərbaycan Dövlət Televiziyasının fəxri diplomuna, milli muğam sənətinin təbliği və inkişafındakı xidmətlərinə görə "Milli Muğam Musiqisi " mükafatına, "Əsrin Ziyalısı" fəxri diplomuna, o cümlədən rayon İcra Hakimiyyətinin fəxri fərmanına və hədiyyələrinə, Daxili və Sərhəd Qoşunlarının cəbhə bölgələrindəki "N" saylı hərbi hissələrinin fəxri fərmanlarına, müxtəlif dövlət təşkilatlarının musiqi festivallarının 5 ədəd laureat medalına layiq görülüblər.

Murad Rzayevin müəllifi olduğu onlarla mahnı respublikamızın görkəmli xanəndələrinin, eyni zamanda respublikanın Xalq artistləri Mirzə Babayev, Qədir Rüstəmov, Flora Kərimova, Oqtay Ağayev, Əməkdar artistlər Zöhrə Abdullayeva, Teymur Əmrah və digər tanınmış müğənnilərin ifasında səslənib. Həmçinin, M.Rzayevin vaxtilə Tacir Şahmalıoğlunun (yeri gəlmişkən, Tacir də məşhur ansamblın yetirməsidir) ifasında səslənən "Bayatı-Şiraz" muğamına etdiyi improvizə bu gün də Azərbaycanın bir çox dövlət tədbirlərində, müsabiqələrində səslənir.

Böyük şöhrət qazanmış “Qarabağ bülbülləri” barədə 1977-ci ildə eyniadlı film çəkilibdir. Film Qarabağın dahi müğənnilərinin, muğam ustalarının yolunu davam etdirən gənc xanəndələrə həsr olunmuşdur. Kinolent gənc müğənnilərin məlahətli mahnılarının sədaları altında gözəl Qarabağın tarixi yerlərini, təbiətini əsrarəngiz gözəlliklərini əks etdirir.

Ümumilikdə, ansambl dünyanın əksər ölkələrində Azərbaycanı mahnı festivallarında təmsil edərək 40 qızıl medal, 100-dən cox fəxri fərman almış, 12-sənədli və bədii filmdə çəkilərək Zaqafqaziya Ümumittifaq və Beynəlxalq Festivallar Laureatı adına layiq görülmüşdür. Murad müəllimin rəhbərlik etdiyi ansambl haqqında onlarla kitablar nəşr olunub. Pedaqoji fəaliyyətə başladığı illərdən etibarən və "Qarabağ bülbülləri" ansamblı yarandığı gündən M.Rzayevin həyat və pedaqoj fəaliyyətini, eyni zamanda ansamblın işini özündə əks etdirən yüzlərcə videokasetlər, disklər işıq üzü görüb. Gənc nəslin təlim, vətənpərvərlik və estetik tərbiyəsinə görə 1993-cü ildə Təhsil Nazirliyinin kollegiyasında iş təcrübəsi müzakirə edilərək ustada təşəkkür edilib və bu barədə "Azərbaycan müəllimi" qəzetində geniş material dərc olunub. 1988-ci ildə Murad Rzayevin Ağdam rayon Mədəniyyət Sarayında 40, 2007-ci ildə 60, 2012-ci ildə isə 65 illik yubileyi isə Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında Azərbaycanın görkəmli ziyalılarının, millət vəkilləri, şair, yazıçı, incəsənət xadimlərinin iştirakı ilə təntənəli şəkildə qeyd olunub.

“Qarabağ bülbülləri” ansamblı Azərbaycan mədəniyyətinə Məhərrəm Qasımov, Gülçöhrə Quliyeva, Xanım Abdullayeva, Tacir Şahmalıoğlu, Nazim Zeynalov, Bəhram Məmmədov, Araz Hüseynov, Nəzakət Teymurova, Aygün Bayramova, Cabir Abdullayev, Fehruz Səxavət, İlhamiz Paşayev, Arzu Fərhadov kimi sənətkarlar bəxş edibdir.

78 yaşlı Murad müəllimə cansağlığı, yenidən qurulan doğma Ağdamda firəvan yaşamağı arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biri vardı, biri də vardı. Biri  İnsan idi, biri Ümid idi. Yan-yana gedirdilər. Qəfil qarşılarına bir döngə çıxdı... Ondan sonra başladı hər şey... Ondan sonra...

...İnsanın gedərkən qapını çırpmağı ümiddir-bəlkə qalan bu səsdən diksinə, ona deyə: “Getmə...”  Pillələri qaça-qaça düşmək də, yolu qaçaraq keçmək də, pəncərədən görünən yolla getmək də-hamısı ümiddir.

