Nizami Novruzov,

Göyçə mahalı, Kiçik Məzrə kənd icmasının sədri, fəlsəfə doktoru. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Vətəni niyə sevirik?

Bəlkə ona görə ki, ilk dəfə gözümüzü bu torpaqda açmışıq, ilk addımlarımızı bu yerlərdə atmışıq, onun torpağında yeriyib, suyundan içmiş, havası ilə nəfəs almışıq?

Bəli, bu da var. Amma vətən sevgisi təkcə bunlarla izah olunacaq qədər sadə deyil. Çünki vətən – doğulduğumuz əsrin, ilin, ayın, günün təqvimdəki ünvanı deyil yalnız, həm də alnımıza yazılmış ilahi qismətin təcəssümüdür.

Vətəni sevmək – Tanrının bizə bəxş etdiyi yazıya, ayaq basdığımız torpağa, bu torpaqda bizdən əvvəl yaşamış, indi isə onun bağrında uyuyan əcdadlarımıza, bizi dünyaya gətirən valideynlərimizə, bu torpağın üzərində bizimlə birgə nəfəs alan həmvətənlərimizə ehtiramımızdır.

Elə buna görə də insanlığın iftixarı, aləmlərin nuru Həzrət Məhəmməd Peyğəmbər (s.ə.s.) buyurmuşdur: “Vətənə məhəbbət – imandandır.”

Məhz bu ruhun daşıyıcısı olan, "Dədə Ələsgər İrsinin Tədqiqi və Təbliği Mərkəzinin" direktoru, mərifət və ədəbiyyat aşiqi Hacı Abbas Bağırovun qələmə aldığı “Nərimanlı – Hüseynağalı aşıqları və şairləri” kitabı vətənə duyulan tükənməz sevginin daha bir təcəssümüdür. Bu kitabda Nərimanlı kəndinin sözünə, sazına könül vermiş 44 nəfər aşıq və şairin həyat yolu və yaradıcılığından nümunələr yer alır. Onların misralarında Göyçənin küləyi pıçıltı kimi dolaşır, Nərimanlının daşı, torpağı, ahı və duası bir nəfəsə çevrilib ürəklərə hopur.

Dərin minnətdarlıq hissi ilə qeyd etmək yerinə düşər ki, əslən Göyçə mahalının Basarkeçər rayonundan – Nərimanlı kəndindən olan Abbas Göyçəgölün bu əsəri vətən həsrəti ilə yaşayanların, yurd nisgilini könlündə yaşadanların ruhuna bir təsəlli, qəlbinə bir nur olacaqdır.

Əziz oxucu! Bu kitab – ömrünü halallıqla yaşayan bir insanın halal zəhmətinin, min bir çətinliklə ərsəyə gətirdiyi söz xəzinəsidir. Bu əsər bizi həm ruhən, həm də mənəvi olaraq birliyə, mübarizəyə, öz ata-baba torpaqlarımıza – necə ki Qarabağa qayıtdıq, eləcə də Qərbi Azərbaycanımıza dönüşə səsləyir.

Bu yolda iradəniz sarsılmasın, yolunuz açıq, qismətiniz mübarək olsun!

Mahir Bayram

Dünya ilə halallığa gəlmiş idik,
Gör, nə qədər sarsıntılar udduq, yedik!
Candan əziz çox canları qeyb elədik,
“Dünya haqsız, ədalətsiz!” – gileyləndik...

Bəxtimizi böləmmədik dünya ilə,
Baş qaldırdıq haqsızlığa, gah da felə!
Ha söysək də bu dünyanı belə-belə...
Dünya bizə əl eylədi: – “Gülə-gülə...”

Hardan bilək, haqlı bizik, yoxsa dünya?!
Yaşamımız həqiqətmi, yoxsa röya?!
Sonu varmı sualların, gəlmir saya?!
Ömür, sorğu ümmannında düşüb suya!
Çoxu yaman cəhd eləyir, görür guya.

Abbas Göyçəgöl

Gözlərin məluldur, baxışın dərin,
Heyran oldum baxışına, ay qağa.
Alnından üzünə tökülən tərin,
Qoşulaydım axışına, ay qağa.

Dağ çayısan, sularında durullam,
Sən ocaqsan, ocağında qor ollam.
Bir yox, beş yox, gündə yüz yol vurullam,
Bu həyata naxışına, ay qağa.

Köhlənini dağlara çap, rahat sür,
Qoy olmasın nə taleyin, bəxtin kür.
Səcdə edib, baş əyərəm bir ömür,
Şimşək kimi çaxışına, ay qağa.

Düzlüyündü əyriliyi edən ram,
Almasan da arzulardan doyub kam.
Heyran-heyran boylanaram, baxaram,
O getdiyin yoxuşuna, ay qağa.

