Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Status yağışı rubrikası” bu dəfə qapılarını şair Cəlil Cavanşir üçün açır. Buyurun.

 

Liberalların sözüdür, deyir bir məhsulu ala bilmirsinizsə, deməli, o sizin üçün istehsal edilməyib. Necə gözəl təsəllidir. Mən də elə bilirdim ki, bahalı markalar, idman maşınları mənim üçün istehsal edilib, mən ala bilmirəm. Əməlli-başlı sakitləşdim. 

Şükür, heç olmasa bu yaşımda bir dəstə nanə, 1-2 limon ala bilirəm. Bir az düşündüm, İsmayıllı şoru da məhz mənim kimilər üçün istehsal edilib. 

Ümumiyyətlə bu günlər liberal və nikbinəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Mədəniyyət Nazirliyi gözəl bir iş həyata keçirir. Bakı şəhərində heykəltaraşlıq əsərlərinin təmizlənməsi və abadlaşdırılması layihəsi çərçivəsində növbəti təmizləmə-abadlıq işləri davam etməkdədir. Növbəti təmizləmə-abadlıq işləri Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, İkinci Dünya müharibəsində sovet kəşfiyyatçısı olmuş Rixard Zorgenin şərəfinə 1981-ci ildə Bakıda ucaldılmış abidə üzərində aparılıb.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə isrinadən xəbər verir ki, hazırda Zorge abidəsi üzərində yüksəktəzyiqli su püskürmə üsulu ilə təmizləmə işləri yekunlaşıb.

Qeyd edək ki, abidənin müəllifləri heykəltaraş Vladimir Siqal, memarlar Rasim Əliyev, Leonid Pavlov, Y. Dubovdur. Abidə Rixard Zorge adına parkda yerləşir. Abidə bürünc və qranitdən hazırlanıb. Abidənin quruluşu qeyri-adidir. Hündür qara qranit pyedestalda, tuncdan və qranitdən hazırlanmış yarımdairəvi abidə qurulub. Onun üzərində mübariz qəhrəmanın üzü həkk edilib. Müəllif kəşfiyyatçının gözlərinə xüsusi diqqət verib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ən yeni poeziya rubrikasında bu gün şair Faiq Hüseynbəyli  “Hər daşın altında bir ilan yatır” söyləyəcək. 

 

Doğrulardı adamlar, 

yalanlardı adamlar.

Dünyanın yaddaşında

qalanlardı adamlar.

Adamlardı ilanlar, 

ilanlardı adamlar.

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

 

Ayaqlar yorğun düşüb,

baş danışır dərdini,

Balıqların diliylə

quş danışır dərdini.

Adamlar daşa dönüb,

daş danışır dərdini.

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

 

İzlər düşüb yolların

ağına-qarasına.

Fikrin əlindən gedək

dünyanın harasına?

Ağırdı söz yarası,

duz basıb yarasına-

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

 

Ömrün xoş məqamında,

Şirin çağında yatır.

Həqiqətlər solunda,

Yalan sağında, yatır.

Yatır papaq altında,

Fil qulağında yatır,

Hər daşın altında bir ilan yatır. 

 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Samir Mirhüseynzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Biz rayondan Bakıya köçməmişdən əvvəl mənim böyükəmim xərçəng xəstəliyindən dünyasını dəyişmişdi. Əmimin yası olan vaxtı mənim hələ 10 yaşım var idi və mən evdə yas vaxtı gətir-götür işlərini görürdüm. Bildiyiniz "Bəyin oğurlanması" filmindəki Miriş kimi hiss edirdim özümü.

Bizim evimiz əmimin evi ilə qonşu idi və evlərin sıxlığı nəzərə alınaraq kişilər əmimgildə, qadınlar isə bizim evdə  əyləşmişdilər. Bizim ev daha əlverisli olduğu  üçün Bakıdan gələn qonaqlar bizim evdə gecələməli oldular.

 Qonaqlar Bakıya aparacaqları lazımlı olan yüklərini, "kənd məhsulları"nı bizim evdə saxlayırdılar.

Özləri üçün həm dad baxımından, həm də maddiyat baxımından daha əlverisli olan yumurta almaq qərarına gəlib anamla danışdılar, yumurta almaq istədiklərini deyəndə, anam da: - Ay qızlar, narahat olmayın, başınıza dönüm, mən tapacam sizinçün, - deyib qohumlarımızın ürəyinə sərin su səpdi ki, yumurta işini həll edəcək.  Daha haradan biləydi ki, nələr olacaq....

