Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bu gün 3 oktyabrdır. 

Bu gün dünyaya gəlmiş mədəniyyət xadimləri kimlərdir? Əlifba sırası ilə təqdim edirəm:

 

ƏLƏKBƏR HÜSEYNZADƏ

Azərbaycanın teatr və kino aktyoru, əməkdar artist. 1913-cü ildə tamaşaya qoyulmuş “Arşın mal alan” tamaşasında Soltan bəy rolunu oynayıb, tarixə bu rolun ən yaxşı ifaçısı kimi düşüb. “Arşın mal alan” filmində də bu obrazı ustalıqla canlandırıb və Stalin mükafatına layiq görülüb. 

1887-ci ildə Bakıda anadan olub, 1967-ci ildə burada da vəfat edib. 

 

İNTİQAM YAŞAR

Gənc şair, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı. Müxtəlif illərdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, TÜRKSOY-un, Gənclər və İdman Nazirliyinin, Mədəniyyət Nazirliyinin mükafatçısı olub. 

“Adını çəkirəm”, “Evdə yoxam” kimi maraqlı kitablar müəllifidir. 

1990-cı ildə Gədəbəy rayonunda anadan olub. 

 

YİCİN LOTER QOR VİDAL

Amerikalı yazıçı, ssenarist, romançı, dramaturq. Brodvey pyesləri ilə çox məşhurlaşıb. 

1925-ci ildə Nyu-York ətrafında doğulub, 2012-ci ildə Kaliforniyada vəfat edib. 

 

QVEN STEFANİ

ABŞ müğənnisi, repçi, dəb dizayneri, aktrisa.

Pop və rok musiqisində yetərincə uğurları var, amma daha çox yeni dalğa musiqisi ilə populyardır. Elektronik musiqisi dünya hitləri sırasında yer alır, səsi messo-sopranodur.

1969-cu ildə Kaliforniyada dünyaya gəlib. 

 

LUİ ARAQON

Dünyaşöhrətli fransız yazıçı, şair, ictimai xadim. Fransa sürrealizminin banisi. Sosializmə hədsiz meyil salmış, hətta SSRİ tərəfindən Lenin mükafatına da layiq görülmüşdür. Sonradan Stalin repressiyalarından xəbər tutanda bərk sarsılmışdır. “Tamamlanmamış roman” onun yaradıcılığının zirvəsidir.

1897-ci ildə Parisdə anadan olub, 1982-ci ildə orada da vəfat edib. 

 

SERGEY YESENİN

Rus şairi, tarixdəki ən lirik rus şairlərindən biri. Cəmi 30 il yaşayıb və özündən sonra 30 kitab qoyub. 1924-25-ci illərdə bir müddət Bakıda - Mərdəkanda yaşayıb. Həyat yoldaşı ən tanınmış balerina olan Aysedora Dunkanla münasibətləri, yazışmaları bir çox sonrakı nəsillər üçün romantik sentimental irs sayılıb. 

1895-ci ildə Ryazanda doğulub, 1925-ci ildə Leninqradda vəfat edib. 

 

SÜLEYMAN SANİ AXUNDOV

Görkəmli Azərbaycan yazıçısı, dramaturqu, maarifçisi. Ədəbiyyat tariximizə “Qaraca qız” da daxil olmaqla Qorxulu nağılları ilə düşüb.

Sovetlər dönəmində Azərbaycanda yaradılmış ilk yazarlar birliyinin - Azərbaycan Ədib və Şairlər İttifaqının ilk sədri seçilib (1922).

1875-ci ildə Şuşada anadan olub, 1939-cu ildə Bakıda vəfat edib. 

 

Allah bütün vəfat edənlərə rəhmət eləsin, sağ olanlara cansağlığı versin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.10.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Türkiyənin “Genç Yürekler” jurnalının təqdim etdiyi 51 türk müəllif inin yazıları yer alır. Türkiyə türkcəsində yayılan əsərlərin əsas qayəsi budur: “Dildə, fikirdə, işdə birlik!”.

 

 

“Toprağından kopan kardeşler”

Hasan Tahsin Yetimoğlu

 

“Hakikat, aramakla bulunmaz; ancak bulanlar hep arayanlardır.” (Bâyezid-i Bestâmî)

Sosyal Hizmetler çatısı altında çalıştığımdan beri bir çok hikayeye şahit oldum. Gizlilik ilkesi gereği kişilerin isimlerini değiştirmek zorundayım. Zaten bazı bilgilerin gerçekliği de farklı olabiliyor; çünkü biz beyanlara ve kişilerarası ilişkilere bakıyoruz. Mahkeme, Sosyal Hizmetlere “Bunlar kardeş mi?” diye sorduğunda, özetle “Kardeş gibi ilişkileri var” diyebiliyoruz.

