Aygün Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə sizlərin görüşünə məqalə ilə deyil, şeirlərimlə gəlirəm. Bəyənəcəyinizə əminəm. Xoş mütaliələr.

KAŞ Kİ…

Dərin-dərin səmaların

Buludu olaydım kaş ki…

Hamı gedərdi işinə,

Unudulaydım kaş ki...

Ya səmanın qucağında

Quşa dönəydim, uçaydım...

Ya da bir ulduz olaydım,

Səhər sönəydim kaş ki...

Bəlkə, başı göyə çatan

Ağac olaydım bircə gün,

Yazda hər yer yaşaranda

Quruyaydım kaş ki...

Heç kəsin yaşamadığı

Bir ev olaydım bir saat,

Divarında köhnə saat kimi

Geri qalaydım kaş ki...

Bu beş günlük dünyanın elə bil ki

Ucsuz-bucaqsız yaşamı var,

Yapışmışıq yaxasından ikiəlli,

Bu dünyanın yaxasından yapışan iki əlin

biri olaydım kaş ki…

QAĞAYI

Gəl uçaq, qağayı,

Gəl uçaq...

Mən sevincdən,

Sən azadlıqdan,

Qağayı...

Mən xoşbəxtliyi qucaqlayım,

Sən səmaları...

Sənin xoşbəxtliyin uçmaqdır,

Mənim uçmağım xoşbəxtlikdən...

Bu dünyada hər yaranan ötəridir,

Yaşananlar quş ömrüdür, köçəridir.

İnsan elə doğulandan xoşbəxtliyə 

qaçmır ki,

Quşlar da siz bilən kimi

Xoşbəxtlikdən uçmur ki...

Gəl uçaq, qağayı...

BAKIYA SALAM DENƏN

Bakıya salam denən,

Səhər gözün açanda…

Göy Xəzərin köksünə

Qağayılar uçanda.

Xəzərə çatdır mənim

Sevgi-məhəbbətimi,

Denən ki, ona verdim

Bütün səadətimi…

Küləyini mənimçün 

İyləyib qoxlayarsan.

Mən gəlib çatanacan

Sinəndə saxlayarsan…

Məni qarış-qarış gəz

Hər küçə döngəsində.

Yaz adımın baş hərfin

Xəzərin sahilində,

Bakıya salam denən…

MƏN TORPAĞAM

Bir də baxdın,

Torpağa çürüyüb qarışmışam,

Bir də görərsən,

Torpağa dönmüşəm mən.

Nə qeyri-adi işdi?

Torpaqdan yarananda

Torpağa dönəcəkdim,

Bir gün yaranmışamsa,

Bir gün də öləcəkdim.

Kaş elə torpaq olum,

Üstümü gül bəzəsin,

Görüm bu dünyanın mən

Hər təzəsin, köhnəsin...

Kaş torpağa dönəm,

Qarışam lap diblərə,

Gedib lap uzaqlardan

Qohum-əqrəbalara

Deyəm ki, gəlmişəm

Sizinlə görüşməyə...

Kaş ki, torpağa dönəm,

Dalam ən dərinlərə,

Ölənlərlə görüşəm...

Torpaq olmaq yaxşıdı...

Hamı bərabərləşir,

Qalır yerin üzündə,

Ən qızıldan taxtlar da,

Ən bəxtəvər baxtlar da,

O ən yaxşı vaxtlar da

Torpaqda eyniləşir...

Torpaq olmaq çətindi,

Mən torpağam,

Üstümdə, tonlarla binalar var,

Dərələr var, dağlar var,

Qurulmuş yurd-yuvalar,

Salınmış bağçalar var,

Ən əsası,

əsası üstümdə insanlar var!

Mən torpağam,

Bu qədər zamana dayanmışam,

Cahana dayanmışam,

İNSANA dayanmışam!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2000-ci illərin əvvəllərində ölkəmizdə bir “Aşk” bumu yaşandı. Hamı bu romanı axtarır, oxumağa çalışırdı. Roman Mövlanə ilə Şəms Təbrizinin münasibətlərindən  bəhs edirdi. Müəllifi türk yazıçı Elif Şafakdı ki, onu məhz bu romanı ilə çoxlarımız tanıdıq və sevdik. Amma sonra simpatiyamız antipatiya ilə dəyişildi. Xanım yazar 44 günlük müharibə dönəmində erməniləri dəstəkləyən bir twit yazmaqla onun barəsindəki təsəvvürlərimizi alt-üst etmiş oldu.

Dəqiqini bilmirəm, amma bir çox mənbələr yazıçının erməni əsilli olmasını da iddia edir.