Aşıq Fətullah

Səksən səkkizdən bağlanıb
O Göyçəyə gedən yollar.
Sinəmi yaman dağlayıb,
O Göyçəyə gedən yollar.

Bax, qərib bir duman ötər,
Gedib Ağbulaqdan içər.
Gəlib Məzrələrdən keçər,
O Göyçəyə gedən yollar.

Nərimanlıdan Kəlbəcərə,
Cənnət olar o dağ, dərə.
Fətullahı salıb dərdə,
O Göyçəyə gedən yollar.

Xəstə Bayraməli

Ay el-oba, mənim dəli könlümün

Nə vaxtdı arzusu gözdə qalıbdı.

Qəlbinizmi qəlbimdədi, bilmirəm,

Yoxsa ürəyimmi sizdə qalıbdı?

Sona yetmir ayrılığın zəmisı,

Bu aradan il ötüşüb cəmisi.

Yoxa çıxıb yarım vüsal gəmisi,

Hicran adlı bir dənizdə qalıbdı.

Düşsə Bayraməli min qeylü-qala,

Yenə də sadiqdi ilkin minvala.

Qoy zaman atını çapsın dördnala,

Əsrin sədəqəti bizdə qalıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.10.2025) 

Aysel Fikrət, Azərbaycan Milli Konservatoriyanın mətbuat katibi, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Azərbaycan Milli Konservatoriyası həyatımda və yaradıcılığımda iz qoydu. Çətinliklərim olsa da, burada tanıdığım işini, sənətini sevən sənətkarlar qazancım oldu. Sənət elə bir gözəllikdir ki, o, hər yerdə, hər yanda özünü biruzə verir. Onu gizlətmək, torpaqlamaq olmur. Əslində sənət, həyatın mənası, özü deməkdir. Əlbəttə, sənətkarlar da...

Bizim ali təhsil ocağımız sənət məbədidir. Bu yoldan çıxmış hər bir tələbəyə gələcəyə ümidlə baxmağa, bu yolda ürəklə irəliləməyə zəmanət verir.

Bu günkü müsahibim də instrumental muğam ifaçımız, kamança ustası Pərviz Fərhadovdur. Onu konsertlərdə müşahidə etmişəm və daim ölkədən kənarda olduğu səfərlərdən sevincli dönərkən həmişə mövzusu və ürəyi dolu bir əməkdaşımız olub. “Sənətkarla Müsahibə” layihəmdə onunla da həmsöhbət olmaq istədim.

Beləliklə, müsahibim Azərbaycan Milli Konservatoriyasının müəllimi Pərviz Fərhadovdur — sənətini sevən bir gənc, gözəl müəllim, istedadlı həmkarımız.

-Pərviz müəllim, bilirəm ki, əsliniz Füzulidəndir, düzdürmü? Demək ki, vətən acısını siz daha yaxşı bilirsiniz. Ona görə də bütün yaradıcılığınızı bir sözlə ifadə etsək, elə onun da adı “Vətən” olardı.

-Düzdür, Füzulidə anadan olmuşam, daha sonra Bakıya köçüb 45 saylı Nərimanov rayon məktəbində orta təhsil almışam.

-Necə oldu, kamançanı seçdiniz, bu sənətə necə gəldiniz?

-O zaman qardaşım Qara Qarayev adına musiqi məktəbinə daxil olmuşdu, tar sinfinə gedirdi, deyə mən də bu həvəsə düşdüm. O zamanlar Xalq artisti Elçin Həşimov və Əməkdar artist Elnur Əhmədovu çox izləyirdim, həmişə də elə bilirdim ki, qardaşdırlar. Bu təsirlə mən də bu sənətə gəlmək, qardaşımla birgə ifa etmək istəyirdim. Qardaşımın həvəsinə əlindən tutub onunla gedirdim, hazırlığa qoşulurdum. Amma evdə deməmişdim. Axırda evə zəng edib demişdilər ki, hazırlıq ödənişini edin. Uşaq ağlımla bu tərəfini düşünməmişdim. Valideynlərim məni ilk müəllimim Sahnaz Muradovanın yanına apardılar və birinci sinfə – kamança sinfinə yazdırdılar. Mən həmişə kamançaya maraqlı idim. Bax, bu sevgi belə yarandı.

2007-ci ildə orta məktəbi bitirdim, Asəf Zeynallı adına Musiqi Kollecinə sənədlərimi verdim, lakin daxil ola bilmədim. Elnur Əhmədovun mənə dərs deməsini arzulayırdım, amma təəssüf ki, 1,6 bal çatmadı. Qismət elə gətirdi ki, Azərbaycan Milli Konservatoriyasına daxil oldum.

