“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Məryəm Qurbanzadədir.

Məryəm Qurbanzadə

Xoy

I

Saçlarımdan

Bağlama teli yaradın

Gələcək aşiqlər mahnısız qalmasın bəlkə.

Tarixdən sonraya yazdı bunu qadın

Yəni:

“Mən”.

1.

Yazdım eşq

Oxudunuz daş-qalaq.

Gözlərimin yaşına baxmayanların

Anası kim idi, kim?

2.

Evin adresi mənəm

Dünya ətəyimdir.

Daşlarını atdım

Bir

Bir

Ayrıldınız sonra

Savaşdan sonrakı barışın yolu mənim bağrımdı

Açdım sizə bağrımı

Gözlərimdə bağladınız ağrılarımı.

3.

Qırılmış aynada qanad açdım yalqızlığa

Gözlədim gələcəyi gəlmədən

Sən hayandasan oğlum!

Bir

Güllə açıldı bağrında qaranlıq gizlənən dünyada.

4.

Əllərim

Qırılmış telləridir bağlamanın

Oy gözəlim, hüznümün qanadsızlığı oy...

5.

Ağarmış saçlarıma

Qonaq çağırdınız qışı

Yaz

Gələcək alın yazımdır mənim

İcazə versəniz:

Çiçək qondura bilərəm dodaqlarınıza.

6.

Sürgün gedən qızcığazların baxışında

Yerə töküldü ruhum

Savaşdan qalan həyatın yükünü

Çiyinlərimdə dolandırıram

O isə

Siz

Xəritələrin üzünü qaralayırsınız.

7.

Dünyanın dərdini

Köksümdə yirğalayıram

Süd verirəm

Lay-lay oxuyuram

Amma hayıf

Amma hayıf

Əllərinizdə tüfəng tumurcuqlanır yenə

Hansı ananın bağrında

Sovrulacaqsınız?

Hansı?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 (14.03.2025)

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və İncəsənət” portalı ilə birgə “Türk dünyasının mədəniyyət xadimlərini Azərbaycanda tanıdaq” layihəsi təqdim edilir.

Bu dəfə sizləri qırğız şairi, tərcüməçisi, müəllimi Altınbek İsmailin yaradıcılığı ilə tanış edəcəyik.

Təqdim edir: Joldıbek Kaçkunbayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qırğızıstan təmsilçisi

Altınbek İSMAİL 1982-ci ildə Oş bölgəsinin Köldük kəndində doğulub. 2005-ci ildə MANAS Universitetinin Türkologiya fakultəsini bitirib. Türk ədəbiyyatı və şeiri, özəlliklə təsəvvüf şairləri və şeirləri üzrə mütəxəssis olan şair, Yunus Əmrənin, Mövlananın, Bəxtiyar Vahabzadənin əsərlərindən örnəkləri qırğızcaya çevirərək, yayımlayıb. 2005-ci ildə DGTYB-nin təmsilçisi seçilib. 2006-cı ildə isə Qırğız Respublikası Milli Yazıçılar Birliyinə üzv qəbul edilib. Hazırda MANAS Universitetində çalışır. Şairin “Daş güzgü” şeirlər kitabı 2008-ci ildə ilk dəfə, 2009-cu ildə isə təkrar nəşr edilib.

Şeirləri qırğız dilindən Azərbaycan dilinə çevirən İbrahim İlyaslıdır.

İÇİMDƏKİ ADAM

Nədənsə qorxulu tər basır məni,

Qorxular yığılıb, tərs asır məni;

Boşluq zəmisinə yıxılır zaman, –

Mən şeir yazıram... şeir yazır məni.

Arzular puç oldu, sındı qanadım,

Gün döydü, odunda kəmiyim yandı;

Boylanıb göyüzlü aynalara mən,

Bir xeyli özümün seyrinə daldım...

Köksümü qovurdu qəlbin atəşi,

yandı budaqlarım, yaşıl yarpağım;

Qəlbimin oduna su səpsin barı, -

bir soyuq daş tapıb, hey qucaqladım...

Sümürüb cismimin alovlarını,

bir qüvvə o daşa çəkib ötürdü.

Od tutan canımı heç bilmirəm kim,

bir uçrum başına dartıb gətirdi...

Dinləyib rüzgarın xoş avazını,

Mən şeirə sarıldım, tək-tənha qaldım.

Əslimi bulmadım Yer üzündə mən,

Dolandım dünyanı, xəyala daldım.

Gecəm gündüz oldu, gündüzüm gecə,

Günəş hardan çıxdı, hayanda batdı?..

İlk dəfə özümü gördüm, onda da,

Gördüm ki, bir kölgə ardınca çatdı...

Ciyərim od tutdu... su içirmədi,

İçimdəki yanğı heç kiçilmədi;

Gördüm, nə divanlar tuturmuş mənə

İçimdəki adam – öz içimdəki..!

Qabaran dəniztək hey dalğalandım,

Duydum: güzgüdəki adam nə çəkir...

Bilənlər bilir ki, mən ömrüm boyu,

Özümdən qorxmuşam, öz içimdəki...

EŞQ ELANI

Köhnə yatağından çağlayıb-daşan

Bir düşüncə məni özümdən aldı.

Sözləri qış kimi bir şeir yazdım,

O bir gənc qızaydı... – xatirə qalsın.

