Noyabrın 2-də Bakı Kitab Mərkəzində Heydər Əliyev Fondu tərəfindən hazırlanan Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin görkəmli nümayəndələrinin əsərlərindən ibarət not kitablarının musiqili təqdimatı olub.

AzərTAC xəbər verir ki, Könül Arifqızının aparıcılığı ilə keçirilən tədbirdə çıxış edən Bakı Kitab Mərkəzinin direktoru Günel Rzayeva təqdim edilən əsərlərin Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Əbədi imzalar” layihəsi çərçivəsində işıq üzü gördüyünü bildirib.

O qeyd edib ki, notlar Azərbaycan musiqi ənənələrinin, bəstəkarlarımızın əsərlərinin qorunub saxlanılması və yeni nəsil arasında təbliği baxımından əhəmiyyətli rol oynayır.

Sonra “Əbədi imzalar" filminin nümayişi olub.

Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Murad Hüseynov Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə keçirilən bu tədbirin mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyini deyib. Diqqətə çatdırıb ki, müasir dövrdə Azərbaycan musiqisi Heydər Əliyev Fondu tərəfindən bütün dünyada tanıdılır.

“Elə ölkə yoxdur ki, muğamımız və musiqimiz tanınmasın. Bu gün bütün ifaçılarımız hər bir əsəri səsləndirə bilər. Bir neçə müddət idi ki, bir qrup bu layihə üzərində çalışırdı. Layihə musiqimizin gələcək nəsillərə ötürülməsi baxımından əhəmiyyətlidir”, - deyə nazir müavini qeyd edib.

Bəstəkarlar İttifaqının sədri, Xalq artisti Firəngiz Əlizadə not kitablarının hazırlanması zamanı İttifaqın əməkdaşlarının böyük təşəbbüs göstərdiyini bildirib. Xalq artisti bu cür topluların bütün dünyaya yayılmasından şad olduğunu söyləyib.

Tədbirdə Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, Xalq artisti Fərhad Bədəlbəyli, Xalq artisti, dirijor Yalçın Adıgözəlov və Əməkdar artist, bəstəkar Vüqar Camalzadə çıxış edərək layihə üzərində çalışan hər kəsə təşəkkürlərini bildiriblər.

Qeyd edilib ki, layihə çərçivəsində Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin altı görkəmli nümayəndəsi - Asəf Zeynallı, Cövdət Hacıyev, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Niyazi və Vasif Adıgözəlovun simfonik, kamera-instrumental, vokal, fortepiano əsərləri, eləcə də müxtəlif alətlər üçün solo və xor partiyaları çap olunub.

Tədbirdə Üzeyir Hacıbəylinin, Asəf Zeynallının, Qara Qarayevin, Fikrət Əmirovun və digər bəstəkarların xor, mahnı və instrumental əsərləri ifa edilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”(03.11.2023)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər regionun özünəməxsus, onu məşhurlaşdıran müxtəlif fərqli nələrisə olur. Xalçası, sənətkarlıq nümunəsi, tarixi abidəsi  və s.

Bu fərqlilikləri biz kulinariyada da görürük.

Bu  gün paytaxtımız olan- adına nəğmələr, şeirlər qoşulan, küləklər şəhəri adı verilən Bakımızın öz kulinariya  fərqliliklərini təqdim etmək istəyirəm.

İlk öncə Ağ tut doşabından danışmaq istəyərdim. Ağ tut yaxud, ümumiyyətlə, tut Abşeron zonasında daha geniş yayılmışdır. Daha çox Bakılıların sevə-sevə hazırladığı və istifadə etdiyi Ağ tut doşabı da məlhəmə bərabərdir. 

Uşaqlıqdan şahid olmuşam ki, babam, ya da nənəm tut ağacını çırpandan sonra biraz əzilmiş tutları yığar və yuyub doşab hazırlayardılar. Bildiyimiz kimi həkimlər də tuta min bir dərdə dəvadır deyirlər. Məsələn, boğaz ağrısına və s. 

Hətta insana güc-qüvvət versin deyə səhər yeməyindən öncə də tut yemək məsləhət görülür.