Anamın "böyük axtarışları" nəticəsində lazım olacaq qədər, yəni  100 ədəd yumurta tapıldı və mənim qaldığım otağın bir küncünə saxlamağa qoyuldu. Mən əl uşağı olan Miriş vəzifəmdən yorulub bir az dincəlmək üçün otağıma daxil olmuşdum ki, gözümə yimurtalara sataşdı, 100 ədəd yumurtanı gördüm. Mən o zaman bu yumurtaların bizim olduğunu sanmışdım... Qismət, belə deyilmiş. Otaqda bu qədər yumurtanı bir yerdə gördüyüm an gözlərimə işıq gəldi, əcəl girlədi məni, sanki gedib qaldım yumurtaların yanında. Bir az fikirləşdikdən sonra ikisini götürüb toqquşdurdum, bu yumurtalararası savaşdan nə qədər ləzzət aldığımı sözlə ifadə edə bilmərəm. Bu zaman mənim iki bacım da otağıma daxil olub nəsə oynamaq istəyirdilər ki, bu cür "gözəl turniri" görüb sevindilər, biri sağ, digəri də sol yanımda əyləşdilər, astaca sual verməyə başladılar

 Sağ tərəfimdə əyləşən:

-Meri qaqa, bu yumurtalar haradandır, noolar de də. Ay Meri qaqa!

 Sol tərəfimdə əyləşən:

-Meri qaqa, biz də oynaya bilərik sənlə?

Mən: -Hə, oynayaq, bacı, sən bunu tut, -deyib sola əlimi uzadaraq yumurtanı verdim.

 Sonra sağa əlimi uzadıb: -Bacı, sən də bunu tut, baxın ha, ikinizə də deyirəm, yumurtanı toqquşduranda elə vurun ki, cığallıq olmasın, düzgün oynayaq, -dedim. 

Və qıraqda hakim ədası ilə dayanıb yumurtaların bir-birinə dəyib şakkıltı ilə qırılmasını seyr edirdim. 

Bu "yarışa" sonra mən də qoşuldum. Necə maraqlı idisə 20-dəqiqəyə yumurtaların hamısın qırıb bitirdik.

Həm də ki, toqquşduranda "qayda pozuntusu" edib cox sınan yumurtanı bilinməsin deyə həyətə atırdıq. Yumurtaların axırına cıxandan sonra getdik həyətə oynamağa .

 Yarım saat keçməmişdi yuxarıdan bir çığırtı səsi gəldi ki, qulaqlarım tutuldu. Həyəcandan bilmədim nə edim, birbaşa qaçdım əmimgilin evinə.

Bir də eşitdim ki, evdən məni çağırırlar, artıq hər şeyin fərqinə rahatlıqla varırdım, həmin  vaxdı ürəyim bəlkə də dəqiqədə 300 dəfə döyünürdü. Bu həyəcanla qayıtdım evə, evdəkilər məni görcək atıldılar üstümə, şikarını görən aslanlar kimi bir sağdan, bir soldan, vurmağa başladılar. Daha məni öldürməkdən betər etdilər. Həmin iki bacımı da anam baş-başa elə vurdu ki, gözlərindən qığılcım çıxdı. Kimsə onların gözlərinə baxsa idi, o zaman "qızların gözlərindən işıq çıxır, yəqin ki, istedad işıqıdır" deyə düşünərdilər. Həmin günü ancaq yükün böyük qismi mənim çiyinlərimə düşmüşdü, bacılarım zərif cins olduqları üçün yalnız baş-başa toqquşma ilə sonlandılar, amma mən oğlan və bir az da dəcəl olduğum üçün tənbehlə şiddətli döyülmək hissini eyni anda yaşadım. Həmin günü əmimin ölümü və yumurta əhvalatından dolayı, içimdə qarışıq hisslərim var idi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Leo Essad –Bey Nusenbaum barədə əfsanələr dolaşmaqdadır. Bir neçə təxəllüslə, o cümlədən azərbaycanlı oxuculara yaxşı tanış olan Məhəmməd Əsəd bəy və Qurban Səid təxəllüsü ilə yazdığı bəllidir. Bu məntiqlə, dünyaşöhrətli “Əli və Nino” romanının müəllifi də odur.

Talehə Əliyeva ötən əsrin 20-ci, 30-cu illərində Almaniya mətbuatında sözügedən müəllifə aid bir neçə məqaləni dilimizə çevirib və redaksiyamıza təqdim edib. Onları diqqətinizə çatdırırıq. 

 

MÜASİR TÜRK ƏDƏBİYYATI

Suad Dərviş xanımla söhbət

 

Bu günkü ərəblərin, türklərin, farsların, tatarların ədəbi yaradıcılığı olan Yaxın Şərg ədəbiyyatında müasir Türkiyə ədəbiyyatı demək olar ki, “sivilizasiyalaşdırıcı” rol oynayır.

Avropa düşüncə tərzi, Avropa mədəniyyəti Şərq xalqlarına “Türkiyə modernizmi” vasitəsilə açılır ki, bu məzmun və formaca Şərq dünyasından qopmamaqla Avropaya yaxınlaşmaqdır. “Türkiyə modernizmi” Avropa mədəniyyətinin daşıyıcısı kimi əslində didaktik ədəbiyyatdır, ancaq hələ də sanballı əsərlər yetişdirməyə gücü yetir. Məşhur türk şairi Suad Dərviş xanım bu baxımdan yeni Şərgin xarakterik bir figurudur. Zahirən parisli olan bu xanım öz impressionist yaradıcılığında türkçülüyün minillikər boyu meloncholik-mistik ruhunu əks edir.

