“Ədəbiyyat və İncəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə keçirdiyi “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. 

Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri 261 nömrəli məktəb-liseydir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Məmmədli Könül Yusif qızı 1984-cü ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 2001-ci ildə 241 nömrəli tam orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirmiş, Bakı Dövlət Universitetinin “Filologiya” fakültəsinə qəbul olmuşdur. 2005-ci ildə universiteti "Azərbaycan dili və ədəbiyyat" ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 2006-2009-cu illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin magistratura pilləsində təhsil almış, magistraturanı "Ədəbi tənqidin nəzəriyyəsi və tarixi" ixtisası üzrə fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 15 sentyabr 2005-ci il tarixindən Xəzər rayonundakı 185 nömrəli tam orta məktəbdə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi vəzifəsində çalışmışdır. 2017-ci ilin yanvar ayında Xəzər Universitetində təşkil olunmuş "Potensial Məktəb Direktorları" təlim kursunu uğurla bitirmişdir. Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 19 yanvar 2018-ci il tarixli əmri ilə Bakı şəhəri E.Əliyev adına 234 nömrəli tam orta məktəbə direktor təyin olunmuşdur. Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsində “Mənim peşəm” layihəsi ilə ümumi təhsil kateqoriyası üzrə qalib olmuşdur. Müxtəlif təlimlərdə iştirak etmiş, yerli və beynəlxalq dərəcəli sertifikatlara layiq görülmüşdür. Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin 17 oktyabr 2022-ci il tarixli əmri ilə Bakı şəhəri İlham Məmmədov adına 261 nömrəli məktəb-liseyin direktoru vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyinin 02 oktyabr 2023-cü il tarixli əmri ilə "Azərbaycan Respublikası qabaqcıl təhsil işçisi" döş nişanı ilə təltif olunub.

ŞAGİRD:

Mən, Quluzadə Zeynəb Anar qızı 2008-ci ildə Bakı şəhərində doğulmuşam. 2014-cü ildə Xətai rayonunda 254 nömrəli tam orta məktəbin birinci sinfinə daxil olmuşam. 2022-ci ildən isə təhsilimi 261 nömrəli məktəb-liseydə davam etdirirəm. Hazırda 11-ci sinif şagirdiyəm. 8 yaşımdan rəsmlə məşğulam. 2022-ci ildə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının müəllimlərinin təşkilatçılığı ilə “ArtAccent” tərəfindən keçirilən “Yay məktəbi”ni müvəffəqiyyətlə bitirmiş, 2024-cü ildə Rusiya Federasiyasının Sankt-Peterburq şəhərində yerləşən İ.Repin adına İncəsənət Akademiyasının “Yay məktəbi”nə qəbul almış və məktəbi müvəffəqiyyətlə bitirmişəm. Müxtəlif qurumlar tərəfindən keçirilən müsabiqələrdə sertifikat və diplomlar almış, o cümlədən 261 nömrəli məktəb- liseyin 2023-cü ildə keçirdiyi “Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam” adlı rəsm sərgisində I yerə layiq görülmüşəm. Bundan əlavə, Hindistan, Qazaxıstan kimi ölkələrin, Meksika, Mərakeş və Rusiyanın Azərbaycandakı səfirliklərinin təşkil etdiyi  rəsm müsabiqələrində müxtəlif yerlər qazanmış və sertifikatlarla təltif olunmuşam. İlk sərgim 2023-cü ildə 261 nömrəli məktəb-liseydə təşkil olunmuşdur. Həmçinin 2022-ci ildə “Ustad” jurnalında köməkçi rəssam kimi fəaliyyət göstərmişəm. 2023-cü ildə “Balabilgə” nəşrlərində çapdan çıxmış Sevinc Elsevərin “Döyüş iti” və Həmid Piriyevin “Balaca delfinin macəraları – Xərçəngin xəzinəsi” uşaq hekayələrinin illüstrasiyalarını çəkmişəm.

ESSE:

Müasir dövrdə kosmopolit olmağa çalışan, özünü “dünya vətəndaşı” elan edən və öz köklərindən qopduğunu zənn edən insanların sayı bütün dünyada artır. Lakin onların əksəriyyəti müəyyən məqamda necə bir qəflətə qapıldığını anlayır. Çünki əngin səhrada bircə qum dənəsi kimi itib yox olmamaq üçün insanın köməyinə onun kökləri, milli kimliyi, qanı və canı ilə bağlı olduğu Vətəni gəlir.

Düz 33 ildir ki, hər bir azərbaycanlı müstəqil Azərbaycanın vətəndaşı olduğunu bütün dünyada rahatlıqla dilə gətirir və düz 4 ildir ki, hər bir azərbaycanlı əzəli torpaqlarının qaytarılması ilə yaşadığı sevinc və fərəh hisslərini bütün dünyaya hayqırır. 4 ildir ki, hər bir vətəndaşımız 44 rəqəminin sehrinə qapılıb. Çünki 4 il əvvəl məhz cəmi 44 gün ərzində Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan ordusu ölkəmizin tarixində əhəmiyyətli bir addım atdı – Azərbaycan son 200 il ərzində ilk dəfə öz torpaqlarını qaytarmağa müvəffəq oldu. I Qarabağ müharibəsində itirdiyimiz torpaqlar II Qarabağ müharibəsində onun əzəli sakinlərinin – azərbaycanlıların qələbə qazanması ilə qaytarıldı, milyonlarla insan bu tarixi anın şahidi oldu, viran edilmiş o torpaqlarda quruculuq-bərpa işləri aparıldı, neçə-neçə hava limanı, məktəb, bağça, yaşayış evi, hotel, idarə açıldı, yollar salındı, məscidlər bərpa olundu, tarixi abidələrin qorunub saxlanılması üçün müvafiq addımlar atıldı. Ən əsası, gəncliyimizin təhsili yönündə əhəmiyyətli bir iş görüldü, belə ki, Qarabağ Universiteti açıldı və fəaliyyətə başladı.