Bu hikaye, Rashid ile Samir’e ait. Vatanları Afganistan’dan kopup yıllarca ayrı kaldıktan sonra bir-birlerini bulmalarının hikayesi…

Anlatımların ve betimlemelerin çoğu Rashid’e ait. Rashid, Kore filmlerinden fırlamış gibi yakışıklı bir çocuk. Asabi, fevri, duygusal ve çok derin ifadeleri var. Rashid ile İngilizce görüşüyorduk; fakat beni çok yanlış anladığını fark edince, Afganca tercüman soktuk araya. Sonra fark ettim ki, tercümanı da yanlış anlıyormuş. Aklınızdaki düşüncelerinizin, karşı tarafı dinlemenize mani olduğu zamanlar olmuştur. Rashid’in iki sene öncesine kadar tek derdi kardeşlerini bulmaktı. Son bir senedir derdi, Samir’in öz abisi olduğunu ispat etmekti. Sonraki hedefi, Samir’i Türkiye’den İsveç’e götürmek oldu. Şimdi ise hedefi nedir bilmiyorum. Rashid ile tercüman vasıtasıyla da anlaşamayınca, Rashid yerine, İsveç’teki öğretmeninin Türk bir işletmeci arkadaşı sayesinde iletişim kurmaya başladık. Ben Türk’e anlatıyordum, o İsveççe arkadaşına, o da yine İsveççe Rashid’e. Anlaşabildik mi? Eh işte.

Samir kim? Samir, Rashid’in kardeşi. Türkiye’ye geldikten yaklaşık iki ay sonra kan bağı bulunan kimsesi olmadığı, “Refakatsiz Çocuk” statüsünde olduğu için, devlet korumasına alınmış ve bir Koruyucu Aile’nin yanına yerleştirilmiş. Ailesi dağıldığında çok küçük bir çocuk olduğu için çok bir şey anlatamadı Samir. Onu tanıyanlar ve resmi belgeler konuştu onun yerine. Zaten çok suskundu. Rüzgârın esmesini bekleyen yalnız başına bir yaprak. Hikâyenin sonunda ne olduğunu da belirteyim. Şimdi abisiyle aynı ülkede, fakat hâlâ ayrılar. Nasıl yani? Anlatıyorum.

Bundan yedi sene evvel, Mezar-ı Şerif kentinin arka mahallelerinde, çamaşırların dar sokaklara asıldığı ve Dari lehçesinin konuşulduğu Şii yerleşimlerinde, Nazır ailesinin reisi Selâm Resul, henüz yirmi yaşına yeni basmış oğlu Hüseyin ve on iki yaşındaki Rashid ile birlikte Balkh Üniversitesi kampüsünde bahçe işleri ile ilgilenmekteydiler. Selâm Resul’un medresede birlikte büyüdüğü arkadaşı Muhammed Ali, gençliğinde Taliban’a katılmıştı ve bu aralar polis teşkilatında mahalle bekçisiydi. Sık-sık Selâm’ın yanına gelir ve Taliban’a katılması ve çocuklarını bu hizmete vermesi için baskı yapardı. Bu güne kadar Selâm’ı Taliban’ın şerrinden korumayı başardığını, durumu artık idare etmekte zorlandığını, olacaklardan sorumlu olmayacağını söylerdi. Taliban, Selâm’dan oğlu Hüseyin ve on üç yaşındaki kızı Fatıma’yı istiyordu.

Bir sabah, gün yeni ağarırken, evin kapısı kırıldı ve içeri silahlı adamlar girdi. Selâm’ın beş çocuğunun odasında abi Hüseyin kapıyı aralayarak kardeşi Rashid ile birlikte içeri baktı, babaları uzun boylu ve iri yapılıydı, gelen adamlar da hayli cüsseliydi ve anneleri Nikbaht, üstünü çarşafla örterek Selâm’ın arkasında gizlenmeye çalışıyordu. Tartışma büyüdü ve sesler yükseldi derken, bammm!

Rashid’ın gözyaşı ile parlayan korku dolu gözünde, babasının göğsünde patlayan silah ile gerisin-geriye düşüşü görülüyordu.

Hüseyin’in tek katlı evin penceresinden bütün kardeşlerini toplayıp da nasıl dışarı fırlattığını anlatmak güç. Annesini almak için içeri gidecekken annesinin canhıraş bağrışları arasında götürülüşüne şahit oldu. Annesi, Taliban tarafından kaçırılıyordu ve Hüseyin, kardeşleri ile kalmaya karar vererek pencereden atladı. Askerler evde çocukları aradılar; ama bulamadılar, perdesi dışına çıkmış pencere de hiç dikkatlerini çekmedi. “Nasıl olsa dönerler” diye evin içine bir nöbetçi koyup yan daireyi ziyarete gittiler.

Hüseyin dört kardeşini alıp akrabaları Seyit’in evine geldi. Bir kaç gün burada kaldılar. Hüseyin, her gün sabah evden ayrılıp, annesini arıyor; fakat bir haber alamıyordu. Mehmet isimli Türkmen bir arkadaşı Hüseyin’e birkaç kişinin Ali isimli aracı bir adamla anlaştığını ve o adam sayesinde İsveç’e gideceklerini duyduğunu söyledi. Hüseyin hemen Mehmet’in dediği kişiyi buldu ve başından geçenleri anlattı ve kendisini kardeşleriyle birlikte İsveç’e götürmesini istedi.