“Qara kitab” və” Nə bir səs, nə bir nəfəs” romanları ilə məşhurlaşan Suad Dərviş təhsili ilə əlaqədar hazırda Berlindədir. O, Türkiyə Şairlər Birliyinin xətti ilə Almaniyanın mətbuat və teatr sahəsini öyrənməyə göndərilib.

“Müasir türk ədəbiyyatını 50 il əvvəl Abdul Hak Hamid və Ziya Gök Alp fars-ərəb sehirli dünyasından qoparmışlar. O vaxtdan da Avropa, əsasən də fransız ədəbiyyatı bizim bələdçimiz oldu. Anatole Francesin təsirini xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Lakin heç bir halda türk ədəbiyyatı fransızlaşmış deyil.

Müasir Türkiyə ədəbiyyatının hazırda ümumi bir ədəbi xətti yoxdur. Biz ədəbi anarxiya vəziyyətindəyik. Ekspressionistlər, dadaistlər, imacinistlər, simvolistlər, hətta aramızda naturalistlər də var. Bu gün Avropada olan hər ədəbi cərəyanın Türkiyədə iki, üç tərəfdarı var. Onlar da başqa ədəbi məktəblərin 200, ya 300 tərəfdarları ilə amansız mübarizədədirlər. Məsələn, mən özüm, tənqidçilərə görə “mistik çalarlı” , impressionistəm. Bu cərəyan qarmaqarışıqlığında onsuz da hər şeyi istedad həll edir. Simvolistlərin ən görkəmli nümayəndəsi Ahmed Haşimdir. Onun şeirləri türk ədəbiyyatının son yüzilliklərinin şübhəsiz ən yaxşı nümunəsidir. Yakub Kara Karaosmanoğlunun “Rahmet “ və “Bir sərəncam” novellaları almancaya tərcümə olunub. Digər liriklərdən mən Memed Emin və parlaq hekayə yazarı Ahmed Hikməti qeyd etmək istəyirəm.

Bizim zəmanəmız üçün maraqlı və təəccüb doğuran haldır ki, türk ədəbiyyatında məhsuldarlığına görə qadın kişiylə eyni səviyyədə durur. Elə bil yüzilliklər boyunca Hərəmdə türk qadınlarının şairliyi püxtələşilb. Bu gün türk ədəbiyyatının əsaslı hissəsi qadınların əlindədir. İlk növbədə Halide Edib və onun “Yeni Turan” və “Dağa çıxan kürd” əsərlərini qeyd etmək istəyirəm. Halide Edib həm dahı şairə, həm də bizim milli mübarizimiz kimi tanınır. İstiqlal savaşında o, sıravi əsgər kimi cəbhədə vuruşmuş, sonralar Türkiyədə yeganə qadın zabit olmuşdur. Halide Edib türk şeiriyyətinin ən qocaman nəslidir. Ancaq çağdaş ədəbiyyatda da emansipasiyalaşmış türk qadınının böyük rolu var.”

Kişi müşayətçi olmadan, qısa saçlı, əlində kirşan qabı və Türkiyə Şairlər Birliyinin vəsiqəsi ilə Avropada səyahət edən Suad Dərviş xanım özünün də bu ölkənin ədəbiyyatında xidmətləri var. Onun romanları Türkiyədən çox uzaqlarda bütün Şərqdə məşhurdur. Bu mavi gözlü gənc türk qadını zahirən şərqliliyi sezilməsə də, qanı və canı ilə türk olaraq qalmışdır.

 

Sağollaşmaq zamanı manıkürlü əlini uzadıb, musiqili İstanbul türkcəsində mənimlə bir az Hazenkleverin ”Nigahlar göydə bağlanır” əsəri haqda danışdı, Almaniyada senzuranın olub-olmadığını soruşdu.

 

Essad Bey.

 

“Die literarische Welt” qəzeti 5/1929, Nr. 2, S.1(1 1/4)

Almancadan tərcümə etdi: Talehə Əliyeva

Müəllif hüquqları qorunur.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Körpə xəyalıma bükmüşəm səni,

Şeirdən atalı, analı ömrüm.

Göylərin köksünə çəkmişəm səni,

Dodağı dualı, sənalı ömrüm.

 

Kiçicik boğçamda ətirlənmisən,

Körpə gülüşümdən çətirlənmisən,

Şeirlərə dönüb sətirlənmisən,

Məhəbbət ruhuma qonalı, ömrüm.

 

Girib ağuşuma dili lal kimi,

Asılıb dilimdən sirr, sual kimi,

Cismimi seyr edib bir xəyal kimi,

Gölləri yaşılbaş sonalı ömrüm.

 

Geyinib əyninə lalədən köynək,

Unudulub dərdlər, çəkilib göynək,

Naibə şeirdə çırpınan ürək,

Nəğməsi kəkliktək hənalı, ömrüm.

 

Əslində, hər bir şair bu dünyada anadan olan, amma alayı bir aləmdən göndərilən elçidir. Bu dünyadan ona qalan ad və təxəllüs, bu dünyada saxladıqları isə gətirdikləri olur. Bu gün sizə onlardan biri- şair Naibə Yusubludan söhbət açmağa səy göstərəcəm...

