Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rəhmətlik atası- Nadir Zülfüqarov həkim olub. Əvvəllər terapevt, sonra pediatr işləsə də, daha sonra uroloq kimi fəaliyyətini davam etdirib. Sovetlər birliyində həkimlərin sayı az olduğundan, Nadir həkim bir müddət göndərişlə Rostovda işləməli olub. Rostovda yaşadığı dövrdə oğlu dünyaya gəlib və oğlunun iki yaşı olanda Bakıya köçüblər. Bəli, bu dəfə Tofiq Zülfüqarovdan söhbət etmək istəyirəm...

“Xarici işlər naziri təyin olunanadək 4 il nazir müavini, həmçinin prezidentin Qarabağ danışıqları üzrə xüsusi nümayəndəsi işləmişəm, ona görə də rəhmətlik Heydər Əliyev məni tanıyırdı. Buna baxmayaraq, sabiq dövlət müşaviri Vəfa Quluzadə mənim təyinatımla bağlı Heydər Əliyevlə söhbət aparanda deyib ki, yaxşı oğlandır, nazir kimi yaxşı işləyəcək, ancaq bir eybi var. Deyib, nə eybi var? Vəfa müəllim də deyib ki, o da naxçıvanlıdır. Heydər Əliyev gülüb, deyib ki, bunu heç yerdə deməyin, onsuz da bizi bu məsələdə əsassız yerə qınayırlar. O vaxtdan mən heç harda haralı olduğumu demirəm...”- söyləyir.

Tofiq Zülfüqarov 1959-cu ildə anadan olub. Orta təhsilə 93 saylı orta məktəbdə yiyələnib. Sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsini bitirib. Zabit kimi hərbi xidmət keçib, bir müddət komsomol komitəsində çalışıb. Sonra Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Şərqşünaslıq İnstitutunun Ərəbşünaslıq şöbəsində işləməyə başlayıb. Daha sonra Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Tarix İnstitutunun Politologiya şöbəsində elmi işçi kimi fəaliyyətini davam etdirib. 

Azərbaycan diplomatı, Azərbaycanın keçmiş xarici işlər naziri, Azərbaycanın Latviyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri, Azərbaycanın Estoniyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri olub...

Deyir ki:- “Mən məktəbə bir qədər tez – 6 yaşımda getmişdim. Heç 17 yaşım tamam olmamış da bitirdim. Şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmaq o vaxtlar çox çətin idi. Əmim Cümşüd Zülfüqarlı 20 ildən çox universitetin kimya fakültəsində qeyri-üzvi kimya kafedrasının müdiri, həmçinin Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü idi. Təbii ki, mənim universitetə qəbulumla bağlı əmimlə rektor arasında müzakirə olunub razılıq alınmışdı. Ancaq əmim mənə şərt qoymuşdu ki, sən bilikli olmalısan və imtahanlardan öz biliyinlə keçməlisən. Onu deyim ki, mən həqiqətən də yaxşı oxuyurdum. Fərqlənmə diplomu almasam da, cəmi 2-3 dördüm var idi, qalanları hamısı beş idi. O vaxtlar şərqşünaslıq fakültəsi çox diqqət altında olan fakültə idi. Deyəsən, bizdə fərqlənmə diplomu alanlar çox idi. Ona görə mənə vermədilər. Ümumiyyətlə, hüquq və şərqşünaslıq fakültələri böyük diqqət altında idi. Hüququ bitirənlər hüquq-mühafizə orqanlarında çalışırdılar, şərqşünaslığı bitirənlər isə bir qayda olaraq, xaricdə işləyirdilər...”

Sadə və mehriban adamdır. Necə deyərlər, mətbuata həmişə açıqdır. Ölkənin xarici siyasəti ilə bağlı mücərrəd sualları cavablandırmağı bacarır. Kübarlığı, yüksək mədəniyyəti davranışından bəllidir. Uzun illər dövlət işində çalışsa da adı heç vaxt korrupsiya və qalmaqallarda hallanmayıb…

Xoşbəxt adamdır, adı özündən də çox yaşayacaq. Çünki ölkənin xarici işlər naziri işləmiş şəxslərdən biri kimi, onun da adı Azərbaycan Respublikasının siyasi tarixində gələcək nəsillərə təqdim olunacaq...

Noyabrın 1-də 65 yaşı tamam oldu. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına ünvanlanan bu məqalə Güney Azərbaycandan - tanınmış psixoloq Dr. Hüseyn Şərqidərəcək (Soytürk) gəlib. Mövzu əlbəttə ki maraqlıdır.

Gəlin oxuyaq! 

Psixologiya baxımından asılılığın növləri və onlardan qurtulma yolları

İnsanlarla ünsiyyət bacarığı, uğur və həyat tərzi

Asılılıq, xüsusilə emosional və romantik münasibətlərdə çox vaxt ciddi problemlər yaradan bir məsələdir, təəssüf ki, bəzi hallarda asılı insanlar bu cür sözlərdən uzaqlaşmaq üçün davranış və hərəkətlərini asılılıq növlərindən başqa başqa mənalarla şərh edirlər.

Asılılığın müəyyən dərəcədə faydalı ola biləcəyini və yaxınlıq yarada biləcəyini bilmək daha yaxşıdır, amma şiddətlənərsə, insanların həyatının bütün sahələrinə təsir edəcək və ciddi fəsadlar yaradacaq.

Asılılığın həyata təsirlərinin əhəmiyyətinə görə bu yazıda asılılığın növləri ilə bağlı mühüm məsələni araşdırmaq, insanların asılı vəziyyətə düşməsinin bəzi səbəblərini açıqlamaq və həmçinin bu problemin müalicə üsullarını izah etmək niyyətindəyik. 

