Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Deyir ki:- “Bir insan ömrünün bütün əlamətlərini yaşamışam. Enişim də olub, yoxuşum da, rahatlıq da keçirmişəm, narahatlıq da, lakin bütün hallarda çalışmışam ki, ömrümü məntiqlə yaşayım. Doğru-düzgün olub-olmamağından asılı olmayaraq, yaşam məntiqim həmişə olub, bu gün də var. Ancaq doğrusu, yaşadığım illərdən çox, mən yaşayacağım illər haqqında düşünmüşəm. Doğrudur, yaşanmış illərə arxada qaldı demək düzgün olmazdı, çünki yaşayacağımız illərdəki hər şeyin fundamenti məhz bu illərdə qoyulub. Yaşadığımız illər ömrümüzün sonuna qədər bizimlə gedəcək. 40-50 yaş normalda kiminsə ömrünün tam hissəsi, kiminsə ömrünün yarısı, kiminsə ömrünün böyük bir hissəsi, kiminsə ömrünün sonluğunun ərəfəsidir. Həyatda başqa hər hansı bir şeyin sayımından söhbət gedəndə 40 ya 50 rəqəmi xüsusi bir məna kəsb etməyə bilər, ancaq insan ömrünün ifadəsinə yönələndə, 40 da, 50 də hikmətli rəqəmlərdir. İnsan ömrünün elə bir pilləsi var ki, o pilləyə qədər insan ancaq seçilmiş nəsnələrdən zövq ala bilir, maddi, mənəvi olmağından asılı olmayaraq, hər şeyin idealını axtarır və arzulayır. Elə ki 50-ni keçdi, yaxşı ya pis olmağından asılı olmayaraq, insan hər şeyi yaşamağa və qəbul etməyə hazır olur...”

 

O, 18 iyul 1960-cı ildə Naxçıvan rayonunun Cəhri kəndində dünyaya gəlib. 1983-cü ildə indiki Bakı Dövlət Universitetin Tarix fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib vəuzun müddət tikintidə fəhlə işləyib. Sonra Naxçıvan Dövlət Plan Komitəsinin bir idarəsində elmi redaktor, Naxçıvan Dövlət Universitetində laborant və müəllim vəzifələrində çalışıb. Naxçıvan Ali Məclisində sədrin siyasi məsələlər üzrə müşaviri, Naxçıvan Ali Məclisində şöbə müdiri, Naxçıvan Elmi-Texniki İnformasiya və Təbliğat Mərkəzində, Naxçıvan Dövlət Pedaqoji Universitetində müxtəlif vəzifələri icra edib. 1990-cı ildən başlayaraq "Ağrıdağ", "Ordubadın səsi", “Ülfət”, İki sahil, "Rezonans", "525-ci qəzet” kimi Azərbaycan və Naxçıvan miqyaslı mətbuat orqanlarında siyasi-publisustik və analitik məzmunlu məqalələrlə çıxış edib. 2001-ci ildən 2003-cü ilədək "Hürriyyət" qəzetinə rəhbərlik edib, 2003-cü ildən isə “Bakı Xəbər” qəzetində baş redaktor kimi çalışır.Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvüdür. Sinəsini "Tərəqqi" medalı bəzəyir...

 

“Əslində biz hamımız yerimizdəyik. Dəyişən siyasi proseslərdir. Siyasət də, mətbuat da insan fəaliyyətinin ən elitar sahələrindən biridir. Elitar və intellektual sahələr olduğu üçün, bu meydanlarda səhv buraxmaq yox, buraxmamaq təəccüblü olardı. Səhvlər də, siyasi baxışların dəyişməsi də mümkündür. Kimlər ki, siyasətdə öz ambisiyalarına və daxili aləminə baxaraq siyasi baxışlarını müəyyənləşdirir, onların siyasi baxışları heç vaxt dəyişmir. Ancaq bu cür dəyişməzlik bütün hallarda cəmiyyətə ziyan vurur, tərsliyə çevrilir. Lakin kimlər ki, reallıqda gedən praktik proseslərə baxaraq öz siyasi baxışlarını müəyyənləşdirir, onların siyasi baxışlarının dəyişməsi həm normal, həm də faydalıdır. Reallıq dəyişirsə, bizim siyasi baxışlarımız necə dəyişməyə bilər?! Bununla belə, bir ölülər, bir də dəlilər fikrini dəyişmir kimi ifrat yanaşmalara da heç vaxt şərik olmamışam.”- söyləyir.

 

O, 1992-ci ilədək Azərbaycan Demokrat Partiyasının(ADR) üzvü olub. 1992-ci ildə isə partiya sıralarından xaric edilib. 1992–ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyasına(YAP) üzv yazılıb. 1998-ci ildə bu partiyanı da tərk edib və bir qədər sonra Demokratik Azərbaycan Partiyasını(DAP) təsis edib. 1998-ci ildə DAP-ın VI qurultayında rəhbərlik etdiyi partiya ADR-lə birləşib. 2005-ci ildə isə ADR-in Mərkəzi Nəzarət Təftiş Komissiyasının iclasında onun partiya sıralarından çıxarılmasına qərar verilib və bu qərardan sonra o, partiyadan xaric olunub... 

 

Deyir ki:- “Mətbuatımızda çox şey dəyişib. Dinamika var. Dünən əvvəlkindən, bu gün dünənkindən seçiləcək qədər yaxşıdır. Sabah daha yaxşı olacaq. Bir vaxtlar media ilə bağlı rəsmi ünvanlara yönəltdiyimiz tənqidi məsələlər bu gün, demək olar ki, həll edilib. Mediamız daha çox dövlətçi olmağa başlayıb. Mediaya dövlətin dəstəyi artıq bir institut kimi formalaşıb. Cənab İlham Əliyevin prezidentliyi dövründə mediamızda inkişaf fenomenləri daha çoxsaylı və sürətli olmağa başlayıb. Neqativlər, sözsüz ki, yenə var, lakin mediamızın özünün içində bu neqativləri əritməyə və yox etməyə qadir mexanizmlər də formalaşıb. Bu mənə həm jurnalist, həm də siyasətçi demək olar. Bu peşələrin hər ikisi mənim üçün doğmadır, qabiliyyətlərimə uyğun gəlir. Hər iki sahə təsadüfi adamları sevmir. Hər iki sahədə məşğuliyyət insandan başqa bir sıra sahələrdə önəmli olmayan keyfiyyətləri tələb edir. Ancaq unutmayaq ki, jurnalistə  siyasətçinin tribunası gərək olmaya bilər, lakin siyasətçi üçün jurnalistin tribunası vacibdən vacibdir. Fikrimcə, bu peşələr bir-birinə nəinki mane olmur, hətta bir-birini tamamlayır. Siyasi düşüncəsi zəif şəxsin yaxşı jurnalist olması da, yazı-pozusu olmayan şəxsin sanballı siyasətçi ola bilməsi də eyni dərəcədə mümkünsüzdür. Bu gün belə keyfiyyətlərə malik jurnalist sabah siyasətçi, siyasətçi isə jurnalist kimi tam uğurlu fəaliyyət göstərə bilər...”