Elif Şafak 25 oktyabr 1971-ci ildə Fransada doğulub.  Atası psixoloq Nuri Bilgin, anası diplomat Şafak Ataymandır. Doğulanda qısa bir müddət keçəndən sonra atası və anası ayrılıb, anasının himayəsində böyüyüb və soyadı kimi anasının adını götürüb. Orta təhsilini anasının çalışdığı yer olan Madriddə, daha sonra lisey təhsilini Ankara Atatürk Anadolu Lisesi"ndə alıb.

Ali təhsilini Orta Şərq Texniki Universitetinin Beynəlxalq Əlaqələr fakültəsində alıb. 2009-cu ildə çap edilən "Eşq" ("Aşk") romanı ən az müddətdə ən çox satılan türk romanı ünvanına sahib olub.

Və qeyd etdiyimiz kimi, 13 oktyabr 2020-ci ildə öz tvitter hesabında erməni terrorist qruplaşmalarına etdiyi dəstək ifadəsinə görə Azərbaycandakı oxucularını itiribdir. Siyasət də vacibdir, amma ədəbiyyat istedadını dana bilmədiyimiz üçün doğum günündə haqqında məlumat verəsi olduq. Ən azından, yeni oxucuları onun kim və nəçi olmasını bilsinlər deyə.

Kitabları

1. Kem Gözlere Anadolu

2. Pinhan

3. Şehrin Aynaları

4. Mahrem

5. Bit Palas

6. Araf (The Saint of Incipient Insanities çevirisi)

7. Beşpeşe

8. Med Cezir

9. Kâğıt Helva

10. İskender

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onu indi böyükdən kiçiyə hamı tərəfindən sevilən köhnə filmlərimizdə addımbaşı görmək olardı. Ən populyar filmləri onun peşəkar ifası rövnəqləndiribdir. Bu gün onun doğum günü – 104 illiyidir. Allahdan rəhmət diləyir və haqqında geniş bilgi veririrk.

İlk əvvəl kino aktrisası kimi şöhrətlənib, yaradıcılığının əsas qolu teatr sənəti ilə bağlı olan Nəcibə Məlikova 25 oktyabr 1921-ci ildə Bakının Buzovna kəndində doğulub. İlk təhsilini kənddə və Bakıda alıb. Bakı Teatr Məktəbində xalq artisti Fatma Qədrinin sinfini bitirib (1940-1943). Öz istəyi ilə Gəncə Dövlət Dram Teatrında işləməyə gedib. Burada bir neçə tamaşada çıxış edərək Bakıya qayıdıb və təzəcə təşkil olunmuş Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutuna daxil olub.

1951-ci ildə ali məktəbi bitirib. Texnikumda təhsil aldığı illərdə Milli Dram Teatrının tamaşalarında epizodlar oynayan aktrisa 1952-ci ildən (kinolara çəkilişlə bağlı kiçik fasilələrlə) yenə bu teatrda işləyib. Nəcibə Məlikova klassik və çağdaş Azərbaycan dramaturqlarının, dünya ədiblərinin, əsasən, dram əsərlərində və bir qədər də komediyalarında rollar oynayıb.

Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" (Xumar), "Səyavuş" (Firəngiz), Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin "Pəri cadu" (Şamama cadu), Cəfər Cabbarlının" "Aydın" (Böyükxanım), "1905-ci ildə" (Sona), "Sevil" (Edilya), Mirzə İbrahimovun "Həyat" (Atlas), "Kəndçi qızı" (Ayxanım), İlyas Əfəndiyevin "Büllur sarayda" (Qönçə), "Qəribə oğlan" (Məlahət), Nəbi Xəzrinin "Əks-səda" (Zərifə), "Mirzə Şəfi Vazeh" (Zübeydə), Səməd Vurğunun "Vaqif" (Xuraman) pyeslərinin tamaşalarında çıxış edib.

Kinoda uğurlu rollar yaradıb. Onların arasında "Ögey ana"da Dilarə, "Aygün"də Aygün, "Arşın mal alan"da Cahan xala, "Əhməd haradadır?"da Nərgiz xala rollarının ifası aktrisanın yaradıcılıq nailiyyətləri kimi dəyərlidir. 14 Fevral 1956-cı ildə ilk AzTV-nin efirə çıxan verlişin ilk aparıcısı və ilk diktoru olub.

Nəcibə Məlikova məlahətli, emosional, lirik-dramatik aktrisa idi. Mənən saf qəlbli qəhrəmanları, məhəbbət yolunda mürəkkəb vəziyyətlərdə gücsüz görünüb kövrələn, ancaq xeyirxah insanların köməyi ilə mətanətini qoruyub saxlayan personajları uğurla oynayırdı. Aktrisanın yumorunda da həzin və kövrək lirizm üstünlük təşkil edirdi. Bakıda 27 iyul 1992-ci ildə vəfat edən Nəcibə Məlikova ikinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub

Filmoqrafiya

1. Arşın mal alan

2. Axşam konserti

3. Aygün

4. Bakının işıqları

5. Bizim qəribə taleyimiz

6. Böyük ömrün anları

7. Doğma xalqıma

Mükafatları

1. "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

“Qubadlıya öz sahibləri qayıdıb” – bu, dövlət başçısı, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sözüdür.

