Dünya turizmində olduğu kimi, ölkəmizdə də 2022-ci ildə turizm sahəsində bir canlanma hiss olunub. İlin əvvəlində turizm sahəsində proqnozlaşdırılan bərpa prosesi tam sürətlə gedib. Bütövlükdə, ölkədə turizmin dayanıqlı inkişafını təmin etmək və beynəlxalq turizm bazarında Azərbaycanın rəqabət qabiliyyətinin artırılması üçün bir çox işlər görülüb. Bəs 2022-ci il Azərbaycanın turizm sahəsində hansı hadisələrlə yadda qaldı?

 

 

Ölkəyə turist artımı müşahidə olunub

 

Dövlət Turizm Agentliyinin (DTA) məlumatına görə, 2022-ci ilin yanvar–noyabr aylarının ötən ilin eyni ayları ilə müqayisədə 2,1 dəfə artım müşahidə edilib. Bu il Azərbaycana səfər edən xarici vətəndaşlar içərisində ilk yerlərdə ardıcıl olaraq Rusiya, Türkiyə və İran gəlir. Sonrakı sıralamada Səudiyyə Ərəbistanı, Gürcüstan, Hindistan, Pakistan, BƏƏ, Qazaxıstan və digər ölkələr növbələşir. Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı, Hindistan üzrə bərpa göstəriciləri 90 faizdən çoxdur. Belarus, Pakistan, İordaniya kimi ölkələr isə 2019-cu il nəticələrini üstələmişlər. 

 

 

Azərbaycan Turizm Sammiti hədəfləri müəyyənləşdirib

 

Bu ilin dekabrında keçirilən Azərbaycan Turizm Sammitində xarici və daxili turizm üzrə növbəti 4 ilə hesablanmış hədəflər açıqlanıb. Növbəti 4 il üçün turizmin hərtərəfli inkişafına yönəlmiş 10 əsas təməl istiqamət üzrə hədəflər müəyyənləşdirilib. Bu hədəflər həm də “Azərbaycan Respublikasının 2022─2026-cı illərdə sosial iqtisadi inkişaf Strategiyası”nda nəzərdə tutulan məqsəd və tapşırıqların icrasına istiqamətlənib. Əsas məqsəd Azərbaycanı dayanıqlı, əlçatan və keyfiyyətli turizm destinasiyasına çevirməkdir. Əsas hədəflərdən biri 2026-cı ildə Azərbaycana səfər edən əcnəbilərin sayını 4 milyon nəfərə, ölkə daxilində turizm səfəri edən yerli vətəndaşların sayını isə 6 milyon nəfərə çatdırmaqdır. 2026-cı ildə turizm xərcləmələri 2021-ci illə müqayisədə 4 dəfə artaraq 11,2 milyard manata çatacaq, bunun da 49 faizi, yaxud 5,5 milyard manatı əcnəbi turistlərin payına düşəcək. Ümumilikdə isə 2026-cı ildə turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə sektorunda ÜDM istehsalı 2019-cu illə müqayisədə 1,5 dəfə artacaq, orta hesabla hər il turizm sektorunda 20 faiz artım qeydə alınacaqdır. Ölkəyə daha çox turistin gəlməsinə və Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan turizm destinasiyasına çevrilməsinə nail olmaq Dövlət Turizm Agentliyi yarandığı gündən əsas məqsəddir. Prezident İlham Əliyev turizmin inkişafına daimi diqqət göstərir. Görülmüş işlər içərisində hədəf ölkələrdə turizm nümayəndəliklərinin açılışı, beynəlxalq sərgilərdə intensiv iştirak, beynəlxalq təşkilatların tədbirlərinin ölkəmizdə təşkili Azərbaycanın tanıdılması istiqamətində atılan uğurlu addımlar olub. 