Asılılıq nədir?

Məqalənin əvvəlində ümumi asılılıq anlayışı ilə daha yaxından tanış olmaq daha məqsədəuyğundur, psixologiya sahəsində asılılığın növləri insanın konkret şəxsdən və ya əşya və qurğulardan asılılığı və ehtiyacı kimi şərh edilə bilər. Yəni, kök problemindən asılı olaraq, asılı insan təkcə ətrafındakı insanlardan birindən asılı deyil, həm də bir sıra cihazlara arxalana və özünü onların varlığına ehtiyaclı hesab edə bilər.

Asılılığın insanların əvvəlkindən daha çox özünə inamını itirməsinə səbəb olduğunu bilmək daha yaxşıdır və təsəvvür etmək lazımdır ki, əgər onların həyatında xüsusi bir insan və ya cihaz yoxdursa, sözügedən insan onlara həyat məsələlərində kömək etmir, heç vaxt bacarmayacaq. normal və gündəlik həyatlarını davam etdirmək.

Ona görə də bu yazıda insanın mentalitetinə təsir edən və heç bir fiziki asılılığa səbəb olmayan asılılıq növlərini araşdırırıq. Bunu daha sadə şəkildə izah etsək, bu o deməkdir ki, bəzi insanlar fiziki ehtiyaclarına görə başqalarından və ya əşyalardan ciddi şəkildə asılı ola bilər və onlarsız yaşaya bilməzlər, bəziləri isə yalnız kök problemlərinə görə ağıllarına və ruhlarına təsir edir, onlar başqalarından və ya cihazlardan asılı olmaq.

Dediyimiz kimi, ən mühüm asılılıq növlərindən biri emosional və romantik münasibətlərdə elə ortaya çıxır ki, insanlar sevdiklərindən asılılığının sevgi olduğunu düşünürlər, halbuki bu anlayış tamamilə yanlışdır. Sevgi insanı itaətkar edib qarşı tərəfə əmr etməyəcək, əksinə, asılılıq yaratmaq əvəzinə, sevdiyi ilə həyatı zövqlü edəcək və hər iki insanı təkamülə aparacaq.

Odur ki, istər qarşıdakı insandan həddindən artıq asılısınız, istərsə də ona aşiq olub, həyatda sevgilinizlə təkamül keçirməyinizdən asılı olmayaraq, romantik münasibətlərinizdə bu mövzuya diqqət yetirməyiniz daha yaxşıdır.

Bilmək daha yaxşıdır ki, bütün növ asılılıqlar səbəbsiz inkişaf etmir, bəlkə də ilk baxışdan asılı insanların və ya ətrafdakıların fikrincə bu xəstəliyin inkişafı üçün heç bir səbəb yoxdur, lakin onlar mütləq kökünü müəyyən edəcəklər. Məsləhətçinin ekspertiza müayinələri zamanı hər cür asılılığın yaranmasına səbəb olan səbəblər.Ona görə də asılılığın bəzi səbəblərini qeyd edirik:

Prinsipsiz tərbiə hər cür asılılıq yaratmaq

Çox güman ki, hamımız təsəvvürümüzə və yaşına zidd olaraq valideynlərindən həddən artıq asılı olan, həyatın bütün məsələlərində, hətta ən kiçik işlərdə belə valideynlərinin fikrinə ehtiyacı olan yeniyetmə və ya gənc görmüşük. 

Şübhəsiz ki, bu insanlar yanlış və prinsipsiz tərbiyə olunub, belə uşaqların valideynləri uşaqlıq illərindən onları özlərindən asılı vəziyyətə salıb, onların özbaşına yeni təcrübələr qazanmasına imkan verməyiblər. Bilmək daha yaxşıdır ki, bu məsələ həm də valideynlərin həyatındakı ciddi problemlər, məsələn, obsesif-kompulsiv pozğunluq, fobiya növləri, müxtəlif intellektual və psixi pozğunluqlar və s.

inamsızlıq

Qeyd edək ki, özünəinam elə bir məsələdir ki, onun güclənməsi həyatın bütün sahələrində tərəqqiyə gətirib çıxarır, onun olmaması isə məyusluq, tənəzzül və ciddi problemlər yaradacaq. Uğur qazanmaq və ideal həyata nail olmaq üçün hamımız özümüzə inamımızı gücləndirməliyik. Təəssüf ki, hər cür asılılığın formalaşmasında təsirli amillərdən biri də asılı insanlarda özünə inamın olmamasıdır.

sevgi uğursuzluğu

Emosional münasibəti bitən və sevgi uğursuzluğuna uğrayan bəzi insanlar zehinlərində elə düşünürlər ki, onlar üçün problem olub ki, münasibətləri bitib. Bu insanlar yenidən yeni bir münasibətə girsələr, istədikləri insanı yanlarında saxlamaq üçün hər şeyi edərlər, müti və itaətkar olurlar və ümumiyyətlə sevgilisindən asılı olurlar. Bu insanlar sevdikləri insan olmadan həyatın çətin və hətta qeyri-mümkün olacağını düşündükləri üçün qətiliklə özlərinə inamları azdır.

Başqaları ilə müqayisə olunmaq

Əgər insan daim başqaları ilə müqayisə edilirsə, onun fərdi qabiliyyətlərinə əhəmiyyət verilmirsə və heç vaxt diqqət yetirilmirsə, o, get-gedə özünə inamını, istedadlarını itirir.