Bəli, arzuma da çatdım — Elnur Əhmədov mənə dərs dedi. Afət Kazımova isə not ifaçılığı müəllimim olub. Artıq xoşbəxt idim. Elnur müəllim bizə bəzən qardaş, bəzən də valideyn kimi yanaşırdı. Afət müəllimə də ailənin bir üzvü  kimi qayğımı çəkirdi. Mən də öz  tələbələrimə  qayğı göstərməyi onlardan öyrənmişəm.

- Pərviz müəllim, bizim gözəl xanəndəmiz Aytən Məhərrəmova, tarzən Ədalət Behbudov və siz — bu sizə nə deyir?

- “Aypara” muğam qrupu.  “Aypara” muğam qrupuna bəzən “Muğam üçlüyü” də deyilirdi. Bu qrupu biz yaratdıq, birgə bir çox uğurlu konsertlərimiz və səfərlərimiz oldu. Xalq artistləri Mənsum İbrahimov, Elçin Həşimov və Əməkdar artist Elnur Əhmədovun “Gəncləşən Muğam” layihəsi çərçivəsində bir çox səfərlərdə iştirak etdik. Azərbaycanın bölgələrində, Sumqayıtda, Gəncədə, Respublika Sarayında və digər yerlərdə konsert proqramları ilə çıxış etdik.

2019-cu ildə “Aypara” Muğam Qrupunu rəsmi şəkildə yaratdıq. Bu ad altında iki albom ərsəyə gətirdik, onlardan biri Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Mədəniyyət Mərkəzində yazılıb. 2011-ci ildə Respublika Muğam Müsabiqəsinin qalibi olduq. Azərbaycan Milli Konservatoriyasının bu yolda bizə böyük dəstəyi oldu. Həmin il Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsində də iştirak etdik. Hərçənd, nəticə əldə edə bilmədik, sonradan hazırlaşdıq və məqsədimizə çatdıq. 2015-ci ildə artıq Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsinin qalibi olduq.

“Aypara” Muğam Qrupu ilə xarici ölkələrdə də konsertlərimiz oldu. Ulu öndər Heydər Əliyevin 88 illiyinə həsr olunmuş Füzuli rayonunda, Beynəlxalq Muğam Mərkəzində solo konsert verdik. Xanəndə Vüsal Zamanovla, həmçinin “Qarabağ canım mənim” adlı konsert proqramında birgə çıxış etdik. Muğam Televiziya Müsabiqəsinin “Qran-pri” mükafatçısı Elməddin İbrahimovla bir çox ölkədə solo konsertlərimiz olub.

Sonra “Vətən” Qrupunda fəaliyyətə başladım. Naxçıvan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Türkmənistan, Latviya və Litva kimi ölkələrdə konsert proqramları ilə çıxış etdik və dövlət tədbirlərində iştirak etdik. “Vətən” qrupu Azərbaycan musiqisini təbliğ edən, ölkə-ölkə, oba-oba dolaşan bir musiqi karvanıdır.

Ruslan Zərbəliyev – Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin baş müəllimi və xanəndə Səfalı Mirzəliyevlə birlikdə bu üçlüyü yaratdı və adını “Vətən” qoydu. O gündən bəri vətənimizi təmsil edirik.

Polşada beynəlxalq festivalda “Xarı Bülbül” və milli musiqi alətlərimizin simvolları ilə bəzədilmiş geyimlərimiz böyük maraq doğurdu. Polşanın dövlət televiziyası bizə sual verdi, biz isə onlara Xarı Bülbül haqqında məlumat verdik və “Qarabağ Azərbaycandır” fikrini dolayı yolla çatdırdıq. 2016-cı ildən TÜRKSOYbizi rəsmi şəkildə öz ansamblının tərkibinə dəvət etdi. TÜRKSOY ansamblının üzvü olaraq, UNESCO-nun baş mənzil qərargahında — Fransada keçirilən təqdimatda 30 illik yubiley medalı ilə təltif olunduq. Bizim Dünya Azərbaycanlıları Mədəniyyət Assosiasiyası ilə memorandumumuz mövcuddur. Onun bir bəndində qeyd olunur ki, “Vətən” qrupunun əsas məqsədi milli musiqimizi dünyaya tanıtmaqdır.

Litvada 41 ölkə arasında keçirilən beynəlxalq festivalda iştirak etdik. Konsertdən öncə 4 kilometrlik yürüş təşkil olundu və biz də Azərbaycan bayrağı ilə bu yürüşdə iştirak etdik. Sözlə ifadəedilməz hisslər idi. Həmişə bayrağımızı sevdim və qürurla daşıdım.