Bisgəndə isə qabığı soyulmuş əncir qurusudur. Dəvətikanını qırıb üzərinə ağır taxta qoyurlar. Taxtanın ağırlığından yastılanmış dəvətikanının üstünə səliqə ilə soyulmuş əncirləri düzürlər. Günəş şüası altında 3-4 gün ərzində quruyur. 

Əncirin özünü Bakılı kimi çox sevsəm də, əncir qurusunu da alınma yesəm də, son illər də öz həyətimin əncirindən bisgəndə yemək zövq verir. Torpaq da, torpaqdan bizə gələn nemətlərdə bir xəzinədir. Gəlin onlardan səmərəli istifadə edək.  Son olaraq qeyd  edim ki, 2017-ci ildə “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi "Unudulmuş yeməklər"adlı yemək festivalı keçirmişdi. Həmin festivalda da 8 Bakıya məxsus yemək təqdim edilmişdi .

 Bunlar Bakı mətbəxinə məxsus “Həlim aşı”, Qarabağa məxsus “Balva”, Qərbi Azərbaycan mətbəxinə aid “Təngab”, “Məkə şorbası”, “Zəngi çörəyi”, “Yeznə qalını”(şirniyyat), “Tər halva” və “Müsənbə plov” yeməkləridir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)

Mədəniyyət, Elm və Təhsil nazirlikləri, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti, Rəssamlar İttifaqı, Dövlət Rəsm Qalereyası və Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində uşaqlarda vətənpərvərlik duyğularının güclənməsinə, estetik zövqün, mənəvi tərbiyənin formalaşmasına, milli-mənəvi sərvətimizdən olan nağıllarımızın yaşadılmasına xidmət məqsədilə “Xəyallarımızda qalan nağıllar” adlı respublika uşaq yaradıcılıq müsabiqəsi elan olunub.

Xətai Sənət Mərkəzindən verilən məlumata görə, 18 yaşa qədər yaradıcılıq qabiliyyəti olan şəxslər noyabrın 28-dək sənədlərini Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır. ünvanına göndərməklə müsabiqədə iştirak edə bilər.

Seçim millilik, yanaşma, baxış və müəlliflərin yaşı nəzərə alınmaqla aparılacaq və seçilən əsərlər yaş qrupuna uyğun olaraq quruplaşdırılaraq sərgilənəcək.

Təkrar olmayan, müdaxilə olunmamış (müəllim, valideyn,.. ) və əvvəlcə sərgilənməmiş əsərlərə üstünlük veriləcək. Əsəri sərgidə nümayiş olunan müəlliflər sertifikatla və fəal tədris mərkəzləri (dərnək, incəsənət məktəbi və s.) təşəkkürnamə ilə təltif olunacaq.

Əlavə suallar üçün 051-310-74 01 telefon və ya vatsap ünvanına müraciət etmək olar.

Müsabiqənin sərgisi Xətai Sənət Mərkəzində açılacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)

Şəlalə Hüseynova

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xatirə rubrikasında Şəlalə Hüseynovanın mərhum şair Taleh Həmid barədə xatirəsini təqdim edir. 

Beşinci, ya altıncı sinifdə oxuyardım. Taleh əminin bu şeirini əzbərləyib güzgü qarşısında pafosla danışanda atam eşitmişdi. Taleh əmi bizə gələndə çağırdı, dedi əminin həminki şeirini oxu. Oxudum, kövrəldi. Məni bağrına basdı. 

Atamın qəbri üstündə bənövşə bitməsə də, hər ziyarətdə bu şeiri və Taleh əmini xatırlayıram.  

BƏNÖVŞƏ

Atamın qəbri yanında bənövşə bitmişdi. 

Sən bu dərdi çəkəmməzsən,

Burdan uzaq qaç, bənövşə.

Dünya dolu çöl-çəməndi

Get birində aç, bənövşə.

Gəl sındır bu inadını

Dadma həsrətin dadını.

İpək kimi qanadını

Yaralayar daş, bənövşə.

Bilmə mənim çəkdiyimi

Ağrı görmə ağrım kimi

Əllərimlə əkdiyimi 

Qurudubdu yaş, bənövşə.

Sən ömrünün bu yaz çağı

Eşidəsən niyə ağı?!