O,özünü unudub, asılı insana çevriləcək. Çünki ona öyrədilib ki, sən başqaları kimi deyilsən, ona görə də o, heç nəyə qadir olmadığına və başqalarından asılı olması lazım olduğuna inanır.

Zəif sosial əlaqələr

Valideynlərə uşaqların əsas tərbiyəsi, övladını cəmiyyətə necə gətirmək, onun sosial münasibətlərini yaxşılaşdırmağa kömək etmək yolları izah edilir. Təəssüf ki, başqaları ilə münasibət qurmağı öyrənməyən uşağın gələcəkdə ictimai münasibətləri yaxşı olmayacaq və dəfələrlə görüşdüyü insanlarla üz-üzə gəlmək üçün problemlərlə üzləşir, valideynlərinə ehtiyac duyur.

məqsədsizlik

Müxtəlif növ asılılıq yaratmağın başqa bir səbəbi insanların məqsədsizliyi ola bilər. İnsan həyatda özü üçün məqsədlər müəyyən edəndə və ona çatmaq üçün bütün səylərini sərf edəndə, asılılıq onun üçün heç bir məna kəsb etmir və özünü başqalarına möhtac görmür.

Psixologiyada asılılığın növləri

İzahlara görə, biz başa düşdük ki, bir insanı başqa bir insana, hətta alətlərə və əşyalara ehtiyac duya biləcək müxtəlif növ asılılıqlar var. Bu məsələ ilə daha yaxından tanış olmaq üçün asılılığın ən vacib və əsas növlərindən bəzilərini qeyd edəcəyik:

emosional asılılıq

Necə emosional bağlanmaq olar

İctimaiyyətin daha çox məlumatlı olduğu və insanların çoxu haqqında az və ya çox məlumata malik olduğu asılılıq növü emosional asılılıqdır. Emosional asılılıqda insan ehtiyaclı ola bilər və sevgilisindən, ailə üzvündən və ya dostundan asılı ola bilər. Bu insanlar özlərini asılı hesab edirlər və digər insandan maraq, diqqət və sevgi ifadə etməyə ehtiyac duyurlar.

Sözügedən şəxs onlara məhəl qoymadıqda ciddi ruhi dəyişikliklərə məruz qalır, onun diqqətini cəlb etmək üçün hər şeyi edər və sözügedən insanın razılığını alması üçün ona itaət edib əmr edərlər. Dediyimiz kimi, bəziləri belə bir şeyin sevgi olduğunu düşünür, bu fikir isə yanlışdır.

Davranış asılılığı

Asılılığın başqa bir növü onun davranış növüdür. Davranış asılılığında insan başqaları ilə üz-üzə durmaq, müxtəlif insanlarla söhbət etmək, ehtiyaclarını ödəmək kimi həyatının gündəlik işlərini yerinə yetirə bilmir. Bu insanların özlərinə inamları o qədər azdır ki, ehtiyaclarını ödəmək üçün başqaları ilə danışa bilmirlər, ona görə də sözügedən insana güvənəcəklər.

Peşə asılılığı

Bu zaman asılılıq növlərindən asılı şəxs öz həyatını fəaliyyətlə məşğul olduğu işdən asılı hesab edir. Təsəvvür edir ki, o işi yoxdursa, həyatı məhv olacaq, başqa işə başlaya bilməyəcək, indiki həyatını başqa işlə təmin edə bilməyəcək.

İntellektual asılılıq

Bəzi digər insanlar zehni olaraq başqalarından asılıdır, yəni söz mövzusu insanın eyni ağlı olmadan həyatlarının ən sadə və ən kiçik məsələlərində qərar verə bilməzlər. Belə xəstələr qərarlarının heç vaxt düzgün və prinsipial olmadığını düşünürlər və öz işləri üçün təkbaşına və sözügedən şəxsin razılığı olmadan qərar versələr, nəticə mütləq mənfi olacaq.

Valideynlərdən asılılıq

Valideynlərdən asılılığın fəsadları

Evlənmək üçün yaxşı imkanları olan, ancaq həyat yoldaşı seçməyən, valideynlərindən asılılığını açıq şəkildə ifadə edən bir insan görmüsünüz. Belə insanlar düşünürlər ki, ata-anasından uzaqlaşsalar, onlar üçün həyat çətinləşəcək və ortaq həyatın öhdəliklərinin öhdəsindən gələ bilməyəcəklər.

Cihazlardan asılılıq

Köhnə və qiymətli kolleksiyaları toplamaqla əşyalara və əşyalara aludəçilik qarışdırılmamalıdır, əşyalara aludə olanlar, bir gün ehtiyac duyacaqlarını düşündükləri üçün plastik torbalar kimi ən dəyərsiz şeyi belə toplayırlar. bu insanlarda yığım pozğunluğu var və onlar ciddi təhlükə altındadırlar.

Ətraf mühitdən asılılıq

Asılılığın başqa bir növü, bəzi insanların çox vaxt onların yaşayış mühiti olan xüsusi bir mühitdən asılı olmasıdır. Belə xəstələr başqa mühitdə rahatlıq tapa bilməyəcəklərini, başqa yerdə yaşamaq qabiliyyətinin olmadığını düşünürlər.

Aşağıda bu məqamı qeyd etmək lazımdır ki, bəzi psixoloqların nöqteyi-nəzərindən asılılığı istinad etdiyimiz sağlam və qeyri-sağlam olmaqla iki kateqoriyaya bölmək olar:

Sağlam asılılıq başqaları ilə ünsiyyət qurmaq, emosional, iş, akademik əlaqələr və s. yaratmaq və mühüm həyati qərarlar üçün ətrafımızdakılarla məsləhətləşmək üçün hamımızın ehtiyac duyduğumuz asılılıq növü kimi müəyyən edilir. Bu tip asılılığın mənfi tərəfi yoxdur, çünki insan özünə inamı qoruyub saxlayır və özünü başqalarına möhtac hesab etmir, həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq üçün başqaları ilə ünsiyyət qurur.