Kaçakçı Ali: “Ne konudan bahsettiğini bilmiyorum, böyle işlerle uğraşmak tehlikelidir”.

Hüseyin: “Böyle işlerle uğraştığına eminim. Karşılığını öderim”.

Kaçakçı Ali: “Dinin nedir?”

Hüseyin, şaşkınlıkla ve mırıldanarak bir şeyler söyledi.

Kaçakçı Ali: (dikkatle Hüseyin’in tavrını izledikten sonra) “Seni ve kardeşlerini aldırmam için nerede kaldığını bilmem gerekiyor”.

Hüseyin: “Amcam Sadık’ın evinde saklanıyoruz”.

Hüseyin, Kaçakçı Ali’nin kendisini Taliban’a ihbar etmesinden de korkuyordu. Kaçakçı kendisine şu an yardımcı olamayacağını, İslam’dan bütünüyle kopup Hristiyanlığı tercih ettiği zaman yanına gelmesini, gelirken de kafa başına iki bin dolar hazırlamasını ve bu konudan birine bahsedecek olursa, kendisini yalancılıkla suçlayıp amcasını da Taliban’a ihbar edeceğini söyledi ve oradan ayrıldı.

Hüseyin’in kanı çekilmişti, fazla dindar değildi, kendi ve kardeşlerinin canını kurtarmak için vazgeçmeyi seçmeyi teklif ettikleri şey kafasını karıştırmıştı. Farklı bir dini yaşama düşüncesi planlarında hiç olmamıştı. Eve vardığında yengesi Meryem, Hüseyin’e nerede olduğunu sordu; ama Hüseyin hiç bir şey anlatmadı.

Bir sabah amcaları, beş yeğenlerinin bulunduğu bodruma inmiş ve bütün yatakların güzelce toplanıp istiflendiğini ve eşyaların toplanarak yerlerin süpürüldüğünü, yerde de bir zarf bırakıldığını gördüler. Zarfı açtıklarında içinde bin dolar ve küçük bir not: “Allah yardımcınız olsun, sağ ve selamet olarak vardığımız ilk yerden sizinle irtibat kuracağız” yazıyordu.

Göç kafilesi, Afganistan-İran sınırında daha önceden açılmış bir tünelden yirmi kişi olarak geçti. Tebriz’e ulaştıklarında sayıları üç yüz oldu. Üç yüz kişiye önderlik eden yoktu, herkese bir yönerge verilmişti. Anlayanlar bakıyor, anlamayanlar takip ediyordu. Türkiye sınırına geldiklerinde beklemeye başladılar, sınırdan geçmek kolaydı; ama içlerinde bir endişe vardı, herkes çok sessizdi. Hüseyin bu kadar kolay olacağına inanamamıştı. Alçak bir tel vardı önlerinde.

Birden çığlık sesleri geldi kalabalığın sonundan, havaya ateş açan İran askerleri kalabalığı dağıtmaya çalışıyordu. Motosikletli askerler, havaya ateş aça-aça kalabalığı ikiye, dörde, sekize bölüp duruyordu. Rashid üzerine gelen motosikletten kendini korumak için tellerin ardına atladı. Sadece on beş dakika içinde askerler insanları öbek-öbek toplayıp kaçmalarını engellemişti. Bir kaç kişi hariç…

Buradan sonra beş kardeşten sadece ikisinin hikâyesine sahibiz. Rashid ve Samir. Diğerlerine ne olduğu konusunda bilgimiz yok. Rashid farkında olmadan Türkiye sınırına geçmişti, abisi ve kardeşlerini bulmak için İran topraklarına geri dönmeye çok çalıştı; fakat diğer göçmenler onu engelledi. “Kardeşlerim, onları bulmalıyım!” diye bağırıyordu. Omzundan tutan muhacir arkadaşları onu sakinleştirmeye çalıştılar. Rashid toprağı yumrukluyor, cırmalıyordu. İran tarafı mahşer yeri gibiydi. Öbek-öbek toplanan grupların etrafında silahlı askerler vardı. Öbeklerden birinin içinde de tek başına beş yaşındaki Samir.

Türkiye’ye geldiklerinde başına gelenlerden dolayı Rashid’in bütün planları karışmıştı. Gitmek mi istiyordu, dönmek mi istiyordu, ne yapmalıydı? Türkiye tarafına geçen grubun en yaşlısı Abdulkerim, Rashid’ın yanına gelerek onu teselli etmeye çalıştı:

“Bak, evlat! Dün öldü, bu gün can çekişiyor, zaman ise yarına gebe. Boşuna kederlenme! Kederin kaderini yenemez!”

Türkiye’ye geçmeyi başaran ekip, o geceyi Doğubayazıt kırsalında geçirdi. Gece çok soğuktu. Sabah olduğunda yönergelerini çıkardılar ve aralarında konuştular. Doğubayazıt’a gidip Tütüncü Yakup’u bulmaları gerekiyordu.