 

Qəlbinin dərinliyində təkcə özü barədə deyil, həm də atrafdakı insanlar barədə düşünür. Yaxın dostlanna çox qaygıkeşlıklə yanaşır. O, kiminlə dostlaşırsa, demək olar uzun müddət, bəlkə də hamişəlik bu münasibəti saxlayır. Dostlarının uğurlarına sevinən adamdır. Başlarına bir iş gələndə isə çox kədərlənir. Hətta dostları ciddi xəstəliklərə düçar olanda gecə-gündüz onlara qulluq etməyə hazırdır və hücumu ən yaxşı müdafiə hesab edir. İnadcıl, vicdanlıdır. Nə kiminsə haqqına girir, nə dəki öz haqqını güzəştə getmir. Bir sözlə, barəsində söhbət açdığım Aydın Quliyev həqiqətin gözünə dik baxa bilir...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Xiyavda yaşayan Səhər Xiyavlıdır.

 

Səhər Xiyavlı

Xiyav

 

DARIXMA, XANIM

 

Qadın oturmuşdu ayna önündə,

Özündən getmişdi, özündə dalğın.

Keçmiş xatirələr keçir önündən

Mat qalıb özünə, üzündə dalğın.

 

Əl çəkib üzünün cizgilərinə,

Ah çəkib içindən şivən qopardı.

Xəyalı bir ləhzə, bir an içində,

Gəlinlik, gənclik çağa apardı.

 

Kremlə gizlətdi cizgilərini,

Dodağa nar rəngi matiki yaxdı.

Gözünün altına çəkib midadı,

Birazca sevincək üzünə baxdı.

 

Nə vaxtdan süzürdü qadını əri,

Xanımın düşünüb gəldi arxaya.

Dedi: "Boş ver, xanım, bu şey-şüyləri,

Bunlarsız bənzirsən canımçün, aya.

 

Yaşayış yolunun çal-çuxurunda,

Ağaran saçının olum qurbanı.

Üzündə cizginin qadasın alım,

Səni bəyənmişəm hər halda yəni.

 

Üzülmə, darıxma, ömür ilində,

Hər anın, hər fəslin gözəlliyi var.

Xınalı payız da gözəldir, gülüm,

Payızın başqa bir özəlliyi var.

 

Darıxma, darıxma, ana köksünü,

Hazırla körpəcik nəvəli çağa.

Gülümsə, gülümsə bütün ömrünü,

Bircə gülüşünə verim sadağa.

 

Anamsan, bacımsan, həm də yoldaşım,

Bütüncə həyatım üzünə qurban.

Gözündən başlandı ömür təqvimim,

Ağlama, yaşarma, gözünə qurban."

Sarıldı boynuna, aldı qadını,

Kişi qollarının çərçivəsinə.

Qadının qəlbinə dinclik gəldi,

Başını dayadı sol sinəsinə...

 

Tapbatap vururdu ikicə ürək,

Dodaqlar qovuşmaq üçün yanırdı.

Nağılın sonunda çəkildi pərdə,

Ulduz yaşmaq çəkib ay utanırdı.

 

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Sirr deyil ki, bədii ədəbiyyat nümunələri arasında detektivlər çoxoxunma statistikası ilə öyünürlər. Elə bizim ölkədə ən çox satılan kitablar listəsinə baxanda orada Çingiz Abdullayevlə Elxan Elatlının detektivləri həmişə ön sıralarda olur. Bu yay günlərində istirahət zamanı təbii ki, yüngül ədəbiyyat janrı hesab olunan bu janrlara müraciət edənlər çoxdur. Bəs indi ən çox hansı detektiv və triller nümunələri oxunur? Dünyanın ən populyar kitab platformalarından biri olan “Litres”in bu sahədə araşdırmasını “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq sizlərə təqdim edirik.

 

1. Aleksandra Endryus, "Mod Dikson kimdir?"

Florens Mod Dikson təxəllüsü altında gizlənən bir yazıçının köməkçisi olaraq çalışır. Bir gün qadınlar Mərakeşdə qəzaya uğrayırlar. Mod itir və Florens xəstəxanada özünə gəldikdən sonra özünü Mod kimi qələmə verməyə qərar verir. Patrisiya Haysmitin milyonlarla oxucusu olan "İstedadlı Mister Ripli" romanı ruhunda yazılmış  psixoloji trillerdir.

 

2. Viktor Metos, "Gecə məxluqatları”

Bu, “Qatilin arvadı" adlı bestsellerin davamıdır. Jessika Yardli - Federal prokurorun köməkçisidir. Onun həyat yoldaşı isə seriya qatilidir və o, bunu başa düşməkdə acizdir. Cesika layiq olduğu vəzifəni daşıdığını sübut etmək üçün şəhəri lərzəyə gətirən növbəti manyakın tutulmasında iştirak etməyə başlayır. Manyak qurbanlara hədsiz əzablar verir və cinayətlərin yerlərində Sarpong rəsmləri ruhunda iz qoyur. Jessika növbəti qanlı bir qurban olmağa risk edir. Və görəndə ki, manyak onun həyat yoldaşıdır... Gerisini sadəcə oxumaq gərəkdir.

 

3. Meri Kubik, "Digər xanım"

Netflix-in ekranlaşdırmağa hazırlaşdığı, The New York Timеs-ın bestsellerləri sırasında qərarlaşan bu roman dedikcə maraqlı və çəkicidir, həyəcan verir və nəfəs kəsir. Uill və Seydi Foust uşaqlarıyla birlikdə Uillin dədə-babadanqalma köhnə evində məskunlaşıblar. Uillin bacısı illər öncə çardaqda özünü asaraq öldürüb, qardaşsa keçmişin mistikasına qapanmaq haqda düşünmək istəmir. Amma nahaq. Gələcəkdə bu evdə yaşadıqca ailəni yaxşı bir şey gözləməyəcək. Bir gün Seydi bir mesaj alacaq: "Ölməlisən". Başqa bir gün kimsə onların qonşusunu öldürəcək...

 

4. Cennifer Mikmaxon, "Məni qorxutmayın”

“Qış insanları” və "Məni içəri dəvət edin" trillerlərinin müəllifindən yeni bir şedevr. Neptun ləqəbli seriya qatili kiçik bir şəhəri qorxu içində saxlayır. O, qadınları oğurlayır, sonra isə cəsədləri polis binasının yaxınlığında qoyur. Reginanın anası beləcə itir, lakin 20 il sonra onu evsizlər üçün sığınacaqda sağ tapırlar. Bu bir mesaj deyilmi? Neptunun yeni məqsədi Taranı ovlamaqdır, Reginanın dostunu.

 

5. Nita Prouz, "Qulluqçu"

 

Kanadalı ədəbi redaktorun debüt romanıdır. Molli Grey erkən valideynlərini itirib və nənəsinin nəzarəti altında böyüyüb. Qız qapalıdır, insanlardan qaçır, amma tapmacaları sevir. Bəli, bəli. Tapmacaları sevir. Oteldə qulluqçu işləyən Molli bir dəfə iş növbəsi zamanı otelin nömrələrindən birində Mister Blekin meyitini aşkar edir. Polis Mollini əsas şübhəli hesab edir. O, təqsirsizliyini necə sübut etsin?