Qeyri-sağlam asılılığa gəlincə, bilmək daha yaxşıdır ki, , insanları başqalarından və ya ətraf mühitdən və avadanlıqdan asılı vəziyyətə salan şeyləri ehtiva edir.

İndi ortaya çıxan vacib sual, asılı insanları necə müəyyən etməkdir? Asılılığın əlamətləri hansılardır? Bilmək daha yaxşıdır ki, asılılığın bütün növlərinin vaxtında müalicəsi düzgün və vaxtında aşkarlanaraq diaqnoz qoyulmasını tələb edir və asılılığın diaqnozu da əlamətlərin fərqində olunmaqla aparılır. Insanlarda asılılığın ən mühüm əlamətlərindən bəzilərini qeyd edirik:

Yalnızlıq və rədd edilmə qorxusu

Həyatda bir şey edə bilməmək

TƏNHALIQ

Müəyyən bir şəxsə tabe olmaq və əmr etmək

həddindən artıq narahatlıq və stressə səbəb olur

Boşluq və ehtiyac hissi

Sosial ünsiyyətin olmaması

Açıqlamalara əsasən başa düşdük ki, bütün növ asılılıqlar insanların həyatının bütün sahələrinə təsir edə bilər və ciddi fəsadlar törədə bilər, ona görə də müxtəlif asılılıqları müalicə etmək və onlarla mübarizə aparmaq lazımdır. Davranışlarınızda və ya ətrafınızdakılarda asılılıq əlamətlərini gördükdən sonra həyat planlarınızda aşağıdakılara üstünlük verməlisiniz:

Bir məsləhətçiyə müraciət edin, şərtləri yoxlayın və xüsusi müalicəyə başlayın

Yalnızlıq qorxusu kimi həddindən artıq qorxuların müalicəsi

Özünə inamı gücləndirin və özünə inam əldə edin

Həyatda tək başına bir şey etməyi məşq edin

Uğursuzluq qorxusunu aradan qaldırmaq və yenidən başlamaq

Uşaqlıq ilə bağlı kök problemlərin müalicəsi

Edə bilməyəcəyinizi düşündüyünüz şeylərə vaxt ayırın

Həyat üçün məqsədləri müəyyənləşdirin

Bütün məsələlərdə, xüsusən də sevdiyiniz işlərdə yeni təcrübələr qazanmağa cəhd edin.

Xülasə

Bu yazıda asılılıq növləri ilə bağlı mühüm məsələni araşdırdıq, bu problemi yaradan bir sıra səbəb və amilləri qeyd etdik, müalicə və onlarla mübarizə yollarını izah etdik. Psixologiya sahəsində problemlərin müalicəsinin və həyat keyfiyyətinin yüksəldilməsinin vacibliyini nəzərə alaraq, bu mövzuda məlumatlılığınızı artırmaq daha yaxşıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Kök qadının tarakanlaşması.

O ailəsinə söz verir ki, yemək yeməyib arıqlayacaq. 

Və gecələr hamı yatandan sonra mətbəxə girib yemək axtarışına çıxır. Kimsə işığı yandıranda isə cəld gizlənməyə başlayır. 

2.

-Aaa, gördünüz, mən hələ may ayında deyirdim, bir azdan noyabr gələcək, heç kəs mənə ciddi baxmırdı. Budey, gəldi.

3.

Xaş-xaş ekstraktından şampun. Daha sizin saçlarınız yalnız canlı olmayacaq, həm də şən olacaq.

4.

Qanun birdir, ona görə də hamıya o çatmır.

5.

“Yataqda heç vaxt siqaret çəkmə. Süpürüb atacaqları kül səninki ola bilər!” - oteldə yazı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdirir. Bu gün növbə -  Furqan Sadıqındır.

***

müharibə bitəndə

dostunun qanı tökülmüş

torpağı

evə aparan

qazi,

heyif ki,

onu çərçivələyib

evin divarından

asa bilməz

şəkil əvəzi...

***

ölməsəm,

yoxa çıxsam da olar bir gün,

məsələn, itkin düşsəm,

heç vaxt tapılmayıb unudulsam!

oğurlasa məni

orqan mafiyası –

orqanlarımı

vecinə almasa,

ölkənin daxili orqanları...

...ölməsəm,

yoxa çıxsam da olar bir gün...

***

ağac deyil

bu bina,

meyvə deyil

balkondakı o adam,

yarpaq deyil

ipdən asılan paltar,

külək deyil

o adamı titrədən...

***

qazarkən

tərimin axdığı

səngərdə

qanı axan şəhidlə

qan qardaşı

sayılırammı mən?!

***

oğlunun ölümündən

daha çox

bilirsinizmi

nə yandırır onu?!

bilsəydi ki

son dəfə danışır,

heç söndürərdimi

telefonu?!

***

1.

yolun qırağında ağac var,

əynimə geyinmişəm, yaraşıb.

kölgəsində oturub

gövdəsinə söykənmişəm,

qarışqalar bədənimə daraşıb.

heç hara tələsmirəm,

heç kim məni gözləmir.

hava həlim, ilıqdı,

yolun qırağında ağac var,

kim əkibsə, sağ olsun,

yol isə ayrılıqdı,

kim çəkibsə, sağ olsun.

bir maşın keçir yanımdan sürətlə,

toz olur!