Beyazıt Pasajı’nda Tütüncü Yakup’u buldular. (Şahsın ismi değiştirilmiştir.) Yakup, gelenlerin beklediği göçmenler olduğunu öğrenince sevindi. Fakat sınırı geçen 28 kişi olduğunu duyunca suratı asıldı. “Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez” diyerek telefonuna sarıldı:

“Rahip Efendi, misafirler yanımda!”

Ekip, o geceyi sıcak bir evde geçirdi. Sabah olduğunda otobüsle İstanbul’a, oradan da, Yunanistan’a geçtikleri, Türkiye’de en fazla bir hafta kaldıkları biliniyor. İsveç’e vardıklarında da yeni hayata “merhaba” dediler.

Rashid, Arboga Belediyesi’nde bir kiliseye üye yapıldı ve burs bağlandı. Lise düzeyinden okuluna başladı. Rashid’in anlattığına göre, İsveç’te Türkiye’deki gibi Sosyal Hizmetler Kurumları yok. Kiliseler ve STK’lar üzerinden yürütüldüğü için Rashid, o kilisenin üyesi. İsveç’te yaşamış olan Türk’ün söylediğine göre de, bu bir misyonerlik faaliyeti. Rashid’in aklında kardeşleri, hayalinde güzel bir yaşam. Boş vakitlerinde sosyal medya üzerinden sürekli kardeşlerini arıyordu.

Rashid için bilgisayarı tanımayan kardeşlerini internetten bulmak kötü bir fikir miydi? Umut… Başardı mı? Evet.

Samir’in hikâyesi Allah izin verirse sonraki sayıda…

Allah sevdiklerinden ayrı kalanlara Yusuf Peygamber sabrı versin, inşallah.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə oktyabrın 2-dən 8-dək Bakı Ekspo Mərkəzində 10-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi (Baku International Book Fair 2024) keçirilir. Ötən gün sərginin təntənəli açılış mərasimi oldu. 

 

Sərgidə maraqla gözlənilən tədbirlərindən biri saat 16-da “Yaşıl zona” təqdimat zonasında baş tutdu. Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun birgə layihəsi olan “Sizlər üçün seçdik” adlı çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyasının təqdimat mərasimi keçirildi. 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru, yazıçı Varisin moderatorluğu ilə baş tutan tədbirdə öncə kitab barədə məlumat verildi. Qeyd edildi ki, bu nəşrin əsas fərqli cəhəti ölkənin tanınmış yazarlarının ən yaxşı bildikləri əsərlərini antologiya üçün təqdim etmələrindədir.

Varisdən sonra çıxış edən Xalq yazıçısı Elmira Axundova antologiyaya daxil edilən əsəri - “Zərifə və Heydər Əliyevlər. Əbədiyaşar məhəbbət” barədə danışdı. Xalq şairi Vahid Əziz kitabda təmsil edilən şeirlərini söylədi. Eləcə də antologiyada təmsil olunan şairlər Əkbər Qoşalı, İntiqam Yaşar nəşr barədə xoş sözlər söylədilər. 

Güney Azərbaycandan təşrif buyurmuş Əli Çağla, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Nərgiz İsmayılova ümumən ədəbi dəyərlər barədə məzmunlu çıxışlar etdilər. 

Xalq Yazıçısı Anarın 85 illik  yubileyi münasibətilə Ədəbiyyat Fondunun “Ulduz” jurnalı ilə birgə keçirdiyi hekayə müsabiqəsinin qalibi, gənc yazıçı Cavid Babayev isə antologiyaya daxil edilmiş qalib hekayəsi - “Üçnəfərlik motosikletlər”dən söz açdı. 

Sonda izləyicilərə, eləcə də Mədəniyyət könüllülərinə kitab hədiyyə olundu. 

 

Xatırladaq ki, antologiyada Xalq yazıçılarından Anarın, Elçinin, Kamal Abdullanın, Çingiz Abdullayevin, Elmira Axundovanın, Natiq Rəsulzadənin hekayələri, Xalq şairlərindən Nəriman Həsənzadənin, Vahid Əzizin, Sabir Rüstəmxanlının, Ramiz Rövşənin şeirləri daxil edilib. O cümlədən, nasirlərdən Seyran Səxavət, Elçin Hüseynbəyli, Yunus Oğuz, Varis, İlqar Fəhmi, Aqşin Yenisey, Natiq Məmmədli və Cavid Babayev, şairlərdən Baba Vəziroğlu, Rəşad Məcid, Ramiz Qusarçaylı, Səlim Babullaoğlu, Salam Sarvan, Nigar Həsənzadə, Qulu Ağsəs, İbrahim İlyaslı, Əlizadə Nuri, Əkbər Qoşalı, Xəyal Rza, Fərid Hüseyn və İntiqam Yaşarın əsərləri antologiyada yer alıb.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəaliyyətini bərpa etmiş “Yazıçı” nəşriyyatının “Booker Publishing house” nəşriyyat evi ilə birgə ərsəyə gətirdiyi antologiyanın bir hissəsinin Bakı, Sumqayıt, Gəncə və Lənkəranın yeniyetmə və gənclərinə onlarda mütaliə marağının yaradılması üçün hədiyyə edilməsi nəzərdə tutulub. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi dünən öz işinə başladı. 10-cu yubiley sərgisi dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin (1494-1556) anadan olmasının 530 illiyinə həsr edilib. Bu gün - ikinci iş günündə də izləyiciləri çox maraqlı tədbirlər gözləyir. 