Düzdür, bu yolda verdiyimiz qurbanlar da oldu. 3000-ə yaxın şəhid Qarabağda Vətən uğrunda gedən döyüşlərdə öz canını itirdi, lakin onların öz qarşısına qoyduğu hədəfə nail olundu. Şəhidlərimizin qanı yerdə qalmadı. Torpaqlarımızın qaytarılması onların ruhuna ən gözəl müjdə oldu.

Az qala, bütün dəyərlərin itirildiyi, əxlaq kodekslərinin pozulduğu və çoxunun yalnız öz rifahı üçün çalışdığı bu dünyada yox olmamağın, milyardlarla insanın içində itib-getməməyin tək yolu milli kimliyini dərk etmək və Vətənin naminə əlindən gələn hər şeyi etməkdir. Bir azərbaycanlı olaraq, hamımızın borcu o 44 gündə göstərdiyimiz şücaəti ömrümüz boyunca göstərməkdir.

Biz məktəblilərin göstərə biləcəyi şücaət isə oxumaq, layiqli vətəndaş kimi yetişmək, öz ölkəmizin inkişafı üçün çalışmaq və dünyanın harasında olmağımızdan asılı olmayaraq, Vətən sevgisinə sadiq qalmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.09.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türkiyə Azərbaycan Dostluq və Həmrəylik Fondu və Türk Dünyası Parlamentarilər Fondu Azərbaycan səfirliyi ilə birgə  “Bakü’nün İşgalden Kurtuluşu; Kafkas İslam Ordusu ve Enver Paşa” adlı anım toplantısı keçirib. 

Toplantıda Ankara Ticarət Palatasının İdarə Heyətinin sədri Gürsel Baran iştirak edib və çıxış eləyib. 

Toplantıda bir çox rəsmilər də iştirak ediblər. 

İclasın açılışında Milli Müdafiə Nazirinin müavini Şuay Alpay, AK Partiya İstanbul Millət vəkili Şamil Ayrım, MHP sədrinin baş müşaviri Prof. Dr. Ruhi Ersoy, Azərbaycan Ankara səfirliyinin müşaviri Yaşlı Əliyev, TADİV prezidenti Prof. Dr. Aygün Attar, TDPV prezidenti Dr. Abdullah Çalışkan, Yıldırım Beyazıt Universitetinin müəllimi Prof. Dr. Zakir Avşar, yazıçı Ali Yurtseven və digərləri iştirak etmişlər.

Bakını erməni-rus-ingilis işğalçılarından xilas edən türk qardaşlarımızın qəhrəmanlığı vəsf olunmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının REDAKSİYANIN POÇTUNDAN rubrikasında bu gün sizlərə Məmməd Məmmədlinin retrospektiv tərzdə yazdığı “27 yaşımda öləcəm...“ adlı hekayəsini təqdim edirik.

Xəstəxanaya çataçatda şəhərə qaranlıq çökdü, günün gündüzündə günəş qeybə çəkildi, ətrafda səs kəsildi. Dünyanın sonu gəldiyini düşündülər. Nə baş verdiyini anlamırdılar, bir anlıq nitqləri tutuldu. Emin canındakı xofu qovub bərkdən qışqırdı:

-Hə, təbrik edirəm, Allahın qəzəbinə gəldin! Cəhənnəmə getmək istəyirsən, mənsiz get! Həyatından bezmisən, mənim nə günahım var...

Coşqun mızıldandı, lakin heç nə demədi. Allahın günahkar bəndəsi başındakı qarma-qarışıqlığı sahmana salmağa çalışdı. Beynini ha çalışdırmaq istədi, heç nə alınmadı. Yazıq-yazıq onun üzünə baxdı, susdu.

Qarşıda yalnız beşmərtəbəli bir bina görünürdü. Aləm zülmətə dönsə də bulanıq, sarımtıl rəngdə bərq vuran xəstəxananı seçə bildilər. Gördüyü mənzərənin sehrinə düşən Coşqun “biz ora getməliyik!” – deyib, dostunun qolundan dartdı.

Xəstəxananın qapıları bağlı idi, ancaq hansısa qüvvə onları maqnit kimi içəri dartırdı. İzaholunmaz bir gücün qarşısında sanki hipnoz olurdular. Coşqun öz-özünə danışırmış kimi divardan yapışdı:

-Yuxarı çıxmaq lazımdı! – deyib, kərtənkələ təki dırmaşmağa başladı.

Coşqunun inadkarlığına etiraz edə bilməyən Emin də kərtənkələ yerişini aldı. Sanki fövqəltəbii bir varlıq ona görünməmiş güc verdi.

Xəstəxananın damında ürəkləri bulanır, canlarında yüksək hərarət hiss edirdilər. Coşqunun spontan hərəkətləri Emini özündən çıxarırdı. Həyatı elə bura qədər imiş... nə etdiyini anlamır, beynində pozuntular baş qaldırırdı. Düşüncələr içində kənara çəkilib, çarəsiz-çarəsiz hadisələrin gedişatını gözlədi. Bir dost kimi əlindən gələni etmişdi, bundan sonra artıq özü bilər...