2.

ağlımda heç nə yoxdu,

bir-iki qafiyə var,

şeir quraşdırıram.

yox, yox, ağlımda kimsə var,

ya da qarışdırıram.

ağac da gülür buna, yellənir,

yol gülmür, uzağa yollanır.

qəfil bir hadisə baş verir,

təəccüblənirəm –

bir maşın keçir şeirin içindən,

söz olur!

3.

bir rəssam lazımdı,

fırçayla, boyayla

bu rəsmi çəksin,

bilirəm,

bir maşın keçəcək rəsmin içindən,

ağac maşına oturub gedəcək,

qalacam tək!

dizimə döyüb deyəcəm:

mənə nə olursa,

az olur!

***

cənablar!

nə olar,

VƏTƏN sözünü

bu qədər

israf etməyin!

axı mən

V hərflərindən

quşatan düzəltmək istəyirəm...

***

üzündən oxunan həyatın

içində yazılan nədi ki?

qış ömrü yaşayan şairin

şeirində yaz olan nədi ki?

kim oldu yuxumu dağıdan?

qaralır gözümün ağı da...

yatmadan gördüyüm yuxuda

tərsinə yozulan nədi ki?

qulağımda susan səslərdən

mən, bir musiqi bəstələ!

deyəsən, segahdı bu yetim...

...və ona züy tutur həsrətim!

bilmirəm nə qədər gözlədim...

soruşma gözləmək nədi ki?

heç nədi...

mənimçün heç nədi...

üzündən oxunan həyatın

içində yazılan nədi ki?

çölümdə səssizlik, sükunət...

içimdə əzilən nədi ki?!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəxsən mən gözlərimə inanmadım. 

Bu, it fotosudurmu? Xeyir, deyil.

Bəlkə itin rəsmidir? Xeyir, o da deyil. 

Bəs onda…

Bir nəfər yunan Aralıq dənizi sahilində balıqqulaqlarından və daşlardan bu gözəlliyi yaradıb. 

Sanki canlıdır, deyilmi? 

Məhz lazımi ölçüdə materialı tapmaq düşünməyin ki, asandır. Buna səbr, iradə lazımdır. 

Biz sadəcə bu yunana alqış deyirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi yazar Təbrizdən Fəriba Mürtəzayidir.

Fəriba Mürtəzayi

Təbriz

QƏDƏMLƏRİN GÖZÜM ÜSTƏ

Sənə olan sevgim,

Ürəyimdən 

Boğazıma yol açıb. 

Xımır-xımır 

Baxışımda yol tapıb. 

Gözümdə

Bir dam söz yığışıb. 

Gəl dam üstə

Sənə söyləmişdim:

"Qədəmlərin gözüm üstə" 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

Noyabrın 4-də tanınmış dirijor, Xalq artisti, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının professoru Yalçın Adıgözəlovun 65 yaşı tamam olub. Bu münasibətlə Mədəniyyət Nazirliyində sənətkarla görüş keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, mədəniyyət naziri Adil Kərimli yubileyi münasibətilə musiqi xadimini nazirliyin kollektivi və mədəniyyət ictimaiyyəti adından təbrik edib, ona xoş arzularını çatdırıb.

Bildirilib ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident, Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri Mehriban xanım Əliyeva tərəfindən ölkəmizdə mədəniyyətin digər sahələri kimi, musiqi sahəsinin də inkişafına davamlı diqqət və qayğı göstərilir. Musiqimizin inkişafında xidmətləri olan insanların əməyi yüksək qiymətləndirilir. Yalçın Adıgözəlov da bu sahədəki fəaliyyətinə görə “Xalq artisti” fəxri adına layiq görülüb, “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunub.

Qeyd olunub ki, Yalçın Adıgözəlov klassik repertuara malik çoxsaylı Bakı premyeralarının təşkilini və Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərinin dünyada aktiv təbliğatını həyata keçirərək, ölkəmizdə və xaricdə simfonik orkestrlərlə geniş konsert fəaliyyəti göstərib.

Görüşdə Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə yubilyara nazirliyin fəxri diplomu təqdim edilib.

Yalçın Adıgözəlov yaradıcılığına verilən qiymətə və təbrikə görə təşəkkürünü bildirib.

Söhbət zamanı musiqi sahəsinin inkişaf perspektivləri ilə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.

Qeyd edək ki, professor Yalçın Adıgözəlov 30 ilə yaxındır ki, Bakı Musiqi Akademiyasında pedaqoji fəaliyyətlə də məşğuldur. Onun tələbələri hazırda respublikanın aparıcı dirijorlarıdır. Xalq artisti 2023-cü ildən Heydər Əliyev Sarayının nəzdində fəaliyyət göstərən Niyazi adına Dövlət Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri-baş dirijorudur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında publisistika saatıdır, sizlərə Əlabbasın “Dərs” yazısını təqdim edirik.

Tarixçi olmamağım üzündən bu söz gəzişməsinin xronoloji və təfsilatlı təhlil deyil, uzağı, mozaik bir şərh olacağını indidən deyim.

         Çox-çox əvvəl, lap dəqiqi, Şuşa gedəndən sonra yazmışdım: “Qarabağı torpaq yox, oğul itirən kimi itirdik”. Başqalarını bilmirəm, şəxsən məni Şuşanın işğalı şüşə kimi çilikləyib, Allahın evinəcən yandırmışdı və o yanığın yerini heç nə, hətta o oğulun otuz il can çürütdüyü zindandan, düşmən əsirliyindən qayıtmağı da sağaldan deyil. Qalmışdı əlsiz-ayaqsız, dilsiz-ağızsız, dünya işığından məhrum halda dönmüş ola o oğul!        