Gözləri önündə kinolent kimi

Canlandı olaylar oxuyanların...

Qısqanclıq duyunca, qaldı yarısı,

Gəldim evdəkinə oxuyum barı...

Xanımım hirslənib çıxdı özündən, –

Savaşdıq, danışdıq dan ağarınca...

“Kimə vurulmusan?” sorğu-sualı

Uzandı, uzandı, ta usanınca...

Doğrusu, nə deyim, aldadıb onu,

Gerçəyi desəm də, o inanmamış.

Axır ki, yorulub cəngi-cidaldan,

Yatdı axşamadək Allah saxlamış.

Anlam verməyib də, sözün məğzinə,

Düşünüb, burda yad ünvan tapacaq.

Subay vaxtımızı xatırlayıb da,

Mən ona yazmışıdım bu şeiri ancaq...

QIRĞIZISTAN

Kim dünyadan dövlət umar, çox-azdan,

Kim baxt umar göydə Aydan, ulduzdan.

Özgələri bilməm, ancaq mənimçün,

Qırğızıstan dövlət-vardı, ad-sandı!

Əsil dünya nə minnətdə, nə haqda...

İnsanlar var – saf əməldən uzaqda;

Özgələri bilməm, ancaq mənimçün,

Qırğızıstan namus, həm də vicdandı!

Özü üçün şöhrət gəzən, taxt quran,

Şahlar gördük, yıxıldı da o taxtdan;

Özgələri bilməm, ancaq mənimçün,

Qırğızıstan uca durur səmadan!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəstəxanaya yolum düşmüşdü. Dəhlizdə gəzərkən gözüm qapısı açıq bir palataya sataşdı. Xəstənin yanında, kiçik şkafın üzərində "Çərəkə" kitabı var idi. Ötəri baxmışdım, amma yaddaşıma həkk olunub, yolboyu məni düşünməyə vadar etdi.

İnsanda ölən ən sonuncu emosiya ümiddir. Hansı ki, o ümid insanda ikinci immunitet yaradır. Ümid yanan ocaq kimidir: alov dilimləri nə qədər yüksələrsə, nə qədər hənirtili olarsa, bir o qədər güclüdür.

Bu mənzərə mənə xatırlatdı ki, bir xəstənin otağında gözlərini qapıya, pəncərədən yollara dikməsi közərmiş ümiddir. Sabaha, həftəyə, aya, gələcəyə yaşam istəyinin bir çabasıdır. Yaşam yeri gözlərdir, amma gözlər də qəlbin aynasıdır. Qapılar arxasındakı dualar da, yollara dikilən gözlər də, taxtalı qapılar da, ot basmış yollar da, açılmayan qapılar da, oxşanmayan saçlar da və bir də "uman yerdən küsərlər" deyirlər, umduğumuz yerlər də ümidlərlə doludur...

Ən bariz nümunə isə xalq olaraq etdiklərimizdir. Cəmi 23 ay ömrü olan bir cümhuriyyətin sabaha olan ümidi kimi. "İnşallah"lar da, "hər şey yaxşı olacaq"lar da, arzular da bir ümiddir. Bunun ən yaxşı isbatı torpaqlarımızın 30 illik əsarətdən azad olunmasıdır. Gələcəyə bəslənilən ümid heç vaxt sönmədi və əbədi məşəl alovu kimi daim yandı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sinqapurda gənc cütlüklər övlad sahibi olmadan öncə ev heyvanı saxlayırlar. Onlar 12-18 ay müddətində heyvanın yeməyini, suyunu, baxımını və baytar müayinələrini düzgün şəkildə yerinə yetirməyi öyrənirlər. Bu mərhələni uğurla keçdikdən sonra isə 6-8 ay boyunca sosial-psixoloji və meditativ təlimlər alır, uşaq psixologiyası, tərbiyə və təhsil sahəsində dövlət tərəfindən təşkil edilən xüsusi dərslərdə iştirak edirlər. Yalnız bundan sonra valideyn olmağa qərar verirlər.

Təbii ki, müqayisə aparmaq, “bizdə belə deyil”, “bizim millət geri qalıb” deyib mənfi fikir bildirmək mənim də xoşuma gəlmir. Amma reallıq göz önündədir. Bizim cəmiyyətdə mental dəyərlər və inkişaf etməkdə olan ölkələr sırasında yer almağımız çoxuşaqlılığın geniş yayılmasına səbəb olur. Nəticədə isə ailə-məişət problemləri artır, valideynlər övladlarına yetərincə diqqət ayıra bilmir, ailədaxili gərginliklər dərinləşir və uşaqlar arasında fərq qoyulur.

Bu kimi problemlərin aradan qaldırılmasında əsas yük psixoloqların, valideyn-övlad münasibətləri üzrə mütəxəssislərin və sosial qurumların üzərinə düşür.

Valideynlər Nələri Öyrənməlidirlər?

1. "Övladlarınızı öz dövrünüz üçün yox, onların dövrü üçün yetişdirin."

İmam Əlinin (ə) bu kəlamı hər bir valideynin şüurunda möhkəmlənməlidir. "Bizim vaxtımızda belə deyildi" düşüncəsindən uzaqlaşıb, uşaqların yaşadığı zəmanəyə uyğun tərbiyə metodları tətbiq olunmalıdır.