Başlarının üstünü yadplanetli obyekt alanda qorxu canlarına elə sarmaşdı ki, yerlərində donub qaldılar. Nə gizlənə, nə də qaça bilirdilər. Təslim oldular...

Arada yaranan çəkisizlik ayaqlarını binanın damından üzdü.Onlar burula-burula naməlum obyektin içinə sovruldular...

***

Cimi Hendriksə qulaq asırdı. Payız günəşinin isitdiyi yarıqaranlıq otaqda boynunu büküb oturmuşdu.“Woodstock” festivalındakı konsertlərini dəfələrlə izləmişdi. Ən çox da 1969-cu ilin videoyazılarını dinləməyi sevirdi. Ağ stratokasterdə “FoxeyLady”mahnısını qıvrıla-qıvrıla ifa edən Hendriksi özü dəfələrlə dostlarının arasında təkrarlamışdı. Həmişə də Cimi Hendriks kimi şan-şöhrətli ifaçı olmağı arzulamışdı. Amma Coşqunu Bakının “Dejavu” rok-klubundan o yana tanımırdılar. Pis ifa etmirdi, musiqiyə ürəyini qoymuşdu, səhnədə özünü unudur, Hendriks kimi tamaşaçıların gözlərini qamaşdırırdı. Daha o qaradərilinin taleyini yaşamaq istəmirdi! Bu vaxt qapı döyüldü. Qalxmağa halı olmadığından elə oturduğu yerdən səsləndi:

-Gəl!

Emin içəri keçəndə gözlərinə inanmadı. Dostu onunla zarafat etmirdi. Coşqunun oturduğu divanın bir tərəfi al-qana boyanmışdı.

-Sən... Niyə özünü bu günə qoymusan?

-Emin, məni xəstəxanaya çatdır...

-Məsləhət görərdim, əvvəlcə başını yoxladasan. Heç utanırsan? Bir qaradərilinin üstündə özünü öldürmək ancaq sənin kimi axmağın ağlına gələrdi, - deyinə-deyinə ağıldan zayın qolundan tutub, ehmalca onu dikəltdi.

Xoşbəxtlikdən, xəstəxana yaxında idi. Yol boyu Emin ona həyatın astar üzünü başa salırdı.

-Sən bilirsənmi, insanın özünü öldürməsi Allah qarşısında işlətdiyi ən böyük günahıdır?

Coşqunun canından üşütmə keçdi.

-Sən bu hərəkəti eliyəndə heç ata-ananı düşündün? – Emin davam etdi. –Məlumun olsun ki, səndən fərqli, Cimi Hendriks özünü öldürməyib. Sən yaxşı ifaçısan, amma başqasının yolunu gedirsən. Bu, səni məşhur etməyəcək... bunu birdəfəlik qulağında sırğa elə...

Coşqun ağzına su alıbmış kimi yazıq-yazıq dostunun üzünə baxırdı. Susmağı ilə sanki Eminin fikirləri ilə razılaşırdı.

Qəflətən hava qaraldı, günəş yoxa çıxdı. Küçələrdən insanlar, maşınlar qeybə çəkildi. Dostların canına vic-vicə düşdü...

***

Gitarasını səsgücləndiriciyə qoşub 70-ci illərin dəbdə olan rok mahnılarını çalırdı. Səsi o qədər qaldırmışdı ki, küçədəkilər səs gələn tərəfə baxır, narazı-narazı ötüb keçirdilər. Qonşularsa bu dəliqanlı gitaraçının musiqisinə çoxdan öyrəncəli idilər. Həftəsonu dostlarını başına yığan Coşqun 27 yaşını qeyd etmək üçün bu dəfə evində “parti” keçirirdi. Dostları da deyib-gülür, qızlı-oğlanlı oynayır, kresloda yayxanıb “Xırdalan” pivəsindən içə-içə Coşqunun ifasına qulaq asırdı. Kefləri saz idi... O qədər siqaret üfürmüşdülər ki, günəş işığı içəri düşməyə çətinlik çəkirdi. Coşqun da Hendriks kimi qıvrılır, gitaranı boyunun arxasında çalırdı, hərdən də simlərini dişi ilə tərpədirdi. Üç saatlıq “səs-küydən” sonra qonaqlar dağılışdı.

Coşqun günü “yaxşı” başa vurmağı planlamışdı. Görəsən həyatı bu gün bitsəydi, necə olardı? Odur ki, Cimi Hendriksin “Woodstock”dakı konsertlərini qoşub divanda özünə yer elədi. Damağında “Marlboro”, bir əlində də pivə şüşəsindən yapışan dəliqanlı gənc həyatını vərəqləməyə başladı. Öləndən sonra yaddaşlarda qalacağına inanırdı. “27-lər klubu”nun üzvü olmaq ümidi ilə cibindəki “lezvanı” çıxartdı. Kağızını cırıb qolun bükülən yerindən astaca sürtdü. Həmən dərisi açıldı... ağappaq damarı üzə çıxdı... İkinci cəhddən sonra içəridə axan tünd qırmızı mayeni azadlığa buraxdı. Qan fəvvarə təki elə fışqırdı ki, divanı, yeri, hətta tavanı belə qırmızı rəngə boyadı. Damağındakı siqareti buraxmadan qanı ilə çəkdiyi mənzərəyə tamaşa edirdi...

Qanın təzyiqi düşdü, fəvvarənin gücü azaldı, ancaq o, huşunu itirmədi...