Belə... Bəri başdan onu da deyım:  Azərbaycanın Ermənistan üzərində müəzzəm qələbəsinin bünövrəsi, mənim nəzərimdə, on bir il əvvəldən, 2010-cu ilin iyun ayında nakam balamız Mübariz İbrahimov tərəfindən qoyulub. Hadisələrin sonrakı gedişatı da bunu təsdiq etdi: göstərdiyi ağlasığmaz iradə və müstəsna igidliyə görə o, xiyabanların fəxri sayılan yerdə torpağa tapşırıldı,  ölümündən sonra Milli Qəhrəman adına layiq görüldü, "İlin adamı" elan olundu, adı, şəkilləri və qısa həyat yolunu panoram edən portret oçerklər dərslik kitablarına salındı, iri fotoları maşınların, reklam şitlərinin,  bina fasadlarının  bəzəyinə çevrildi, haqqında şeirlər yazıldı, musiqilər bəstələndi və s... Bu həm də öz halal haqqına qovuşan  yenilməz  bahadıra  dövlət-xalq ehtiramının ifadəsi idi. Amma Mübariz əfsanəsinin elə görünməyən tərəfləri var ki, hələlik üzdə olan hər şeyi bir yana qoyub, azacıq da olsa, məhz ona işıq salmaq istəyirəm. 

         Kim etiraf etməz ki, 90-lardan ta ötən il, noyabrın 10-can özünü azərbaycanlı hesab edən hər bir kəsi daim məğlubiyyət acısı, inamsızlıq və sarsılmış döyüş ruhu müşayiət etməyib? Beynəlxalq aləmdə belə ad və nüfuzu ciddi şəkildə zədələnən Azərbaycan adlı məmləkətin hər yerində etimadsızlıq hökm sürüb. Hər birimizin qəlbinə yenə bilmədiyimiz bir qorxu hakim olub. Erməni-rus xofu illər uzunu gözlərimizdə qorxunc bir yuva qurub...

Kim bilərdi ki, günlərin bir günü (18 iyun 2010-cu il) dünya hərb tarixinin, bəlkə də, ən inanılmaz olayı baş verəcək. Rus və erməni qanı daşıyanlar tərəfindən cırtdan Ermənistan ordusu haqda uzun illərdən bəri qəsdən, bilərəkdən  uydurulmuş  “məğlubedilməz mif”i darmadağın edən Ağ atlı bir oğlan peyda olub tarixə öz  damğasını  basacaq!.. On illik qəti fikrimdir ki, şəhadət yolunu  şüurlu şəkildə qəbul edib də  döyüş əfsanələrini bir gecənin içində təkbaşına gerçəkləşdirən qeyri-adi vuruşu ilə Mübariz hər bir azərbaycanlının qəlbində gəzdirdiyi qisas alovunu (məqsəd və amalını) gerçəyə çevirdi. O ali məqsədin kodu (ştrix kodu) Mübarizin valideynlərinə yazdığı və sonradan Azərbaycan gəncliyinin manifestinə çevrilən sirli məktubdadı. Qəhrəmanımız nə yazdı, nə dedi, xarakter ortaya qoyaraq onu da kişi kimi elədi və o qeyri-bərabər döyüş Azərbaycan gəncliyinin sarsılmış inamını özünə qaytarmaqda inanılmaz dərəcədə müstəsna rol oynadı. "Ağ atlı oğlan" tək böyük bir orduya deyil, bütöv cəmiyyətə Qələbə motivasiyası təlqin etdi. Sanki bircə-bircə adamların yaxasından yapışıb dedi ki, inanın mənə, beyninizə zorla yeridilən fikirləri çıxarıb atın, yenilməz Ermənistan ordusu adında bir şey yoxdu.

         O gündən hərə özünü bir Mübariz sandı. Bu artıq dərkolunan mahiyyət idi. Bir xatırlayın: şəxsini  Mübariz hesab edən və özünü ona oxşadan şəhid və qazilərimizin aylar-günlər sonra telefonunun arxivindən ata-anasına, sevgilisinə, doğma və əzizinə Mübarizsayağı yazdığı nə qədər məktub  üzə çıxdı?! Yurd-yuva sevgisinə bələnmiş  o vəsiyyətlərin hər birinin tən ortasından məramı bəlli bir qırmızı xətt keçir: "Qanımı  Vətən yolunda halal edirəm, təki Azərbaycan sağ olsun!" Bax buna deyərlər milli xarakter! Buna deyərlər xalqın əbədi və əzəli siması!                 

İkinci belə bir cəhd o hadisədən altı  il sonra,  Lələtəpə uğrunda döyüşlər zamanı oldu. Daha dörd il sonra isə Azərbaycanı Tovuz hadisələri silkələdi. Bu artıq son idi!