2. Valideyn olmaq hər şeyi bilmək demək deyil.

Övladınızın həyatına, peşə seçiminə, geyim tərzinə, saç stilinə və düşüncə tərzinə daim müdaxilə etmək hüququnuz yoxdur. (Təbii ki, bu sərhədlər həddi aşmadıqda.) Övladına doğru yol göstərmək istəyən valideyn sevgi dolu olmalı, nəzarət və qəzəbdən çox, anlayış və örnək olmaq yolunu seçməlidir.

3. Uşaqları yarışdırmaq zərərlidir.

Uşaq bir test robotu deyil ki, valideynin müəyyən standartlarına uyğunlaşsın. Əgər bir uşaq rəssam olmaq istəyirsə, onu zorla idmançı etmək olmaz. Eyni şəkildə fizika ilə maraqlanan bir uşağı məcbur edib ədəbiyyatçı etməklə onun potensialını məhv edə bilərsiz. Hər bir uşaq fərqlidir və fərqli bacarıqları inkişaf etdirmək lazımdır.

Bəs Uşaqlar Nələri Bilməlidirlər?

1. Valideynlər də insandır.

Bəzən əsəbi, bəzən kobud ola bilərlər. Amma biz öz həddimizi aşmamalıyıq.

2. Valideynlər hər zaman haqlı deyillər, amma çox vaxt haqlıdırlar.

Onların sözlərinə qulaq asmaq lazımdır, lakin bu, öz arzularından imtina etmək mənasına gəlmir. Xəyalların arxasınca getmək də önəmlidir.

3. Minnətdarlıq duyğusu mühümdür.

Valideyni sevmək üçün bəhanə yox, səbəb axtarın. Hər zaman onlardan daha çox şey gözləmək əvəzinə, sahib olduqlarınız üçün minnətdar olun. Bir yetimin sizin yerinizdə olmaq istədiyini təsəvvür edin.

Nəticə

Əlbəttə, hər kəs həmişə haqlı ola bilməz. Bəzən valideyn haqsızdır, bəzən övlad. Bəzən hər iki tərəf yorğun, həssas və bezgin olur. Amma sağlam valideyn-övlad münasibətində sevgi heç vaxt bitmir.

Sevin, sevilin, qədir-qiymət bilin!!!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

Zaman-zaman ən yaxşıların seçimini etməyə ən müxtəlif mənbələr cəhd göstəriblər. Onların ən nüfuzlularını qruplaşdıranda (bu qruplaşmada tiraj, satış həcmi, yayıldığı areal, buraxdığı iz və s. əsas götürülür) kitab mağazalarındakı yüzlərlə rəngbərəng cildlərin içində azmayaraq «nəyi və niyə oxumaq» sualına mütləq cavab tapmaq mümkün olur.

Biz öncə peşə fəaliyyətində, biznesdə uğur qazanmağın yolunu göstərən ən çox tələb olunan kitablara nəzər yetirək. Bu, o kitablardır ki, onların hesabına bir neçə nəsil uğurlu mütəxəssis və iş adamı yetişmişdir.

Bilmirəm, başqa ölkələrdə necədir, amma bizim Azərbaycandla motivasiya spikeri söylənəndə ilk öncə ağıla Deyl Karnegi gəlir. Motivasiya kitabı söylənəndə isə ağıla onun «Dostları necə qazanmalı və  insanlara necə nüfuz etməli» (Kak zavoevıvatğ druzey i okazıvatğ vliənie na lödey) kitabı gəlir. İlk dəfə 1937-ci ildə dərc edilən və dərhal da populyarlaşan bu kitabı, əminəm ki, dünyanın əksər digər dövlətlərində də motivasiya ədəbiyyatının klassikası hesab edərək sevirlər. Dahi liderlərin və biznesmenlərin həyatlarından olan real hadisələr kitabı olduqca maraqlı və faydalı edib.

Həmin 1937-ci ildə haqqında ayrıca danışacağımız daha bir motivasiya şedevri – Napoleon Hillin «Düşün və varlan» kitabı da işıq üzü görüb.

Bu kitabdan bir qədər öncə, 1926-cı ildə Amerikada motivasiya ədəbiyyatının pionerlərindən olan «Vavilonda ən varlı adam» kitabı işıq üzü görmüşdü. Corc S.Kleysonun bu kitabı çoxları üçün şəxsi maliyyənin idarə edilməsi işində əsas bələdçiyə çevrilmişdi.

Motivasiya ədəbiyyatı adlı janrın banisi isə, şübhəsiz, Britaniya yazıçısı Ceyms Allendir. XIX əsrdə – 1864-cü ildə İngiltərənin Lester şəhərində günyaya gəlmiş Ceyms Allen bütün həyatı boyu nə şan-şöhrət, nə də var-dövlət qazana bilmişdir. Bununla belə, bu şəxs yüz illərdir ki, insanlara öz əsərləriylə şan-şöhrət və var-dövlət qazanmağın sirlərini öyrətməkdədir.

Onun 1902-ci ildə yazdığı «Düşünən insan» adlı əsəri isə tarixin ilk motivasiya kitabı kimi tanınır. Bu hissədə həmin kitab barədə ayrıca söz açacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim 10-luğa nəzər yetirək.