Görürsənmi bax, o dağı?

Get, o dağda bit, bənövşə. 

Ürəyim dolub, gəlmişəm,

Yaman çağlamağım gəlir.

Yazın bu xoş vədəsində

Bir az ağlamağım gəlir

Qulağını tut, bənövşə....

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)

Oğuz Ayvazın sorğusu

Gənc yazar Oğuz Ayvaz sənət adamları və yazarlar arasında sorğu keçirib. 

“Azərbaycan ədəbiyyatında bəyəndiyiniz hansı əsərləri ekranda görmək istərdiniz?” sualına verilən cavabları “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizlərə təqdim edir:

Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı:

Anatoli Zöhrabbəyov “Odlu diyar”, Y.V.Çəmənzəminli “Qızlar bulağı”, M.S.Ordubadi “Qılınc və qələm”, 

Sabir Əhmədli “Yamacda nişanə”, 

Sabir Rüstəmxanlı “Göy Tanrı”, “Difai fədailəri”, “Şair və şər”…

Təbii ki, mən yalnız oxuduğum (və yazdığım) əsərlərin adını çəkirəm. Film çəkilişinə material verən roman, povest və hekayələrimiz çoxdur.

Yazıçı Rövşən Yerfi:

"M.S.Ordubadi "Qanlı sənələr", 

Yusif Vəzir Çəmənzəminli "Qan içində".

Dramaturq və filosof Firuz Mustafa:

“Məhəmməd Fizuli haqqında bədii film yoxdur. Niyə olmasın? Heç haqqında sanballı roman da yoxdur. Onun yaradıcılığı, həyatı bir filmin mövzusudur. Bundan başqa Mirzə Cəlilin, Həsən bəy Zərdabinin, Natəvanın həyatını əks etdirən filmlər çəkilsə daha yaxşı olar. 

Azərbaycan yazarlarının əsərlərinə gəldikdə Məhəmməd Səid Ordubadinin “Qılınc və qələm” əsərinin adını çəkə bilərəm. Daha sonra siyahını belə artıraram: Yusif bəy Çəmənzəminlinin bütün romanlarına film çəkmək olar. Onun əsərlərində film üçün gözəl mövzulara toxunulub. Elə götürək “Studentlər” əsərini. Məncə, bu əsər ekranlaşdırılsa, çox uğurlu film alınar.

Teatrşünas Aliyə Dadaşova:

"Ümmül-Banu "Qafqaz günləri", 

Şərif Ağayarın qaçqınlıqdan bəhs edən hekayələri: "Cəfər əminin yolları" "Şeqlov üsulu", "Kərpickəsən kişinin dastanı", 

Rasim Qaraca "On bir gecə". 

Yazıçı Varis:

Anar “Mən, sən, o və telefon”, 

Kamal Abdulla “Yarımçıq əlyazması”.

Aktyor Faiq Mirzəyev:

“Ə.Haqverdiyev “Pəri Cadu”. Bu günün prizmasından. İnternet əsrində cadu, qara magiya necə işləyir? 

Çingiz Abdullayev “Metamarfoza”, Qəfil qazanılan haram pulla insanın aqibəti. 

44 günlük müharibədə həlak olan şəhidlərimizin fədakar ömür gün yoldaşlarının həyatından bəhs edən ssenari olsa o barədə bir film. 

Vətən müharibəsinin yeganə xanım şəhidi Arəstə Baxışovanın həyatından bədii film. Xalq artisti Zərnigar Ağakişiyeva haqqında bioqrafiya filmi. 

Yazıçı, millət vəkili Aqil Abbasın “Çadırda Üzeyir Hacıbəyov” doğula bilməz romanı əsasında bədii film”.

Yazıçı Cavid Zeynallı:

“Kamal Abdulla, "Sehrbazlar dərəsi" romanı. Əsl kino materialıdır. İnanıram ki, gec-tez bu roman film olacaq”.

Aktyor Kamran Ağabalayev:

İlqar Fəhminin "Qarğa yuvası”.