 

6. Jan-Kristof Qrange, "Tanrıların vədləri"

Berlində, 1939-cu ildə yüksək zümrədən olan qadınları öldürməyə başlayırlar. Onların hamısı qapalı kluba gedirlərmiş və hansısa Mərmər insan barədə yuxu görürmüşlər. İşi gizli polisə və mülki psixiatrlara verirlər, çünki ənənəvi təhqiqat üsullarına bu cür işdə etibar etmək olmaz. Nəticə başgicəlləndirici olur...

Tarixi dekorasiyalarda triller yazmaq tanınmış Fransa detektiv ustası Qrange üçün bir sınaq olub. Deyək ki, çox maraqlı və canlı çıxıb.

 

7. Tani Frenç, “Feytful-Pleys”

Məşhur müəllifdən çoxdan gözlənilən daha bir yenilik. Frenç janrın pərəstişkarlarına "Arxasında kölgə" və "Gizli yer" kimi bestsellerlər hədiyyə edib. Buna görə də bu növbəti romanı çoxları oxumaq həsrətində olublar. Feytful-Pleys küçənin adıdır və buradakı tərk edilmiş evlərdən birindən bir köhnə çamadan tapılır. Dublində yaşayan  detektiv Frenk Makki çamadandakı ilk sevdiyi qızın əşyalarını tanıyır. 20 il əvvəl o, səhərə qədər Rozini gözləmişdi. Sevgililər birlikdə xoşbəxtliklərinin ardınca qaçmaq istəyirdilər, amma qız gəlməmişdi. Nə baş verdiyini anlamaq üçün Frank keçmişə qayıtmaq məcburiyyətində qalır...

 

8. Stiven Kinq, "Billi Sammers"

Qəhrəman – Billi Sammers ABŞ dəniz piyadalarının keçmiş snayperidir, eləcə də əxlaq kodeksinə malik muzdlu qatildir. O, yalnız pis insanları təmizləyir. Sammers bu işdən uzaqlaşmağa qərar verir, amma son əmri yerinə yetirmək lazımdır – prinsipsiz killer Alleni öldürmək.

 

9. Kamilla Lekberq və Henrik Fekseus, "Mentalist".

Stokholmda qılınclarla deşilmiş sirk qutusu tapılır. İçində də qadın cəsədi. Kim özündən dəhşətli bir sehrbaz obrazı təsəvvür edib?

Müfəttiş Mina Dabiri məsləhətçisi qismində illüzionçu Vinsenti cəlb edir. Hər ikisi komandada işləməyə öyrəşməyiblər, amma indi ortada çox məsuliyyətli bir iş var: günahsız həyatın qırılması.

 

10. ANONUMİS layihəsindən ikinci roman, "Mixail Bulqakovun gizli gündəliyi” Bu layihənin kitabları ikiqat xəfiyyəçilik vərdişləri tələb edir. Müəllifliyi göstərilmədən çıxan kitabları oxuyan oxucular yalnız cinayətkarın kimliyini deyil, müəllifin də kimliyini axtarmış olurlar. Orest Volinin yeni istintaqı - Moskva Muzeyindəki bir qətldir. Bıçaqlanmış bir naməlumun cəsədi aşkar edildikdən sonra mistik bir şəkildə yoxa çıxıb. Bunun arxasında kim dayanır və Bulqakovun qeydlərinin bura nə dəxli? Oxuduqca heyrətlənir və heyrətlənirsən.

 

“Ədəbiyyat  və incəsənət “

(30.07.2025)

 

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Fəridə Səfiyevanın essesi təqdim edilir. 

 

Əməkdar jurnalist Svetlana Nəcəfovanın və onun məktəb yoldaşlarının əziz xatirəsinə 

 

İrəvanda bir sinif var idi...

Uşaqları mehriban, səmimi, ürəyiaçıq.

Səhər açılanda məhəllələrdən bir-birini səsləyərdilər. Küçənin o başından:

- Süsən, gəlmirsən?

- Əfşan, tez ol, gecikirik!

- Baboş, tələs, müəllim danlayacaq!

Ayaq səsləri bir-birinə qarışar, yolboyu danışa-danışa, gülə-gülə məktəbə üz tutardılar. O məsum səslər bütün məhəlləni oyadardı. Küçənin tinində əsən külək də o səslərə qulaq kəsilərdi sanki. Səslər doğma idi, əziz idi. Azərbaycan türkcəsində səslənirdi. O səslər bu torpağın, bu şəhərin nəfəsi, ruhu idi...

Müharibə təzə bitmişdi. Qıtlıq vardı, aclıq vardı. Bəzən meyvə qurusundan başqa yeməyə heç nə tapılmazdı. Ailələrdə müharibədən dönməyənlərin ağrısı, axıdılan göz yaşları vardı. Amma qədim İrəvanın dar küçələrində böyük arzularla yaşayan kiçik insanlar - uşaqlar vardı.

Nə ayağına uyğun gəlməyən ayaqqabı, nə dizi süzülmüş şalvar, nə də anasının köhnə ətəyindən tikilmiş paltar onların xoşbəxtliyinə mane ola bilmirdi. Onlar ürəklərində məktəbə getməyin, parta arxasında dərs oxumağın, dostluğun saf sevincini daşıyırdılar.

Sinfin ən balacası idi Svetlana. Məktəbə altı yaşında getmişdi. Ona görə boyca hamıdan kiçik, çəlimsiz görünürdü. Sibirdən bəraət alaraq qayıtmış "xalq düşməni" Hacı Nəcəfovun və əmisinin himayəsində böyümüş Kubra xanımın yeganə qızı, üç uşağın sonbeşiyi idi. Gözünü dünyaya açandan həyatın sərt üzü ilə qarşılaşmışdı. Məktəbə xüsusi həvəslə gedirdi. Müəllimlərinin tərifi, vaxtilə Qori seminariyasını bitirmiş atasının öyüd-nəsihətləri onu daha da ruhlandırırdı.

Müəllimlər zəif oxuyan şagirdlərlə məşğul olmağı Svetlanaya tapşırar, ona  etibar edərdilər. Evə qayıdanda isə bu balaca qızcığazı başqa bir vəzifə gözləyirdi - anasının bağda əkib becərdiyi göyərti dəstələrini götürüb bazara aparmaq. Orada gözəl geyimli həmyaşıdlarını görəndə həsədlə baxardı. Balaca qəlbində bir sual doğardı: "Görəsən, mən də bir gün belə gözəl geyinə biləcəyəmmi?" Amma  ruhdan düşməzdi, daha səylə çalışar, dərslərini böyük əzmlə oxuyardı.

İstirahət günlərinin birində Svetlana bibisi oğlu Maratla arx qırağına oynamağa getmişdi. Suda üzüb dolaşan balaca balıqlar onların diqqətini çəkdi. Qərara gəldilər ki, vedrə gətirib onları tutsunlar,  həyətlərindəki arxa buraxsınlar. Elə də etdilər... O "balıqlar"ın əslində çömçəquyruq olduğunu isə yalnız yayda - həyəti qurbağa səsi başına götürəndə bildilər...