Bəs ÖZ SAHİBİ nə deməkdir?

 — Qubadlını 30 ilə yaxın tapdaq altında saxlamağı bacaranlar, ona sahiblənməyi bacarmadı; oradan faydalandılar, lakin minadan, dağıntıdan, fəlakətdən başqa heç nə verə bilmədilər. Qubadlı kimi gözəl təbiətə, sərvətlərə, axar-baxara malik el-obada nə el ola bildilər, nə oba — düz-əməlli məskunlaşammadılar; bir sözlə, xoşbəxt həyat qura bilmədilər, bilmədilər, bilmədilər! — Niyə? — Çünki

-Qubadlının öz sahibləri deyildilər;

-oradan çıxarılacaqlarını, çıxacaqlarını qanırdılar;

-nəinki Qubadlıya, bütün Zəngəzura, habelə Göyçəyə, İrəvana gəlmə olduqlarını bilirdilər… bilirlər… biləcəklər.

Bax, bax, hələ bugünlərdə belə burdan-bura öz parlamentlərinin tribunasında, ayrıca, uzaq İspaniyanın quzeyində — basklar yaşayan Bilbaonun stadionunda “Atletik” - “Qarabağ” oyununda qondarma və gorbagor “DQR”in əski parçasını bayraq sanıb qaldıranlar guya həqiqəti bilmir? Bəs Baş nazir Paşinyan, digər yüksək yetkililər birbaşa şahidi olduqları yaxud ekrandan izlədikləri bu və bənzəri yaramazlıqlara gərəkli təpki verdimi? — Hələ-hələ, AZALın uçağı İrəvana barışcıl uçuş etmişkən… Yəni Qubadlıdan bir az o tərəfdə hələ də əvəzçıxma yanğlsı ilə tutuşmuş zehniyyət sahibləri nəyə sahib olmağı haqq edib-etmədiklərini dərindən götür-qoy etmə zorundadır. Bəli, Gündoğar Zəngəzur onlarlıq deyil, amma Günbatar Zəngəzurda adam balası kimi yaşamaq da qarınlarını ağrıtmamalıdır.

Bəli,

Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin “Qubadlıya öz sahibləri qayıdıb” kəlamı bir coğrafiyadan daha üstün kəlam olub, bir ulusun ruhunun bərpasını ifadə edir. Hər dağı, düzü, çayı… qurtuluş nəfəsi kimi duyulan Qubadlı — Azərbaycanın sarsılmaz iradəsinin, hünərinin və ruhi zəfərinin simvoludur.

Qubadlıda Qarabağla Zəngəzurun nəfəsi birləşir. Bərgüşadın, Həkərinin səsi bir ulusun yaddaşını daşıyır. Bu torpaqlarda qurtuluş uğrunda gedən döyüşlər həm də yaddaşın geri alınması, kimliyin bərpası idi.

“Müharibə zamanı gördüyümüz işlər bu gün aparıcı ölkələrin ali hərbi məktəblərində öyrənilir. Bu haqda məndə dəqiq məlumat var. Bizim xarici tərəfdaşlarımız bu məlumatı bizə çatdırıblar ki, ən inkişaf etmiş ölkələrin ali hərbi məktəblərində Azərbaycanın döyüş taktikası, bizim əməliyyatlar öyrənilir və bu, müasir döyüş taktikasıdır. Bizə qədər dünyada heç kim bu taktikadan istifadə etməyib. Burada bütün vacib amillər bir məqsədi güdürdü ki, az itkilərlə düşmənə sarsıdıcı zərbələr vuraraq, düşmənin ordusunu faktiki olaraq məhv edərək hədəfə çataq və belə də oldu”. — Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin sözləridir.

Bəli, tarix Qubadlıya sərt baxdı. 1993-cü ilin avqustunda arxalı düşmən buranı işğal etdi, ev-eşikləri, abidələri, körpüləri… taladı, dağıtdı, yandırdı; lakin Qubadlının özündən ulu ruhunu tuta bilmədi. Xanlıq, Mahruzlu, Padar, Sarıyataq… bütövlükdə Qubadlı ulusun yaddaşında əbədi bir anda çevrildi. Vaxt gəldi, vədə yetişdi, Azərbaycan əsgəri o dağlara ayaq basdı, oraya bayraq sancdı və bununla da yaddaşı dirçəltdi, ruhi gücü qanadlandırdı.