Kino araşdırmaçısı Vasif Ayan:

Son illər oxuduğum iki roman var. Azər Qismət "İlbizlər", Sənan İsmayılov "Hərflərin oyunu". Seyran Səxavətin "Daş evlər"i də yaxşı əsərdi. Yəni oxuduqca beynimdə film kimi gördüm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının poştuna daxil olan məktublardan daha birini diqqətinizə çatdırırıq. Coşqun Xəliloğlu yazdığı “Gözlərin aydın, Vətən” şeirinin dərc edilməsini xahiş edir. Şeir vətəndaşlıq poeziyasının uğurlu nümunəsidir, onu oxucularımıza təqdim edirik.

GÖZLƏRİN AYDIN, VƏTƏN!

Necə də xöşbəxtik biz, qələbə çalınıbdır,

Müqəddəs torpağımız yağıdan alınıbdır,

Hiyləgər düşmənimiz pis günə salınıbdır,

Ruhsuz yaşaya bilməz, bütöv olammaz bədən,

Anam, gözlərin aydın, gözlərin aydın, Vətən.

Üçrəngli bayrağımız əzizdir canımızdan,

Törpağımız güc aldı tökülən qanımızdan,

         Dəmiryumruqdur-ordum, xalqım, Ali Komandan,

Neçə bəxtiyar olur, arzuya, kama çatan,

Anam, gözlərin aydın, gözlərin aydın, Vətən.

Qarabağ ki var, bizim şanımız, şöhrətimiz,

Vətənin hər qarışı əbədi sərvətimiz,

Necə güclüdür bu xalq, göründü qüdrətimiz,

Bundan sonra yaşayar millətimiz xöşbəxt, şən,

Anam, gözlərin aydın, gözlərin aydın, Vətən.

Biz həmişə olmuşuq düz sözlü, düz ilqarlı,

Başımızı dik tutub yaşamışıq vüqarlı,

Hər günümüz xoş keçsin, yaylı, qışlı, baharlı,

Laləzardır yurdumuz, min cür nemətlər bitən,

Anam, gözlərin aydın, gözlərin aydın, Vətən.

Azadlığa qovuşub torpağımız, daşımız,

Bizə dəstək-arxadır böyük Türk qardaşımız,

Biryolluq azad olub  Xankədimiz, Şuşamız,

Sevinc ilə, qürurla, fərəhlə deyirəm mən:

-Anam gözlərin aydın, gözlərin aydın, Vətən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair İbrahim İlyaslının (AYB Poezya seksiyasının rəhbəri, Əli Kərim adına Poeziya evinin direktoru) resenziyasını təqdim edir. Resenziya Sadiq Qarayevin yenicə çapdan çıxmış “N saylı qəhrəmanlıq” romanı barədədir. 

Çağdaş Azərbaycan nəsrinin taleyi məni həmişə düşündürüb. Özüm poeziyada qələm çalsam da, oxucu olaraq nəsr əsərlərinə dah çox üstünlük verirəm. Ürəyimcə olan milli roman, hekayə oxumaq istəyirəm. Təəssüf ki, yeni nəsil nəsr yazanlarımızın sayı az olmasa da, ciddi nəsr əsərləri ortaya qoyan yazıçılarımızı barmaqla saymaq olar. Mahiyyət etibarı ilə hekayə, povest, roman bütün zamanlarda bir janr olaraq eyni mahiyyəti daşısa da, dövrün tələbləri ilə də uzlaşmağa məhkumdur. Müəllif unutmamalıdır ki, XXI əsrin nəsrini yazır...

İndiyə kimi heç bir romanını oxumadığım Sadıq Qarayevin ““N” saylı qəhrəmanlıq” romanının əlyazmasını oxumağa başlayanda, doğrusu, necə bir əsərlə qarşılaşacağım haqda içimdə bir rahatsızlıq, nigarançılıq baş qaldırdı. Romanın adı məni o qədər də açmadı. Təbii ki, ilk oxuduğum ithaf cümləsi oldu və bu cümlədə diqqətimi cəlb edən, Vətən müharibəsində qazandığımız qələbənin yalnız müzəffər ordumuzun yox, birbaşa məhz azərbaycançılıq məfkurəsinə bağlanması oldu. Müəllif üçün bu geniş və dərin anlayışın – azərbaycançılıq məfkurəsinin əsərdə bütün spektrləri ilə açılmasının zor bir iş olacağını düşündüm. Bu həqiqətən də belədir.