Svetlananın sinifdə yaxın rəfiqələri vardı. Onlardan birinin atası azərbaycanlı, anası erməni idi. Rəfiqəsi özü danışırdı ki, anası ilə sözü çəp gələndə qadın qızının damarında axan "azərbaycanlı qan"ını lənətləyərdi.

Bu söhbət balaca Svetlana üçün hələ anlaşılmaz idi. Çünki onların yaşadığı məhəllədə, İrəvanın mərkəzində qonşularının hamısı azərbaycanlı - mehriban, yardımsevər insanlar idi. Tək-tük ermənilər var idisə, onlar da bağda-bağatda fəhləlik edər, azərbaycanlıların verdiyi pulla dolanardı.

Hətta müharibədən sonra İrəvana ermənilərin kütləvi axını da qızcığazı qorxutmurdu. Amma anasının danışdığı o dəhşətli xatirələri də unutmurdu. Anası deyərdi: "1918-ci ildə mən uşaq idim. Erməni-müsəlman davası başlamışdı. Hər gecə pəncərələrimizə güllələr yağırdı. Bizim yerimizi pəncərə altında salırdılar ki, güllə dəyməsin. Həyəcanla hər gecə Allaha yalvarırdım: Ay Allah, kaş dünən öləydim, bu gün bu qorxunu yaşamayaydım."

Hərdən içinə dolan qorxuya baxmayaraq, Svetlana da digər uşaqlar kimi qəlbində bir sevinc daşıyır, dostları ilə əylənir, gələcək üçün planlar qururdu. İçi həyat eşqi, oxumaq arzusu, insanlara sevgi ilə dolu idi.

Axundov məktəbi kökləri, ənənələri yaşadan Azərbaycan ruhunun məktəbi idi. Svetlananın sinif yoldaşları - Süsən, Əfşan, Fəxrəddin, Yaşar, Akif, Ceyran, Tərifə... - hər biri mehriban idi, sadiq idi, doğma idi. Özləri böyüdükcə arzuları da böyüyür, qurub-yaratmaq həvəsi artırdı.

Svetlana məktəbi medalla bitirdi. Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil oldu. Ancaq hər yay doğma şəhərinə qayıtdı. Hər gəlişində bir-birindən daha dəhşətli, qanqaraldan hadisələr barədə eşitdi: qonşuluqda yaşayan cavan oğlan, eyni iş müqabilində ermənidən az maaş aldığından şikayət etdiyinə görə döyülmüş, aldığı zədələrdən dünyasını dəyişmişdi. Qoca Matan xala bazara gedərkən erməni məktəbinin yanından keçmiş, "balaca cəlladlar" - erməni uşaqları tərəfindən təhqir olunmuş, yıxılmış və ölmüşdü.

Bu hadisələr, bu faktlar gənc jurnalist Svetlana Nəcəfovanın içini etiraz hissi ilə doldurur, qələmi ilə üsyan etmək istəyini doğururdu.

Zaman dəyişirdi... Əvvəlcə yavaş-yavaş... sonra qəfil. İrəvanın küçələrində tanımadıqları adamlar dolaşmağa başladı. Əvvəllər qonaq kimi gələn ermənilər artıq ev yiyəsi olurdu. Yerli əhali zorla şəhərdən köçürülürdü. Məktəblərin, küçələrin adları dəyişdirilirdi. O sinfin uşaqları da - kimisi gecə yarısı, kimisi gündüz doğma şəhəri tərk edirdi. İrəvanıın uşaq səsləri ilə dolu küçələri səssizləşdi... Şəhər ana dilində səslənən kəlmələr üçün darıxırdı.

SSRİ-nin dağılması ilə baş verən hadisələr, yaşadığımız dəhşətli olaylar heç zaman yaddaşımızdan silinməyəcək. Belə bir məqamda Əməkdar jurnalist Svetlana Nəcəfova haqq səsimizi dünyaya çatdırmaq yolunu seçdi: kəskin çıxışları, tutarlı yazıları, ermənipərəst Storovoytovaya yazdığı ağrı və nifrət dolu məktubu, 20 Yanvar hadisələrində nümayiş etdirdiyi vətəndaş mövqeyi ilə seçildi.

Həyatının hər bir dönəmində doğulduğu İrəvanın məhəbbətini, nisgilini ürəyində, yazılarında yaşatdı. Göz yaşına boğulmadan oxunması mümkün olmayan "Yaralı məhəbbətim - İrəvanım mənim" adlı məqaləsini yazdı. Sevimli sinfini, doğma dostlarını heç zaman yaddan çıxarmadı.

Zamanla Axundov məktəbinin 1953-1954-cü il məzunları Bakıda bir-birini tapmağa başladı. Sonra qərara aldılar: ara-sıra görüşmək lazımdır. Mayın 9-u görüş günləri oldu. Hər il həmin günü səbirsizliklə gözlədilər. Doğma şəhərin, doğma məktəbin ətrini bu ünsiyyətdən aldılar. Bəzən zarafatlarla, bəzən göz yaşları ilə o günləri yenidən canlandırdılar:

- Yadındadır, dərsdən qaçıb meyvə oğurluğuna getmişdik, müəllim bizi necə danladı?

- Akif, yadındadır, dərsə gecikmişdin, sinfə pəncərədən girmək istədin. Şalvarın ağacın budağına ilişib cırıldı...

Şaqraq gülüşlər, uşaqlaşan çöhrələr, işıqla, nurla parlayan gözlər...

Zaman keçdi... Dünyanı ağuşuna alan ağır pandemiya dövrü gəldi... Dünya birdən-birə səssizliyə büründü... Sonra isə - yarpaq tökümü başladı... Görüş yerinə gələnlərin sayı azaldı. Vaxtilə səs-küylə uşaqlıq xatirələri danışanların sırası seyrəldi. Şaqraq səslər hüznlü söhbətlərlə əvəz olundu. Sonra... sonra bu görüşlər də bitdi...

Qəribədir, elə bil sözləşmişdilər... Sanki bir-birinin ardınca getməyə söz vermişdilər. Kim bilir, bəlkə də...

2021-ci ildə də Svetlana xanım da haqq dünyasına qovuşdu. Əgər sağ olsaydı, iyulun 8-də 87 yaşı olacaqdı. Təsəllim bircə ondadır ki, Svetlana Nəcəfova yazılarında, çıxışlarında, insanların xatirələrində, yaddaşlarında ləyaqətli bir insan, işinin peşəkarı kimi qaldı.

Taleyin hökmü ilə bu gün Axundov məktəbinin 1953-1954-cü il məzunlarının çoxunun məzarı burada - Bakıdadır. Tanrıdan böyük bir arzum var... İrəvan torpağına ayaq basım, əyilib o müqəddəs torpağı öpüm, ovcuma doldurub Bakıya gətirim, əzizlərimin qəbrinə səpim! Axı bu, sadəcə torpaq deyil - nəsillərin səsi, anamın nəfəsi, doğma yurdumun ruhudur!

İrəvanda bir sinif var idi...

Xatirələrdə, fotolarda yaşayacaq bir sinif...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

 

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün daha bir ünlü sənətçinin anım günüdür - Azərbaycan xalq artisti, teatr sənətçisi, Sofiya Hüseynovanın.

