Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İki gün əvvəl evə getmək istəmədiyim günlərdən birini yaşayırdım. Saat təxminən axşam altı radələrində bütün pessimistliyimlə və əlimdə Fransın kitabı ilə parkda oturmağı seçdim. 

Frans deyirəmsə, yəqin ki vəziyyətimin necə müşkül olduğunu anlamısınız. Düşüncələrim bir-bir xırdılanaraq, qəpik -quruş kimi ciblərimdən sanki ətrafa saçılırdı. Üzümü parkın mərkəzində olan fəvvarəyə tərəf tutaraq, əlimdə olan şəraitdən maksimum dərəcədə istifadə etməyə çalışırdım. Qulağımda Sezen Aksu "Hər şeyi yak" deyirdi və elə bu vaxt Frans ona qarşılıq verərək, -"Və budur, sizin məktubunuzu aldım, Milena. Bu fərqi necə izah etməli? Kimsə çirkabda uzanaraq ölüm yatağında can üstədir və bütün mələklərdən ən nəcibi olan ölüm mələyi gəlir, ona baxır. Bu adam ümumiyyətlə ölməyə cəsarət edəcəkmi?"-deyirdi. Kitab və mahnı sanki qarşılıqlı mübahisə edən iki cütlük kimi bir-birini tamamlayır, mən isə onların ağuşunda dünyadan əllərimi üzmüş şəkildə bir ahəngə qapılmış otururdum. 

Elə bu dəm də oturduğum skamyada bir hərəkətlilik hiss etdim. Sağa tərəf çevrildiyim zaman yetmiş və yaxud səksən yaşlı, halsız, əsalı, beli əyilmiş və çirklənmiş, köhnə geyimi ilə qoca bir kişinin skamyanın digər ucunda oturduğunu və bayaq mənim baxdığım həmin nöqtəyə baxdığını gördüm. Yorğun və bənizi solmuş bu qocanın gözləri göz yaşı yuvasına bənzəyirdi və üzündə bəlkə də göydəki ulduzların sayı qədər qırışlar var idi. Normalda skamyada kimsə yanımda oturduğu zaman, bu halı bəyənmədiyimdən qalxıb getməyi seçirdim. Lakin bu dəfə oturub onu izləməyi seçdim. Bir az dincəldikdən sonra ayağa qalxaraq skamyanın yanındakı zibil qabını əsası ilə qarışdırmağa başladı. "Hər halda yazıq yemək axtarır"-deyə düşündüm. Daha sonra zibil qabından soyuq çay və enerji içkilərinin qablarını götürərək cibindən çıxardığı paketə yerləşdirdiyini gördüm. Sonra skamyanın yanındakı zibil qabından uzaqlaşaraq digərlərinə doğru yol almağa başladı. Beləcə, həm oturub dincələrək, həm də qutuları bir-bir toplayaraq parkın gecəni işıqlandıran lampaları arasında gözdən itdi. Saat səkkizə işləyirdi. Öz-özümə dedim ki, bu günlük bu qədər, Jalə. Artıq bəsdir, dur və evə get. Beləliklə cibimdəki son bir manatımı soyuq çay üçün xərcləyərək evə qayıtdım. 

Soyuq çay....soyuq çay....

Bir addım uzaqda qalan park işıqları... 

Dua edin ,əziz dostlar. Dua edin ki, cəmiyyət soyuq çaylardan daha çox alsın və parkın bütün zibil qabları dolub-daşsın. Təki qəlbimiz isti qalsın. 

Bu arada siz yenə də evdəki qazı da yandırmağı unutmayın. Çünki evimizdəki soyuqluğun da isti çaya ehtiyacı var.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əlindəki kiçik daşı oynadarkən, laqeyid və vecsiz baxışlarla izlədiyi dalğalara ayna tuturdu ala gözləri.

Dalğaların hiddətlə qayalara çırpıldığı kimi, onun qızılı saç telləri də küləyin iradəsinə yenilərək çırpılıb üz-gözünə dağılırdı.