“Qəribədir niyə ölmürəm bəs?” – deyə ağlından keçirdi. Bir anda ölmək fikrindən daşındı. Anladı ki, ömür insana verilən taledir və o, bu taleni yaşamalıdır. “Görünür vaxtım hələ çatmayıb...” – öz-özünə dedi.

Mobil telefonla dostuna zəng vurdu.

-Emin, damarımı kəsmişəm, tez məni həkimə apar, - deyib, telefonu bağladı.

Televizorda“FoxeyLady” mahnısını ifa edən Cimi Hendriks ağ gitarası ilə tamaşaçıları coşdururdu, ancaq Coşqun üçün indi bunun heç bir əhəmiyyəti yox idi...

***

Coşqun yuxudan ayılıb adəti üzrə səhərin siftəsinə siqaretini yandırdı. Tüstülədə-tüstülədə başını pəncərədən çıxarıb yoldan keçən maşınlara, işə tələsən adamlara baxdı. Günəş düz gözünə düşürdü. Kefi kökdür. Necədə olmasın, axı bu gün 27 yaşı tamam olurdu. Özəl günündə valideynlərini qohumlarıgilə yollayıb “parti” keçirmək üçün dostlarını evə çağırdı. Yeyib-içmək, siqaret, bir də gitara... necə deyərlər, budəfəki ad günü yaddaqalan olacaqdı. Emini də unutmadı. Telefonla zəng vurub dəvətinin məqsədini açıqladı:

-Şimal maralı, necəsən? – o, dostunu belə çağırırdı. – Sənə bir sualım var. Sən “27-lər klubu” haqqında nə bilirsən?

-Coşqun, sən elə bir vaxtda zəng vurdun ki...əlimdə işim var, sonra danışarıq.

-Yox e, sən bilirsən ki, Cimi Hendriks,Cennis Coplin, Emi Vaynhaus, Morrison, Kurt Kobeyn...

-Hansı Kurt Kobeyn, “Nirvana” qrupundakını deyirsən?

-Bəli dostum, özüdür ki, var. Onların hamısı 27 yaşda ölüb. Mənim də bu gün 27 yaşım tamam olur. Odur ki, səni “parti”mə dəvət edirəm.

-Nəsə mənə tam aydın olmadı. Əvvəla təbrik edirəm, 100 yaşa. Amma sənin “27-lər klubu” ilə nə əlaqən? Bəlkə, kluba üzv olmaq istəyirsən?

-Bəli dostum, düz başa düşdün. Mən bu gün dostlarımla vidalaşıram.

-Nəsə gözümə “yaxşı” dəyirsən. Amma mən bu gün məşğulam. Sabah bir yerdə oturarıq, – deyib telefonu bağladı.

Coşqunun kefi saz idi, Hendriksin gitarası kimi... Odur ki, küncə qoyduğu ağ stratokasterini götürüb divanda yerini rahatladı. Gitarasını kökləyib, “Mi” simini “Re”yə endirdi. Bu gün “ağır parti” olacaqdı, bütün dostları ilə yaxşı əylənəcəkdi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Qanını qaraldıblar?

Gözlərini yum. Özünü gözəl bir gölün sahilində təsəvvür elə. Və qanını qaraldanı itələ o gölün içinə.

2.

Ana:

-Uşaqlar, konservalara toxunmayın, onları dar gün üçün saxlamışam.

-Konfetlərə də əl vurmayın, onlar da dar gün üçündür. 

-Vafliylə peçenyeyə yaxın getməyin, onlar da dar gün üçündür.

Uşaqlar:

-Kaş ki, bu dar gün tez gələydi.

3.

Sual:

Deputat seçiçiyə hansı halda yalan danışmaya bilər?

Cavab:

-Ünsiyyətləri olmadıqda.

4.

Lampadəyişmə işində korrupsiya.

İri yük maşını ilə sürücü və yeddi fəhlə - cəmi 8 nəfərlik briqada işıq dirəyinin altına gəlirlər. 

İki fəhlə pilləkəni tutur.

Üçüncü çıxıb xarab lampanı çıxarır.

Dördüncü çıxıb təzə lampanı patrona salır. Beşinci çıxıb lampanı burub bərkidir. 

Altıncı aşağıdan düyməni basıb işığı yandırır. 

Yeddinci də akt tərtib edir ki, altı brak lampadan sonra yalnız yeddinci yandı. 

5.

Rejissor Spilberq dəhşət filminə əcaib qadın çəkmək üçün kastinqi Ermənistanda, gözəllik müsabiqəsi iştirakçıları arasında keçirib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Məndən təzə şeir xəbər alan dost,

Bəs yazın gəlməsi şeir deyilmi?!

Gəzməyə çıxanda çölün, çəmənin,

Üzünə  gülməsi şeir deyilmi?! 

(Hüseyn Arif)

Təranə xanım, bilirik ki, Hüseyn Arifi Ustad saymısınız, bəs Təranə xanım üçün şeir nədir?

CAVAB

Xalq şairimiz Hüseyn Arifin mənim ədəbi inkişafımda çox önəmli rolu olub. Dəyərli ustad tövsiyələri ilə həmişə məni daha çox yazmağa  həvəsləndirib. Yazdığım şeirləri telefondaca oxudub əsl ustad məsləhətlərini verərdi. Ana dilimizin incəliklərinə elə dərindən bələd idi ki, yerində olmayan ifadəni, sözü dərhal tutar, dəyişdirməyi məsləhət görərdi. Sözə zərgər dəqiqliyi ilə yanaşır, məndən də bunu gözləyirdi. Şeirdən təbiilik, şairdən səmimilik tələbi vardı. "Dərindən bələd olmadığın heç nə haqqında yazma" deyərdi.  Bir də "yaxşı insan olmayandan yaxşı şair də olmaz" qənaətinə məni möhkəm inandırmışdı. Bu inam sonralar çox dadıma yetdi. Şeir mənim üçün ruhun özüdür. Yazsam da, yazmasam da, o mövcuddur. Amma yazanda o ruhu hamı görür. 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Pərvanə Bayramqızının “Oğurlanan şamdanlar, “dirilən” adamlar...” adlı yazısını təqdim edir. 