 

O, 17 fevral 1926-cı ildə Naxçıvanda anadan olub. Atası Həsən İsmayılov hərbçi, anası Xədicə Qazıyeva isə aktrisa olub. Sofya Hüseynova orta məktəbi Naxçıvanda bitirib. Şagird vaxtlarında uşaq rollarında səhnəyə çıxıb. Anasının tövsiyəsi ilə 1944-cü ildən teatrın truppasına daxil olub. 1945-ci ildə qısa müddət Zaqatala Dövlət Dram Teatrında işlədikdən sonra yenə Naxçıvana qayıdıb.

Sofiya Hüseynova həyatı boyu Naxçıvan teatrın aktrisası olub, bir-birindən maraqlı və rəngarəng obrazlar yaradıb. Gülnar və Xuraman, Fitnə ("Vaqif" və "Fərhad və Şirin" Səməd Vurğun), Sara və Gülnisə, Susanna, Nadya ("Solğun çiçəklər", "Aydın" və "Oqtay Eloğlu", Cəfər Cabbarlı), Tərgül ("Məhsəti", Kəmalə Ağayeva), Humay ("Komsomol poeması", İsgəndər Coşqun) və s. rollar aktrisanın yaradıcılıq nailiyyətləri sayılır

Milli koloriti həmişə əsas götürən aktrisa, eyni zamanda əcnəbi dramaturqların pyeslərinin tamaşalarında oynadığı obrazların yaşadığı dövrün etiket qaydalarını, sosial mənşəyini, kübar davranış tərzini dərindən mənimsəyib. Mənimsədiklərini isə ifa etdiyi rollarda yaradıcılıqla reallaşdırıb. Bu baxımdan kruçinina, Larisa ("Günahsız müqəssirlər" və "Cehizsiz qız", Aleksandr Ostrovski), Liana ("Bostan iti", Lope de Veqa), Xanuma ("Xanuma", Avksenti Saqareli) rolları aktrisanın ifasında məharətlə oynanılıb. Mütənasib uca boyu, zərif bədən quruluşu aktrisaya müxtəlif rollar oynamağa geniş imkan yaradıb.

 

Filmoqrafiya

- Tale yükü

 

Mükafatları

1. "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

3. "Naxçıvan MSSR əməkdar artisti" fəxri adı

4. "Şöhrət" ordeni

5. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri fərmanı

6. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

7. "Teatr Xadimi" qızıl medalı

 

Aktrisa 30 iyul 2015-ci il tarixində 89 yaşında Naxçıvanda vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

Nizami Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Nemət Mətinin "Məscid yolunda gülləri qoxulamaq" hekayəsi haqqında bir neçə cümlə

 

Nemət Mətinin yazdığı bu hekayə süjeti sadə qurulmasına baxmayaraq, özündə emosional dərinlik və insanın keçmişə bağlılığını ifadə etmək istəyir. İtki və sevgi kimi ağır mövzular hər zaman oxucunun diqqətini çəkir və müəllifin bu mövzuya toxunması müsbət bir addımdır. Qoca kişinin hər gün şəhərin mərkəzində, saatın altında sevgilisini gözləməsi təsirli və simvolik bir detal kimi çıxış edir. Bu səhnə oxucuya ümidlə ümidsizlik arasındakı incə xətti hiss etdirə bilərdi, amma mətn bunu tam yaşada bilmir. Burada diqqətçəkən fəlsəfi cəhət, insan yaddaşı və sevgisinin  zamanla üz-üzə gəlməsidir.

Lakin hekayə bu mövzuya layiq dərinliyi ortaya qoya bilmir. Dialoqlar çox izahlıdır və sanki müəllif hadisəni izah etmək üçün məcburi şəkildə onları qurub. Xarakterlərin danışığında fərdilik yoxdur, hər iki obraz eyni səs tonu ilə danışır. Bu isə oxucunun onları fərqli insanlar kimi qəbul etməsinə mane olur. Hekayənin ritmi yavaşdır və gərginlik yoxdur. Bir məqamdan sonra oxucu hadisənin sonunu asanlıqla təxmin edir və maraq azalır. Bu, hekayənin struktur zəifliyindən xəbər verir. Müəllifdə sual yaranmamağı üçün qeyd:

Hekayənin strukturunun zəif olması müəllifin hekayə texnikasından xəbərsiz olduğunu ifadə etmir, sadəcə müasir hekayə texnikası ilə tanışsızlığından irəli gəlir. Heç olmasa, XX əsrdə yaşamış Rumın, Macar, İspan ədəbiyyatındandakı müəlliflərin hekayələri ilə tanış olsa, kifayət edər. Bir az da müasirləşmək istəsə, Herta Müllerin hekayələrindən bəhrələnmək məsləhətdir.

 

Mətndə poetik cümlələr var, amma onlar bəzən sadəcə söz oyunu kimi qalır, emosional təsiri güclü etmir. “Gülləri qoxulamaq sənin qışqıra-qışqıra oxuduğun dualardan min qat böyük və saf duadır” ifadəsi maraqlı olsa da, hekayə boyu bu fikri dəstəkləyən səhnələr yoxdur. Yəni müəllif oxucuya göstərmək əvəzinə, sadəcə deyir. Bu isə “göstər, danışdırma” prinsipinin pozulmasıdır. Obrazların daxili aləmi demək olar ki, oxucuya açılmır, yalnız xarici davranışlar təqdim olunur. Oxucu qocanın ağrısını sözlərdən anlayır, amma onu yaşaya bilmir.

Yazının dili yer-yerdə poetikdir, amma çox zaman passiv qalır. Hekayədə təsvirlər azdır və səhnələr oxucunun gözündə canlanmır. Hekayə danışır, amma yaşamır. Bu isə emosional təsiri ciddi şəkildə azaldır. Daha canlı təsvirlər, daha güclü səhnələr və daxili monoloqlar mətni çox yaxşı səviyyəyə qaldıra bilərdi. Mövzu kifayət qədər genişdir və dərin fəlsəfi məna daşıya bilər, amma hazırda bu imkan istifadə olunmayıb.

Süjet sadədir və bunun üstünlüyü ola bilərdi, amma müəllif sadəliyi təsirli etmək üçün dil və üslubu daha incə işləməlidir. Hekayənin sonluğu bir qədər gözlənilən və təsirsiz qalır. Oxucu üçün yadda qalan bir məqam yoxdur, finalda verilən fikir güclü deyil. Bu cür mövzular oxucunun yaddaşında qalmaq üçün daha emosional və orijinal bir nəticəyə ehtiyac duyur.

Ümumiyyətlə, hekayə müəllifin mövzuya emosional münasibətini göstərir, amma yazı texnikası baxımından ciddi boşluqlar var. Dialoqların süni olması, təsvirlərin azlığı və emosional dərinliyin çatışmazlığı mətnin əsas problemləridir. Bu hekayə oxucunu düşündürə bilərdi, amma sadəcə məlumat ötürən bir danışığa çevrilib.