Sırada 1-ci Henri Fordun «Mənim həyatım, mənim nailiyyətlərim» kitabıdır. Kitab barədə növbəti söhbətimizdə ətraflı danışacağıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

Yeniyetməlik dövründə yaşanan fiziki və psixoloji yeniliklər şagirdlərdə böyük dəyişikliklərə səbəb olur. Bu prosesdə şagirdin üzərinə qoyulan həddən artıq məsuliyyət məktəb uğurlarının azalmasına səbəb ola bilər. Bu prosesdə şagirdlərin, valideynlərin və pedaqoqların üzərinə böyük vəzifələr düşür. Yetkinlik yaşına çatmış uşaqlar sevgi dolu baxışlar tapa bilməsələr, müəllimlərindən və ailələrindən uzaqlaşacaqlar. Müəllimlər hansı mövzularda diqqətli davranmalıdırlar? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı verilən suala yeniyetmə psixoloqu Nəzrin Həşimzadənin cavabını təqdim edir.

* Müəllimlər yeniyetməlik dövrünün psixologiyası və inkişafı haqqında məlumatlara malik olmalıdırlar.

* Bu çətin prosesdə şagirdlərə qarşı anlayışlı və səbrli olmalıdırlar.

* Şagirdlər arasında müqayisə etməməlidirlər. Bilmək lazımdır ki, hər bir insanın anlamaq,düşünmək qabiliyyəti fərqlidir, hər bir şagirdə  mütləq şəkildə individual yanaşılmalıdır.

* Gənclərlə çox mübahisə etmədən problemləri aradan qaldırmağa çalışmalıdırlar.

Bəs yeniyətmələrlə ünsiyyət necə olmalıdır?

* QƏBUL EDİN: Tələbələrinizi olduğu kimi qəbul edin. Qəbul etmək onların hisslərini anlamaq və onlara hörmət etmək deməkdir. Şagirdlərinizin hisslərinə hörmət edin. Şagirdlər hörmətlə dinlənilmək və başa düşülmək istəyirlər. Onlarla göz təması ilə danışın.

* İCAZƏ VERİN: Özlərini ifadə etmələrinə icazə verin. Qəbul etmək çətin olsa da, onların sizdən çox fərqli düşüncələri və hissləri ola biləcəyini unutmayın. Çevik və anlayışlı olun. Zülmkar olmayın.

* DİQQƏT EDİN: Ünsiyyət bacarıqlarınıza fikir verin. Tənqid, mühakimə etməyin, günahlandırmayın, digər tələbələrlə müqayisə etməyin.

* DİNLƏYİN: Yaxşı dinləyici olun. Onları hər dəfə nəsihətlərlə sıxışdırmayın. Yeniyetmələr, böyüklər kimi, bəzən sadəcə etibar etdikləri birinin onları dinləməsini istəyirlər.

* SEVGİYİNİZİ GÖSTƏRİN: Tələbələrinizə sevgi və qayğı göstərin. Deməyin ki, "bu uşaq böyük dərddir, öhdəsindən gələ bilmirəm". Belə bir düşüncəylə uşaqda irəliləyiş əldə edə bilməzsiniz. Tərif edilməli olduqları zaman onları tərifləyin. Çətin vəziyyətdə alternativ yollar axdarın.

Müəllimlər bu qaydalara riayət etsələr, bir-birlərinə qarşı daha anlayışlı, sevgi dolu olarlar. Çünki bu dünyada həqiqi səadət yolunu tapmaqda yol göstərən varlıq müəllimdir.

Unutmamaq lazımdır ki, gənclər üçün bu çətin, lakin müvəqqəti bir dövrdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsinin budəfəki qonağı gənc yaşlarından bənzərsiz səsi ilə Azərbaycan musiqisində öz imzasını təsdiqləyən sənətkar, Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının solisti, Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasının rəhbəri, Əməkdar artist Ramil Qasımovdur. Ramil bəylə bu il 90 illik yubileyini qeyd edən Gəncə Dövlət Filarmoniyasının fəaliyyəti, yubiley hazırlığı, eləcə də özünün yaradıcılığı, pedaqoji fəaliyyəti haqqında geniş söhbət edən isə Şahanə Müşfiqdir.

– Ramil bəy, ustadınız Mobil Əhmədovun böyüyüb boya-başa çatdığı torpaqda bu gün bir mədəniyyət ocağının rəhbəri kimi çalışmaq necə bir hissdir?

– Çox qürurverici bir hissdir, əslində. Yadımdadır ki, uşaqlıq illərimdə həmişə Mobil müəllimlə birlikdə Gəncəyə gedərdik. O zaman Gəncənin küçələrində gəzəndə, o tarixi abidələri yaxından görəndə ağlıma gəlməzdi ki, bir zamanlar müəllimimin boya-başa çatdığı qədim Gəncə torpağında mədəniyyətimizin, Gəncənin döyünən ürəyi olan Gəncə Dövlət Filarmoniyasının direktoru olacam. Bu, çox böyük etimaddır. Həyat belədir, o bizə gözlənilmədən hədiyyələr bəxş edir. Bu da mənim taleyimdə mənə verilmiş bir hədiyyədir. Mən həyatı uzun bir yol kimi ifadə edərdim. Bizə verilən vəzifələr, gördüyümüz işlər, olduğumuz yerlər bu uzun yolun dayanacaqlarıdır və o dayanacaqların da hər birinin öz sərnişinləri var. Ancaq bütün yollar mədəniyyətin inkişafına gedir, onun daha da zənginləşməsi üçündür.