Deyir ki;-“Arzum dünyada Azərbaycanımızın xüsusi dəst-xəttini görmək; təhsilimizə ayaq açan yad ünsürləri aradan qaldırmaqdır. Niyə gizlədim, sovet dönəmindən qalma pafoslara, mədhiyyəçiliyə son qoyulmasını, ədəbiyyatımızın bütpərəstlərdən xilas olmasını istəyirəm...”

Naibə Yusublu Salyan rayonunun Qaraçala qəsəbəsində dünyaya gəlib. Orta təhsilini Şirvan (Əli Bayramlı) şəhər 10 nömrəli orta məktəbdə başa vurub. Sonra ADPU-nun Filologiya fakültəsini bitirib. O vaxtdan da Şirvan şəhər 20 nömrəli orta məktəbdə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fənnini tədris edir...

 

Qara-qura gecələrdən,

əyri-üyrü küçələrdən,

ilmələri hörülməyən keçələrdən

xoşum gəlmir.

Saxta, iblis gülüşlərdən,

dodaqaltı söyüşlərdən,

bar-bəhərsiz döyüşlərdən

xoşum gəlmir.

Ot-ələfsiz örüşlərdən,

ayaqüstü görüşlərdən,

haqqı danan yürüşlərdən

xoşum gəlmir.

Yad ellərdə rahat yatan

el dərdini başdan atan

halalına haram qatan

vətənsizdən,

ağ rəngi də qara görən 

kəfənsizdən

xoşum gəlmir.

Xoşum gəlmir 

kölgələnən təpələrdən,

sahilləri xımır-xımır,

asta yeyən ləpələrdən.

Xoşlamıram narın,

sısqa yağışları,

Sis-dumanı,

ağ alnıma damğa olan 

qara-qara "naxış"ları,

ellərimə xəyanəti,

məlul, miskin, baxışları,

sərhəd boyu utancından 

üz gizləyən barışları...

Xoşlamıram 

korun-korun öləziyən ocaqları,

namərdlərə meydan verən

veyl, səfil bucaqları,

hər küncündə ilan yatan

soyuq, mənfur qucaqları.

Dağ çayıyam, himə bəndəm,

Soruşmayın kimə daşqın, 

kimə bəndəm.

Kükrəməyə, çağlamağa

nazik, sarı simə bəndəm....

 

Bu, onun “İlmə” şeiridir. Ümumiyyətlə, Naibə xanım bədii yaradıcılığa hələ ədəbiyyatçı olmamışdan çox-çox qabaq, 5-ci sinifdə oxuyarkən başlayıb. Səkkiz kitabın müəllifidir. İlk şeirlər kitabı "Dünya, səndə nəyim qaldı" adlanır. "Özüm olmaq istəyirəm" şeirlər kitabı və "Qəzəllər" toplusu da oxucular arasında maraq doğurub. Nəşr olunası iki şeirlər kitabı, bir romanı və bir hekayələr kitabı var...

Adətən xanımlar “hamıdan gözəl mənəm mən” qənaətilə yaşamağı xoşlayırlar, amma o, yerli-yersiz öyünməkdən çox uzaqdır. “Hər kəs ədəbiyyatda, eləcə də həyatda çəkisini- yerini bilməlidir. Sənətə- sözə qiymət verməyi bacarmalıdır. Söz adamlarına rütbəsinə görə deyil, sözünün qüdrətinə görə hörmət etmək lazımdır. Püxtələşməkdə olan gənc nəslə təmənnasız dəstək olmağa çalışmalıyıq”- söyləyir...

Mütaliə etməyi və tarixi filmləri izləməyi xoşlayır. Yaradıcılıq uğurları isə az olmayıb. Bir-birinin ardınca yazdığı "Tənha köç", "Zərbə", "Gülün yarpıza dönsün", "Gəzən şəhid", "Yüz on ikinci gün" romanları oxucuların rəğbətini qazanıb. Şeirləri, qəzəlləri də oxucuların diqqət mərkəzindədir...

Naibə xanımın yaradıcılığı o qədər zəngindir ki, onu bir söhbətə sığışdırmaq çətindir. İnanıram ki, gələcəkdə Naibə Yusublu imzası Azərbaycanın ən çox sevilən qadın imzaları sırasında tez-tez sadalanacaq...

 

“Yenə lal xatirələr qəm dolu karvana dönüb,

Nəyə küskün, görəsən, qüssəli sarvana dönüb?

 

Dənizin gövhəritək gözdə yatan inci, sədəf,

Axıdır göz yaşı, köksüm dəli ümmana dönüb.

 

Aparır, bilməm hara fikrimi bu çərxi-fələk?

Gətirir kimləri gör, yol bizim ünvana dönüb?

 

Gecə düşcək yürüyür xatirələr cana qonaq,

Nə edim, can da bu günlər özü mehmana dönüb.

 

Gecənin pəncərəsindən asılıb hər diləyim,

Uzanan əllərimiz sirr dolu Pünhana dönüb.