Bütün bunlara baxmayaraq, hekayənin ideyası maraqlıdır. İnsan yaddaşının gücü, sevgidə israr və zamanın məğlubedilməzliyi kimi mövzular çox güclü emosional materialdır. Əgər müəllif bu materialı daha dərindən işləsəydi, nəticə fərqli olardı. Mətndə verilən simvolik detallar – saat, güllər, qəbiristanlıq səhnəsi – əslində yaxşı işlənə biləcək elementlərdir. Sadəcə bu detalların emosional yükü daha güclü göstərilməlidir.

Oxucu qocanın qəbiristanlıqda etdiyi hərəkətləri sadəcə təsvir kimi oxuyur, amma hiss etmir. Halbuki həmin səhnələrdə duyğunun zirvəsi yaşadılmalı idi. Yazıda ritm balanslı deyil, bəzən uzanır, bəzən qəfil bitir. Bu, oxucunun emosional axına daxil olmasını çətinləşdirir. Əgər daha çox təsvir və dinamik səhnələr əlavə edilsəydi, hekayə çox fərqli səslənərdi.

Hekayə mövzu baxımından maraqlıdır, amma təqdimat və yazı texnikası baxımından kifayət qədər güclü deyil. Daha dərin obrazlar, daha canlı təsvirlər və emosional təsir üçün yazı üzərində ciddi işləmək lazımdır. Bu potensialı olan bir mətndir, amma hazırkı formada oxucuda böyük təsir buraxmır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı 3 gün ardıcıl Təranə Dəmirin 11 yeni şeirini  təqdim edir.

 

5.

 

İyulun nəfəs qarsan istisi,

Günortanın tən yarısı,

Günəş döyür başına küçələrin,

ağacların, göyərçinlərin, şəkillərin,

 afişaların, heykəllərin.

Bir-biriylə  yarışa  çıxıb maşınlar, adamlar,

Unudanlar, unudulanlar.

Hərəsinin öz  sürəti  var.

Yoldan keçənə yalmanır  üst-başı kirli,

çəlimsiz  pişik balası.

Bir dadımlıq  dönərə, bir sığallıq  sevgiyə yalmanır,

Daşa, divara, kölgəyə yalmanır.

Dili bir qarış çöldə gəzən küçə itlərinin nəfəsindən od  tökülür

cızdağı çıxan asfaltın üstünə,

Şəhərin  ciyəri  yanır.

Yanaqlarını gün aparan dilənçi qadına

kimsə təbəssüm yollayır əlli qəpiklik boyda,

Qadının gözləri  sığallanır.

Birdən xəfif  meh əsir,

Günəşin üzünə düşür buludun kölgəsi.

İstidən nəfəsi  kəsilən  küçələrin dodağına

su çilənir göy üzündən sərin-sərin.

Ürəyi  yerinə gəlir  şəhərin.

 

 

6.

 

Ağaclar  kökündən  yapışıb durub,

Külək acığını  budaqdan çıxır.

Yayın ortasında, küləyin altda

Ağaclar  neçə qat  yarpaqdan çıxır.

 

Döyür  gözlərini  yenə küçələr,

Edir bir-birinə tənə küçələr,

Təzə  paltarında  köhnə küçələr

Yenə  külək-külək  sınaqdan çıxır.

 

Divarlar  küləklə verir səs-səsə,

Hayları, küyləri  düşür dənizə,

Bu gün dəli olub küləklər  nəsə,

Gah qaradan çıxır, gah ağdan çıxır.

 

Gah göyə  dırmaşır, gah  yerdə  əsir,

Dənizdə, limanda, sahildə  əsir,

Şəhərin  üstündə  ayrılıq   gəzir, 

Bir şair  hirsini  varaqdan çıxır.

 

 

7.

 

Bu qoca  ağacın  neçə canı var?

Hər xəzəl  altından  yüz  yarpaq  çıxır.

Kəsilir, qırılır, qopub, tökülür, 

Bütün  sınaqlardan üzüağ çıxır.

 

Gör  necə  bağlıdı  kökünə  ağac,

Min tufan yerindən  qaldıra  bilmir.

Durub   kölgəsinə  daş  atsalar  da

Heç kim  bu ağacı  öldürə  bilmir.

 

Sarılıb  qoluna, budaqlarına,  

Qıraqdan heykələ oxşayır  ağac.

Yayda  günəşinə, qışda  qarına

Bürünə-bürünə yaşayır  ağac.

 

Hələ ki, dayanıb öz kökü  üstə,

Yerindən, yurdundan  güc  alır  hələ.

Küləklə, yağışla, dumanla, çənlə 

Savaşa-savaşa qocalır  hələ.

 

 

8.

 

Baxıb saçımın ağına

Məni  qoymadı  yaxına,

Keçdim soluna-sağına,

Tanımadı güzgü məni.

 

Güldü  üstümə, başıma,

Gəlmədim  deyən xoşuna,

Tutdu  tənə yağışına,

Tanımadı  güzgü  məni.

 

Düşmədi  üzüm yadına,

Söhbətim, sözüm  yadına,

Oxşatdı   hansı  qadına?

Tanımadı  güzgü  məni. 

 

Məni  sual-sual  süzdü,

Məni  xəyal-xəyal süzdü,

Mən  danışdım, güzgü  susdu,

Tanımadı  güzgü  məni.

 

Yatmışdı, gəldim  oyatdım,

Ağladım, güldüm, oyatdım,

Yaz  getdim, payız  qayıtdım,

Tanımadı güzgü məni.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

 

Budəfəki müsahibimiz Laçın rayonu Hacısamlı kənd sakini Məhərrəmov Əli müəllimdir. Biz onunla həmin kəndin 100 yaşlı məktəbi haqqında danışacağıq.

 

-Məktəb nə vaxt və kim tərəfindən tikilmişdir?

 

-Laçın rayonu Hacıxanlı kənd tam orta məktəbi 1917-ci ildə Alxanov Məşhədi Əhməd Kərbəlayi Məhərrəm oğlu tərəfindən tikilmişdir. Məşhədi Əhməd xeyriyyəçi işlər görməsinə baxmayaraq, 1937-ci ildə Sovet hakimiyyəti tərəfindən Repressiyaya məruz qalmış, 82 yaşında güllələnmişdir.

Hətta böyüklərin dediyinə görə, KƏRBƏLAYİ MƏHƏRRƏMİN OĞLU MƏŞHƏDİ ƏHMƏD Alxanov 1916-cı ildə  tikdirdiyi bu məktəbin çertyojunu dövrün xeyriyyəçisi HACI ZEYNALABDİN TAĞIYEV veribdir. Çünki bu iki şəxsin isti münasibətinin olduğu həmin obada yaşayan hər kəsə məlum idi.

 

 -Məktəbin tanınmış müəllimləri kimlər olmuşdur?

 

-Məktəbdə tanınmış müəllimlər: Şahbaz Şahbazov, Şahverdi Şahverdiyev, Cümşüd Şahverdiyev, Əhməd Əhmədov (Məşhədi Əhmədin nəvəsi), Qəşəm Salahov, Rəhman Alışov, Məcid Şükürov, Sabir Novruzov, Elbrus Nəsibov, Kərəm Cabbarov, Kamil Hümbətov, Vaqif Məmmədxanov, Əli Bəndalıyev, Etiram Məhərrəmov, İsmayıl Mirzəyev və.s müəllimlər dərs demişdirlər. Şahbaz müəllim, Mirzə müəllim, Cümşüd müəllim, Rəhman müəllim, Kərəm müəllim, Kamil müəllim uzun müddət məktəbə rəhbərlik etmişdirlər. Bu adları çəkilən müəllimlərin əksəriyyəti bu məktəbin məzunlarıdırlar.