Hər şeyin çiynindəki yük, ya qabağına qatıb qovduğu qəzəb idi sanki. 

Dalğalarda, əsən bu külək də, elə onun qızılı saç telləri də, hətta laqeyid baxışları da qəzəbliydi elə bil. 

Nəydi bu qeyz, nəyə tutmuşdu axı onların acığı?

Dalğaları köpürdüb sahilə daşdıran, küləyi coşdurub bu dünyanın, canına saldıran və onun öləzimiş baxışlarını uzaqlara zilləyən o səbəb hər nə idisə eyni idi.

Bəlkə də, elə gördüklərinə, şahid olduqlarına tüğyan edirdi onlar?!

Nələr görmüşdü onlar? Ya da, daha doğrusu nələr görməmişdi ki?..

Yüksələrkən alçalanları da görmüşdülər, olduğu zirvədən özünü aşağı atıb intihar edənləri də.

Məqsəd vasitələri doğrultmur, biz axı bunu hələ illər əvvəl “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanının qəhrəmanı Nailənin həyatından öyrənmişdik.

Ən böyük uçurum gözlər idi elə bəlkə də, hansı ki, düşən göz yaşı kimi axıb gedir birdə qayıda bilmirdi geriyə. 

Eyni ilə Bermud üçbucağında itən gəmilər və təyyarələrtək sonrakı aqibəti bilinmir, yox olub, heçliyə sovrulurdu.

İnsanı yolda tanıyarlar deyiblər "Səndən ötrü min yol" dediklərimiz nə etdilər o yolda?!

Kimi yola çıxdıqlarını yolda tapdıqlarına dəyişdi. yolun yarısında yol yoldaşının əlini buraxıb, onu  yarı yolda qoyub, başqasının əlindən tutdu. 

Kimi yarı yoldan geri qayıtdı. Kimi yarı yolda istiqamətini dəyişib başqa tərəfə səmt götürdü.

Kimi xəyanət etdi, kimi vəfasız çıxdı..

Yollar çox idi uğura gedən yol, zirvəyə gedən yol, uçuruma gedən yol.

Zirvə deyib yola çıxanları bu yolda hər şey mübahdır deyib yoldaşlarına badalaq gələnləri uçurum qırağında da çox gördük biz. 

"Çərpələng uçuran" romanının qəhrəmanı Əmir kimi səndən ötrü min yol deyənlərin əzabına göz yumanları da çox gördük.

Küləy üsulca qulağına nəsə xoş bir şey pıçıldamağa başladı. Musiqi səsiyidi bu. Dalğa kimi dənizdən sahilə doğru xoş təsir bağışlayan həzin bir musiqi səsi yayılırdı yavaş-yavaş fəzaya.

Bir an sanki bu xoş musiqinin ona söyləmək istədiklərinə qulaq verib bir əlində oynatdığı daşa bir də dənizə baxdı və düşünməyə başladı.

Niyə də onu incidən hər kəs və hər şeyi eynən elə indi əlindəki bu daş kimi dənizin dərinliklərinə tolazlamasın? 

Və niyə də artıq eynən bu musiqi sədaları kimi onu səsləyən xoşbəxtliyə qulaq verməsin?

Xoşbəxtliyi axı niyə oturub gözləməlidir? Niyə onu  özü axtarıb tapmamalı və ya niyə qəlbindəki xoşbəxtlik ümidi toxumlarını özü cücərtməməlidir?

Bir müddət yenə gözlərini dənizdən çəkib əlindəki daşın üstündə qərarlaşdırdı.

Və az sonra qeyzli dalğalar onun daşla birlikdə dənizə tolazladığı bütün inciklik və ümidsizliyini udub dənizin dərinliklərinə həbs edirdi.

O, isə artıq musiqi sədalarının gəldiyi istiqamətə səmt götürmüşdü...

Qapaq şəklindəki impressionist rus xanım rəssamı Marina Laqutinanın “Sahildə” əsəridir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2024)

Sadıq Qarayev, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

Hamıya məlumdur ki, Azərbaycan elmi keçid dövründədir. Elmdə islahatlar aparılır və ictimaiyyət buna dəstək verməli, elmin, alimlərin yanında olmalıdır.

