Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

"Müasirlik" - Son zamanlar bu sözü çox tez-tez eşidirik.

Biz dövrün tələblərinə nə mənada və ya nə dərəcədə uyğunlaşmalıyıq inkişafla, yoxsa dəyərləri tapdalamaqla?

Müasir dövr adlanan, texnologiyanın inkişafı, qlobal əlaqələrin güclənməsi, elmi və texniki inqilabların sürətlənməsi ilə xarakterizə olunan dövrümüzün tələbini nə formalaşdırır, elm və texnikanın tərəqqisi, yoxsa bayağılıq?

Hər halda, heç birimiz elmi texniki tərəqqinin insan həyatındakı rolunun bayağılıq olduğunu düşünmürük.

Dilimizdə günümüzdə sıx işlənən "müasirlik" və  "geri düşüncəli" ifadələri var.

Mövzu və hadisələrə sadəcə öz gözümüzdən açılan pəncərə ilə deyil də müxtəlif pəncərələrdən baxmağı, fərqli aspektlərdən yanaşmağı sevən biri olaraq istərdim bu mövzuya da bir qədər fərqli bir aspektdən yanaşım.

Doğrudur, insanın düşüncələri zamanla və həyat təcrübələri əsasında formalaşır.

Doğrudur, sürətlənən dünyanın tələbləri durmadan dəyişir. Lakin, zənnimcə burda əsas məsələ dövr mənasına gələn keçmiş və ya gələcəkdə deyil. Məsələ sadəcə düşüncədədir. Çünki hər dövrdə cahil, hər dövrdə elmli və yaxud hər dövrdə dünya görüşlü insanlar olmuş və olacaqdır.

İstər keçmiş dövr olsun,  istərsə də gələcək.

Məsələn, Şərqdə qadına ilk dəfə seçki hüququ verən cumhuriyyətin banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni, “Mirzə, siz həkimsiniz, niyə müəllimlik edirsiniz?” deyə soruşulanda “Mən illərdir millətimin ən ağır xəstəliyini, yəni onun savadsızlığını müalicə edirəm” deyən Abbas Səhhəti, “Ər istəyəni məktəbə, məktəb istəyəni ərə verdikcə cəmiyyət dağılır” deyən Sabiri, sürgündəykən özünün və yoldaşının namusunu qorumaq üçün ac olanda öz barmağını qanadıb çıxan qanını soran, gecələr paltarlarını soyunub ayaq yolunu silib yenidən əyninə geyinən Şükriyyəni biz geri dediyimiz dövrə nəzər saldıqda görə bilirik, bu günümüzdə yox.

Dövr bəlkə də bizdən çox şey tələb edə bilər, necə ki, dövr bir zamanlar 

“Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?” misralarını  qələmə alacaq qədər həyat eşqi ilə yaşayan Müşfiqdən də həyatı müqabilində xəyanət istəmişdi.

Lakin Müşfiqin bu təklif qarşısında "Mənim sağ əlim Cavid Əfəndi əleyhinə bir söz yazsa, sol əlimlə onu baltalayaram" cavabı bizə çox şey sübut edir.

Demək ki bəzi şeylər var ki, onlar nəinki dövrün tələbinin, hətta  həyat eşqinin, can şirinliyinin belə fövqündə dayanır. İman kimi, inam kimi, vətən kimi, dəyərlər kimi, vicdan kimi, əqidə kimi. Necə ki, Müşfiq öz əqidəsindən sona kimi dönmədi. 

Bu günkü dövr sənə vətən xaini damğası vurub, sabahkı dövr sənə bəraət verər.

Dünənki dövrün dəb saydığını bu günkü dövr ucuz hesab edər.

Buna görə də dövrün tələbidir və yaxud muasirlikdir söyləyib bəlkə bəhanəsinə sığınaraq, bəlkə də bununla vicdanımızı ovunduraraq nələrisə etməyə qalxanda, məncə, bir qədər özümüzü sorğulamalıyıq.

Çünki günümüzdə bəzən “müasir dövr”, “müasirlik” adı altında elə şeylər görürük ki, əgər müasirlik budursa, insan “geri düşüncəli” damğasını daha üstün tutur.

Bizim bu gün “geri düşüncəli” dediyimiz  insanlar ciddi Sovet rejimi dövründə canları bahasına öz imanlarını, öz dəyərlərini, əqidələrini qoruyub saxlamağa cəsarət edirdilər, lakin, biz azad bir dövrdə yaşadığımız halda öz dəyərlərimizə sahib çıxıb onları yaşatmağı bacarmırıq.

Məsələyə əgər bir də belə baxsaq onda kim geridədir?

Bayrağımızdaki rənglərin rəmzi mənalarının ideya müəllifi Əli Bəy Hüseynzadə illər öncə qırmızı rəngi bayrağımızda millətin müasirliyinin və demokratiyanın rəmzi kimi qiymətləndirəndə, bu günkü günümüzdə bayrağın rənglərinin ideya müəllifinin adını belə bilməyən gənclərin müasirliyi əlində bayrağ edərək edəcəyi  şeyləri ağlına belə gətirmirdi hər halda.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.03.2025)