– Mədəniyyətin inkişafı deyəndə nəyi nəzərdə tutursunuz?

– Mədəniyyət sözünün özü “yenilik” deməkdir. Mədəniyyət bütün əsrlər, illər, hətta günlər, saatlar boyunca inkişaf edir. Mənim həyat şüarım belədir: “Bizi birləşdirən mədəniyyətdir”. Həqiqətən də, bizi mədəniyyət birləşdirir: daxili mədəniyyətimiz, nitq mədəniyyətimiz, etik davranış qaydalarımız və sair hər biri mədəniyyətə daxildir. Ümumiyyətlə, mədəniyyət bütün sahələrdə var. Hansı işlə məşğul olursansa-ol, orada mədəniyyət var. Düşünürəm ki, mədəniyyəti inkişaf etdirmək təkcə dövlətin yox, həm də xalqın missiyasıdır.

– Bugünkü günümüzdə mədəniyyətin inkişafından, gedişatından razısınızmı?

– Bunu təhlil etmək üçün saatlar, günlər lazımdır. Mədəniyyət birdən-birə inkişaf edə bilməz. Bu gün, məsələn, musiqi sahəsində özfəaliyyət önə çıxır. Kimi buna özfəaliyyət deyir, kimisi qeyri-peşəkarlıq deyir. Təbii ki, bu, peşəkar musiqiçiləri qane etmir. Çünki insanlar 20 il təhsil alır və nəticədə hansısa təhsilsiz musiqiçinin önə çıxmağı qıcıq doğurur. Amma mən bu məsələlərə heç də radikal baxmıram. Düşünürəm ki, mədəniyyətin daha da inkişafı üçün getdikcə ideoloji olaraq hər şey bünövrədən dəyişə-dəyişə yaxşıya doğru gedəcək. Fikrimcə, bu gün Azərbaycan mədəniyyəti inkişaf edir. Buna dövlətimiz tərəfindən yüksək qayğı göstərilir. Mədəniyyət sahəsində çalışan insanlar da bu uğurda öz töhfələrini təqdim etmək üçün çalışırlar. Hər bir halda böyük addımlar atılır və yavaş-yavaş da nəticələri görünür.

Azərbaycan mədəniyyəti çox zəngin köklərə malikdir və bizim ona sadiq qalmağımız mütləqdir

– Sizcə, biz dəyərlərimizə nə qədər sadiq qala bilirik, yaxud sadiq qalmalıyıqmı?

– Hər bir xalqın milli-mənəvi dəyərləri onun keçmişidir. Milli-mənəvi dəyərlər, milli ənənələrimiz, bizə miras olan tarixi folklorumuz, aşıq və digər sənətlərimiz var ki, biz buna mütləq sadiq qalmalıyıq. Nə qədər inkişaf etsək, dünyanın müasir, yeni təcrübələrindən, eksperimental mədəniyyət formalarından istifadə etsək də, yenə mənəvi dəyərlərimizə qayıdırıq. Bizim Üzeyirimiz var, Fikrət Əmirovumuz, Qara Qarayevimiz, Mirzə Fətəli Axundovumuz, daha keçmişə getsək, Nəsimimiz, Füzulimiz, Nizamimiz var. Biz yeni yaranan xalq deyilik. Bizim xalqımız çox zəngindir. Ümumilli lider, dahi şəxsiyyət Heydər Əliyevin çox gözəl bir sözü vardı. O deyirdi,  hər bir xalq öz mədəniyyəti ilə seçilir, sayılır. Azərbaycan mədəniyyəti də çox zəngin köklərə malikdir və bizim ona sadiq qalmağımız mütləqdir. Dövlətimiz, Heydər Əliyev Fondu,  Mədəniyyət Nazirliyi bu istiqamətdə  hər zaman ölkə daxilində və xaricində məqsədyönlü şəkildə böyük işlər aparır.

– Dəyərlərimizdən danışmışkən, bu il 90 illik yubileyini qeyd edən Gəncə Dövlət Filarmoniyası bir əsrlik tarixinə necə sahib çıxır? Bir rəhbər kimi siz bunu necə davam etdirməyi düşünürsünüz?

– Azərbaycan musiqi tarixində Gəncə Dövlət Filarmoniyasının öz tarixi ənənələri var. Böyük sənətkar, əbədiyaşar Fikrət Əmirovun adını daşıyan bu nəhəng musiqi ocağı, dünyanın ən gözəl filarmoniyalarından biri olan Gəncə Dövlət Filarmoniyası məhz cənab prezident İlham Əliyevin qayğısı nəticəsində 2017-ci ildə yenidən istifadəyə verildi. Bu, təkcə Gəncə və gəncəlilər üçün deyil, bütövlükdə Azərbaycan musiqisi üçün böyük bir töhfə oldu. Çünki filarmoniya nəhəng bir konsert müəssisəsidir. Bu günün özündə də dörd bir yanımıza baxanda dahi Üzeyir Hacıbəylinin izini görürük. Gəncə Dövlət Filarmoniyası da 1935-ci ildə məhz Üzeyir bəyin təşəbbüsü ilə yaranıb. Üzeyir bəy o zamanlar çox çətin, məşəqqətli bir dövrdə bu filarmoniyanı yaradıb. Bu o dövr idi, onda insanlar hələ klassik musiqini qəbul edə bilmirdilər, Üzeyir bəyin sağında-solunda böyük musiqiçilər yetişməmişdi, onları Üzeyir bəy yetişdirdi. Daha sonra isə bu missiyanı Fikrət Əmirov, Qənbər Hüseynli və Azərbaycanımızın müxtəlif tanınmış musiqi xadimləri davam etdirdilər. Müəyyən səbəbə görə bir müddət filarmoniya öz fəaliyyətini dayandırdı, amma 2017-ci ildən etibarən davamlı fəaliyyətdədir. Fikrimcə, 90 illik yubileyin keçirilməsi, eləcə də ideya müəllifi və bədii rəhbəri olduğum, yubiley çərçivəsində ölkəmizdə ilk dəfə keçirilən Fikrət Əmirov I Ümumrespublika Musiqi Festivalının təşkil olunması musiqi ictimaiyyətinin bayramına çevriləcək.