Oğurlanan şamdanlar, “dirilən” adamlar...

Mətnə başqa bir ad da vermək olar – ““Mumu”dan dərs almayanlar...”

Qriqori Petrovun “Ağ zanbaqlar ölkəsi” əsərinin “Karokep” hissəsində adamı riqqətə gətirən epizod var. Həmin hissəni oxuyanda oxumağa fasilə verir, düşünürsən: “İlahi, vicdan hissini oyatmağın necə gözəl yolları varmış. Vicdanlısansa, oxuduğun qəlbini təzədən gözəlləşdirəcək, düşüncənin dərin qatlarına enəcəksən”. 

Finlandiyada quldurluğu ilə insanları həyəcanlandıran Karokep adlı şəxs cinayətkarlıqda ad çıxarır. Onu ruhi xəsətəxanaya salsalar da, oradan qurtula bilir. Uşaqlıqda olduqca məsum, həssas olan qulduru cinayətlər törətməyə təhrik edən cəmiyyətin çirkabı olur. Yanında işlədiyi tacirin malını kəndlilərə paylayıb özünü də kötəkləməyinə səbəb tacirin tərəzidə fırıldaq edib insanları aldatmasıdır. O, insanların tamahkarlığını, ədalətsizliyini, yalan danışmaqlarını qəbul edə bilmir. Qəzəb, nifrət hissi onu qatilə çevirir. Sonda isə keşişin təsiri ilə cinayətdən çəkinib doğru yola qayıdır. L.Tolstoyun təbirincə desək, dirilmə bir gecənin içində baş verir. 

Quldur ruhi xəstəxanadan qaçıb yaraladığı keşişin yanına gəlir. Keşiş onu içəri buraxanda ona sual verir ki, sizi yenə öldürə biləcəyimdən qorxmursunuzmu? “Qorxmuram”, – deyir keşiş. Quldur səbəbini soruşanda verdiyi cavab oxucunu təsirləndirir: “Gözləri belə olan insanlar heç vaxt kimisə öldürməzlər”. 

Quldur: 

– Mənim gözlərim necədir?

Keşiş: 

– Hüznlü. Dərin kədər var içində. 

Keşiş rəftarı ilə quldurun içində közərən işığı üzə çıxarır, üfürüb alovlandırır. Quldur ağlayır, diz çöküb üzr istəyir. Keşişin təsiri ilə yenidən uşaqlıqdakı kimi saflaşmağa can atır. Nəticə həssas oxucuların ürəyincədir. Cinayətkar üç övladına mükəmməl təhsil verən ataya çevrilir. 

Toyuğun cücələrini qanadı altına yığıb saxladığını görəndə qatilin qolları boşalıb silahı əlindən düşərsə, dünyanın düzələcəyinə inamımız artar. Onda müharibə də olmaz. Necə ki, bu mənzərə laqeyd qarşılanıb, sadəcə ev quşunun adi günlərindən biri kimi dəyərləndiriləcək, bəşəriyyət çox bəla çəkəcək. 

Kədərin hikməti var. Həddən çox eyforiya vecsizliyə aparır. Kefcillik milləti özünüdərkdən uzaqlaşdırır. Kədər insanı özünü dərk etməyə sövq edir. 

Mahiyyəti eyni olan başqa bir əsərdən göstərəcəyim nümunə də hissiyyatsız insanlarda bayılmış vicdan üçün naşatır spirti effekti verəcək. 

Oğurluğa düşən kişi ilə ev sahibi qadının dialoqu:

Qadın:

– Bir az da qalın, söhbət edək. Elə maraqlıdır ki, istəyirəm, izah edəsiniz nə üçün oğurlamaq – sizə çatası şeyi götürməkdir? 