 

Yerə en, Naibə, en xatirələrdən, göyə bax,

Diləyin sirri- Xudatək Ulu Sübhana dönüb.”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL

Beşin yarısı - gecə...

Sənsiz gecə - bilməcə.

Qayıt, xəlvət, gizlicə,

Ömür, bir an olmadan. 

(Rüstəm Behrudi)

 

 Dəyərli Şairimiz, “Bilməcə"ni açmaq üçün cismi torpağa, ruhu səmayamı qondurmaq lazım?

 

 CAVAB:

İnsan bu bilməcəni açmaq gücündə deyil! Sadəcə ona cəhd eləyə bilər. Bütün bilməcələrin sirri ölüm deyilən şeyin içindədi. O bilməcəni açmaq üçün ölmək lazımdı! Ancaq  heç kim də ölmədən ölmək istəmir!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Aləmzər Sadıqqızının şeirlərini təqdim edəcəyik. 

 

 

Unutdum...

 

Canımı qoymağa yer tapmayanda

Başımı ayrılığa qoydum.

Yuxuya verdim gözlərimi,

Layla dedim buludlara,

Nağıl dedim ulduzlara,

Unutdum bu dünyanı, unutdum sən qarışıq...

 

İçimdə küt ağrı kimidi bu yorğun sabah,

Günəşi buz kimi.

Quşları da oxumur bu səhərin,

Çiçəkləri ətirsizdi baharın.

Adamları etinasızdı dünyanın,

Unutdum adamları, unutdum, sən qarışıq...

 

Əlimi açdım göyə, Tanrı ilə danışdım,

Bir az hüzur istədim,

Bir az ömür istədim.

Səni unutmaq üçün bir az dözüm istədim,

Ayrılığa bir çözüm, bir də çarə istədim,

Unutdum ayrılığı, unutdum sən qarışıq.

 

Hamı gülsün, gül açsın, güllər gülə verilsin,

Mənsiz açsın çiçəklər, mənsiz gülsün ürəklər.

nəğmə desin dodaqlar, gülsün bütün ocaqlar,

Gülsün, Yer üzü gülsün,

Mən gülməyi unutdum, unutdum, sən qarışıq...

 

Gözlər sevgidən gülər,

Ürək sevgidən dinər,

Həyat nəğmələrini sevgi dilində söylər,

Arılar çiçəklərə, çiçəklər böcəklərə,

Küləklər ağaclara, ağaclar yarpaqlara,

Qaranquşlar bahara, həyat yaşayanlara

Məhəbbətdən, sevgidən minbir nağıl danışar.

Sən olmayan dünyanı sevməyi bacarmadım,

Unutdum sevməyi də, unutdum, sən qarışıq...

 

*

Yenə kövrəlmişəm, göy üzü kimi,

Axşamdan kəsməyən yağış kimiyəm.

Bütün duyğuları gözündən daman,

Kədərdən çatlayan baxış kimiyəm.

 

Buludum içimdə, göyüm içimdə,

Mənim ağrılarım özümdən yağır.

Ürəyim dünyanın daman yeridi,

Hərdən dolub, daşır, gözümdən yağır.

 

Bu qismət, bu tale, bu nə yazıymış,

Könlüm bir atəşdə bişən deyilmiş.

Əzəldən bu nağıl kəm yazılıbmış,

Sonunda almalar düşən deyilmiş...

 

*

Ruhuma yağan yağış,

Gəl, sənə bir sirr açım:

Mənim sevgidən deyil,

Səndən islanıb saçım.

 

Səni sevdiyim kimi,

Bir kimsəni sevmədim.

Sənlə danışdığımı,

Sevdiyimə demədim.

 

Səni alıb ovcuma,

Dönə-dönə öpürəm.

Çəkirəm ürəyimə,

Gözlərimdən tökürəm.

 

Qoşulub mən də sənə,

Uşaq kimi yağıram.

Bəlkə kipriklərimlə

Sənə nağıl yazıram.

 

Biri varmış, biri yox,

Pir payız, bir yaz varmış.

Biri göyü sevirmiş,

Biri yerə aşıqmış.

 

Sən iki sevgilinin

Söhbətisən, sözüsən.

Yerlə Göy arasında

Məhəbbətin dilisən!

 

Bəlkə o üzdən səni,

Sadəcə sevən anlar,

Kimsə bilməz dərdini,

Sənə danışar, ağlar...

 

*

Mən səni görəndə quruyar dilim,

Əllərim titrəyər, ürəyim əsər.

Yol olmaz geriyə qayıdım deyə,

Göz yaşım danışar, sözümü kəsər.

 

Mən saçı ağaran uşaq kimiyəm,

Bir az böyüt məni, bir az öy məni.

Elə bir nağıl yaz dünyama mənim

Bir az yer tanısın, bir az göy məni.

 

Sən də bir mələksən, göydən gəlmisən,

Gəl qarış ruhuma, həsrətim gülsün.

Şeytanı mələkdən bu bol dünyanın

Bir Aləm adında mələyi ölsün.

 

*

Məni unutmağı asan bilmə sən,

Bilirsən ruhunda, qanındayam mən.