Bax, o ruh 2020-ci təqvim ilin 10-cu ayının 25-ci günündə silah səsindən çox daha üstün olan ədalətin səsi ilə qayıtdı. Qubadlı əməliyyatı Vətən müharibəsinin gedişində çox önəmli hadisələrdən biri oldu. — “Qubadlı əməliyyatının çox böyük əhəmiyyəti var idi. Çünki Qubadlıdan sonra biz Şuşa şəhərini işğaldan azad etdik. ...Beləliklə, düşmən təslim olmağa məcbur oldu”. — Bu, qutlu sözlər də Müzəffər Ali Baş Komandanın sözləridir.

Bu gün Qubadlı hərb mərhələsində deyil, hətta yalnız bərpa mərhələsində də deyil; Qubadlı yenidən doğuluş mərhələsindədir. Örnəyi, “Qubadlı şəhərinin 2040-cı ilədək Baş planı” həm bir infrastruktur layihəsi, həm də azad edilmiş torpaqların gələcəyə inamlı baxışıdır…

Yeni yollar, körpülər, tunellər, stansiyalar, kəndlər, məktəblər, xəstəxanalar… — Budur, Mahruzlu və Zilanlı kəndlərində həyat yenidən qurulur. Bərgüşadda elektrik enerjisi ürətilir, oralarda artıq rəqəmsal rabitə və sürətli internet axır. Necə deyərlər, dağlar indi həm yaddaşın, həm gələcəyin dayağıdır.

Bir qədər obrazla desək, Qubadlı Zəngilanla sirdaş, Laçınla qardaş, Cəbrayılla yoldaşdır. Bu coğrafiya təkcə sərhədlər toplusudurmu? — Əsla! — Gündoğar Zəngəzur deyincə, biz Türk dünyasının gələcək enerji və mədəni damarlarından danışmış oluruq.

Qubadlı-Eyvazlı və Qubadlı-Laçın yolları, həm də Zəngəzur dəhlizinə uzanan bir taleyin yolları olsa gərək... Hər kilometr azadlıqla, hər körpü yenidənquruluşla yoğrulub.

Bu, Azərbaycan dövlətçiliyinin qətiyyətli addımlarıdır, əlbəttə; əlbəttə, torpaq yalnız qorunanda deyil, qurulanda vətən olur! Qoruyub qururuq, qurub qoruyuruq.

25 oktyabr — Qubadlı Şəhəri Günü özündə yalnız anıları barındırmır, varlığın təntənəsini göstərir! Qubadlı indi qaramatı aşan bir dirçəliş məktəbidir.

Orada

əsgərimizin izi,

şəhidimizin adı,

Dövlət başçımızın səsi,

ulusun nəfəsi var.

Qubadlıya

öz sahibləri qayıdıb,

insanlıq qayıdıb,

mədəniyyət qayıdıb,

quruculuq ruhu qayıdıb.

Zəfərin sonu yoxdur!

Qubadlı indi yenidən Azərbaycanın dağ ürəyidir.

Dövlət babanın oradan gördüyü mənzərənin qarşısını heç bir təbii, siyasi relyef kəsə bilmir; ona görə, Qubadlı, Gündoğar Zəngəzur Türk dünyasının ortaq gələcəyini nümayiş etdirməyə layiqdir.

Qubadlıda yüksələn hər qüllə, hər bayraq, hər məktəb bir dövlətin əzmini, bir ulusun iradəsini, bir liderin uzaqgörənliyini əks etdirir.

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Təbii ki bu rəssamın adı şəkiləndə dərhal göz önünə göyərçin rəsmi gəlir. Azərbaycanlılardan, gərək ki sumqayıtlılar onu daha yaxşı tanımalıdırlar, çünki şəhərin bağrında göyərçin abidəsi yer alıbdır və bu abidə həm də şəhərin simvoludur.

Pablo Pikasso 25 oktyabr 1881-ci ildə İspaniyada dünyaya göz açıb. O, rəssamlığa çox erkən yaşlarında başlayıb. İlk rəssamlıq dərslərini isə rəsm müəllimi olan atası Xose Ruisdən alıb və tezliklə bu sənətə mükəmməl yiyələnib.

8 yaşında ikən özünün ilk ciddi əsəri olan "Pikador"u yaradır və bunu bütün ömrü boyu özü ilə saxlayır. Pikasso 1894–1895-ci illərdə La-Korunyada incəsənət məktəbində təhsil alır. 1895-ci ildə Barselona incəsənət məktəbinə daxil olur. İlk əvvəl atasının adı — Ruiz Blasko adı ilə işləyir, lakin sonradan anasının soyadını — Pikassonu seçir.

1897-ci ilin sentyabr ayında Madridə yollanan Pikasso San-Fernand akademiyasına daxil olur. Pikasso Barselonaya 1898-ci ilin iyununda dönür və burada "Els Quatre Gats" kafesində fəaliyyət göstərən rəssamlar cəmiyyətinə üzv yazılır. Onun ilk rəsm sərgisi məhz bu kafedə nümayiş etdirilir. O, Barselonada yaxın dostları olan Karlos Kasagemas və Jaim Sabarteslə tanış olur.