İsti və rahat kabinetində deyil, toz-torpaqlı səngərdə, ilan-çayanın içində, qısası,  döyüş meydanında əbədiyyətə qovuşan general Polad Həşimovun şəhadəti Zəncandan Şəkiyə, Təbrizdən Bakıya, Kərkükdən Naxçıvana bütöv Azərbaycanı ayağa qaldırdı, hamı bir nəfər kimi könüllü olaraq hərbi komissarlıqlara axışdı, neçə illərdən bəri qana susayan, intiqam eşqi ilə alışıb-yanan qurdağızlı igidlərimizin  bitib-tükənməyən növbəsi yarandı. Heç deməzdin onlar bir üzü də labüd ölüm olan döyüş meydanına yollanırlar! Təkcə fəxarət hissi keçirirmiş yox, həm də şəhadət şərbəti içməkdə bir xoşbəxtlik varmış kimi deyə-deyə, gülə-gülə gedirdilər. O günlər bir möcüzə sandım bunu mən və bu monolit birliyi görəndən sonra yazdım ki, düzdür, 12 iyulda bir qarış da torpaq əldə etmədik, əvəzində xalqımızın milli ruhu, döyüş əzmi, mübarizə əhvalı, qələbəyə olan sarsılmaz inamı özünə qayıtdı. Bununla Azərbaycan son otuz ilin, istisnasız olaraq strateji əhəmiyyətli ən böyük yüksəkliyini ələ keçirmiş oldu. Millət bir yumruq halına gəldi. İqtidar – müxalifət anlayışı dərhal unuduldu və bu, Dövlət – Ordu ­­– Xalq – Rəhbər birliyinin rəhninə çevrildi. Daima irad və tənqidlərə tuş olan və uzun illər kliniki ölüm keçirdiyi güman olunan Azərbaycan Ordusu silkinib ayağa qalxdı. Necə deyərlər, barometr yalnız fırtına göstərirdi!

Ordumuz düşmənin 27 sentyabr təxribatı zamanı ilk həmlədəcə cəbhəni yarıb keçdi. Məlum oldu ki, öndə  Ölkə Başçısı olmaqla ötüb-bitən illər ərzində hərbi və iqtisadi baxımdan müqayisə olunmayacaq bir gücə çevrilən Azərbaycan siyasi və hərbi rəhbərliyin, taktik və strateqlərin böyük səyi nəticəsində regionun yüksək döyüş qabiliyyətli ən güclü ordusunu yaratmağa müvəffəq olub, mütləq yeni siyasi reallıq baş verəcək! Və verdi də! Hadisələrin diktəsi siyasi ekspert Aleksandr Sitinin “Müharibə Azərbaycanın qələbəsi ilə bitəcək” xəbərdarlığının heç də göydəndüşmə bir proqnoz olmadığını təsdiq etdi.

          Xoşbəxtlikdən ilk qələbə sevincini dadmaq çox da uzun çəkmədi. Füzuli rayonunun bir neçə kəndi düşməndən azad ediləndə dünənə qədər tərəddüd içində vurnuxanlar belə Böyük Qələbənin möhtəşəm addım səslərini eşitdilər. Artıq kimsə şübhə etmirdi ki, son 200 ilin revanşı başlanıb, işğal tarixini unutmağın tam zamanı gəlib.

          Füzuli, ardınca Cəbrayıl, Hadrut, Zəngilan, Qubadlı rayonlarının bütün ərazisi ildırım sürəti ilə yağı tapdağından  qurtuldu. Qarşıda Şuşanın fəthi dayanırdı. Şuşa olmayınca Qələbədən danışmaq əbəs idi. Şuşa düz otuz il idi Vətən anlamı daşıyırdı. Şuşa deyiləndə Azərbaycan başa düşülürdü. O günlər hər şey bir yana idi, Şuşa bir yana.  Vətən sevdalıları Şuşa deyib ləliyirdi. Tək ona görə yox ki, qoca Qafqazın qədim incisinin geri alınması Ermənistandan Xankəndi, Xocalı, Ağdərə və Xocavəndə gələn yolun həmişəlik kəsilməsi, iyirmi beş minlik böyük bir ordunun mühasirəyə alınması, onun ərzaq, geyim, dərman, silah-sursat və digər yardımlardan təcrid olunması  demək idi. Ona görə də yox ki, o dönəmdə siyasi kluarlarda dolaşan “Şuşa kimdədirsə, Qarabağ ondadır” fikri ictimai rəydə də özünə möhkəm yer eləmişdi.  Daha çox ona görə ki, Şuşa Azərbaycan üçün şərəf, milli qürur və heysiyyət məsələsi idi. Əsla şübhə etmirəm ki, Ölkə Rəhbəri “Şuşaya bir nəfəs qədər yaxınıq” deyəndə də məhz bu gerçəyi ifadə etmək fikrində olub.  Təsadüfi deyil ki, Qələbəyə təşnə şanlı Ordumuz məhz Şuşaya daxil olan gün – bu, son yüz ildə Azərbaycana üz vermiş ən böyük xoşbəxtlik idi – müqavimət göstərməyin əbəs olduğunu görən Ermənistan kapitulyasiya aktına imza atmalı oldu. Bu, Azərbaycanın möhtəşəm Qələbəsinin  düşmən tərəfindən zor-xoş etirafı idi! Beləcə illərlə həsrətində olduğumuz saat gəlib çatdı. Ədalət zəfər çaldı. Azərbaycan xalqı öz halal haqqına qovuşdu. Bütün dünya türkün gücünü və əzəmətini gördü.  Düşmən ordusunun 80 faizini cismən məhv etməklə Azərbaycan tək Ermənistanın özünü yox, həm də dünyaca məşhur erməni lobbisini darmadağın etmiş oldu. İllərlə dənizdən-dənizə ideyasının əsiri olanların dizini qatlayıb, biləyini bükdük. Bu şanlı Qələbə dünənəcən Azərbaycana siyasi iradəsini qəbul etdirməyə çalışanlara, onunla güc dili ilə danışanlara da ciddi qulaqburması oldu. Payını və dərsini alanlar aldı.   

O vaxt yazdığım bircə cümləlik fikir də çox müdrik bir xalq deyiminin ədəbi formuluna çevrildi: “Şuşa – ilanın gördüyü ulduz”.    