 

Dünənki günə diqqət etsək, hər şey saat 10.00-da rəsmi açılışla başladı. 

Mərasimdə mədəniyyət naziri Adil Kərimli, Milli Məclisin vitse-spikeri akademik Rafael Hüseynov, AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Xalq yazıçısı Anar, millət vəkilləri, tanınmış mədəniyyət, elm, ədəbiyyat xadimləri və digər qonaqlar iştirak edirdilər. 

Tədbirdə əvvəlcə bədii hissə təqdim edildi.

Muğam üstündə Məhəmməd Füzulinin qəzəli səsləndirildi. Həmçinin dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin əsərləri ifa olundu. Açılış nitqi ilə çıxış edən Xalq yazıçısı Anar sərginin əhəmiyyətini vurğuladı, bu ənənəvi layihənin kitabsevərlər üçün böyük bayram olduğunu qeyd etdi. Kitab mədəniyyətinin hər bir ölkə və xalq üçün zəruriliyini qeyd edən yazıçı hər kəsi sərgidən faydalanmağa səslədi. Xalq yazıçısı nitqini “Kitab həmişə yaşasın və bizi yaşatsın!” fikri ilə bitirdi. Sonra qonaqlar sərgi ilə tanış oldular. 

Xüsusən, “Qanun” nəşriyyatının stendində rəsmi qonaqlar xeyli yubandılar, çoxsaylı nəfis nəşrlərlə tanış oldular.

Sərginin ilk iş günündə Teas press nəşriyyatı məşhur detektiv yazarı, Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevlə izdihamlı görüş keçirdi. Azərbaycan əsilli yazıçı Fəriba Vəfi ilə “Parlaq imzalar” nəşriyyatının keçirdiyi görüş də maraqlı alındı. 

Sərgidə maraqla gözlənilən tədbirlərindən biri də “Yaşıl zona” təqdimat zonasında baş tutdu. Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun birgə layihəsi olan “Sizlər üçün seçdik” adlı çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyasının təqdimat mərasimi keçirildi. 

Bu gün də proqram çox zəngindir. Gün ərzində tədbirlərlə bağlı sizləri məlumatlandıracağıq.

 

Qeyd edək ki, sərgidə 4 qitəni təmsil edən 18 ölkədən 56 qurum, 110 yerli nəşriyyat-poliqrafiya və kitab sənəti ilə əlaqəli müəssisə iştirak edir. Dünyaşöhrətli irlandiyalı yazıçı Con Boyn, tanınmış alman yazar Vulf Dorn və Azərbaycan əsilli Fəriba Vəfi sərginin “fəxri qonaq”larıdır. Ölkəmizdən isə sərginin “fəxri yazar”ları şair Salam Sarvan və nasir Rövşən Abdullaoğludur.

Sərgidə Azərbaycanla yanaşı, Türkiyə, İtaliya, Çin, Rusiya, Koreya Respublikası, Macarıstan, Qazaxıstan, Qətər, Özbəkistan, Oman, Argentina, Mərakeş, Venesuela, Gürcüstan, Meksika, Kolumbiya, Çili və Monqolustandan tanınmış yazıçı və şairlər, elm adamları, gənc yazarlar iştirak edirlər. Sərgi tarixində ilk dəfə yeddi gün sürəcək kitab bayramında uşaqlar və böyüklər üçün ustad dərsləri, kitab təqdimatları, imza günləri, konfranslar, simpoziumlar, müsabiqələr, qiraət və musiqi saatları formatında ümumilikdə 327 tədbir keçiriləcək. Oktyabrın 8-dək davam edəcək sərgi zamanı gün ərzində ziyarətçilərin metronun “Elmlər Akademiyası”, “28 May” və “Koroğlu” stansiyalarından Bakı Ekspo Mərkəzinə xüsusi avtobuslar vasitəsilə gediş-gəlişi təmin ediləcək.

Sərgi hər gün səhər saat 10:00-dan axşam saat 20:00-dək ziyarət üçün açıq olacaq.

Sərgiyə giriş ödənişsizdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

 

POEZİYA

 

 

ƏKBƏR QOŞALI

 

İLAHİ

 

Göy üzünə ulduz səp,

Naxış olsun, İlahi.

Arxamca bir cam su səp,

Yağış olsun, İlahi...

 

"Qaranlıqlar yarılsın",

Nə sorğun var sorulsun;

Axırımız durulsun,

Alxış olsun, İlahi.

 

Xatirəmi ağ saxla,

Gözlərimi sağ saxla,

Qoy keçmişdən sabaha

Baxış olsun, İlahi.