1900-cü ildə Pikasso dostu Kasagemasla Parisə yollanır. Pablo Pikasso məhz burada impressionistlərin yaradıcılığı ilə tanış olur. Ömrünün bu illəri müxtəlif çətinliklərlə müşayiət olunur, dostu Kasagemasın intiharı isə gənc rəssamı dərindən sarsıdır. Məhz bu şəraitdə 1902-ci ilin əvvəllərində sonralar "mavi dövr" adlandırılacaq üslubda əsərlər işləməyə başlayır. Pikasso bu üslubu 1903–1904-cü illərdə Barselonaya dönüşündən sonra işləyir.

Bu dövrə aid əsərlərində yoxsulluq, melanxoliyanın və kədərin xarakterik obrazları olan qocalıq və ölüm kimi mövzular açıq-aydın ifadə olunur, insanların hərəkətləri də çox yavaşıyıb ("Absent həvəskarı", 1901; "Görüş", 1902, "Gənc və Dilənçi qoca", 1903). Çünki, Pikassoya görə dərdli adam daha səmimi olur. Rəssamın palitrasında mavi çalarlar üstünlük təşkil edir. İnsan iztirablarını əks etdirən Pikasso bu dövr əsərlərində korlar, dilənçilər, əyyaşlar və fahişələri canlandırırdı. Onların bir qədər uzunsov bədənləri ispan rəssamı El Qrekonun əsərlərini xatırladırdı.

Məşhur "Şar üzərində qızcığaz" əsəri "mavi" və "çəhrayı" dövrlər arasındakı keçid mərhələsinə aiddir.

Pikasso 1904-cü ildə Parisdə məskunlaşır. "Çəhrayı dövr" adlandırılacaq yeni mərhələ açılır. Bu illərdə "mavi dövrün" qəm və kədəri teatr və sirkin daha canlı obrazları ilə əvəzlənir. Rəssam əsərlərində çəhrayı-qırmızımtıl və çəhrayı-bozumtul çalarlara üstünlük verir. Əsərlərin personajlarına gəldikdə bunlar bir qayda olaraq sərsəri komediantlar, rəqqaslar və akrobatlar idilər. Bu dövr əsərləri sərsəri komediantların romantikadan məhrum olan faciəvi tənha həyatlarını əks etdirirdi ("Akrobat ailəsi meymunla", 1905).

Rənglərlə eksperimentlərdən və əhval-ruhiyyənin ötürülməsindən formaların analizinə keçən Pikasso Sezanın birtərəfli interpretasiyası və Afrika heykəltaraşlığını yeni janra çevirir. 1907-ci ildə Jorj Brakla görüşən Pikasso naturalizm və incəsənətin təsviri-idrak funksiyasını inkar edən bədii cərəyan olan kubizmin əsasını qoyur.

Kompozisiyalarda "kubistik kriptoqrafiya" — şifrələnmiş telefon nömrələri, evlər, sevgililərin adı, küçə adları yazılmış kağız parçaları, qəlyanaltılar meydana gəlir. Kollaj texnikası kubistik prizmaların kənarlarını daha böyük müstəvilərdə birləşdirir (Gitara və skipka, 1913) və ya çox rahat və yumoristik tərzdə tapıntını büruzə verir (Qızın portreti, 1914). "Sintetik" dövrdə təmkinli kompozisiyalarla koloritin harmonizasiyasına cəhd edilir.

Ən məşhur əsərləri sırasında erkən-kubist "Avinyonlu qızlar" (Les Demoiselles d'Avignon, 1907) və İspaniya vətəndaş müharibəsi zamanı dinc Gernika şəhərinin alman Kondor Legionu tərəfindən bombalanmasına həsr edilmiş "Gernika" (Guernica, 1937) əsəri xüsusi qeyd edilə bilər.

İndi isə göyərçinə qayıdaq. Pikasso ilk dəfə 1949-cuildə dünyanın ağ sülh göyərçininin rəsmini qrafikada işləyibdir. Sonra dəfələrlə bu mövzuya müraciət edibdir. Mən dəqiqini bilmirəm, niyə Sumqayıta simvol kimi sovet dönəmlərində məhz sülh göyərçininin təsvirini seçiblər. Bəlkə də sırf bir sovet beynəlmiləl şəhəri anlayışçına görə. Amma təsadüfə baxın, göyərçinin rəsminin şəkilmə dövrü də 1949-dur, Sumqayıtın yaranışı tarixi də.