– Sizcə, filarmoniya sizin rəhbərliyinizlə nə qazandı və bundan sonra nə qazanacaq?

– Bu sual, əslində, tamaşaçılara verilsə, daha doğru olar. Sadəcə, qeyd etmək istərdim ki, rəhbərlik etdiyim il yarım müddətində biz orada “Gəncə və gəncəlilər”, “Urbanda görüşərik”, “Xalqın mədəni sərvəti”, “Gəncənin döyünən ürəyi”, “Üzbəüz”, “Musiqi kimliyimiz”, “Cücələrim” Uşaq musiqi paradı,  “Musiqinin gücü” və sair kimi bir sıra layihələr, gənc rəssamların sərgilərini təşkil etdik. Gəncənin tarixi simaları çoxdur. O simalar ki, ta qədim zamanlardan bu günə kimi tək Gəncənin deyil, eləcə də Azərbaycanın adını dünyada tanıdıb. Məhsəti Gəncəvidən, Nizamidən üzü bəri nə qədər dahilər yetişib Gəncədə. Onların hər biri bəşəri insandır. Məsələn, “Gəncə və gəncəlilər” layihəmizdə də məqsədimiz həmin insanları, Gəncənin qədim tarixini bir daha tanıtmaq və təbliğ etməkdir. Ayda bir dəfə bu layihənin növbəti rubrikası həmin dahi şəxsiyyətlərimizə həsr olunur. Sağlam, çalışqan, yenilikçi və işgüzar komandamızın zəhməti sayəsində biz bu layihələri həyata keçiririk. Amma şübhəsiz ki, qayğı, diqqət olmasa, bunları bacarmazdıq. Bunu da dövlətimizdən görürük.

Mənə elə gəlir ki, komandamız mənimlə birlikdə Gəncənin mədəni həyatına kiçik də olsa, öz töhfəsini verdi. Əgər bunu edə bilmişiksə, xoşbəxtəm.

Mədəniyyətimizin, incəsənətimizin, musiqimizin maarifləndirilməsi istiqamətində iri və fundamental addımlar atırıq

– Filarmoniyanın repertuar seçimini necə aparırsınız?

– Özüm seçirəm. Layihələrə bölürəm, sonra isə sistemləşdiririk. 2026-cı ilə qədər bizim repertuarımız hazırdır. Repertuarı seçərkən yalnız və yalnız maarifləndirməyə diqqət edirik. Gənclərin maraq dairəsi də bizim üçün əhəmiyyət kəsb edir. Mədəniyyətimizin, incəsənətimizin, musiqimizin maarifləndirilməsi istiqamətində iri və fundamental addımlar atırıq.

– Maarifləndirmə demişkən, Gəncədə və ətraf ərazilərdəki incəsənət məktəbləri ilə əlaqələriniz varmı?

– Oraya gedən kimi “Xalqın mədəni sərvəti” layihəsi ilə Gəncə-Daşkəsən regional idarəsi ilə əlaqələri qurduq və bütün ətraf bölgələrdəki incəsənət məktəblərində tədbirlər planlarını həyata keçirdik. Bundan sonra da davam edəcəyik.

– Bəs Gəncə camaatı, sakinlər necə, maraq göstərirlərmi?

– Təəssüf ki, tamaşaçı problemimiz var. Tamaşaçıları cəlb etmək üçün çox cəhd edirik. Bu problem tək bizdə yox, bütün dünyada var. Dediyim kimi, bu gün yüngül musiqiyə daha çox maraq var. Bu, yaxşıdır, pisdir deyib təhlil etmirik, sadəcə, olan budur. Biz çalışmalıyıq, cəhdlər etməliyik, məğlub olmamalıyıq. Bəli, bu gün tamaşaçı məhəbbəti azdır. Amma dayanmaq olmaz. Hər vəchlə klassik musiqimizi, ciddi, peşəkar musiqimizi inkişaf etdirməliyik.

– Bu rəhbər vəzifələr sizin şəxsi yaradıcılığınıza necə təsir göstərir? Mane olmur ki?