 

 -Məktəbin  respublika və ümumittifaq səviyyəsində tanınmış məzunlarından kimlərin adını çəkə bilərsiniz?

 

-Məktəbdə Şəlvə dərəsinin bir çox  kəndlərinin uşaqları təhsil almışdır. Onlar arasında Respublikada tanınmış bir çox alimlər var. Məsələn, Salman Salahov, Sovet Möhbalıyev, Bayram İbadov, Yəhya İbadov, Taleh Şirinov kimi alimlərin adlarını çəkə bilərəm. Bu gün məktəb hazırda azad olunmuş Laçın rayonunun Hacıxanlı kəndində erməni vandalları tərəfindən dağıdılmış vəziyyətdədir. Məktəbin qalıqlarından bilinir ki, məktəb tək öz dövrünün deyil, müasir dövr üçün də  tam məktəbə uyğun bina olmuşdur. Hacıxanlı kənd tam orta məktəbi hazırda Bərdə rayonu Xamtorpaq qəsəbəsində fəaliyyət göstərir. Məktəb hazırda Məşhədi Əhmədin nəticəsi olan Şəhid Vüqar Abdullayevin adını daşıyır. İndi arzu edərdim ki, məktəb tezliklə bərpa olunsun, məktəbdə Məşhədi Əhmədin adına guşə yaradılsın. Övladlarımız bizim özümüzün də təhsil aldığımız məktəbdə təhsil alsınlar. Əgər məktəb binası başqa yerdə tikilərsə 100 ildən artıq yaşı olan bu məktəbin qalıqları müzey kimi qorunub saxlanılsın. Həmçinin məktəbin məzunları arasında onlarca şəhidlər və qazilər var. Məktəbin müzey kimi qorunub saxlanılması  represiya qurbanı olan Məşhədi Əhmədin və şəhid olmuş məktəb məzunlarının ruhunu şad edərdi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)

 

 

Bir neçə gün bundan əvvəl gənc şair, qazi Həsən Kür dünyasını dəyişdi. Daha öncə o, intihara cəhd edərək özünü çoxmərtəbəli binadan atmış, amma sağ qalmışdı. Sağ qalmışdısa da, elə o intihar cəhdinin fəsadları apardı onu dünyadan.

Həsən Kür çox istedadlı şair idi. Onu ilk dəfə ölkəyə Qubada keçirilən gənc ədiblərin “İpək yolu” festivalındakı uğurlu çıxışı tanıtmışdı. Daha sonra SÖZ ədəbi məclisinin bir parçasına çevrilərək daha da tanınmışdı.

Əfsus ki, ömrü yarımçıq qırıldı.

Tanınmış ədəbiyyatçünas, “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru Azər Turanın Həsən barədəki təqdimat yazısını və şeirlərini dərc etməklə “Ədəbiyyat və incəsnət” mərhumun Ruhuna sayqılarını bildirir.

 

 

AZƏR TURAN:

Neçə il əvvəl Həsən Kürün şeirləri diqqətimi cəlb etmişdi. Telefonunu arayıb ondan şeirlər istəmişdim. İki dəfə "Ədəbiyyat qəzeti"ndə çap olunmuşdu. Sonra Qubada "İpək Yolu" festivalında şəxsən tanış olduq. "Şahdağ" otelinin qarşısındakı çayxanada könül söhbəti etdik. "Niyə Kür?" - deyə soruşdum. Məlum oldu ki, eloğluyuq. Əslən Salyandan imiş... Özü də İkinci Qarabağ savaşının qazisidir.

Kübar və mütəvaze təbiətli gənc idi. Hərdən telefonla danışırdıq... Başına gələnlərdən hamı kimi mən də sarsıldım... Sağalacağına inanırdım. Amma dünyasını dəyişdi...

Keçən həftə Milli Elmlər Akademiyasında keçirilən İlin yekunları müşavirəsində Həsən Kürün yaradıcılığı barədə danışdım. Elə həmin gün "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc olunan çıxışımda dedim ki, "Mənim çıxışım bədbin olacaq... Çünki dünən çox istedadlı gənc şair Həsən Kür dünyasını dəyişib. Filoloji elmi mühit Həsən Kür kimi şairlərin diqqətdən kənarda qalmasına imkan verməməlidir, ədəbiyyatşünaslarımız belə şairlərə daha həssas yanaşmalıdır. Həsən Kürün əksər şeirlərini, xüsusən, "Cəbhədən məktub" şeirini ədəbi hadisə adlandırmaq olar. "Cəbhədən məktub" müharibə dövrünün poetik rəmzinə çevrilmiş "Gözlə məni" şeiri ilə yanaşı dayanmağa layiq poetik nümunədir. Həsən Kürün qısa və faciəli sonluqla bitən həyatı ayrılıqda mükəmməl bir mətnə bənzəyir".

İlk dəfə şeirlərini verəndə şəklini qəzetin ön səhifəsinə çıxarmışdıq. İndi də ön səhifədədir. İnanıram ki, zaman keçəcək, Həsən Kür hər zaman Azərbaycanın gənc şairlərinin sırasında öndə qərarlaşanlardan olacaq.

 

 

 

HƏSƏN KÜR:

 

 

Cəbhədən məktub

 

Sən mənə şərfini göndərmə daha,

Səngər beşik kimi istidir, qızım.

Vətən sənin kimi suyuşirindi,

Hamını özünə istədir, qızım.

 

Görsən darıxırsan, şəkillərə bax,

Körpə əllərini boynuma dola.

Boylan pəncərədən getdiyim yola,

Bu məni görməyə bəs edir, qızım.

 

Mən burda yaxşıyam, sən də yaxşı ol,

Bilim ki, sənin də günün şən keçir.

İnan, göndərdiyin bütün dualar

Gəlir başımızın üstündən keçir,

Allah başımızın üstədir, qızım.

 

Allah üstümüzdən çəkməsə əlin,

Birgə yandırarıq zəfər məşəlin.

Hamının qorxduğu zalım əcəlin

Boyu boyumuzdan bəstədir, qızım.

 

Əgər günün biri, geri dönməsəm,

Eşidə bilməsən atanın səsin,

Qorxma, ürəyinə qorxu düşməsin,

Atan ölməyibdi, xəstədi, qızım.

 

 

Xəmirli əllər

 

Bir səhərin sübh çağı

Hamı əl-ələ verib

yuxuna haram qatar -

Katibə zəng vurar ki,

İşdən çıxarılmısan.

Nişanlın, mesaj-mesaj

Başının ətin yeyər:

- Səninləyəm, cavab ver!

Axşam harda olmusan?

 

Anan girər otağa,

Pəncərəni açar ki,

boğulmasın tüstüdən.

Araq şüşəsi tapar

Döşəyinin üstündən.