Pikasso 8 aprel 1973-cü ildə, 91 yaşında vəfat edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əlamətdar hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

25 oktyabr. Ümumdünya Opera Günü

İncəsənətin ən kübar növlərindən biri olan opera günü elə bir gündür ki, həmin gün opera truppaları peşəkar və həvəskar operasevərlərlə birgə bu incəsənət növününü ən qiymətli məziyyətlərinə önəm verirlər. Bu gününü qeyd edilməsi  bir informasiya kampaniyasının təşkil edilməsidir ki, cəmiyyətin opera barədə bilgilərini artırmağa hesablanır. Bu günün təqvimə salınması təşəbbüskarları Opera America və Opera Europa təsisatlarıdır. Bəs niyə 25 oktyabr? Çünki bu gün dünyada ən məşhur opera və operettaların müəllifləri olan iki dahi bəstəkarın – Jorj Bizenin və İohann Ştrausun doğum günləridir. Opera italyan dilində iş, məşğuliyyət anlamı verir. Opera İtaliyada misteriyalarda – musiqisi epizodik işlədilən və əhəmiyyəti o qədər də yüksək olmayan ruhani tamaşalarda yaranıb. 1480-ci ildə səhnəyə çıxan Beverininin "Müqəddəs Pavelin dönməsi" ruhani tamaşası tarixin ilk operası sayılır. Azərbaycanda isə opera sənətinin əsası 1908-ci il yanvarın 12-də Üzeyir Hacıbəylinin Hacı Zeynalabdin Tağıyev teatrında səhnələşdirilən və şərq-müsəlman aləminin ilk opera əsəri olan "Leyli və Məcnun"u ilə qoyulub.

Bu gün gərək mütləq Opera və Balet Teatrına baş çəkək.

25 oktyabr. Ümumdünya Makaron Günü

Bayramınız mübarək, makaronsevərlər. Ümumdünya Makaron Məmulatları Assosiasiyası 1995-ci ildən bu günü təqvimə salmağa müvəffəq olub, dünyanın az qala hər yerində bu un məmulatını sevirlər, italyanlar isə nəinki makaronu sevirlər, hətta spaqetti deyə əzizləyə-əzizləyə ona abidə də qoyublar. Makaronu kəşf edən çinlilər olsa da onu dünyaca məşhur edən italyanlar olublar. Bir təsəvvür edin, duru tomat sousunda, hisdə qurudulmuş qızartma kolbasa dilimləri, qara zeytun və göbələklə italyansayağı bişirilmiş spaqetti, yaxud, toyuq əti ilə ağ sarımsaq sousunda dadından doymaq olmayan fettuçini. Ya da rusların donanmasayağı bişirilmiş makaronları. Yaxud azərbaycansayağı – üzərinə ya kotlet, ya da ət qoyulmuş azacıq sousda makaron qaynatması. Bu gün bir sıra ölkələrdə restoranlar müxtəlif makaron yeməkləri təklif edəcəklər. Təsəvvür edin ki, 600 cür makaron növü var. Adlarına baxaqmı? Spaqetti şnur şəklində, vermişil balaca qurd çəklində, fuzilli kəndir çəklində, konçilyi balıqqulağı şəklində, penne lələk çəklində, kapellini nazik saç çəklində, rotini spiral şəklində olur. Bu gün makaronun bayramıdır. Mənsə bu bayram günündə uşaqlığımı xatırlayıb “Stremyanka və makaron” cizgi filminə baxacağam. Çünki makaron yeməkdən əsla xoşum gəlmir.

25 oktyabr. Beynəlxalq məktəbli kitabxanaları günü

YUNESKO-nun təklifi ilə qeyd edilən bu gün insanda necə nostalji hisslər oyadır. Məktəb illəri yada düşür, məktəbin özünəməxsus toz və kif qarışıq qoxusu olan kitabxanası üçün darıxırsan. Yadımdadır, sinif qızları sevgi seirlərini, melodramları tələb edərdilər, oğlanlar “Min bir gecə” kitabından ötrü sinov gedərdi. Amma o kitabı gördüm deyən olmazdı, nə vaxt istəyərdin, kitabxanaçı “əldədir” deyərdi. Mənim ən çox marağımı cəlb edən “Vokruq sveta” dərgiləri idi, hər dəfə macal tapanda gedib ilbəil “podşivkaları” qarşıma qoyar, dünyanın ən ucqar, ekzotik, sirli ölkələri barədə məlumatlar əldə edərdim.

Çox təəssüf ki, müasir dünyamızda kitabxanalar get-gedə arxaikləşirlər. İndi şagirlər üçün mobil telefon hər bir şeyi əvəzləyir.