Oğru səmimiyyətlə həyatını danışır. Oxucuya məlum olur ki, o, əslində, öz haqqı olanı istəyir. (Əhatəli yazmayacağam, əsəri tapıb oxuyun. Aşağıda adını qeyd edəcəyəm). Qadın dinləyir. Qəfildən xidmətçilər otağa daxil olurlar. Oğru Lyük qadından nə vaxt zəng etdiyini soruşur. O, zəngin düyməsinin stolun altında olduğunu deyir. Özünün səmimiyyəti, qadının hiyləgərliyi onu təəssüfləndirir. Əslində, yardım istəmək zərərçəkənin haqqıdır, amma oğrunun izahına və rəftarına görə bu hərəkəti tədbir yox, hiyləgərlik saymaq olar. Qadın tapançanı onun əlindən almağa nail olsa da, öldürə bilmir. Oğrunun sözlərinin təsirindən cəsarətini itirir. İnsanı mənən öldürmək cismən məhv etməkdən asandır. Qadının hiyləsi artıq oğrunu mənən öldürür, səmimiyyətə inamını itirir. Yazıçı cismani ölümü ona qıymır. Bəlkə də, qadını qatil etmək istəmir. Cek London “Martin İden”də qadının bir kişini mənən öldürdüyünün əvəzini burada – “İnsan öldürmək” hekayəsində çıxmağa çalışır. Ruf Martini mənəvi boşluğa itələmişdi. Oradan xilas ola bilməyən Martinin intiharı seçməsində əsl günahkar Ruf idi, amma ona cinayət işi açmaq mümkün deyil. Mənəviyyat qatilləri məsuliyyətdən azaddırlar, ona görə istədikləri şəraitdə qurbanlarını istədikləri rəftarla, sözlə məhv edə bilirlər. Yazıçı hekayədə qadına cəsarətsizlik verib oğrunun səmimiyyətinə təslim edir. İnsanı mənən diriltmək, yenidən həyata qaytarmaq onu öldürməkdən çətindir. Lev Tolstoyun “Dirilmə”si də mövzuya gözəl nümunədir. O qədər böyük əsərdir ki, özünü ayrıca təhlil etməyə ehtiyac var. Orada kişi keçmişdə buraxdığı səhvi düzəltməklə özü özünü dirildir, qadını da xilas edir. Jan Valjanı xatırlamaq da təbiidir. Yepiskopun gümüş şamdanını oğurlasa da, şamdan sahibi onu bağışlayır. Bundan sonra Valjan tövbə edib ləyaqətli adam olur.

Xatırlamağa çalışaq: neçə gözə kədər, neçə qəlbə ümid, inam vermişik? Hesabatını aparıb, xəcalət çəkib, yaxud məmnun olmuşuqmu? Neçə qulduru bağışlayıb vicdan hissini oyatmışıq? Neçə səhv sahibini cəmiyyətə qaytarmışıq? Bir insanı doğru yola qaytarmaqla müqayisədə nəinki gümüş, heç qızıl şamdanın da dəyəri yoxdur. Sağlam mənəviyyata zərbə vuranların sayının azalması üçün ən gözəl əsərlərin oxunması, yazılması vacibdir. Ədəbiyyatın tərbiyəedici funksiyasına inanıram. Şamdanımız oğurlansa da, təki kimisə mənən dirildək. Onda bütün əşyalarımız özümüzdə qalacaq. 

Elə buradaca özümün fikrini təkzib edən ötənilki paylaşımımı xatırladım: ““Mumu” Putinin ölkəsində yazılıb”. 

Pessimistlik olmadı ki? 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Adəmin hekayəsi təqdim edilir. 

Bu qədər gərgin, narahat, damarları şişkin olmasının səbəbi gördüyü yuxu idi. Yenicə gözünü yumsa da, real aləmdən qopmuşdu.

Yuxusunda yenə də son günlərdə dəfələrlə təkrarlanan həmin üçlük idi. 6 yaşlı özü, 44 yaşlı atası və qara inək. Bu üçlüyün arxasında başqa 10-15 inək və buzov, həmçinin qardaşları da var idi.

Onları aydın seçə bilmirdi. Nə üzləri dəqiq xatirində idi, nə də heyvanların rəngini ayıra bilirdi. Sanki qarşıdakı üçlüyə şəffaf, arxadakılara isə buzlu şüşədən baxırdı. Nəsə olduğunu bilirdi, görürdü, amma detallar aydın deyildi. Yəqin detallar heç özünə də maraqlı gəlmirdi.

Atası əlində iri ağacla heyvanları sağdan-soldan hürküdür, onları tövləyə tərəf gətirirdi. Özü də ən qabağa qaçır, tövlənin qapısını içəridən açır və yenidən heyvanların arxasına keçirdi.

Heyvanlar tövləyə girir, əsas qapı bağlanır, atası su istəyir, çomağını əlinə alıb tövləyə girir...

Özünü yuxudan oyatmaq üçün çalışdı və buna nail oldu. Son illərdə özünü yaxşı tərbiyələndirmişdi. Qorxulu yuxu görəndə, yaxud sıradan bir yuxu birdən-birə korlananda tez özünü oyadırdı. Yenə də işə yaramışdı. Sağa-sola baxdı, heç kimi narahat etməmək üçün yenidən başını yastığa qoydu. Həm maykasının, həm yatdığı hissədəki döşəkağının, həm də yastıqüzünün tərdən islandığını gördü. "Həll yolu axtarmağın vaxtı deyil" düşünüb, ayağına dəyən ağ əsgini dartdı, kürəyinə qoydu.

Yuxuda gördüklərinin gerçəyini xatırladı. "30 il əvvəlki hadisələri niyə hər gün görür?" deyə düşündü.

*

Biçinə bir aydan az vaxt qalmışdı. Hər gün səhərdən-axşama kimi üç qardaş əkinin yanında keşik çəkirdilər. Buna manqurt əməyi də demək olardı. Çünki hər üçünün başı keçəl, papaqsız, susuz, dörd-beş saat qırx-qırx iki dərəcə günün altında qalmaq elə manqurtun dözə biləcəyi bir iş idi. Səhər yeddidən on ikinin yarısına kimi böyük qardaş, on ikinin yarısından dördə kimi ortancıl qardaş, dörddən səkkizə kimi o dayanırdı. Səkkizdən sonra üçü də əkin sahəsinə gəlirdi. Çünki işin ən vacib hissəsi burada idi. Kənddə inək, mal-qara sahibi olanlar heyvanları naxıra göndərirdilər. Axşam dönüş vaxtı bu heyvanların bir hissəsi sahibi tərəfindən evə aparılır, sahibi gəlməyənlər isə əkinə, bağa, bostana hücum çəkirdilər.