İslahatların ilk mərhələsi kimi təbiət və dəqiq elm sahələri ilə məşğul olan institutları AMEA -dan ayrıb Elm və Təhsil nazirliyinin tabeliyinə verdilər, bunun nə qədər düzgün addım olduğunu zaman göstərəcək. 

Burada çox diqqətli olmaq lazımdır, əgər bu gediş effekt verməsə təcili başqa tədbirlər görülməlidir. Çox gözləmək, vaxt itirmək olmaz.

Dünya elmi sürətlə inişaf edir. Biz təcürəbələr keçə- keçə Biləcərini keçmək əvəzinə, Qobustana gedib çıxa bilərik.

Bu saat real vəziyyət budur ki, ümumən elmdə xaotiklik var. 

Yaşlı, görkəmli alimlərin yerini doldurmaq olmur, elmi məktəblər məhv olur.

Professor dünyasını dəyişir, yerinə adam tapıb şöbə müdiri qoymaq olmur.

Maaşların azlığı istedadlı alimləri elmdən itələyir, harada maaş çoxdursa vaakum kimi alimləri elm sahəsindən sorub aparır.

Elmi tədqiqat institularında gender problemi ciddidir, verilən maaş ailənin əsas qazanc gətirəni kimi kişilərin bu sahəyə gəlməsinin qarşısını alır.

Bir az kəskin deyim, məktəblərimiz kimi elmi tədqiqat institutlarının da əksəriyyəti " Qızlar pansionatına" çevrilir.

Düzdür müxtəlif elm sahələrində çox iatedadlı, zəhmətkeş xanım alimlərimiz də vardır. Ancaq elmi institutlar başdan- başa xanım əməkdaşlardan ibarət olmamalıdır. İndiki hal maaş azlığının yaratdığı anormallığın bir spektiridir .

Problemlər çoxdur, İNŞALLAH zaman- zaman həll olunar. Ancaq sürətli olmaq lazımdır, biz müharibəni sürətlə udduq. İstənilən problemin həllində sürət başlıca rol oynayır. Yatıb- yatıb iki ildən bir dərman atmaqla xəstə sağalmadığı kimi, hərdən bir qərarla da elmdəki problemləri həll etmək olmayacaq.

On ildir namizədliyə görə 60 m verilir. Bu yaxınlarda ezamiyyət pulunu artırdılar, ekspedisiya pulu isə hələ də günə 30 manatdır. 30 manata heç yerdə otel yoxdur, yol pulu, ərazini gəzmək üçün maşın pulu, yeməkpulu, bunlar hələ ki, havadandır.

Bu cür problemlər, çətinliklər və xaos şəraitində  rahat yerdə oturub, alimləri, elmi tədqiqat institutlarını, onların rəhbərliyini qınamaq, alimlər nə edir, AMEA nə işlə məşğuldur demək ən azı cahillikdir, ədalətsizlikdir.

Belə insanları elmi institutların illik hesabatlarına dəvət etmək lazımdır, görsünlər ki, bu şəraitdə nələr edirlər. Necə öz maaşlarından kəsib məqalələr çıxardırlar.

Konkret bizim Botanika İnstitutu əməkdaşları "Qırmızı kitabın" yeni variantını yazıbdırlar, "Qarabağın florası və bitkiliyi" kitabının üzərində işləyirlər. Bunlar bilirsiz nə qədər çətin işdir? Yüzlərlə bitki növünün yerini müəyyən etmək, bioloji xüsusiyyətlərini işləmək böyük zəhmət tələb edir. COP29 la, digər məsələlərlə bağlı neçə konfrans keçirilib, İşğaldan azad edilmiş ərazilərə və digər rayonlarımıza elmi ekspedisiyalara gediblər. Xarici elmi bazalrda onlarla məqalə yerləşdiriblər.