Romanın birinci fəsli olan “Müharibə tumurcuqları”nın müqəddəs bir “And”la başladığını görüncə, müəllifin bu anda sadiq qalacağına məndə inam yarandı. Əslində, hər bir ciddi və inanclı qələm adamı bir əsərə imza atmaqla bir anda da imza atmış olur...

Şuşanın özünəməxsus bədii təsviri ilə başlayan romanda ilk diqqəti cəlb edən qədim türk gələnəyində namus rəmzi sayılan “papaq” məsələsi oldu. Ermənistan rəhbərinin və ətrafındakı harın zabitlərin hərmədən asılmış papaqlarının nə zamansa boş qalacağına yazıçının ustalıqla işarə etməsi, mənə elə gəlir, eyni zamanda “Qordi düyünü”nə dönmüş Qarabağ düyününün burdan açılacağını nişan verir: “Ona görə də, öz papaqlarının altında yeyib-içən yüksək rütbəli hərbçilərin qıraqda dayanıb, onlara tərəf baxan şəxsə acıqları tutmuşdu.” 

Müəllifin “tumurcuq” sözünə fəlsəfi anlayış, eyni zamanda bioloji mövcudat olaraq ilginc baxışı oxucuda bu anlayışa fərqli və ciddi bir maraq oyadır. Tamam fərqli, hətta, deyərdim əks qütblərdə dayanan müharibə və tumurçuq sözlərinin yanaşı qoyulması yazıçıdan bunun içəriliyini də açmaq, oxucunu buna inandırmaq yetənəyi tələb edir. Oxucu əsər boyu bu tumurcuğun çiçəkləyəcəyini, bar verəcəyini, bu bara kimin sahiblənəcəyini intizarla gözləyir. Hələ “tumurcuq”da olan azərbaycançılıq məfkurəsinə baxış açısı da məhz elə burdan başlayır. Köklü-köməcli bir ağacın rişələrindən - azərbayçançılıq ideyasından qidalanan tumurcuq partlamağa hazırlaşır. Elə bu partlayış da ardınca müharibə sözünü özünə bənd edir: “Müharibə tumurcuqları!” 

Romanın maraqlı tərəflərindən biri də əsərin süjetinin, eləcə də bədii həllinin real hadisələr və obrazlarla şaxələnməsidir. Müəllifin əsər boyu real faktlara, olmuş hadisələrə və arxiv materiallarına istinad etməsi ilk baxışda romanda publisistik ruhu qaldırsa da bunların əsərin əsas süjeti ilə bədii çulğaşması oxucunu yormur, əksinə, onu düşündürür və ona daha çox informasiya ötürür. Artıq uzun illərdir ki, uluslararası təkilatların və super güclərin maraq dairəsində qapanıb qalmış Qarabağ probleminə əsərdə elə beynəlxalq kontekstdə də yanaşma maraq doğurur. Başlanacaq müharibənin qaçılmazlığı bədii-publisistik boyalarla oxucuya ilginc mesajlar ötürür.

Ümumiyyətlə, müharibədən yazmağın çətin olduğunu, hadisələrin, daha doğrusu döyüşlərin getdiyi məkanı, eləcə də savaşın özünü təsvir etməyin başqa mövzulu əsərlərə nisbətən kolay olmadığını yazıçılar yaxşı bilirlər. Müharibədə birbaşa iştirak etməyən yazıçı üçün isə bu ikiqat ağırdır deyə düşünürəm. Maraqlıdır ki, müəllif qələmin, axtarışlarının və təsəvvürünün gücü ilə bu ağırlığı da qaldıra bilib. Hiss olunur ki, yazıçı buna təkcə istedadı ilə deyil, eyni zamanda böyük zəhmət bahasına nail olub. O, bütün hallarda, sanki yaratdığı obrazların yanındaymış kimi çıxış edir. 