Bu dəfə atası da gəlmişdi. Son günlər olduqca əsəbi idi. Demək olar ki, hər gün eyni adamların eyni mal-qarası onun əkin sahəsində qarnını doyurmağa çalışırdı.

Bu gün əlinə aldığı yekə çomağını görəndə qonşuluqdakı yaşlı kişi:

- O ağac nədi? Yoxsa, Qaraca Çobanlığa başlamısan? - soruşdu.

- Arvaddöyən ağacımdı, - deyib şaqqanaq çəkərək güldü, sanki bir az əvvəl əsəbdən qıpqırmızı qızaran adam deyildi. 

Və oğlanların heç biri bu sözə nə daxildən, nə də səsli reaksiya vermədilər. Əlbəttə, bu ağacla heç vaxt anaları döyülməmişdi, amma zarafat o qədər iyrənc idi ki, 30 il sonra belə onun ürəyini bulandırırdı.

Sonra bağa tərəf yaxınlaşan mal-qaranı qarşılarına qatdılar. Sürə-sürə həyətə kimi gətirdilər. Tövləyə saldılar. Yarım saatdan sonra bir-bir heyvanların sahibləri gəldi. Kimisi boynubükük, kimisi aqressiv, kimisi də vecsiz. Hamısı öz heyvanını götürüb getdi. Onun atası nə vəzifə sahibi idi, nə də güc. Sadəcə, 3-4 hektarlıq torpağını qoruyan bir kəndli idi. Camaat da ona bir söz demirdi, evdəkilər də. Asırdı-kəsirdi, qışqırırdı, sakitləşirdi, yatırdı-dururdu. Beləcə günü-günə calayıb əkinin biçiləcəyi günü gözləyirdi.

*

Neçə gün idi yuxuları düzəlmişdi. "Düzəlmişdi" dediyim başqa şeylər görürdü. Başını (və yuxularını) qatmaq üçün hər gün ən azı iki filmə baxırdı, səsli kitaba qulaq asırdı. Faydası da olurdu.

Axırıncı dəfə Okan Bayülgenin səsi ilə "Satranç"a - Zvayqın "Şahmat"ına qulaq asmışdı. Elə həmin gecəni də özü ilə şahmat oynamışdı. Amma elə ki, bütün günü yollarda qaldı, həmin gecədəcə qara inək gəldi.

Qara inək bu dəfə çox böyük idi. Qeyri-adi nəhənglik deyildi bu, sadəcə, qarnı şişmişdi, boğaz idi. Boğaz, yəni hamilə, yəni qarnında balası var idi.

Qardaşları ən arxada görünürdülər. Bir az irəlidə 6 inək, atası - əlində çomağı və ən öndə qara inək. İnəyin dərisindəki tükləri alnından quyruğuna qədər qapqara idi və parıldayırdı. Gözləri də, burun dəlikləri də qara idi. Əgər bu inək inəklərin gözəllik müsabiqəsinə qatılsa, dəqiq birinci yer olardı. Hamiləlik də ona çox yaraşmışdı. Bel sümüyünün altındakı boşluq dolmuşdu, bədənində bütün keçidlər ideal idi. Sanki peşəkar dizayner hazırlamışdı onun fiqurasını.

6 yaşında uşaq yenə qabağa qaçdı. Tövlənin qapısının açılması onun məsul vəzifəsi idi, heyvanlar içəri girdilər. Atası su istədi. Çomağını götürüb tövləyə girdi. Əlini və əlindəki ağacı yuxarı qaldırdı, endirmədən yuxudan oyandı. Nəfəsinin az qala kəsildiyini gördü, yerindən qalxdı, eyvana çıxdı. Havanı acgözlüklə ciyərlərinə çəkdi. "Kaş siqaret çəkən olaydım", - deyə düşündü. "Bax, əsil onun havasıdır. Görəsən, doğrudan da, siqaret belə şeyləri unutmağa kömək edir?" - özünə sual verib bir saatdan çox çöldə qaldı.

*

Kombaynlar kəndi 2 ay idi ki, tərk etmişdilər. Artıq hər kəsin buğdası, arpası evində, anbarında idi. Gələn ilin toxumluğu ayrılmış, dəyirmana göndəriləcəklər işarələnmiş, qalanı da müştərisini gözləyirdi. Bu qədər əziyyətin qarşılığında 6666 kq buğda əldə etmişdilər. Hətta son 6 kq düzəlsin deyə yerdəki tozu, zibili də son kisəyə doldurmuşdular.

Amma nə buğdanın çəkisi onların vecinə idi, nə də zəhmətləri. Heç gələn il əkin əkmək barədə fikirləri də qəti deyildi.

Səbəbini bilirdilər. Özləri bilirdilər. 3 qardaş da bilirdi, digər ailə üzvləri də bilirdi. Bilirdilər ki, sahibi qara inəyin balasını götürüb. Doğa bilməyib, baytar gəlib balanı inəyin qarnından dartıb çıxarıb - ölü balanı.

Balanın niyə öldüyünü də yalnız onlar bilirdilər.

*

Neçə gün idi ki, nəinki yuxularında, heç oyaq vaxtında belə qara inəyi düşünmədən dayana bilmirdi. Gözünü yuman kimi qara inəyin qara gözləri parıldayırdı. Əvvəl psixoloq yanına getməyi bildirdilər, getdi, dərdini danışdı. Psixoloq 3 seansdan sonra yaxşı tövsiyə verdi: kəndə get, atanın qəbri üstündə "Quran" oxutdur. Keçib gedəcək.