Mən çox sevinirəm ki, mənə müəllimlik etmiş sənətkarlarla bu gün eyni müəssisədə müəllim yoldaşıyam. Həyatda vətəni təmsil edib musiqimizi tanıtmaqdan daha böyük hədəfim yoxdur. Azərbaycan musiqisini dünyada tanıtmaq məni yaşadır.

Atam birinci Qarabağ müharibəsi veteranıdır. Mən birinci sinifdə oxuyanda o, müharibədən qayıtdı. Babam Füzulidə şəhid olub. Əlbəttə, ağır idi, amma bu odun-alovun içindən keçib sınmamaq mənim üçün həyat dərsi oldu. Sənət yolu bəzən çətin olur, amma mən tələbələrimə həmişə deyirəm: “Əgər istedadın varsa, o, bir gün parlayacaq. Yoxdursa, özünü bu yolda yorma.”

Bu gün Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Azərbaycan muğamına böyük diqqət göstərirlər. Bizim borcumuz musiqimizi təbliğ etmək və bayrağımızı ucalarda saxlamaqdır. Zəfər günündən iki gün əvvəl mən televiziya kanalında idim. Dedim ki, babam şəhid olub, amma atama qismət olacaq bu günü görmək. Və dediyim kimi, Füzulinin azad olunması xəbərini aldıqda atam bayrağı evin damına sancdı. Əlbəttə, şəhidlər verdik, amma vətən sevgisi insanın taleyini müəyyənləşdirir. Azərbaycan Milli Konservatoriyasında təhsil almaq, öz müəllimləri ilə həmkar olmaq və vətəni təbliğ etmək mənim üçün həm missiya, həm də həyat tərzidir.

Pərviz müəllim tələbələrinə qarşı da eyni qayğını göstərir. Onlarla dost kimidir, çünki belə görüb. Bu günlərdə isə “Vətən” Qrupu ilə yeni səfərə hazırlaşır. Pərviz Fərhadov — Azərbaycan Milli Konservatoriyasının konsertmeyster müəllimi, “Vətən” qrupunun üzvü, ölkəmizi milli musiqi sərvətimizlə tərənnüm edən gənc sənətkar. Əlbəttə, bu cür vətən eşqi və sənət sevgisi olan gənclərlə həmsöhbət olmaq insana ruh verir, yaşadır.

Pərviz müəllimə uğurlar diləyirəm. Çünki musiqi insan ruhunun sözdən öncə yaranmış ifadəsidir. İnsan ruhu, orqanizmi, sevgisi özü də eşidilməyən bir musiqidir — ruhun qoruyucusudur. Öz ifalarında bu hissləri dilə gətirən sənətkarlar isə yer üzünə dağılmış mələklərdir. Söhbət əsl sənətçilərdən gedir. Missiyası — milli musiqimizi qoruyub gələcək nəsillərə çatdırmaq olan Azərbaycan Milli Konservatoriyasının daha bir əməkdaşı ilə müsahibəmi təqdim etdim və bu görüş bir daha sübut etdi ki, sənətə sevgi ilə bağlı qəlblər heç vaxt sönmür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.10.2025)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsərlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

“ Hər şey itirdi sehrini,

İtirdi ilk qəlibini.

Kim kimə saldı mehrini,

Kim kimə satdı qəlbini?!”

2.

Gözəl qadın milli nailiyyət kimidir.

3.

“Odu, göylər lap yaxındı,

Göylər ulduz-ulduzdu.

Səsim üzünə toxundu

 üzün yenə məyusdu.”

4.

Höte: “Hamlet büllur qaba əkilmiş nəhəng bir palıd ağacıdır.” Palıd ağacı böyüdüsə, əkildiyi qabı dağıdacaq.

5.

“Ol zamanlar” və “indiki zamanlar”...

 Ədəbiyyatımızın mayasında “qayıdış” ideyası durur. Bu, “ol zamanlar”a qayıdışdır. Niyə? Nə üçün? “Ol zamanlar” göylər daha yaxın idi.

6.

“Hamı bir-birinə oxşayır necə

Sözlər də, üzlər də eynən həməndir.

Necə də səhərə oxşayır gecə

Necə də göy üzü həmən həməndir.”

7.