Daim haqqın yanında olması ilə xalqımızın rəğbət və ehtiramını qazanan rus jurnalisti, aparıcı və politoloq Maksim Şevçenko Şuşanın fəthi ərəfəsində isti-isti yazırdı: “Azərbaycan Ordusunun qələbələrindən heyranlıq duyuram. Bu hərbi əməliyyat müharibələr tarixində mütləq öz yerini alacaq”

İndi onu deməyin məqamıdır ki, müharibənin yalnız aktiv fazası başa çatıb. Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında ilkin razılaşdırılan bəyannamədə nəzərdə tutulan müddəalar artıq diplomatik müstəvidə çözülür. Hazırda savaşın informasiya mərhələsindəyik. Danılmaz  həqiqətdir ki, Ali Baş Komandanın xüsusilə 44 günlük Vətən Müharibəsində nümayiş etdirdiyi qətiyyət, sarsılmaz siyasi iradə və prinsipial mövqeyi Azərbaycanı Böyük Qələbəyə daşıdı. Onun müharibə günlərində dünya çapında bir-birini əvəzləyən çoxsaylı müsahibə, çıxış və nitqləri informasiya blokadasının yarılmasında – bir sözlə, haqq işimizin təntənəsində müstəsna rol oynadı. Ərazicə üç böyük rayonumuz (Ağdam, Laçın, Kəlbəcər) bir güllə atılmadan, məhz diplomatik yolla öz əzəli və əbədi sahibinə qismət oldu. Hələ o günlərdə yazmışdım:

         “Bu dəqiqə mənim tanıdığım dörd İlham Əliyev var: Azərbaycan, türk, ingilis və rus dillərində mükəmməl danışan alovlu natiq və poliqlot, sarsılmaz siyasi iradəyə malik diplomat, beynəlxalq təcrübə ilə liderlik məharətinə sahib qətiyyətli rəhbər və Qalib Ordunun Sərkərdəsi!”

Xoşbəxtlikdən müzəffər Azərbaycan Ordusunun mənəvi-psixoloji durumu, döyüş əzmi və ruh yüksəkliyi Ermənistanı bürümüş siyasi və iqtisadi böhranla üst-üstə düşdü.  Hərbi və siyasi rəhbərlikdə yaranan qalmaqallar, hərbçilər arasındakı özbaşınalıq, ordudan fərarilik, idarəetmənin itirilməsi, gün-gündən dərinləşən  siyasi və iqtisadi böhran Ermənistanın məğlubiyyətini qaçılmaz etdi. Lakin 44 günlük müharibədə Azərbaycanın əldə etdiyi müəzzəm Qələbənin sirri əsla bunda deyil. Ordumuzun intellektual səviyyəsi, zaman-zaman qazanılan peşəkarlıq, düzgün taktika və strategiya, son nəsil silah-sursat, hərbi texnika və dünya müharibələri tarixində ən yeni döyüş standartlarından istifadə və üstəgəl bizi işğal ləkəsindən, məğlub damğasından əbədilik qurtaran dəliqanlı gənclərimizin hər düşündüyümüzdə gerşəkləri bir daha gözlər önünə sərgiləyən sonsuz Vətən sevgisi! Hələ o zaman fb-də tanklar barədə ironik bir fikir yürüdüb demişdim ki, inşallah, belə getsə, Qarabağ dünya hərb sənətinə son nəsil texnologiyaların ilk ünvanı kimi düşəcək.

Baxın, Amerikanın Quru Qoşunlarının Baş Qərargah rəisi  Ceyms Makkonver o günlərdə verdiyi bir müsahibədə qəribə də olsa, nə deyirdi: “Azərbaycan Ordusunun dron və pilotsuz uçuş aparatlarından istifadəsini dünya döyüş tarixində əsas yeniliklərdən biri hesab etmək olar. Bu müharibə ənənəvi silah növlərindən istifadəni belə sual altına qoyur”. 

Bu fikrin kimə məxsus olduğunu  xatırlatmağın, məncə, xüsusi bir anlamı var: Ceyms Makkonver sıradan bir şəxs və siyasi icmalçı yox, NATO-nun ordu generalıdır. NA - TO - nun! 

Gərək Amerikanın sabiq Dövlət katibinin SSRİ üzrə keçmiş müşaviri Pol Qobl, İqor Korotçenko, Sergey Markov, Oleq Kuznetsov, Abdulla Ağar, Hikmət Hacıyev və digər məşhur siyasi simaların haqq səsimizi və Azərbaycan barədə həqiqətləri beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmaqda nəhəng bir institutun görə biləcəyi həcmdən heç də az tutuma malik olmayan mükəmməl çıxışlarını da hesabdan silməyək. Haqq haqlığında qalır.

Azərbaycanı bu müqəddəs savaşda  tək qoymayan Türkiyə, hüquqi legitim mübarizədə mənəvi dəstəyini bir an belə əsirgəməyən Pakistan və İsrail haqda da nə desək, azdır. Xüsusən də canbir qardaşımız Türkiyə barədə!

Sonda qaranlıq gecələrimizi Qələbə sevinci ilə aydınladan Tanrıya çox dərin bir şükranlıqla bu işdə İlahi bir nizam olduğunu da xatırladıb Zaman və Tarixin təsdiqindən keçən bir gerçəyi də deyim ki, Azərbaycan gecə-gündüz şeir-şüar deyənlərin, yalançı patriotların və nağıl danışanların yox, bu halal torpağı öz qızıl qanıyla suvaranların Vətənidir!

       Göz yaşları hələ də qurumayan mələk analarımızın, sağlamlığını itirən mətin qazilərimizin, şəhid düşən qəhrəman oğullarımızın müqəddəs və nigaran ruhu qarşısında baş əyən yazıçı! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.11.2024)