Bu mənada, kəşfiyyat qrupundan ayrı düşmüş azərbaycanlı(Əli) və erməni(Zori) kəşfiyyatçının “zabit ləyaqəti” adına dialoqu, onların hərəkətlərinin dramatikliyi oxucuda əsərin süjet xəttinə xüsusi maraq oyadır. Kəşfiyyatçımız Əli əsir götürdüyü xüsusi təyinatlı erməni kəşfiyyatçı-mayorunu onu parçalayacaq ayının cəngindən qurtarır. Sonra onun yaralarını sarıyır. Düşmənə zabit ləyaqətinin nə olduğunu isbatlayır.

– Məni niyə xilas etdin? – erməni zabiti yoğun səslə, güclə eşidiləcək və təngnəfəs halda dedi.

– İnsanlıq naminə xilas etdim. Gedib Azərbaycan zabitinin bəşəri vicdanından gələcəkdə nəvələrinə danışarsan.

Zabit ləyaqətindən dəm vuran erməni kəşfiyyatçı sonda vədinə xilaf çıxır və onda zabit ləyaqətinin omadığı bu ordunun ləyaqətsiz zabitlərin ordusu olduğunu ortaya qoyur. Əlbəttə, bu cür zabitlərin komandanlıq etdiyi ordunun əsgərləri hər cür müharibə cinayətləri törətməyə, əsirlərə ən iyrənc bir şəkildə işgəncələr verməyə hazırdır və bunu edirlər. Amma qarşısında qədim türklərin mərdanə savaş gələniyinə sadiq, qəlbi vətən eşqi, azərbaycançılıq məfkurəsi ilə dolu bir Azərbaycan ordusunu görüncə onların rəzaləti başlayır. Bütün bunlar roman boyu ayrı-ayrı obrazların timsalında özünü parlaq şəkildə büruzə verir və Azərbaycan ordusunun apardığı ədalətli müharibənin həm də ləyaqətli mahiyyətini ortaya qoyur.

Romanda Azərbaycanın Ali Baş Komandanın, Azərbaycan generallarının, zabit və əsgərlərinin, eləcə də öz ordusuna hər an dəstək olan mülki vətəndaşların, liderinin ətrafında yumruq kimi birləşən bir xalqın parlaq obrazları xüsusilə diqqəti cəlb edir. Müəllifin hərb sənətinə dərindən bələd olduğu, döyüşlərin getdiyi əraziləri az qala qarış-qarış tanıması açıq-aydın şəkildə özünü göstərir. Hiss olunur ki, yazıçı bunun üçün bütün mümkün vasitələrə əl atıb, böyük zəhmət çəkib, əsgər və zabitlərlərlə söhbət edib,  sonda istəyinə çata bilib. 

Briqada komandiri polkovnik Nizami Mövlanovun qəhrəmanlıqla bağlı fikirləri isə müharibənin özəyini izah edir. Qərargah rəisi ilə onun dialoquna diqqət yetirək: Komandirə diqqətlə qulaq asan qərargah rəisi dedi:

– Həmişə düşünürəm ki, bax, müharibə başladı, əmr verildi, əsgər və zabit irəli atıldı. Və o anda snayper, mina, ya mərmi səbəbilə şəhid oldu. Digər hərbçi sağ qalır, qəhrəmanlıqlar edir. Həm mükafatlar alır, həm də qəhrəman kimi tanınır. Bu, onun haqqıdır. Bəs birinci necə oldu, onun həyatı necə, hansı qəhrəmanlıqla yadda qaldı?

Komandir Mövlanov qərargah rəisinin üzünə diqqətlə baxıb dedi:

– Müharibələrdə N sayda qəhrəmanlıqlar olur. Onların hamısı toplanır, bütün şəhidlərin arasında bərabər bölünür. Beləliklə, şəhidlərin hamısı bir nəfər, biri isə hamısı deməkdir. Belə olan halda, hamının payına eyni qəhrəmanlıq düşür.

– Bəs sağ qalanlar qəhrəmanlıq edibsə, onlara pay düşmür? - Qərargah rəisi sual etdi.

– Sağ qalanların da qəhrəmanlıqlaır toplanır, sağ qalanlar arasında bölünür. Məsələn, sən irəlidə beş erməni öldürürsən, Qəmbərov da özünü təhlükəyə atıb, briqadanı silah-sursatla, şəxsi heyəti ərzaqla təmin edir. Tibb heyəti yaralını ölümdən xilas edir. Rabitəçi xəbər verir, xəbər gətirir və s. Belə olan halda, hansı qəhrəmanlıq daha üstündür? Sadəcə olaraq, insanlar ancaq daha çox düşmən əsgəri öldürməyi qəhrəmanlıq sayır. 