Yağışlı bir payız havası olaydı. Duman ya vaş-yavaş dağ ətəyindən dağ başına çəkiləydi. Uzaqdan havada əriyən səslər gələydi. Ürəyin az qala yerindən çıxmaq istəyəydi. Göylərdən bir arzun varsa, yerinə yetirək, deyəydilər. Beynin dən bütün həyatın ildırım sürətilə keçəydi. Bu həyatın heç bir məqamını saxlamaq, geri qay tarmaq istəməyəydin. Sadəcə, ürəyindən bir arzu boylanaydı: yağışlı, çiskinli bir gün olaydı, yavaş-yavaş dağ ətəyindən dağ başına yol alan duman olaydı, bir də havada əriyən uzaq səslər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.10.2025)

Bu günlər noyabrın 8-də 5 illiyinizi qeyd etdiyimiz Zəfər gününə doğru uzanan 2020-ci ilin 44 günlük müharibə günlərinin ildönümüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq Aybəniz Əliyarın “Qayıdan torpaqlar, qayıtmayan oğullar” poemasını təqdim edirik.

QAYIDAN TORPAQLAR, QAYITMAYAN OĞULLAR

                                poema

Bu əsər Vətən, torpaq uğrunda
       cəsarətlə ölümə atılan igidimiz
               Xəyal Həsənova həsr olunur.

Yeni bir sevgi ilə doğurdu kənd günəşi,
Yeni gün gətirirdi Surra adlı bu yurda.
Hər gün erkən qalxırdı Həsənovlar ailəsi,
Nur dağı kimi idi Surra dağları burda.

Üfüq tərtəmiz idi, günəş şəfəqləri pak,
Küləklər xəfif-xəfif gözlərini döyürdü.
Dağların qucağında bulud vardı ağappaq,
Bir ağca top kimiydi, gəl oynayaq, deyirdi.

Sanardın, bu Nur dağı bir sirli ocaq-oba,
Hira mağarası var, hardasa gizlinində.
Hörümçək tor quracaq, göyərçinlər də yuva,
Yerə bir vəhy enəcək günlərin bir günündə.

***

Onlar üç qardaş idi:
      Cavad, Xəyal və Cəmil...
Onları anaları buraxmazdı eşiyə.
Daha çətin gələrdi,
      bir az daha gələn il,
Arxa olacaqdılar Əliyulla kişiyə.

Ev artır, kənd böyüyür, yuva qururdu hər kəs,
Oğullar əsgər gedir, qızlar gəlin olurdu.
Damarında qan idi, ciyərlərində nəfəs,
Zərnişan anamız da min bir xəyal qururdu.

Hanı, o ki deyirlər, quş qanadlıdır illər,
Quşdan qanadlı çıxdı bu illər, necə oldu?
Kənd yeriydi, aramsız dəyişdikcə fəsillər
Hər üç oğul böyüyüb əsgər yaşına doldu.

Təhsilin başa vurub mühəndis olur Cavad,
Böyük oğul o idi, işi asandı onun,
Cəmil də boy atırdı göz önündə hər saat,
Xəyal üçün arzusu başqa idi ananın.

***

Əzizim, o da yandı,

Su yandı, oda yandı.

O getdi, mən də getdim,

Mən getdim, o dayandı.

Arzular keşik çəkir yenə beşik başında,

Bir körpə qığıltısı dünyaya səs salıbdır.

Ata durub dayanıb pəncərənin tuşunda,

Ana öz övladını qucağına alıbdır.

Uşaq toppuş, gülərüz, qığıltısı şipşirin,

Anasının qucağın ən gözəl cənnət sanır.

Baxırsan, məna yatıb baxışında bir dərin,

Gözlərinin içindən ilahi nur boylanır.

İki övlad itkisi dərd olmuşdu anaya,

Xəyalın doğulması bu evdə bayram oldu.

Bu balaca uşağı sevdilər doya-doya,

Nə sevgi, nə qayğı var, üzərində cəm oldu.

Özün sevdirmək üçün çıxartdı hər oyunu,

Hər yerə eşq apardı, sevgi yaydı bu bala.

Qohum-qonşu, dost-tanış basdı bağrına onu,

Ata-ana yaman pis bağlandılar Xəyala.

Dağın ətəklərindən bir çay axardı sərin,
İçində ələ gələn xırda balıqlar vardı.
Ruzi-bərəkətiydi dağ çayı bu yerlərin,
Xəyal gah balıq tutar, gah quzu otarardı.   

Uşaqlıqdan bu yana suyu sevərdi Xəyal,
Su ilə oynayardı bütün günü həyətdə.
Ayağının altında oynayardı yamac-yal,
Hamı onu sevərdi, əzizləyərdi kənddə.

Gözlərinin içi də gülərdi o gülüncə,
Harda it-pişik görsə, həyətə gətirərdi.
Bir küçüyü var idi, anasından gizlincə
Papağını çıxarıb ona geyindirərdi.

Yazda dağlara qalxıb, ilk nə çiçəklədisə,
Toplayıb gətirərdi anasına hədiyyə.
Ərköyün böyüsə də, yenə baxardı sözə,
Anasının ürəyi, könlü xoş olsun deyə.