– Yaradıcılığım heç zaman inzibati işimə mane olmayıb. Mənim yaradıcılığım həyatımdakı ayrıca xətdir. Bəzən deyirlər ki, yaradıcılıqla inzibati işi birlikdə aparmaq çox çətindir. Mən bu çətinliyi yaşamıram. Təbii ki, ekranlara çox çıxmıram, müsahibələr vermirəm, bayağı verilişlərdən qaçıram. Mənə bunların heç biri maraqlı deyil. Mən klassik opera ifaçısıyam, elmlə məşğulam. Əgər şou ifaçısı olsaydım, yəqin, gündəmdə qalmaq üçün çalışardım. Amma bu gün mənim ona ehtiyacım yoxdur. Ümumiyyətlə, mən nəfsimi idarə edən insanam, böyük ambisiyalarım yoxdur. Sağlam düşüncəli insanam. İnkişaf etmək istəməyən sağlam düşüncəli sayıla bilməz. Mənsə inkişafa can atıram, hər gün öz üzərimdə işləyir,  daim mütaliə edirəm. Yaradıcılığım isə heç zaman dayana bilməz. Çünki dövlətim mənə “Əməkdar artist” fəxri adını verib, klassik opera janrında ən gənc Koroğlu olmağa layiq görülmüşəm, Milli Konservatoriyada baş müəlliməm, Azərbaycanda ilk dəfə ödənişsiz əsaslarla fəaliyyət göstərən Bülbül vokal məktəbinin təsisçisi və direktoruyam. Bütün bu etimadları doğrultmaya bilmərəm. Yaradıcılığım öz axarında davam edir, yeni opera üzərində işləyirəm. Düşünürəm ki, hər şey yaxşı olacaq.

Azərbaycan mahnılarını ifa edərkən tam özüm oluram

– Motivasiyanı nədən alırsınız?

– Motivasiyanı özümdən, Xəzər dənizindən, Niyazinin “Rast” simfonik muğamından, yeni ideyalarımı, layihələrimi yazacağım təzə dəftərlərdən, yaxşı yazan qələmlərdən, ola bilər, yağışlı hava, ya da günəşli havadan alıram. Hələ uğursuzluğa düçar olan bir layihəm  olmayıb. Gördüyüm işlər böyük rezonansa səbəb olub, çünki həmin layihələri  A-dan Z-yə qədər ölçüb-biçir, iş prosesinə isə özüm nəzarət edirəm.

– Bu saydıqlarınız, ya da saymadıqlarınız dilə gəlsə, sizcə, hansı Ramil Qasımovu olduğu kimi tanıda bilər?

– Azərbaycan mahnılarını oxuyanda mən tam özüm oluram. Heç vaxt heç kimi təqlid etməyi sevməmişəm. Bəlkə də, auditoriya ona görə mənə etimad göstərib, çox istəyir. İfa edərkən hisslərimi tam şəkildə ifadə edə bilirəm. Məqsədim o deyil ki, bu mahnını ifa edim, məqsədim odur ki, üç dəqiqə ərzində tamaşaçını buna inandırım. Üç dəqiqəlik mahnını ifa yox, ifadə etmək mənim üçün olduqca asandır. Çünki mən onun məsuliyyətini hiss etsəm, buna məsuliyyətlə yanaşsam, səmimiyyətsiz olacağam. Tamaşaçı məni dinləmək istəyir ki, oradadır, niyə o zaman məsuliyyət haqda düşünməliyəm? O müddətdə mənim qeyri-səmimi olmağa ixtiyarım yoxdur. Bəzən deyirlər ki, səhnə məsuliyyətdir. Xeyr, səhnənin heç bir məsuliyyəti yoxdur. Bu, insan aqibəti deyil, onların öhdəliyini götürmürsən ki, məsuliyyət də hiss edəsən. Əksinə, sən onlara xoş anlar bəxş edir, emosional duyğular ötürürsən. Bu, çox gözəldir.

– Bəs musiqinin məsuliyyəti?

– Azərbaycan musiqisinin görkəmli bəstəkarlarının çoxu ilə canlı ünsiyyətdə olmuşam. Tofiq Quliyev, Süleyman Ələsgərov, Ramiz Mirişli, Oqtay Kazımi, Emin Sabitoğlu, Şəfiqə Axundova, Vasif Adıgözəlov,  Ramiz Mustafayev, Arif Məlikov kimi bəstəkarlarla işləmişəm. Onların çoxu mənim səsimə mahnı yazıblar. Bu gün mən onların əsərlərini tədris edərkən hansısa intonasiyanı dəyişəndə-sizə əminliklə deyirəm-zamanında onların özləri deyirdilər ki, Ramil, belə daha qəşəngdir. Təbii ki, musiqidə məsuliyyəti qoruyuram, amma daxili ifadə ki var, o, bəstəkarlıq deyil, ifaçının hissləridir. Sözün fəlsəfəsinə varmaq lazımdır. Bir vurğunu səhv edəndə sözün gücünü itirirsən. Sözün gücünü itirmək olmaz.

– Ruhən azad insansınız?

– Hər zaman... Heç nəyim belə olmasa, özümü neqativ hiss etmərəm. Həmişə azadam. Amma çox məsuliyyətliyəm. Hər zaman mənə göstərilən etimadı doğrultmağa çalışıram. O etimadı itirsəm, çox pis pərt olaram, utanaram. Düşüncəm, fəlsəfəm azaddır, amma ənənələrə də sadiqəm. Məsələn, Azərbaycan kişi ənənələrini qoruyuram. “Kişi belə eləməz” düşüncəsinə sahibəm.