 

 

GƏL

 

Torpağı sərinəm, gəl,

Kədəri dərinəm, gəl;

Yüz ildən anrıdasan,

Min ildən bərinəm, gəl...

 

Gəl, quş qonan budağıq,

İlk iz düşən yolağıq;

Sabahlardan sorağıq,

Sən mənsən, mən sənəm, gəl...

 

Dənizəm - gəmin üçün,

Bütöv ol - kəmim üçün;

Sən bayraq ol, səninçün

Yel olub əsənəm, gəl!..

 

 

URMU GÖLÜNÜN ÖYKÜSÜ

 

Adıma Urmu derlər

Suyum göyə çəkilib…

Göllüyüm qeyb olsa da,

Yenə quru göllərin ən gözəli özüməm.

Türküstan talesizi 

Aralın bacısıyam;

O daha tez qurdu -

Məhşərə hazırlaşır

atamqızı elə bil…

 

Ən uzaq yaddaşımdan süzülüb gələnləri

danışım, qoy qalmasın -

Min illər öncəydi - biz ayrılanda

Aral sağ əlini çəkdi başıma

Başıma gələnə bax -

Min illər sonradı

        indi biz ikimiz də quruyuruq, 

                                       quruyuruq...

Nə mənim Acıçayım, 

nə də bacım Aralın 

                   Ceyhun ilə Seyhunu 

                    su daşımır dağlardan…

 

Xəzərə də əl çatmır…

Araz boynuburuqdu…

 

Aralın da mənimtək

gəmiləri pas atır…

Tanrının işinə bax -

Duzlu su çürütməyən gəmilər indi bir-bir

susuzluqdan qəhr olur…

Elə bil dil bilirlər

Elə bil göl bilirlər…

Göl vardımı bizimtək?..

 

Siz, ey zalim göllərin ən zalim gəmiləri

Sirdaşınız kim olsun?..

Kölgənizə yığışıb 

                   əsnək vurur dəvələr

Balıqlar üzüşərdi böyrünüzdə ilmüdam

Bəlkə mən bilməyirəm

Balıqlar dəvə olub?

Bircə onu bilirəm

                 dəvələr balıq olmaz…

 

Qanadsızdı dəvələr

Dəvələr dözümlüdü

Dözəcəklər, dözəcəklər

Bizim 

          son qətrəmiz də quruyan gün -

                   baxarsız,

Qanad çıxaracaqdır

Kölgədəki dəvələr

İnanın, düz sözümdü…

 

Xəzərə əlim çatmır…

Əlimi göyə açdım…

 

 

HƏDİYYƏ VERƏK…

 

Nabran… 

Dəniz sahili…

O başdan bu başa gəlib-gedirik

Sahildə nə olur? - 

Balıqqulaqları, narın qum

bir də 

Dənizin qırağa atdığı nəsə…

 

Nə yaşıl orman var, 

nə də göy çəmən

Bəs nədi, 

bizləri gətirən bura?

O yaşıl ormanlar

göy çəmənliklər

çox gözəl olsa da,

bir gün gəlir də

qaçmaq istəyirsən, 

uzaqlaşırsan...

Bəzən özümüzdən qaçmaq istərik

Özgədən, özündən, hər yerdən qaçan

Gəlib soluğunu sahildə alar…

 

Bəs dəniz olmayan ölkələr neynir?..

Dənizə, sahilə özgələr neynir?..

 

Ancaq biz… 

Və ancaq Xəzər sahili…

Balıqqulaqları, narın qum

bir də 

Xəzərin qırağa atdığı nəsə…

Təsadüf olmayır dünyada heç nə…

 

Balıq tanımayır öz qulağını

Deyirlər balığın yaddaşı olmur;

Amma insanlarçün

 bu balıqqulaqlı, 

 bu narın qumlu 

                 sahillər

                 sahilsiz xatirə yığnağı olar -

O ya yaşanıbdı ya yaşanacaq…

 

Heç nə gərək deyil

Nə yaşıl, nə göy… 

Boz sahil 

boyunca yeriməyimiz,

Dənizi dinlərcə kiriməyimiz

Hopacaq sabahkı xatirələrə -

Bu balıqqulaqlı, bu narın qumlu, 

 Heç yerə getməyən üzüboz sahil

Dünyanın ən əlvan yeri olacaq…

Ən rəngli yuxular qazanacaq o

Həsrətin əlçəkməz süsü olacaq…

 

Neynək, bu sahildə sadədil olaq,

Balıqqulağına tutunaq duraq;

Bu dəniz, bu sahil, bu qum nə deyir?..