Digər institutlar da yəqin ki, öz sahələrində bu kimi fədakarlıqla işləyiblər.

AMEA- da qalan institutlar da qarşıya qoyulan vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gəlirlər.

Qıraqdan durub mənasız fikirlər söyləmək, elmlə heç bir əlaqəsi olmadan ittihamlar etmək heç kəsə başıucalığı gətirməz.

Alimlərimiz müasir dövrümüzdən gələcək Azərbaycanımıza işıq salan nur mənbələridir.

Həm də öz- özündən yanan nur mənbələri.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2024)

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuranın payız mövsümündə ilk iclası keçirilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, sentyabrın 21-də C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında keçirilən iclası giriş sözü ilə açan Şura sədri, Bakı Atatürk Mərkəzinin direktoru, Vl çağırış Milli Məclisin üzvü, akademik Nizami Cəfərov ölkənin mədəni həyatı, dövlət mədəniyyət strategiyası, çağdaş beynəlxalq çağırışlar və s. barədə fikirlərini bölüşüb. 

İctimai Şuranın sədr müavini Əkbər Qoşalı indiyədək həyata keçirilən tədbirlər və görüləcək işlər barədə, o cümlədən Bakı və Mil-Muğan üzrə keçirilən geniştərkibli ictimai dinləmələr, uşaq ədəbiyyatının, özəl nəşriyyatların mövcud durumu ilə bağlı dinləmələr, media çıxışları, müxtəlif beynəlxalq və yerli tədbirlərdə iştirakla bağlı ətraflı məlumat verib. 

İctimai Şuranın sədr müavini Vüqar Qədirov, Şura üzvləri - Əməkdar incəsənət xadimi Ayaz Salayev, Ülviyyə Bəbirli, Samirə Mustafayeva və Xanoğlan Əhmədov çıxış edərək, Şuraya edilən müraciətlər, qaldırılan problemlər və təkliflər barədə danışıblar.

Şuraya edilmiş bəzi müraciətlər üzrə əlaqədar yetkili şəxslərlə yerindəcə telefon bağlantısı qurulub, kömək göstərilməsi imkanları araşdırılıb.

İclasa yekun vuran akademik Nizami Cəfərov Şuranın fəaliyyəti ilə bağlı ötən müddətdə qarşıya çıxan bəzi məsələlər barədə fikirlərini bölüşüb, qarşıdakı dönəmdə fəaliyyətə dair tövsiyyələrini verib. 

Qərara alınıb ki, Gəncə, Quba, Şəki, Lənkəran şəhərlərini, Qarabağı, Şərqi Zəngəzuru əhatə edən regional mədəniyyət idarələri öndə olmaqla, indiyədək ictimai dinləmə keçirilməmiş bütün regionalarda ictimai dinləmələr təşkil olunsun. Qarşıdakı ilk ictimai dinləmənin oktyabr ayında keçirilməsi məqsədəuyğun hesab edilib. 

İclasda, həmçinin mədəniyyətyönümlü fəaliyyəti ilə seçilən QHT-lər, mədəniyyət yazarları ilə ayrıca görüşlərin keçirilməsi, müzakirələrin aparılması qərara alınıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.09.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Noyabrda Sumqayıt şəhəri öz 75 illiyini qeyd edəcək. Sumqayıtı bizlərə sevdirən nəsnələr çoxdur. O cümlədən, bu sırada Sumqayıt bulvarı dayanır! 

Azərbaycanımız hər zaman öz gözəlliyi, ecazkarlığı ilə dünyanın diqqətini çəkməkdədir. O, gündən-günə daha da inkişaf edir, çiçəklənir. 