         ...Döngənin başında dayanmışdılar. İnsan görürdü ki, iki yoldan yalnız biri abaddır.  Şüur, məntiq ona deyirdi: “Abad yolu seç! Abad yolla get!”  Ümidin üzü  digər yola-çala çuxur, gölməçələrlə dolu yola tərəf idi. İnsan başladı fikirləşməyə: “Bəlkə Ümid mənim görmədiyim nəyisə görür? Bəlkə Ümid hər iki yolun sonunun hara çıxdığından xəbərdardır?”

“Bəlkə”lər  beləcə yaraşdı ümidin adının əvvəlinə.  Beləcə, insan ümidə adət etdi. Adət ümumiliyə aid olanda yaxşı, xüsusiliyə aid ediləndə yaman pis qarşılanır insan cəmiyyətində. Günahkar axtarışına çıxmasaq, yaxşıdır. Sonda barmağımızı güzgüdəkinə tuşlamaq ehtimalı daha yüksəkdir axı...

...İnsan Ümidin qolundan yapışıb özüylə abad yolla aparmaq istəyirdi.  Onu naçar qoyan yolun sonu haqqındakı bilgisizliyi idi. Ümid onun tərəddüdünü duymuş olacaqdı ki, geriyə bircə baxış atdı və kinayə ilə pıçıldadı: “Getmək istəyirsənsə,  mənsiz get. Və unutma, mən yaxşı adətəm, mənsizlik pis adətdir...” İnsan diksindi.

Alber Kamyu “Taun”da yazırdı: “...ümidsizlik adəti ümidsizliyin özündən də pisdir”.  Şeirdən küsürəm, dostum mesaj yazır: “Ümidsizliyə qapılma...” Yol göstərdiklərim yola düşən kimi,  mənə qoyub getdiklərinin düyün olduğunu görürəm,  danışmaqdan küsürəm, bütün dinlər səs-səsə verir: “Ümidsiz olma!” Qayıdıb tapıram ümidi dolaşıq duyğuların içindən...

...Ümid düz deyirdi. Onsuzluqda məna yox idi-ha o yol abad olsun, ha o başı Xoşbəxtlik ölkəsinə çıxsın.  İnsan bunu anlamaqda gecikmədiyinə sevindi. Ümid bir addım atdı abad olmayan yola. İnsan onun izinə qoydu ayağını... Çala-çuxurlardan keçdilər, gölməçələrdə ayaqları islandı, hər dəfə ayaqları gölməçə kənarlarında sürüşəndə “birdən yıxılaram” qorxusu bürüdü onları, amma dayanmadılar... Getdilər, getdilər... İnsan hər addımda  onu anladı ki, Ümid olmasaydı, bu yolu gedə bilməyəcəkdi.

“Grantchester” serialında sevdiyi oğlana deyil, atasının seçimiylə varlı sahibkara ərə gedən Amanda ikinci uşağının dünyaya gəlməsinə az qalmış yenidən geri dönür və sevdiyinə deyir: “Ümid olmasaydı biz nə edərdik?”

 ...İnsan gedirdi. Ümidi manşırlayıb gedirdi. Yavaş-yavaş anladı ki, Ümid ondann daha sürətlidir.  Adladıqları gölməçələrin sayını itirmişdi İnsan. Saymağa başladığı da yadında deyildi.  “Kaş sayaydım...” “Kaş” ilə başlanan cümlələrin hərdən peşmanlığı anlatdığının da fərqinə onda vardı İnsan. Gülümsəməyə imkan tapmadı... Gördü ki,  daha Ümidin arxasınca getmir, Ümidin özündən uzun kölgəsinin arxasınca gedir.

“Babil kitablığı”nda  oxumuşdum Lu Sin`in “Vətən” hekayəsini. Hekayə bu cümlələrlə bitir: “Ümid o deyil ki, artıq o mövcuddur və ya mövcud deyil. Ümid yol kimidir-realda yoxdur, amma keçib-gedən insanlar onu yaradırlar”.

         ...Biri vardı, biri də.... Vardımı? Yoxsa o, İnsanın  gözəgörünməzi görünən etməkçün  əbədi cəhdi idi?  Və “insanların ürəyinə ölümsüzlük arzusunu qoyan” Tanrı bu cəhdi seyr edərkən gülümsədi... Gülümsədimi? Yəqin...  Yoxsa, Gülay Tahirli yazmazdı ki:

Daş olub eləcə yağır başıma

Sənə uzatdığım güllər, çiçəklər.

Tanrının da hər gün çıxır yadından

Bu sevən ürəklər, yanan ürəklər.

Öpdüyün yerlərdən dərdlər boy atır,

İndi həsrət gəlib oxşayır məni.

Nə zaman qolumu açsam yoluna,

Sanki qolların da ox sayır məni.

Daha qanadların quşları yoxdur,

Ağacsız qalıbdır indi budaqlar.

Məndən yaranmışdı, məni öldürdü,

Sinəmdə yurdsuzdur indi bu dağlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.01.2025)