Torpaqla dənizin öpüşdüyü yer,

Nəsə bir hikmətə sahib olmalı…

 

Gəl, hədiyyə verək bir-birimizə:

Bu bir cüt qızılı balıqqulağı -

Biri sənin olsun, biri də mənim

Bizi bu sahilə gətirər yenə

Dəniz pıçıltılı balıqqulağı…

 

 

 

HAMI ƏVVƏL-AXIR BURDAN KEÇƏCƏK

 

Dəniz üstdən ötür dolmuş buludlar

Kim bilir hirsini hara tökəcək…

Əlim qaşım üstə, fikrim uzaqda,

Üfüqlər xəyaldı, sahillər gerçək…

 

Sahil dolur-daşır insanla bəzən

Yaşlı qayğılar var, gənc əyləncələr… 

Fikri dağıtsa da körpə ləpələr,

Hamı burdan evə yorğun dönəcək…

Üfüqlər xəyaldı, sahillər gerçək…

 

Sahillər qocalır, sular gəncləşir,

Görərsən yorurmu sahili dəniz?..

Neçə ki sahil var, neçə ki dəniz,

Onların sevdası heç bitməyəcək…

 

Balıqqulağı var burda bu qədər,

Burda pıçıltı da sirr qala bilməz…

Yerin qulağı var - belə deyiblər -

Yəqin ki buranı görüb deyiblər…

Hamı əvvəl-axır burdan keçəcək.

Üfüqlər xəyaldı, sahillər gerçək…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2024)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Südabə Sərvinin AYB Natəvan klununda keçirilən növbəti tədbirdən reportajını təqdim edir. 

 

“İlıq bir su kimidir içimdə yalnızlığım,

Yalnızlığım ruhumda uzaq bir səs kimidir...”

Fazil Hüsnü Dağlarca

 

“O vaxt əsgərin nüfuzu Türkiyə cəmiyyətində o qədər böyük idi ki, hətta qız istəməyə gedəndə elçilərdən ilk soru bu olurdu: bəy əfəndi Vətən görəvini yapdımı, yapmadımı?”

Sentyabrin 24-də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda dəyərli alim, professor, uzun illər Moskvada SSRİ EA Şərqşünaslıq İnstitutunda və Moskva Linqvistika Universitetində Türk dilləri və mədəniyyətləri bölməsinin rəhbəri işləmiş, araşdırmamı yazar, publisist Tofiq Məliklinin “Dahinin tənhalığı” kitabının təqdimat  mərasimi keçirildi.

Kitab böyük türk  şairi Fazil Hüsnü Dağlarcanın həyatı və yaradıcılığı haqqında yazılmış  çox  dəyərli araşdırımadır. 

Tədbiri giriş sözüylə müəllif özü -Tofiq Məlikli açaraq Fazil Hüsnü Dağlarcanın həyatı və yaradıcılığı haqqında ətraflı məlumat verdi. Tofiq Məlikli dedi:

“Fazil Hüsnü Dağlarca 1914-cü ildə hərbçi Həsən Hüsnü bəyin  ailəsində doğulub. Tale mənə bu böyük şairlə görüşməyi çox gənc yaşlarımdan nəsib etdi. O vaxt mən Mosvada çalışrdım.

Qəribədir ki, onun babası paşa-general olub. Orduda qərərgah rəisi olub. Atası da hərbçi idi,  Atatürkçü olub, cümhuriyyətçiləri dəstəkləyib və buna  görə də çox təqiblərə məruz qalıb. Və bu nəsildən gələn gələnəyə görə Fazil bəy də mütləq əsgər olmalı idi.

O vaxt əsgərin nüfuzu Türkiyə cəmiyyətində o qədər böyük idi ki, hətta qız istəməyə gedəndə elçilərdən ilk soru bu olurdu: bəy əfəndi Vətən görəvini yapdımı, yapmadımı? Əgər Vətən görəvini yapmadıysa, demək bu çürükdür. Türkcə çürük yararsız deməkdir. Bu adət-ənənə əlbəttə ki,  uzun illərdən gəlmişdi. Böyük savaşlardan keçmiş əsgərə bu cür yanaşma, hörmət başqa ölkələrdən tam fərqliyidi. Uzun illər əsgərlər Vətənin keşiyində durmuşdular, sərhəddində yox.

Və əsgər ailəsindən gələn, əsgər qanıyla yetişən bir adamın –Dağlarcanın poetik sevgisinin üstün gəlməsi  özü də onun ədəbiyyata olan böyük sevgisiydi.  Kitabda onu da qeyd etmişik ki, Dağlarcanın qarşısında qoyduğu bir məqsəd də vardı: əvvəlcə şeir kitabımı çap etdirim, sonra hərbçi olum.  Elə də olur. Avqusyun 27- də kitabı  çap olunub, 30-da isə zabit rütbəsinə qalxıb.

Poeziya onun üçün hər şey idi. Onun danışıq tərzi də poetik idi. Sözlə ifadə etmirdi, obrazlarla danışırdı. Təsəvvür edin ki, ömrü boyu evlənmədi, sevgiləri vardı, amma bir dəfə mənə etiraf etmişdi ki, mən poeziyaya xəyanət edə bilmərəm. Bu tamamilə anlaşılmaz olsa da, amma hqəiqtət idi.

Mən çox şadam ki,  Dağlarcanın “Dörd qanadlı quş” kitabını 1984-cü ildə  Moskvada çap etdik. Kitab əvvəl min tiraj, sonra yüz min tirajla çap olundu. Rus oxucusu bu cür dəyər verirdi Dağlarcanın şeirlərinə. Və o kitab müxtəlif xarici dillərə tərcümə olundu. Amerikada Dağlarcanın çox gözəl tədqiqatçıları vardı.