25 oktyabr. Böyük şəxsiyyətlərimizi tanıyaq! Görkəmli general Mustafa Nəsirovun doğum günüdür

Hərb tariximizdə xüsusi yer tutan şəxslərdən biri də Mustafa Cəfər oğlu Nəsirovdur, 1921-ci il oktyabr ayının 25-də Dərbənd şəhərində anadan olan həmyerlimiz hərbi təhsil alan kimi SSRİ üzrə bir çox yerlərdə yüksək hərbi vəzifələr daşımışdır. 1943-cü ilin aprel ayında leytenant hərbi rütbəsində DİXK-nın sərhəd qoşunlarının Qırğızıstan dairəsində komandir vəzifəsini daşımış, 1947-ci ilin fevral ayından Frunze səhərində DİN qoşunları üzrə qarnizon komendaturasının komendantı olmuş, 1952-ci ilin sentyabrından Azərbaycan sərhəd dairəsinin Göytəpə Sərhəd Dəstəsinin qərargah rəisi, Neftçala Sərhəd Dəstəsinin rəisi, 1962-1968-ci illərdə isə Naxçıvan Sərhəd Dəstəsinin komandanı olmuş, 1964-cü ildə polkovnik hərbi rütbəsi almışdır. 1968-ci ilin oktyabr ayında SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin Zaqafqaziya Sərhəd Dairəsi komandan müavini təyin olunmuşdur. 1972-ci ilin dekabrından SSRİ DTK-nın Zaqafqaziya sərhəd dairəsi ordusunun rəis müavini olmuşdur. 1987-ci ildə istefaya çıxan Mustafa Nəsirov, Azərbaycan Müharibə, Əmək və Hərbi Qüvvələr Veteranları Şurasının ilk sədri seçilmişdir. 1993-cü ilin avqustunda Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin sərhəd məsələləri üzrə baş məsləhətçisi təyin olunmuş və bu vəzifədə 1995-ci ilin iyuluna qədər işləmişdir. M.Nəsirov 1963-71-ci illərdə Naxçıvan MR Ali Sovetinin, 1975-95-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. 1990-1995- ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur. 1994-cü ildən 1995-ci ilə qədər MDB ölkələri iştirakçılarının parlamentarası Assambleyasının üzvü, mühafizə və təhlükəsizlik məsələləri üzrə onun daimi komissiyasının sədri olmuşdur. O, “Qırmızı Bayraq” (1967), “Qırmızı Əmək Bayrağı” (1977) və “Vətən müharibəsi” (1985) ordenləri ilə təltif olunmuşdur. Ona Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar hüquqşünası” (1984), “Dövlət təhlükəsizliyinin fəxri əməkdaşı” (1980), eləcə də “Dərbənd şəhərinin fəxri vətəndaşı” (1996) fəxri adları verilmişdir. General-mayor ali hərbi rütbəsinə qədər yüksələn M. Nəsirov Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2011-ci il 24 oktyabr tarixli sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir.

Mustafa Nəsirov uzun ömür yaşamış, 27 may 2012-ci ildə 91 yaşında Bakıda vəfat etmişdir. Haqqında “General Nəsirov” adlı film çəkilmiş, 2012-ci ildə “Ölməzlik” kitabı yazılmışdır. Ruhu şad olsun!

Şəkildə: Dünyanın ən yaxşı opera teatrı – La Skala, Milan, İtaliya

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SSRİ dönəmində Azərbaycan musiqisini, mədəniyyətini ittifaq miqyasında ən yaxşı tərənnüm edən, ən populyar müğənni olub Müslüm Maqomayev. Ölkə boyunca ən müxtəlif xalqlardan ibarət on milyonlarca pərəstişkarı vardı dahi sənətçinin. Geniş vokal imkanlarına malik səsi, əla repertuar seçimi, səhnə plastikası – onda hər şey vardı. Təsadüfi deyil ki, adı musiqi tariximizdə əbədi yer tutubdur. Bakının Neftçilər prospektində, Dənizkənarı parkda ona qoyulan abidə buna sübutdur.

SSRİ xalq artisti Müslüm Maqomayev 1942-ci il avqustun 17-də Bakı şəhərində anadan olub. İlk dəfə 14 yaşında dənizçilər klubunda çıxış edib. 19 yaşında Helsinkidə gənclər festivalında, 1963-cü ildə Moskvada keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti günlərində uğurlu çıxışları ilə şöhrət qazanmağa başlayıb. 1960-cı illərdə Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrının solisti olub, İtaliyanın Milan şəhərindəki "La Skala" teatrında təcrübə keçib.

 Enriko Pyatsa ilə "Sevilya bərbəri" operasından Fiqaronun "Toska" operasından Skarpianın partiyalarını hazırlayıb. 1966-cı ildə Parisin "Olimpiya" konsert salonunda ilk konsertini verib. 1968-ci ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasını bitirib. 1969-cu ildə Sopotda (Polşa) keçirilən Beynəlxalq Mahnı Festivalında ilk mükafatını alıb.