– Deyirsiniz ki, beş əsgər öldürməklə snaryad daşımaq eyni cür qəhrəmanlıqdır? -Qərargah rəisi gözlərini qıyıb, sual etdi və maraqla cavab gözlədi. 

– Vaxtında gətirilən snaryad, neçə düşmən əsgəri öldürə bilər. Atəş nöqtəsi susdura, neçə əsgərimizi xilas edə bilər. Partlayan snaryadda həm gətirənnin, həm də atanın payı var. Döyüş, müharibə vahid orqanizmdir. Bütün qəhrəmanlıqlar yığılır, bölünür, hamıya eyni çatır.

Müəllif əsərdə başqa generalların obrazlarını öz adları ilə yaratdığı halda, müharibənin başlandığı gündən qələbə qazanılıncaya qədər Ali Baş Komandanla birbaşa ünsiyyətdə olan, ona müharibənin gedişi ilə bağlı gündəlik raport verən yeganə generalın adını isə gizli saxlayır. Mənə elə gəlir, diqqətli oxucu bu obrazın sorağında olacaq, özündə həm ideal hərbiçi, həm də yüksək insani keyfiyyətləri birləşdirən, geniş səlahiyyətləri olan, qeyri-adi generalın kimliyi ilə maraqlanacaq və bu maraq onu əsəri yenidən, bir daha oxumağa sövq edəcək. Mən isə düşünürəm ki, yazıçı təxəyyülünün məhsulu olan bu general obrazı, əslində, Ali Baş Komandana Vətən uğrunda savaşda öz ruhu ilə həmişə dəstək olan, onu qələbəyə ruhlandıran, hesab sorduğu qədər də hesabat verdiyi bir ilahi gücdür, bəlkə də bütövlükdə azərbaycançılıq məfkurəsini yaradan insanın və ya bütövlükdə Azərbaycan xalqının ümumiləşmiş obrazıdır.

Əsərdə Vətən müharibəsində qazanılmış zəfər, təməli ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş, prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən azərbaycançılıq məfkurəsinin qalibiyyəti olaraq ortaya qoyulur. Bu mənada, çağdaş, eləcə də gələcək Azərbaycan oxucusunun bu romandan öyrənəcəyi və örnək alacağı yetərincə mesajlar var. Müəllifin epiloq əvəzi hər bir azərbaycanlıya müraciətlə qələmə aldığı “Azərbaycançılıq məfkurəsi” adlı yazıda bu mesajlar öz ifadəsini daha yığcam və aydın bir şəkildə tapıb. Ümumən əsərdə Azərbaycançılıq məfkurəsinin elmi-fəlsəfi mahiyyəti sadə və bədii dillə, ustalıqla əks olunub.

Romana münasibəti bir cümlə ilə ifadə edəsi olsaq belə deyərdik: Yazıçı öz istəyinə nail olub, yolunu gözlədiyimiz romanı yaza bilib. Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, mənə elə gəlir bu roman son zamanlar mediada daha çox dövriyyəyə buraxılmış: “Azərbaycanda zəfər tariximizə həsr olunmuş sanballı bir əsər yoxdur” mesajına layiqli bir cavab olacaq. 

Onu da deyim ki, nədənsə S.Qarayevin ““N” saylı qəhrəmanlıq” romanı mənə gənclik çağlarımızda böyük həvəslə oxuduğumuz, S.M. Ştemenkonun SSRİ ilə faşist Almaniyası arasında gedən müharibədən bəhs edən “Baş ştab müharibə illərində” romanını xatırlatdı. Müharibələrdən bəhs edən əsərlərin, adətən, ortaq mənzərələri olur axı...

Sonda, belə uğurlu bir əsər ortaya qoyduğu üçün romanın müəllifi Sadıq Qarayevi təbrik edir, ona yaradıcılıqda davamlı uğurlar və başarılar diləyirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.11.2023)