Aldığın havada, içdiyin suda,

Təpədən-dırnağa canındayam mən.

 

Nə qədər könlümü oyursansa, oy,

Həsrətin əliylə ürəyimi soy.

Apar əllərini ürəyinə qoy,

Gör necə qəlbinin yadındayam mən.

 

Bir xoş xatirə yox, anıb güləsən,

Bilmirəm, ömrümə gəldin niyə sən?!

Qoy deyim, ömürlük bunu biləsən,

Ölüncə təninin solundayam mən!

 

Başını götürüb getdiyin yerə,

Özündən qaçıb da itdiyin yerə,

Məni ürəyindən atdığın yerə

Dönüb görəcəksən yanındayam mən.

 

Sənsiz əllərimin səsi üşüyər,

Ölən arzuların nəşi üşüyər,

Ölən bir qəribin yası üşüyər,

Bilmərsən, o anda hayandayam mən.

 

Səni kim ağlayar məndən savayı?!

Yıxılar könlümün sənli sarayı,

Ay mənim könlümün hayı-harayı,

Səslərsən, görərsən məzardayam mən!

 

*

Məndən inciməyi heç düşünməyin,

Belə yaşayıram... belə... birtəhər...

Heç kim küsə bilməz mən könüllüdən,

Özümdən inciyib, küsdüyüm qədər.

 

Sormayın necəyəm, bilməyin necə,

Gecə mənlə yatır, ya mənmi gecə?

Bir ömür oynadım, sonu heç-heçə...

Ondan yıxır məni, yıxır bu kədər.

Gözümdən könlümə damır göz yaşım,

Unudur məni də mənim yaddaşım.

Mənim sirr yoldaşım, öz ürək daşım.

susduqca içimi yeyir bu qəhər.

 

Hər gecə içimi didər bir sual,

Özüm öz qarşımda bitərəm lal-lal.

Min dərdə bölünər, olar halbahal,

Görən, açılarmı, görən, bu səhər!

 

Kimi dünya yeyir, kimi qəm yeyir,

Kimi ömür boyu duman, çən yeyir.

Birisi bəs qədər, biri kəm yeyir,

Kiminin udduğu havası zəhər.

 

Yazar min sevincdən barsız ömrünü,

Elə hey xərclənən karsız ömrünü.

Bu nakam ömrünü, şansız ömrünü

Yazar sətir-sətir... verər min bəhər.

 

 

Bir ayrılıq var

 

Bir az ürəyinə, bir az gözünə

Yığ məni, özünlə apar, nə olur.

Üzünə baxanda bilirsənmi heç

Nədən gözlərimə yağışlar dolur?

 

Sənsiz boşalacaq, bəlkə bu dünya,

Bəlkə də güləcək taleyin üzü.

Nə öz ürəyimə əllərim yetmir,

Nə də sənə çatmır sözümün gücü.

 

Hələ də bilmirsən, hayana getsən,

Mənim gözlərimdən keçib gedərsən.

Yumub gözlərimdən tökərəm səni,

Qayıdıb dünyaya təzədən gələrsən.

 

Nə deyim, yolundan saxlayım səni,

Sənə söz verməyə bircə ümid yox.

Nə yazıq, hər şeyi bu bol dünyanın

Azarı-bezarı sevincindən çox.

 

Getsən də, ölümdü, qalsan da, ölüm,

Çətini özündən gedənəcəndi.

Səninlə mənim də xoşbəxtliyimiz

Ölüb bu dünyaya gələnəcəndi.

 

Səndən mənə qalan bircə əmanət,

Gözümü sildiyin bircə yaylıq var.

Ölümdən qorxmuram, ölümdən çətin

Əlimə verdiyin bir ayrılıq var!

 

*

Hər şey bura qədərmiş,

Bitdi bütün arzular.

Daha oxunmayacaq

Yazılmayan nağıllar.

 

Demə, ömrün sonuymuş

Əvvəli saydığım gün.

Yazılmayıb ömrümə

Səni tanıdığım gün.

 

Özüm qurdum, yaratdım,

Öz içimdə böyütdüm.

Qaldırdım zirvələrə,

Endirməyi unutdum.

 

Dağılıb yerə, bir bax,

Olmayan xatirələr.

Üşüyür əllərimdə

Açılmayan səhərlər.

 

İçimdə qırx otaq var,

Lap sonuncu açılıb.

İçində ölən qızın

Könlündə sirr asılıb.

 

Bu da sonuncu nəğməm,

Tökülür yanağımdan.

Mən şeir yazmıram ki,

Qan süzür varağımdan.

 

Bir Aləm var, bir ölüm,

Dayanıblar üz-üzə.

Söz də bitib deyəsən,

Baxışırlar göz-gözə.

 

 

Qoy, nuruna boyanım...

 

Aç qolunu, çağır məni yanına,

Bulud olub, yağıb yerə tökülüm.

Bükülməyə beşcə arşın bezim yox,

Qoy, bir ovuc torpağına bükülüm.

 

Ay göylərdə taxtın qurub oturan,

Qoy, bir ağız ağı deyim, ağlayım.