– Mane olmur sizə?

– Bəzən mane olur. Çünki müasir həyatın ritmi çox fərqlidir. Amma ataların “palaza bürün, elnən sürün” sözünə də inanmıram. Bəlkə, palaz səhv gedəcək? Bəs mənim öz düşüncəm, öz ağlım? Mənim üçün ən qorxulu insan - əqidəsi bəlli olmayan insandır.

– Bir pedaqoq kimi nəyə diqqət edirsiniz?

– Tələbələrlə ünsiyyətdə çox rahatam, bəzən sərtəm. Təhqiri, səsimi qaldırmağı sevmirəm. Çalışıram onlara izah edim ki, heç kimi, hətta məni -  öz müəllimlərini belə təqlid etməsinlər. Təqlidə cəmi bir il icazə verirəm, sonra isə olmaz. Çünki təqlid yaxşı bir şey deyil, o, surətdir. Onlar özlərini tapmalı, özləri kimi olmalıdırlar. Bizə yeni Bülbüllər, Rəşidlər yox, yeni adlar lazımdır. Biz onların zirvəsinə çatmamalıyıq, öz zirvəmizi yaratmalıyıq.

– Yenidən filarmoniyanın 90 illik yubileyinə qayıdaq, yubileyə necə hazırlaşırsınız? Nə kimi planlarınız var?

– Martın 9-u filarmoniyanın 90 illik yubileyi tamam olacaq. Bununla əlaqədar  4-9 mart  tarixlərində Fikrət Əmirov I Ümumrespublika  Musiqi Festivalını keçirəcəyik. Martın 9-da yubiley günündə festivalın təntənəli bağlanış mərasimi baş tutacaq. Düşünürəm ki, bu, musiqimiz üçün böyük bir töhfə olacaq. Əminəm ki, çox gözəl və maraqlı musiqi bayramı olacaq. Hazırlıq işləri çox yüksək səviyyədə davam edir. Eyni zamanda il ərzində müxtəlif bölgələrimizdə yubiley tədbirləri də keçirəcəyik.

– Qarabağa gedəcəksiniz?

– Düşünürük, arzumuz və planlarımız arasındadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında şeir vaxtıdır, sizlərə Xəyalə Sevilin şeirləri təqdim ediləcək.

BU GECƏ OYAQ YAT, TANRI

Bu cəza mənimdi, Tanrı,

Mən bu səhvi tək elədim...

Eh! Nahaq yerə özümə

Ürəyimi yük elədim.

Suya düşən xəyallarım

Suda kök atarmı, görən?

Bu soyuq ayrılıqların

Ah! Ürəyi varmı, görən?

Durub yanına gəlirəm,

Bu gecə oyaq yat, Tanrı.

Bir az oxşa saçlarımı,

Bir az başımı qat, Tanrı...

İÇİMİN QOCA QARISI...

Bilirdim ki, solub bu gül,

Bundan çiçək açan olmaz.

Bir ümiddi

Ürəyimdə ehtiyata saxladım,

Haçan olar... Haçan olmaz!

İndi gecənin yarısı,

Qanayır könül yarası.

İçimin qoca qarısı

Deyinir...

"Ondan sənə can olmaz..."

Tale necə? Yaşamalı yerdimi?

Həsrətini yanağıma sərdimi?

Kimə deyim ürəyimin dərdini?

De  – deyirsən,

Gəl – deyirsən

Tanrı,

Sənin qapın, bacan olmaz.

BİR DƏ TƏRS ÜZÜNƏ ÇEVİR ÜRƏYİ...

Bir də tərs üzünə çevir ürəyi,

Bir də görünməyən üzünü gör, get.

Göy göydən tullayır, yer yerdən atır,

Bir də içimdəki bu hüznü gör, get.

Gör harda qalmışam, yığ, gətir məni,

Yığ, gətir qırılmış hissələrimi.

Səni and verirəm, sağ gətir məni,

Sağ gətir, heç kimə demə yerimi.

Cəzamı, töhmətmi, qoy özüm verim...

Onsuz da bu eşqə dərsdi ayrılıq.

Boynuma sarılan qoldu, ya ipdi?

...Yerdən ayağımı kəsdi ayrılıq.

QARŞIDA AYRILIQ VAR

Qurunun oduna
Yaş yanır indi,
Su vurmuşam
Ürəyimin üzünə,
Oyanır indi.
Oyanır canımdakı
Şübhələr, ehtimallar,
Bu mənəm, bu boş masa,
Bu bir yığın suallar...
Fikrim tamam dağılıb,
Fikrim küləyə düşüb.
Ağlıma ən sonuncu,
Ən təzə qayə düşüb.
Axıb gedir hisslərim,
Ürəyimdə qırıq var.
Qarşıda ayrılıq var...

DURUM YIR-YIĞIŞ EDİM

Durum yır-yığış edim,

Əllərimi, ayaqlarımı...

Özümə gəlim daha.

Gedənlərin arasına qarışmısan,

Bilim daha.

Gözlərimdə böyütdüyüm,

Səhv də, cəza da mənimdi.

Sevgi yoxmuş bu dünyada...

Yoxdu, cəhənnəm, olmasın.

Hərə bir dərddən ölür dəə,

Bilirəm!

...Mənimki səndən olmasın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.03.2025)