Bu tərəqqidə digər şəhərlər kimi Sumqayıtımızın da böyük payı vardır. 1949-ci ildə yaradılan Sumqayıt hər ötən gün daha da gözəlləşməkdə, daha da inkişaf etməkdədir. Bu şəhərin digər adı isə “Gənclik şəhəri” dir. Mənzərələri, parkları, abidələri ilə yanaşı müasir tikililəri də göz oxşayır, sevilir. Onun ən gözəl məkanlarından biri də şübhəsiz ki, Sumqayıt Bulvarıdır. Xəzər dənizinin sahilində yerləşən bulvar 2016-cı ildə yaradılmışdır. Ümumi sahəsi 106 hektar, uzunluğu 4,2 kilometrdir. Nəsimi adına Dənizkənarı Mədəniyyət və İstirahət Parkı da bulvarın əsas hissələrindən birini təşkil edir. Bulvarda kiçikölçülü avtobuslar, elektromobillər və velosipedlərdə sahilboyu xüsusi hərəkət zolağı ilə gəzintiyə çıxmaq da mümkündür. Ərazidə 200 mindən çox ağac və dekorativ kol, 2 milyondan artıq gül və çiçək əkilməklə yanaşı müasir işıqlandırma sistemi də quraşdırılmışdır. Həmçinin burada istirahət obyektləri, attraksionlar, ticarət və əyləncə mərkəzləri, kinoklub, idman infrastrukturu da mövcuddur. “Bayraq muzeyi” bulvara səyahətə çıxanların maraqla qarşıladığı məkanlardan biridir. Əməkdaşlar türkün müzəffər bayraqlarını açıq havaya çıxardaraq  musiqi sədaları altında bulvarın daxilində gəzdirir və məlumat verirlər. Bulvarda vaxtaşırı kitab sərgiləri də təşkil edilməkdədir. Həmçinin hər həftənin şənbə günü bulvarda mətbəx sərgisi keçirilir və mətbəximizin ləziz nemətləri nümayiş etdirilir. İlham Əliyevin cənablarının möcüzə adlandırdığı Sumqayıt Bulvarının 2017-ci il iyulun 3-də İspaniyanın paytaxtı Madrid şəhərində, ardlnca da növbəti ildə Fransanın paytaxtı Paris şəhərində “İnternational Award for Excellence & Lidership” mükafatına layiq görülməsi də xüsusi qeyd olunmalıdır. 

 Sumqayıtla yanaşı, Sumqayıt Bulvarı da hər il yenilənməkdə, daha da abadlaşmaqdadır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.09.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Güclü analitik düşüncə tərzi var. Problemləri tez bir zamanda müəyyənləşdirə və bu problemləri həll etmək üçün səmərəli yollar tapa bilir. Səmimi və etibarlı dostdur. 

Başqalarına kömək etməkdən xoşlanır və bu səbəbdən də onu etibarlı məsləhətçi, doğru yol göstərən kimi tanıyırlar. Özünütəkmilləşdirmə və öyrənmək qabiliyyəti yüksək səviyyədədir. Yeni biliklər əldə etmək və öz bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün daim çalışmaqdadır. Sağlam həyat tərzinə və fiziki rifaha böyük önəm verir.

Dekanlığı cavan vaxtına düşüb. Rəbərlik etdiyi kollektivdə hamı ondan yaşca böyük olsa da, əksəriyyəti nə vaxtsa ona dərs dediyindən, müəllimlərə hörmətlə yanaşıb, necə deyərlər, arada pərdə saxlayıb. Ona görə də daha çox tələbələrlə təmasda olub. Tələbələrinin dediklərinə görə isə, dekan işlədiyi zamanlarda sadəliyi ilə hamıya örnək göstərilib. Həm də söyləyirlər ki, deputat olandan sonra çox dəyişib...

Deyir ki,- “Əslində xarakter dəyişmir, imkanlar dəyişir. Nə bilim, bəlkə də dəyişmişəm. Mən çalışıram ki, dəyişməyim. Çox vaxt da dəyişmədiyimi deyirlər, bu da mənim xoşuma gəlmir. Bütün ömrün boyu dəyişməmək də bir şey deyil. Ola bilsin ki, deputatlıq yaşlı vaxtıma düşdüyü üçün, insanlarla cavanlığımdakı kimi çox ünsiyyətdə olmuram...”