Həyat verib yaşatdığım birini

Yoxluğumla içdən-içə dağlayım.

 

Nə çəkirəm, sən bilirsən, bir də mən,

Səndən gələn hər əzaba razıyam.

Tərəzinin bir gözündə savablar,

Bir gözündə yüz dərdimin azıyam.

 

Hikmətinə sual yoxdu əzəldən,

Nəyi-nəyə böldüyümü bilirəm.

Niyə doğdum bu dünyaya, bilmirəm,

Amma nədən öldüyümü bilirəm!

 

Aləm adlı bu qızını bağışla,

Qoy, diz çöküm, qüdrətinə dayanım.

Nur içində yaşamadım, bilirsən,

Elə öldür, qoy nuruna boyanım!

 

*

Evim deyəndə yadıma düşür

Uşaqkən qurduğum evciklər...

Onlar daha gözəldi

Arzularıyla,

Ümidləriylə,

Sevgiləriylə...

İnanırdı bir gün şipşirin yuvası olacaq,

Pəncərələrində çiçəkləri gülümsəyən,

Gözlədiyi qonaq gələcək

Əlındə sevgi dolu zənbili...

 

Anlamazdı heç kimdi o qonaq,

Bir az atasına bənzəyirdi,

Bir az da müəlliminə.

Xəyalları doluşardı o kiçik evciyinə,

Anasının köhnə yaylığı xalçası olardı,

Atasının kəsdiyi taxta parçaları əşyaları.

Axşam düşəndə uçurardı qurduğu dünyanı.

 

Bir gün nə evcik qurdu, nə uçurdu,

Uçub getmişdi o adama bənzəyən atası.

Hər tərəf atasızlıq qoxuyurdu,

Bütün dünya ayrılıq nəğməsi oxuyurdu.

Bir küncə atılıb qalmışdı

Atasından başlayan arzuları.

Bilmirdi, hələ canını

            çox sıxacaq o qorxulu nağılları.

 

Bilmirdi, bir gün başqa bir evcik quracaq

Yalanlardan başlayan.

İçində çox ağlayacaqdı

            ürəyindən yıxılan günlər.

Bilmirdi, hələ çox öldürəcək onu

Kirayə-kirayə, yalan-yalan evciklər...

Tikə-tikə yox, uça-uça

            gedəcək ömrünün sarayına.

 

Bilməzdi ki, içi sevgidən

            evi adamdan yetim qalar,

Atasına bənzəyən o adam girməz qapıdan,

Soruşmaz ehtiyacının nə olduğunu.

Gözlərinin niyə gülmədiyini,

Uşaqlarının niyə xəstələndiyini,

Almaz əllərindən daş kimi ağır dərdlərini.

 

Evim deyəndə yadına düşür indi

Yerini bilmədiyi kiçik bir yuvası var

Onu evciklərindən alan...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)

Zahirə Cabir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

 

SINIQ KARVANSARA

(Zəngəzur mahalının Gorus rayonu)

 

Çox qədim zamanlarda türk oğuz boylarının xanı öz xeyirxahlığı ilə, adil və ədalətliyi ilə rəiyyətin rəğbətini qazanmışdı. 

Məhəmməd Olcaytu xanın iki oğlu var idi. Böyük oğlu Süleymanşah vaxtsız bu dünyadan köçmüşdü. Kiçik oğlu Əbu Səid öz igidliyi, qorxmazlığı ilə Bahadur adı qazanmışdı. 

Vaxt keçdi, xan qocaldı, bir gün oğlunu çağırıb dedi:

- Oğul, mən artıq qocalmışam, Xanlıqda hakimiyyətin tamamilə sənin ixtiyarına keçəcəyi gün uzaqda deyil. Dünyada ən xeyirli şey hünərdir. Hünərsiz heç nəyə nail olmaq mümkün deyil. Dünyada ən yaxşı şey elə yaxşılığın özüdür. Nə qədər yaxşılıq etsən bir gün o sənin qabağına çıxacaq. İnsana həyatda ən lazımlı şey isə həqiqətdir. Həqiqət olmasa, intizam da olmaz, dünya öz nizamından çıxar. Tanrıya çox şükür ki, etdiyim yaxşılıqların qarşısında mənə sənin kimi övlad qismət edib. Amma mənim rahat ölməyim üçün de görüm, oğlum, sən nəyə qadirsən?

Əbu Səid Bahadur atasından bu sualını cavablandırmaq üçün möhlət istədi. Aradan bir müddət keçdi və  oğul atasının yanına gəldi.

– Atayi mehriban. Xanlığımız böyük və zəngindir, – o, söhbətə başladı, – amma daha da zəngin ola bilər.

Xan təəccüblə oğluna baxdı, heç nə demədi, onu dinləməyə başladı. 

“Bəli, daha da varlı”- oğlu təkrarladı. “Mən öz mallarımızı karvanla xarici ölkələrə aparar, sonra tacirlərlə əlaqə yaradıb onları yurdumuza dəvət edərdim. İstəyim odur ki, bizim torpağımızdan da karvanlar keçsin. Odur ki, elə bir karvansaray tikərdim ki, ora gələnlər sığınacaq, rahatlıq tapsın.