 

Cırıldayan yatağı

Əsəblə silkələyər -

"Ay alkaş oğlu, alkaş

yenə içmisən?" deyər.

 

Qışqırar əsəbindən,

Xəmirli əlləriylə

Sinəni yumruqlayar.

İçini çəkə-çəkə,

Uşaq kimi ağlayar.

 

Qaçasan otağından,

Hirs soyutmaqdan ötrü

Qapını bərk vurasan,

Küçənizdə can verən

itə təpik vurasan.

 

Qaçasan, sən qaçdıqca

Uzaqlaşa yol hələ.

Aclıq vurar təpənə

Dönərçiyə deyəsən -

"Zəhərini bol elə".

 

Bədbəxtlikdən içindən

İynə çıxmaz çörəyin.

Kredit şöbəsindən

Bahar xanım zəng edər:

"Müəllim, sağsınızsa,

Borcunuzu ödəyin!"

 

İri-iri addımlar

Ata səni sahilə.

Yerdən bir daş götürüb

Keçirəsən boynuna,

Qulağına səs gələ...

 

Bu yaşlı kişi kimdir?

Kövrək səslə qışqırır:

"Etmə, qurbanın olum

Əgər pulun yoxdursa,

Gəl, mən sənə verim, var.

Əgər evin yoxdursa,

Bir nəfərlik yerim var.

İş də taparam sənə,

Köhnə bir tanışım var,

hamıya iş düzəldir.

Ölmə, qurbanın olum,

Axı həyat gözəldir!".

 

O yaşında adamın

Yaşamaq məhəbbəti

Sanki güc verər sənə.

Çıxarıb boynundakı

yarım kiloluq daşı

Qayıdasan evinə.

 

Anan qaça qapıya

Daş izi qalan yerdən

Boynunu qucaqlayıb

Deyər: "Yaxşı ki, varsan.

mən səni bağışladım,

sən də bağışlayarsan...".

 

 

Zabit hekayəsi

 

Görsən ki, bayraqlar tıxac yaradıb

Kəndin o başından evimizəcən.

Bizi qapısından qovalayanlar

Taxıb qalstukun gəlib bizəcən.

 

Hiss etsən isladır al yanağını

Nigaran gözünün kədər yığını.

Tez uşaqları bir otaqda gizlət,

Görməsinlər sənin ağladığını.

 

Yubanma, həyətdə gözləyənin var,

Qayıdıb cəbhədən həyat yoldaşın.

Amandı, boynumu qucaqlama ha,

Qanlı paltarıma batar üst-başın.

 

Ümid edirəm ki, bağışlayarsan

Bir gecə yanında məni görməsən,

Üstünü örtməsəm yatandan sonra.

Bilirəm gözün bir məni görürdü

Rəhmətlik anandan, atandan sonra.

 

Tökmə gözlərinin yaşını yerə,

Razı deyiləm ki, qəmə batasan.

Bir az qürurlu ol, bir az möhkəm ol

Sən indi həm ana, həm də atasan.

 

***

Yıxmağa çox çalışdılar

Deyə-deyə - aş! Kəsdilər...

Qurumamışdı qabığım,

Budağımı yaş kəsdilər.

 

Baxın! Yaxşı-yaxşı baxın!

Mən külüyəm bir ocağın.

Didib ürəyimin dağın,

Qəbrim üçün daş kəsdilər.

 

Ölüm e, bir söz demirəm,

Torpağı insanlar bəslər.

Yadındadı sentyabr?

Bitti bütün atəşkəslər,

Mənim yol çıxdığım kəslər

Dava edib, baş kəsdilər.

 

 

Ev dustağı

 

Sərt karantin rejimi

 

Hamı öz evində əsirdi indi,

Heç kimin "gecikmə" deyəni yoxdu.

Hamı pəncərədən baxır günəşə

Həsrətin ki, bundan o yanı yoxdu.

 

Uşaqlar qaçışmır toz-tozanaqda,

Analar yumağa kir tapa bilmir.

Metronun tinində dilənən qoca,

Daha dilənməyə yer tapa bilmir.

 

Daha dilənməyə yer yox, adam yox,

Hara boylanasan, hara qaçasan?

Kimə and verəsən əzizlərini?

Kimin ciblərinə ağız açasan?

 

Ey qoca dilənçi, səndən qorxurlar

Əlin kirli deyə, ağzın lüt deyə.

Kimə yaxınlaşsan dodağın büzər,

Kimə yaxınlaşsan çəkil get deyər.

 

Əslində hamımız dilənçiyik biz,

Hamı doğulduğu gündən dilənir

Sən bu boş şəhərdən çörək umursan,

Evdə gözləyənin səndən dilənir.

 

Səni gözləyənin qarnı ac qalar

Səni Yaradandan əlini üzsən.

Sənin nəfəsini eşidər Allah,

Sən yağış altında çox islanmısan,

Yəqin, hamımızdan bir az təmizsən.

 

Yaxşısı budur ki, Allahdan dilən,

De ki, "Sən böyüksən, de ki, Sən təksən!

Açsın hamımızın bağlı qapısın

Yoxsa ki, sən kimə dilənəcəksən?

 

 

Öləsən

 

Bir gün qələmin sına,

Yox olasan, öləsən.

Səssiz-səssiz bir küncə

Sıxılasan, öləsən.

 

Mən axı gün görmədim,

Nə qəribə həyatdı.

Allah məni yaratdı,

Doğulasan, öləsən?

 

Heç xəbərin olmaya,

Qarasından, ağından.

Bir gecə yatağından

Yıxılasan, öləsən.

 

Bəsdir oyuncaq oldun

Bu dünyanın nazına.

Ananın ağ saçını

Keçirib boğazına,

Boğulasan, öləsən.

 

 

Ağrıkəsici

 

Nə sən soruş, nə mən deyim

Nə haldayam, nə gündəyəm.

Dünəndən heç nə yemirəm,

Boyat dərdin üstündəyəm.

 

Bir ağrıkəsiciyə görə

Bədən üzvlərim dalaşır.

Əllərim "Antarktida",

Başım "dünyanın o başı".

 

Nəfəsim keçər burnuna,

Bir-iki addım at geri!

Həyəcan təbili çalır

Boynumdakı kəndir yeri...

 

And olsun yarı canıma,

Getməyə bir yerim olsa,

Tüpürərəm dabanıma.

 

Əvəzimə üzr istəyən

Hicablı bir qadın ola.

Əlini aça Allaha:

"İlahi, bağışla onu,

al canın, bəsidir daha"...

 

Əlindən yapışdığım

İnsanlar böyüdülər,

Qollarımdan vurdular.

Ayağımı çəkdilər,

Ürəyimi qırdılar.

 

Adamlar ilan kimi

Zəhər sancdılar mənə.

Dedim - Allaha gedim,

o çarə qılar mənə.

 

Allah öldürdü məni,

Ayağımı çəkənlər

qəbrimə kimi qazdı.

Başıma daş salanlar

Başdaşımı ucaltdı,

üstünə söz də yazdı.

Bu adamlar gör necə

Abırsız, həyasızdı.

 

Dizlərinə vurdular,

Gözucu ağladılar,

Beş gün gün verməyənlər,

Qırx gün yas saxladılar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.07.2025)