***

Bu vaxtlar evdə hamı telefonu güdürdü,

Bilirdilər, harda var, müəllim zəng edəcək.

Arzusu çin olmuşdu, oxumağa gedirdi,

Anası Zərnişanı sevindirib gedəcək.

Müəllim zəng elədi, kollecə girmişdi o,

Bu şad xəbər bir anda qol-qanad açdı kəndə.

Hələ Xəyalın özü, necə sevinmişdi o,

Əlləri qabar idi o şəhərə gedəndə.

Əllərinin içini dəryaz döymüşdü yaman,

Açıb tez-tez baxırdı çəkiləndə təkliyə.

Anasının gözündə qürur var idi, qürur,

Onun bu əziyyəti hədər getməyib deyə.

İldırım sürətiylə yayılmışdı bu xəbər,

Sevinmişdi dost-tanış, sevinmişdi qız-gəlin.

Ana bir vaxt demiş ki, oxumasanız əgər,

Ölsəm belə, məzarım  çat-çat olacaq, bilin.

Bəlkə də, əllərinə baxmırdı elə-belə,

Bəlkə də, istəmirdi kimsə görsün ovcunu.

Bir dünya sığışardı qabar atmış o ələ,

Axı yaşıdlarının çoxu bilmirdi bunu.

Elə ki gəlmişdi zəng, sevincindən qışqırıb,

Söyləmişdi, “ay ana, daha olma narahat,

Bu arzun da çin oldu, oğlun məktəbə girib,

Heç Xəyalın qoyarmı məzarın ola çat-çat?”

Ananın da sevinci sığmırdı yerə-göyə,

Özünü bu dünyanın bəxtəvəri sanırdı.

Bu saat bu xəbərə gələnlər olar deyə,

Gah hazırlıq görürdü, gah çölə boylanırdı.

***

Böyüyüb üzügülər, enlikürək olmuşdu,
Tanrı hər yaraşığı ondan etməmişdi kəm.
Ürəyinin işığı üzünə yansımışdı,
Hara getsə, sevilər, əzizlənərdi hər dəm.

Boy desən, boydan uca, dil desən, dildən şirin,
İş desən, əməksevər, söz desən, hazırcavab.
Xoş gündə doğulmuşdu, sevinciydi bir elin,
Yazsan, yazıyla bitməz, ömrü dolu bir kitab.

Bu dünyanın var, əlbət, bir düzəni, qanunu,
Sevgi, hörmət insanın həyatda tək varıdır.
Öz balası bilərdi müəllimlər də onu,
Uğur qazanan şagird məktəbin vüqarıdır.

O da dörd il oxuyub, vurdu məktəbi başa,
Öz tələbə adını şərəf ilə daşıdı.
Həm oxudu, işlədi qardaşıyla baş-başa,
Həm də ilk məhəbbətin nübarını yaşadı.

Nə olsun ki, asanca öz eşqinə varmadı,
Həyat dolu ürəyi nə bezdi, nə yoruldu.
Bu həyatda kimsənin ürəyini qırmadı,
Amma sevən ürəyi qırıldı, pis qırıldı.

Elçi düşmüşdü qıza, atası verəcəkmiş,
Bir insan öz əhdini nə tez belə unutdu?
Bitdi onunçün Bakı, bitdi məktəb, bitdi iş,
Xəyal da kor-peşman öz kəndinə qayıtdı.

Amansızdı bu dünya, nankor olur çox zaman,
İndi çox az hal olur, sevəni anlayırlar.
Xəyal əsgər gedirdi, bir zəng gəldi nagahan,
Şəhərdən dedilər ki, qızı nişanlayırlar.

***

Yenə yay günüydü, isti yay günü,
Hamı başlamışdı əkin-biçinə.
Axşamlar ot-ələf tədarükünü
Qatardı camaat söhbət içinə.

Səs-səsə verərdi cırcıramalar,
Xəyalın fikri də çöldə qalardı.
O gah dəryaz ilə otunu çalar,
Gah da şirin-şirin fikrə dalardı.

Təki sən Xəyaldan bircə iş istə,
Nə yorğunluq bilər, nə də isti o.
Xeyirli otlardan dəstəbədəstə,
Evə gətirərdi axşamüstü o.

Toplayıb kəkotu, itburnu, yonca,
Sərib qurudardı, “bəsdir”, deməzdi.
Əsgər gedəcəkdi payız olunca,
Evdən yardımını əsirgəməzdi.

Yenə bir yay günüydü, isti nəfəs kəsirdi,
Nə bir bulud görünür, nə bir yarpaq əsirdi.
“Yararlıdır” çıxmışdı yoxlamaların sonu,
Gəlib hərbi xidmətə çağırmışdılar onu.