1975-ci ildə "Azərbaycan Dövlət Estrada Simfonik Orkestri"nin bədii rəhbəri təyin edilib. Bu orkestrlə Sovet İttifaqının bir sıra şəhərləri ilə yanaşı Fransa, Bolqarıstan, Polşa, Finlandiya, Kanada və İranda konsertlər verib. 1970-ci illərdən həyatını estrada ilə bağlayıb və görünməmiş populyarlıq qazanıb. Keçmiş SSRİ-nin hər yerində çıxışlar edib, stadionlarda konsertlər verib, televiziya onun konsertlərinə geniş yer ayırıb, qrammofon valları böyük tirajla buraxılıb.

Repertuarı hərtərəfli və olduqca genişdir. Populyar mahnılarla yanaşı, dünya hitlərini, klassik əsərləri, kinolara yazılmış mahnıları məharətlə səsləndirib. Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı olub, bir sıra orden və medallarla təltif edilib. Qeyri-adi uğurlara imza atan Müslüm Maqomayevin həyat və sənət yolu da qeyri-adidir. 1950-ci illərin axırlarında, yeniyetməlik və ilk gənclik illərində Bakı məhəllələrindən birindəki həyətlərində, dostlarının arasında oxuyardı.

Gənc Müslümün nadir səsi, qeyri-adi istedadı təbii ki, Azərbaycanın musiqi ictimaiyyətinin diqqətini də cəlb edib. Məşhur dirijor və bəstəkar Niyazi onu çox sevir, sənətdəki hər addımına göz qoyur, qayğısına qalırdı. Oxumaqdan yorulmayan Müslüm təcrübəli pedaqoqlardan dərs aldıqca səsi daha da cilalanır və gözəlləşir, tembri zənginləşirdi.

O, ilk rəsmi uğurunu 1962-ci ildə qazanır. Maestro Niyazinin tövsiyəsi ilə tələbə və gənclərin Helsinkidə keçirilən VIII Ümumdünya Festivalına göndərilən Müslüm Bakıya medalla qayıdır. Populyar "Oqonyok" jurnalı onun portretini və "Bakılı gənc dünyanı fəth edir" başlıqlı məqalə dərc edir. 1940–50-ci illərdə Rəşid Behbudov öz ecazkar tenor səsi ilə SSRİ-də və dünyanın digər ölkələrində şöhrət qazanıb, oanunrdıcılı,  gənc həmkarı Müslüm isə 1960-cı illərin ortalarında SSRİ-də və bir sıra digər ölkələrdə geniş tanınıb.

Onun ən böyük arzularından biri İtaliyada təhsil almaq olub. Nəhayət, həmin gün də gəlib yetişib və gənc Müslüm Azərbaycan Opera və Balet Teatrı tərəfindən "La skala" teatrına təcrübə toplamağa göndərilib. O, hələ uşaqlıqdan Mattia Battistini, Enriko Karuzo, Mario del Monako, Tinna Ruffo kimi italyan klassiklərinin qramplastinkaları ilə maraqlanıb, onlardan qiyabi olaraq vokal dərsləri alıb. İndisə gənclik xəyalları gerçəkləşib və ona Çenarro Barro, Enriko Pyatsa kimi canlı korifeylərdən dərs almaq nəsib olub.

O, Eldar Quliyevin filmlərinə musiqi yazırdı. Daha sonra rejissor Qleb Drozdovun sifarişlərini yerinə yetirib. "İqor polku haqqında dastan" əsərinin motivləri əsasında hazırlanan "Yaroslavna" tamaşasına musiqi bəstələyib. Özü həmin tamaşada knyaz İqor, həyat yoldaşı Tamara Sinyavskaya isə Yaroslavna rollarını ifa edib.

Rejissor Tofiq İsmayılov 1971-ci ildə onun haqqında "Oxuyur Müslüm Maqomayev" adlı film-konsert çəkib. İllərlə dinləyicilərin sevgisini qorumağı bacaran Müslüm Maqomayev SSRİ "Qırmızı Əmək Bayrağı" və "Xalqlar Dostluğu" ordenləri ilə təltif edilib, SSRİ-nin xalq artisti adını alıb.

Filmoqrafiya

1. Abşeron ritmləri — mahnı ifa edən

2. Azərbaycan incəsənəti

3. Azərbaycan naminə!

4. Bəstəkar Müslüm Maqomayev

5. Burulğan

6. Dostluq himni

7. İntibah

Mükafatları

1. Azərbaycan SSR əməkdar artisti

2. "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

3. Azərbaycan SSR xalq artisti

4. SSRİ xalq artisti

5. "Xalqlar Dostluğu" ordeni

6. "Şöhrət" ordeni

7. "Şərəf" ordeni (Rusiya)

8. "İstiqlal" ordeni

Müslüm Maqomayev 25 oktyabr 2008-ci ildə vəfat edib, Bakıdakı Birinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)