Haqqında söhbət açdığım Nizami Cəfərov 1959-cu ildə Ağstafa rayonunun Zəlimxan kəndində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Hazırda Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru vəzifəsində çalışır. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, AMEA-nın həqiqi üzvüdür. 2019-cu ildən BDU-nun Ümumi dilçilik kafedrasının müdiri, 2022-ci ildən isə "ADA" Universitetində "Azərbaycançılıq" kursunu tədris edir. Bir sıra orden və medallara layiq görülüb...

Bəzən çox tələbkar və tənqidçi kimi görünür. Bu onun mükəmməllik axtarışı, bəzən özünə və başqalarına qarşı həddindən artıq tələbkar olmasından irəli gəlir. Qüsurları tez görmək xüsusiyyəti var...

Deyir ki,- “Dilin qaydalarının hər cür pozulmalarına qarşı mübarizə aparmaq vacibdir. Biz o zaman "Dövlət dili haqqında" qanunu müzakirə edəndə dil polisinin yaradılması haqqında məsələ qaldırılmışdı. Düzdür, ona getmədik, ancaq bununla yanaşı, cərimələr tətbiq olunmalıdır. Bakı şəhərinin reklam örtüyündə və ya küçə adında hansısa hərf səhv yazılıbsa, buna görə həmin rayonun icra hakimiyyəti cavabdehdir. İcra hakimiyyətində bu məsələlərə baxan qorum var. Onlar onu yazan şirkətə dərhal xəbərdarlıq etməlidirlər. Əgər xəbərdarlıqdan sonra da səhvlər düzəlməsə, o zaman cərimə tətbiq olunmalıdır. Burada söhbət hansısa qurumun cərimələnməsindən getmir, əsas odur ki, dilimizin qaydaları pozulmasın...”

Görəcəyi işləri planlaşdırmağa və idarə etməyə çalışır, bu da onda narahatlıq hissi yaradır. Hər şeyi ölçüb biçməmiş addım atmır, risklərdən çəkinir...

“Dil elə şeydir ki, onu gərək orta məktəbdən öyrənəsən. Mən inana bilmirəm ki, sonradan jurnalistləri yığıb onlarla orfoqrafiya qaydalarını öyrətmək olar. Bu ona bənzəyir ki, danışıq tərzi oturuşmuş adama təzədən danışmağı öyrədirsən.”- söyləyir...

Dediyinə görə, daha çox müasir ədəbiyyatın klassikasını oxuyur: Nəriman Həsənzadə, Anar, Elçin, Fikrət Qoca, Afaq Məsud, Ramiz Rövşən, Vaqif Cəbrayılzadə, Çingiz Əlioğlu, Mövlud Süleymanlı, Yunus Oğuz onun mütaliə etdiyi müəlliflər sırasındadır.

Deyir ki,- “Yunus Oğuz mənim dostumdur, ona görə hər cümləsini oxuyuram və yazdıqlarını çox bəyənirəm, deyim niyə? Yunus Oğuz modernist deyil, amma tariximizin bütün mərhələlərini dövrün xarakteri ilə, həm də yüksək etnoqrafik-siyasi mükəmməlliyi ilə verir. Onun əsərlərində fundamentalizm var. Öz vətənini, xalqını sevən hər bir azərbaycanlı o fundamentalizmdən keçməlidir.”

Qəribə adamdır, hər şeyin rəvan getməsi üçün onun xüsusi üsulları var. Yatacağı yer mükəmməl olmadıqda yatmamağa üstünlük verir. Ondan stəkanının yarısı dolu, yoxsa yarısı boş olduğunu soruşmağa ehtiyac yoxdur, çünki onun üçün stəkan həmişə çirklidir. İlk görüşdə soyuq adam təəssüratı yarada bilər, isinmək üçün bir az vaxt lazımdır...

Bəli, Nizami Cəfərov təkcə elmdə AKADEMİK deyil, həm də insanlığın AKADEMİKlərindən biridir. Sentyabrın 21-də 65 yaşı tamam olur. Onu ad günü münasibətilə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayıram.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.09.2024)