“Bəli, bu, çox maraqlı təklifdir”- deyə xan razılaşdı.-“ Oğlum izn verirəm. Yola hazır olun”.

Əbu Səid yerli tacirlərdən ibarət böyük bir karvan topladı, onlar dəvələrə mallarını yükləyib dəvə karvanı ilə uzun müddət səyahət etdilər. Bu illər ərzində Əbu Səid Bahadur ticarət və tikinti işlərini öyrəndi. Vətənə qayıdandan sonra başqa ölkələrdən gələn tacirlərlə görüşüb karvansaray tikmək üçün hazırlaşmağa başladı.

Tezliklə qoca xan öldü. Dəfn mərasimindən sonra mərhum xanın bütün ehtiramlarını ödədikdən sonra atasının yerinə hökmdar olan  oğul atasının vəsiyyətlərini və planlarını həyata keçirməyə başladı. Tacirlər gəlməmişdən əvvəl o, min il davam edəcək və bütün tacirlər, səyyahlar, zəvvarlar, dərvişlər üçün sığınacaq olacaq bir karvansaray tikmək qərarına gəldi. O, ən məşhur sənətkarları topladı və işə başladı. Karvansarayın həm istirahət, həm də ibadət yeri olduğunu nəzərə alıb tikiləcəyi yerin günəşə baxanolacağı müəyyənləşdi. Gənc xanın inşaatçılarla məsləhətindən sonra belə bir yer dağların yamacında, çayın sahilində yerləşən gözəl vadidə seçildi. 

Karvansaray şərqə baxırdı. Buna görə də günəşin ilk şüaları binanın fasadını işıqlandırıb isidir, divarlarınırütubətdən qoruyurdu. Karvansaranın binası altında ərzaq ehtiyatı, su, yem və ərzaq saxlamaq üçün zirzəmilər, at, dəvə, eşşək və qatırlar üçün yerlər və oxurlar tikildi. Karvansaraya su çəkildi.

İllər keçdi və nəhayət karvansara hazır oldu. Görən hər kəs onun ən parlaq, bənzərsiz və qeyri-adi memarlıq sənətinə, qeyri-adi gözəlliyinə və əzəmətinə heyran qalmışdı. Karvansaranın şöhrəti Böyük İpək Yolu boyunca yayıldı. Bir çox tacirlər başqa yollardan gəlib karvansara sahibinin qonaqpərvərliyindən zövq almaq üçün təşrif gətirirdilər. 

Əbu Səid Bahadurun sərvəti artdıqca düşmənlərin gözləri bunu götürmür, onu məhv, müflis etmək üçün planlar cızırdılar. Xan təkcə yaxın düşmənlərlə deyil, həm də karvansaraya hücum edən qaçaq- quldur dəstəsinə qarşı vuruşurdu. Döyüşlərin çox azında məğlub olsa da, bu uğursuzluqların heç biri onu ruhdan salmır, əksinə o, məğlubiyyətin səbəblərini dərindən öyrənib daha ciddi, daha möhkəm hazırlıqla hücuma keçib, düşmənlərini məğlub edirdi. Qüdrətli xan öz polad iradəsi, cəsarəti, şücaəti ilə qarşıya çıxan çətinlikləri mərdliklə aradan qaldırıb, düşmənlərin öhdəsindən layiqincə gəlirdi. Amma bu döyüşlər səngimək bilmirdi. Quldurların sayı gündən-günə artırdı. Onlar karvansaraya hücum edib tacirləri öldürür, mallarını qarət edirdilər. Belə qanlı döyüşlərin birində Əbu Səid ağır yaralandı, öldü. Quldurlar karvansaranı ələ keçirdilər, oğurlanmış əmlakı karvansaranın yeraltı zirzəmilərində gizlətdilər. Quldur başçısı öz quldurları ilə karvansarada məskən saldı, lakin qalın daş divarlar ona kömək etmədi. Qonşu qəbilələrin başçıları quldur dəstəsinin nalayiq cinayət əməllərindən xəbər tutdular, birləşdilər onlara qarşı müharibəyə başladılar. Rəqibin daha güclü olduğu ortaya çıxdı. Quldurlardan ölən öldü, qalanlar qaçıb canlarını qurtardılar. Qanlı ağır döyüşlərdən sonra karvansaranın bir hissəsi dağıldı.

İllər keçdi. Karvansara ipək ticarəti üçün çox əhəmiyyətli olan qədim karvan yolu üzərində yerləşdiyindən tacirlər bir gün olsa da burada köç edirdi. Karvansara onu tikdirən xanın – yəni, Elxanilər dövlətinin hökmdarı Əbu Səid Bahadurun adı ilə deyil, Sınıq karvansara adı ilə tarixdə qaldı. 

 

Sınıq karvansara Zəngəzur mahalının Gorus rayonunun Yaycı kəndi yaxınlığında, qədim Urud yolunun üstündə türk-müsəlman abidəsidir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.08.2024)