Ertəsi gün yola çıxdı.

3 saatdan sonra gəlib qəbiristanlığın qarşısında dayandı.

Qapını açmaq üçün 5-6 dəqiqə əlləşdi. İçəridən bir, çöldən başqa cəftə ilə bağlamışdılar.

Qapıdan 100-120 addım qabaqda idi atasının məzarı. Məzarlığın ən hündür başdaşılarından birini də atası üçün düzəltdirmişdilər.

Qapını içəridən bağladı, geri dönüb addımlamağa başladı. Atasının məzar daşının tərpəndiyini gördü. Məzar daşı yavaş-yavaş irəli-geri gəlirdi, sanki kimsə onu aşırmağa çalışırdı. Qaçmağa başladı.

Məzar daşının betonunun qırılma səsini eşitdi. Var gücü ilə qaçıb özünü daşın yanına yetirdi. Daş düz ayağının dibinə aşdı.

Daşı aşıranı da o an gördü, gördü və tanıdı. İki parıldayan göz, qapqara tüklər.

Və bel sümüyündən sola doğru qırmızı bir zolaq. Çomaqla vurulan neçəncisə zərbəsinin yeri.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Altmış səkkiz il bundan qabaq dünya bambaşqa idi. O vaxtlar sovet ittifaqı kommunist partiyası mərkəzi komitəsinin baş katibi Nikita Xruşşov dünyaya meydan oxuyurdu. Dünya isə, iranlıların sözü olmasın, ŞURƏVİDƏN qorxurdu. Yeri gəlmişkən, o vaxtlar İranda feodalizmin tüğyan etdiyi dövrlər idi. Daha doğrusu, şah Məhəmməd Rza Pəhləvi İranda at oynadırdı...

Ölkənin Təbriz şəhərinin Çərandab məhəlləsində Qulu adlı bir kişi isə zövcəsi Xədicəsultan xanımla birlikdə zəmanənin çətinliklərinə sinə gərərək övladlarını böyüdürdü. Ailədə yeddi uşaq- üç qız, dörd oğlan vardı. Bu gün sizə həmin oğlanlardan biri- Yaqubdan söhbət açmaq istəyirəm...

Necə deyərlər, Yaqub çox fərasətli uşaq idi. Təhsilə maraq göstərər, zirəklikdə tay-tuşlarından geri qalmazdı. Gözəl avazı, məlahətli səsi onu məhəllənin sevimlisi etmişdi. Yeddi yaşı olanda Qulu kişi onu Fərvərdin Mədrəsəsinə aparıb adını şagirdlər siyahısına yazdırdı. Tezliklə təhsil almağa başlayan Yaqubun sevincinin həddi-hüdudu bilinmirdi. Qarşıda onu gözləyən uğurlardan hələ xəbərsizdi...

İllər ötdü. Bir gün onu Təbriz televiziyasının uşaqlar üçün proqramına dəvət etdilər. Oxuduğu "Cücələrim" mahnısı ilə Azərbaycan, eləcə də İranda dillər əzbəri olanda özünü kəşf etməyə başladı. Çox keçmədən xalq və bəstəkar mahnılarıyla tanış olan və məharətlə ifa edən Yaqub on beş yaşında Təbrizin Milli Televiziyasında "Evləri var xana-xana", "De gülüm gəlsin ay nənə" və "Dilbər" mahnılarını oxudu. Sonra Tehran operasının xorunda öz musiqi fəaliyyətini davam etdirdi...

 1979-cu ildə İranda baş verən xalq inqilabından bir il sonra Almaniyaya köçən Yaqub Zurufçu öz musiqi təhsilinə Hamburq şəhərindəki universitetlərdən birində başlayıb. Oranı vokal sənəti üzrə bakalavr kimi bitirərək, daha sonra ABŞ-ın Florida ştatının Mayami Universitetində magistr dərəcəsinə yiyələnib...

1989-cu ildə mərhum xalq artisti Gülağa Məmmədov Almaniyda səfərdə olarkən Yaqub Zurufçunun “Ayrılıq” mahnısını əks etdirən, həvəskar kamera ilə çəkilən klipi görüb heyrətlənir və həmin klipin videosurətini Azərbaycana gətirib televiziyada yayınlanmasına nail olur. Çox keçmir ki, Gülağa Məmmədovun dəvəti, “Vətən Cəmiyyəti”nin dəstəyi ilə Yaqub Zurufçu ilk dəfə Azərbaycana gəlir...

O, ABŞ vətəndaşı olmaqla bərabər, 2009-cu ildən həm də Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı idi. "Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Artisti" fəxri adına layiq görülmüşdü...

Deyirdi ki,- “Bir müğənni gün ərzində neçə televiziya kanalında qonaq olar? Bəlkə də bir gündə bir neçə kanalda görünmək kimlərəsə xoş gəlir, amma o müğənni düşünməlidir ki, bu insanlara mənfi təsir də edə bilər. Mənim aləmimdə əsl sənətkar efirə az-az çıxmalı və gözəl mahnılarla dinləyicinin zövqünü oxşamalıdır”...

Heyf, 2021-ci il sentyabrın 14-də, 65 yaşında ikən amansız ölüm onu bizdən ayırdı…

“Fikrindən gecələr yata bilmirəm,

Bu fikiri başımdan ata bilmirəm.

Neyləyim ki, sənə çata bilmirəm?

Ayrılıq, ayrılıq - aman ayrılıq,

Hər bir dərddən olar, yaman ayrılıq.”

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.09.2024)