Yaşlananda ədib yazmışdı: Mən Allahdan iki şey istəyirəm, bir göz və iki barmaq. Gözünün biri tutulmuşdu artıq...”

 

Tofiq Məlikli sonra çıxış üçün sözü Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri  Xalq yazıçısı Anara verdi.

Anar müəllim dedi:

“Baxıram ki, bura gələnlər şeirə sədaqətli insanlardı. Yazıçılar Birliyinə hörmət edən , az olsalar da, Yazıçılar Birliyini qiymətləndirən insanlardır. Bunu niyə mən altını cızaraq deyirəm, çünki əgər  Dağlarca hər hansı bir Azərbaycan rayonundan olsaydı, bu salon o rayonun əhalisinin yarısıyla dolu olacaqdı. Çox təəssüf!

Bu gün biz iki hadisəni qeyd edirik.  Dağlarcanın 110 illiyini və çox dəyərli Tofiq müəllimin onun haqqında yazdığı kitabın təqdimatını. Mən də Dağlarcayla şəxsən tanış idim. Moskvada görüşmüşdük. Bakıya gələndə atamın evində də görüşdük, mənim də o vaxtkı evimdə görüşmüşdük. Sonra Türkiyəyə gedəndə də görüşdük. Onda hələ nisbətən cavan idi. Görüşlərin birində o şeir oxuyurdu, salondan o şeirin ardını oxuyurdular. O qədər populyar idi.

Ömrünün axırına yaxın 2008-ci ildə yenə İstanbulda görüşdük. Yenə izduhamla dolu bir tədbir idi. Özü əlil arabasında idi. Yaxınlaşdım, soruşdum, ustad, məni tanıyırsan? Dedi Anar deyilmisən? Mat qaldım. Bu qədər illər keçəndən sonra, bir gözü də görmürdü, necə yaddaşında saxlayıb? Dedi, sabah mütlləq gəl yanıma. Sabahı günü Çingiz Bektaşla və Ataol Bəhramla  hazırlaşdıq getməyə, dörddə orda olmalıydıq. Yolumuz bir qırx dəqiqəlik yoldu. Amma gecikirdik, çünki başqa bir adamla görüşməli idik. Söhbət uzandıqca Çingiz deyirdi,  gecikirik. Çingiz də niyə bizi tələsdirirdi, çünki hər gün saat dördə qədər bir qadın gəlib Dağlarcagilə yır-yığış edir və çıxıb gedirdi. Dörddən sonra heç kimi onun qapısına gələ bilmirdi. Özü də təbii ki heç yerə çıxa bilmirdi. Biz ora çatanda saat beş idi artıq. Qapı da bağlı. Çingiz Bektaş zəng elədi, dedi gəlmişik.

Çox maraqlı söhbətimiz oldu. Uzun zaman atamla görüşünü, Azərbaycan a gəlişini danışdı, çox yaxşı xatırlayırdı hər şeyi. Azərbaycanın uğurlarına çox sevinirdi.

Bu görüşdən sonra mən çox mütəəssir oldum. Çünki biz çıxıb gedirdik o, yenə tənha qalırdı...

Bir neçə aydan sonra vəfatı xəbərini eşitdim.  Elə o vaxt “Təntənə və tənhalıq “ adlı bir yazı yazdım.

Azərbayacana çox bağlı insan idi. Füzuliyə, Nizamiyə şeirlər yazmışdı. Ruhu şad olsun!

Və Tofiq, sənə də bu kitaba görə təşəkkür edirəm! “

Kitabın redaktoru professor Minaxanım Təkləli, Bakı Yunus Əmrə institunun direktoru Səlcuq Kılıc və digər dəyərli ziyalılar, alimlər çıxış edərək öz ürək sözlərini söylədilər.

Sonda xatirə şəkilləri çəkildi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2024)

Ölkə kitab bazarında xüsusi çəkiyə malik Teas Press Yayın Evi sentyabr ayında ən çox satılan kitabların adlarını aşıqlayıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ən çox satılan yerli ədəbiyyat beşliyi aşağıdakı kimidir:

 

5.Çingiz Abdullayev, “Oliqarxın vəsiyyəti”

4.Dilşad Talıbova, “Dostluq, yoxsa məhəbbət?”

3.Varis, “Uzaqdan gələn yağış”

2.Aysel Şıxlı, “Qanadsız mələk”

1.Elxan Elatlı. “Şantaj”

 

Ən çox satılan xarici ədəbiyyat isə aşağıdakılardır:

5.Qari Keller, Cey Parazan, “Heyrətamiz həqiqət”

4. Vulf Dorn, “Psixiatr”

3.Dərviş Səntəkin, “Qəpiyim də yox idi...”

2.Lev Tolstoy, “Anna Karenina”

1.Luiza Hey, “21 günə həyatını dəyiş”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2024)