İyula çağırışa düşürdü əsgər yaşı,
Xəbərə cəm olmuşdu yenə dostu, tanışı.
Yolçusu olacaqdı o bu şərəfli yolun.
Uşaqlıq arzusuydu hərbçi olmaq Xəyalın.

Yenə bayram ovqatı yayılmışdı bu kəndə,
Ruhuna ruh qatmışdı qəlbindəki xoş istək.
(Ancaq ta bilmirdi ki, o, əsgərə gedəndə
Gedib müharibənin ortasına düşəcək.)

“Əsgərgetdi” mağarı qurulmuşdu həyətdə,
Əvvəl demişdim axı, ovqat vardı bu kənddə.
Kömürdən köz tutan kim, samovar qaynadan kim,
Gələn qohum-qardaşı mağarda oynadan kim.

Baxan da deyərdi ki, yaxşı bilir işini,
Bir cöngəsi var idi Əliyulla kişinin.
Onu “əsgərgetdi”yə kəsəcəm söyləmişdi,
Beləcə Xəyalının könlün xoş eyləmişdi.

Başqa nə istəyirdi, nə bu ərköyün Xəyal?
Onun bu istəyinə anası olmuşdu lal –
Deyirdi, xına alın, isladın isti-isti,
Əlimə-ayağıma qoyacam axşamüstü.

Bu istək anasının bir az qəlbinə dəydi,
Amma o bu istəyə, arzuya boyun əydi.
Göndərib atasını xına aldı Xəyala,
Dedi, amandı, sağ get, salamat qayıt, bala.

Övladı əziz idi, axı neyləsin ana?
Oğluna xına yaxdı, yaxdıqca gözü doldu.
Xəyal xına götürüb bir ad yazdı ovcuna,
Amma o ad sahibi əhdə vəfasız oldu.

Xəyal hərbi xidmətin bitirsə də, dönmədi,
Elə qulluq etdiyi həmin o "çast"da qaldı.
“Mənim uşaqlığımın arzusudur bu”, dedi,
Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrə yazıldı.

Hələ mart ayı idi, açılmamışdı cəbhə,
Hələ verməmişdilər əsl Zəfərə töhfə.
Hələ nə ürəyimiz, qəlbimiz qanlı idi,
Hələ Azərbaycanın başı dumanlı idi.

Hələ Vətən adında işğal yaramız vardı,
Hələ yurd yerlərinin yolu cadar-cadardı.
Xəyal yoldaşlarıyla vuruşaraq əl-ələ,
Şəhidlik zirvəsinə yüksəlməmişdi hələ.

Ana biş-düş edərək, Novruz bayramı vaxtı
Bağlamaya yığmışdı səliqəylə hamısını.
Nə var idi, yığmışdı, düşünmüş, həm övladı,
Həm də əsgər dostları, yoldaşları tamsınar.

İşə bax ki, bağlama qalmışdı bir dükanda,
Geri dönmüşdü evə ananın bayram payı.
Düşünməyə nə hacət əhvalını o anda,
Əlindən nə gəlirdi ağlamaqdan savayı.

Sonra toxtaqlıq tapıb, yenə xəmir tutmuşdu,
Şəkərbura, paxlava... Düzmüşdü yan-yana o.
Bişirdiyi nemətə sevgisini qatmışdı,
Əlindən nə gəlirdi? Bir anadır, ANA o.

İkinci səfər isə gələn vardı yanından,
Bir əsgər yoldaşına çatacaqdı bağlama.
25 sentyabr, cümə günüydü onda,
Xəbər verən yox idi müharibədən amma.

Ana yığıb çantanı hazırlamışdı erkən,
Cəmili də götürüb yolda durmuşdu hazır.
Qəlbi narahat idi övladın düşünərkən,
Boylanırdı yollara dəqiqəbaşı azı...

Əsgər gəldi tələsik, o da qayıtmalıydı,
Anamız nə bilsin ki, dünyadan yox xəbəri.
Bağlamanın içinə bir az da para qoydu,
Bu da “Xəyalın olsun” deyib, öpdü əsgəri.

Ta Allaha qalıbdı bundan sonrası ancaq,
Coşdurdu yeri-göyü müharibə xəbəri.
Bilmirdi, Xəyal orda vaxt-macal tapmayacaq,
Xərcləyə bilməyəcək, pul da dönəcək geri.

Bir saat qutusunda dönəcək geri o pul,
Bəlkə, saat əvəzi, vaxt əvəzi dönəcək.
Üstündə də bir ovuc ətirli kəklikotu,
Bir ətirli balanın nəfəsitək dönəcək.

Zərnişan anamız da saxlayacaq o pulu,
Olacaqdır o pulun ən sadiq qaravulu.
Deyəcək, balamındır, ruhu var orda əziz,
“Oğlu göndərib”, deyib, kəfənpulu edərsiz.

Köynəklərin ütüləyib qoydu yerinə,

Nə lazımsa, səliqəyə saldı otağı.

Pəncərələr təmiz idi, silmişdi yenə,

Bir-bir yığdı eyvanına düşən yarpağı.

Xəyal dolma çox sevərdi, dolma bişirdi,

Dən dolması, düyüsü bol, yarpağı təzə.

Narahatlıq ürəyinin başın deşirdi,

İçindəki həyəcanı vurmurdu üzə.

Müharibə başlamışdı bir həftəydi düz,

Bütün günü ağrı çəkir, heç nə demirdi.

Kəndə şəhid xəbərləri gəlirdi tez-tez,

Xəyal daha əvvəlkitək zəng eləmirdi.

***

25-i sentyabr yola düşürlər,
Artıq Murov fəth edilir 26-sı.
Yağılardan təmizlənir dağlar, meşələr,
Yeni əmri gözləyirlər duraraq hazır.

Xəyal özü könüllüydü öndə getməyə,
Təlimlərə qatılmışdı aylar öncə o.
Qaydaları-qanunları öyrənsin deyə,
Nə gündüzlər dincəlirdi, nə də gecə o.

Artıq ilk günüydü oktyabrın,
Döyüşə atıldı ordumuz yenə.
Əmr var, “Düşmənin səddini yarın,
Nəfəs aldırmayın azğın düşmənə!”

İlk döyüş təlaşı arxada qalıb,
Yeni bir döyüş var, hamı sevindi.
Murovda ordumuz qələbə çalıb,
Füzuli-Cəbrayıl var öndə indi.

Neçə gün əzm ilə döyüşür ordum,
Hər tərəf od-alov, hər yer qan-qada.
İşğaldan qurtulur daha bir yurdum,
Düşmən qoyub qaçır Cəbrayılı da.

Çoxlu yaralı var, çoxlu şəhid var,
Ağızdan çıxanı qulaq eşitmir.
O yerdə Allaha çatmır dualar,
Mələklər o yerdə haraya yetmir.

Güllələr heç kimə verməyir macal,
O yerdə dost dostu araya bilmir.
Hamının yarasın sarıyan Xəyal
Qalxıb öz yarasın sarıya bilmir.

***

Söndü bir can, yerində alovlandı min ocaq,

Milyonların arzusu, duası gerçək oldu.

Bu dəfə əmin idi ZƏFƏR onun olacaq,

Cənnətdə şərəfinə uca bir taxt quruldu.

Öz döyüşçü oğlundan el-oba aldı soraq,

Dedilər, Bayrağının şərəfinə and içmiş.

Adı Xəyal olsa da, özü şəhid olaraq,

Torpağın yarasına məlhəm olmağı seçmiş.

Dedilər, heç qorxmadan canını sipər edib

Torpağına, daşına dəyən acı gülləyə.

Düşmənin üzərinə hamıdan öncə gedib,

Neçə şər yuvasının külün sovurub göyə.

***

Bu yoldan bir atlı çaparaq keçdi,

Geri dönəcəkdi, belə and içdi.

Amma şəhidliyi əbədi seçdi,

Bir başqa ad ilə qayıtdı atlı,

Bir başqa at ilə qayıtdı atlı.

Atlılar... qanadlılar...

Qəlbdə pərdələndi acı bir kölgə,

Üç min şəhid ilə çalxandı ölkə.

Atı da özüylə vuruşdu birgə,

Atı da özüylə dönəcəkdi bəs?

Başqa at vardımı bu ata əvəz?

Başın aldatdılar...

Hara aparırdı uzun dağ yolu?

Bu yol Kəbə yolu, bu yol haqq yolu.

Daha bürümədi tozanaq yolu,

Bu acı həsrəti ud, qayıtmadı,

Atlı qayıtmadı, at qayıtmadı.

Bəlkə, qayıtdılar?

Yenə sükut çöküb, gəlmir səs-soraq,

Bir ana boylanır, qəlbində fəraq.

Üzü gülüş görmür, saçları daraq,

Acıyla ağlayır, ağrıyla dinir,

Qapısı çırpıldı, oğlumu dönür?

Baxır ki, yaddılar...

Yenə də güc ilə qaralıb hava,

Yuxuya gedibdi bütün kənd, oba.

Bəs axı deyirlər bitibdi dava,

Nə ola, hamının gedəni gələ,

Bəs niyə o atlı qayıtmır hələ?

Bəxtəvər atlılar...

Davanı uddular...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.10.2025)