 

 

Yeni Turizm qanunu qəbul edilib

 

Bu ilin əvvəlində turizm sahəsinin hüquqi-institusional tənzimlənməsi istiqamətində mühüm addım atılaraq, yeni Turizm qanunu qəbul edilib. Burada Turizm reyestri, mülki məsuliyyət sığortası, otellərin ulduzlaşması və digər bir sıra vacib məqamlar öz əksini tapır. Turizm sektorunda tənzimlənmə çərçivəsinin inkişafı üçün mehmanxanalara münasibətdə ulduzların tətbiqi, turizm şirkətlərinə münasibətdə mülki məsuliyyət sığortası mexanizminin tətbiqi nəzərdə tutulur. Dövlət Turizm Agentliyinin tabeliyindəki qoruqlarda mövcud olan mədəni irsin qorunması, oradakı tarixi abidələrin mühafizəsi və qoruqları turistlər üçün cəlbedici məkana çevrilməsi qarşıya qoyulan əsas məqsədlərdəndir. 

 

 

UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısında yeni ünvanlar

 

Bir sıra tarixi tikililərin əsaslı təmiri, abadlıq işlərinin aparılması və digər işlər UNESCO-ya yönəli həyata keçirilib.

Bu ilin dekabrında keçirilən Azərbaycan Turizm Sammitində edilən Şəkinin tarixini qorumaqla turizm potensialını inkişaf etdirməyə yönəlib. Digər bir qoruğun – Xınalığın tarix və etnoqrafiya baxımından əhəmiyyəti nəzərə alınaraq, oradakı evlərin təmir və bərpa işləri mərhələli şəkildə icra olunmaqdadır. Bu ilin fevralında “Xınalıq Mədəni Landşaftı və Köç yolu” adlı nominasiya sənədi hazırlanaraq, UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısı üçün təşkilatın Dünya İrs komitəsinə təqdim olunub. Bundan başqa, bu il 3 dildə fəaliyyət göstərən “Turist çağrı-məlumatlandırma mərkəzi” istifadəyə verilib. İlk dəfə tətbiq edilən 848 çağrı mərkəzinə yerli və xarici turistlər zəng vuraraq turizm xidmətləri ilə bağlı onları maraqlandıran məlumatları əldə edə bilərlər. 

 

 

Daxili turizmin prioritetləri

 

Daxili turizm hər zaman prioritet istiqamət olub. Pandemiya beynəlxalq turizm bazarının bütün iştirakçılarının daxili turizm imkanlarını da məhdudlaşdırmışdı. Buna baxmayaraq, Azərbaycanda pandemiya dövründə də daxili turizm öz aktuallığını saxlamışdır. Ötən ilin sonundan etibarən daxili turizmin bərpasında və inkişafında müsbət irəliləyişin olduğunu deyə bilərik. Hazırda da, xüsusilə, yay mövsümü ilə əlaqədar regionlara səfərlərin sayında artım müşahidə olunur. Bizim üçün önəmli məqamlardan biri yalnız yay mövsümü üçün deyil, digər fəsillərdə də bu dinamikanı saxlamağa və turizmdə mövsümiliyin aradan qaldırılmasına nail olmaqdır. Turizmin bərpası fonunda bu il daxili turistlərin sayında keçən illə müqayisədə 30 faizdən çox artımın olacağı proqnozlaşdırılıb. 

 

 

İşğaldan azad edilmiş bölgələrdə turizm cənnəti yaratmaq

 

Torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi Dövlət Turizm Agentliyi qarşısında yeni vəzifələr qoyub. Bu vəzifələrdən biri Qarabağın turizm destinasiyası kimi inkişaf etdirilməsidir. Turizm bu istiqamətdə aparıcı sahələrdən biri olacaq. Son iki il ərzində Agentlik tərəfindən Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun turizm potensialının öyrənilməsi, müvafiq olaraq konsepsiya sənədləri və layihələrin hazırlanması həyata keçirilib. Bu baxımdan, 3 əsas istiqamət üzrə işlər icra olunub. Bunlar mövcud və yeni turizm və rekreasiya zonalarının yerlərinin dəqiqləşdirilməsi, nəqliyyat dəhlizləri boyu, eləcə də tematik turizm marşrutları üzrə turizm imkanlarının dəyərləndirilməsidir. Həmçinin, artıq bir neçə layihənin icrasına başlanmışdır. Bu ilin mart ayında Suqovuşanda dövlət başçısnın iştirakı ilə turizm kompleksinin təməlqoyma tədbiri baş tutub. Bu kompleks Suqovuşan su anbarı ətrafında infrastruktur və xidmətlərin yaradılması, qəsəbənin rekreasiya imkanlarının artırılması və aktiv turizm fəaliyyətlərini özündə əks etdirən “Suqovuşan Turizm İnkişaf Konsepsiyası” sənədi əsasında yaradılacaq. Eyni zamanda Ağdamda tarixi Şahbulaq qalası ətrafında turizm imkanlarının qurulması üzrə layihə hazırlanaraq, ilkin rekreasiya infrastrukturu qurulmuşdur. Bundan əlavə, Agentlik tərəfindən “Qarabağ Zəfər Marşrutları” konsepsiyası çərçivəsində “Yolumuz Ağdama”, “Füzuli və Xocavəndə” birgünlük turların layihəsi hazırlanıb, Şuşa şəhərinin və Daşaltının turizm inkişaf planı hazırlanaraq aidiyyəti üzrə təqdim edilib. Bütövlükdə, Füzuli, Xocavənd, Cəbrayıl, Zəngilan, Qubadlı, Kəlbəcərin turizm imkanların qiymətləndirilməsi aparılaraq, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə turizmin inkişafı ilə bağlı Regional Turizm Strategiyası və Fəaliyyət Planının layihəsi hazırlanıb.

Şuşaya turizm səfərlərinin təşkili üçün işlər yekunlaşmaq üzrədir. Artıq vətəndaşlarımız digər yerlərə olduğu kimi, Şuşaya da turizm səfərləri edəcəklər. 

 

Şəkildə: Ötən ilin mart ayında Suqovuşanda dövlət başçısnın iştirakı ilə turizm kompleksinin təməlqoyma mərasimindən görüntü

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.01.2023)

Budur, 2023-cü ilin ilk günlərini yaşayırıq. 2022-ci il - “Şuşa İli” Azərbaycan musiqi mədəniyyəti tarixində rəngarəng tədbir və layihələrlə yadda qaldı. Təbii ki, bu bir-birindən maraqlı festivallar, müsabiqələr, yubiley gecələri uzun illər yaddaşlardan silinməyəcək. Gəlin bu tədbir və layihələrə nəzər yetirək. 

 

V “Xarıbülbül” Beynəlxalq Folklor Festivalı.

 

İlin ən yaddaqalan musiqi layihələrindən biri Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində V “Xarıbülbül” Beynəlxalq Folklor Festivalı oldu. Heydər Əliyev Fondu, Mədəniyyət Nazirliyi və Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsi tərəfindən təşkil olunan festival azad Şuşanın mədəni həyatına ikinci dəfə rəng qatdı. Festivalda bir sıra ölkələrdən musiqi və folklor kollektivləri iştirak etdi. 

 

Üzeyir Hacıbəyli Beynəlxalq Musiqi Festivalı

 

Üzeyir Hacıbəyli Beynəlxalq Musiqi Festivalı 14-cü dəfə ölkəmizdən və xaricdən ifaçı və kollektivləri, mütəxəssisləri bir araya gətirdi. Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən festivalın konsertləri Üzeyir bəyin doğma şəhəri Şuşada da gerçəkləşdi.

 

“İpək Yolu” Beynəlxalq Musiqi Festivalı

 

2010-cu ildən Mədəniyyət Nazirliyi, 

Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı və Şəki Şəhər İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə Şəkidə keçirilən “İpək Yolu” Beynəlxalq Musiqi Festivalı pandemiyanın yaratdığı ikiillik fasilədən sonra bu il 11-ci dəfə təşkil olundu.

 

Vokalçıların Bülbül adına Beynəlxalq müsabiqəsi

 

Ölkəmizdə vokal ifaçılığının inkişafına töhfə vermək məqsədilə keçirilən Vokalçıların Bülbül adına Beynəlxalq müsabiqəsinin bu il səkkizinci dəfə reallaşdı. 25 il öncə təməli qoyulan müsabiqəyə ilk dəfə sənətkarın doğma yurdu Şuşa şəhəri ev sahibliyi etdi. 

 

Bakı Caz Festivalı

 

Caz həvəskarlarının iki ildir intizarla gözlədikləri Bakı Caz Festivalı bu il paytaxt sakinlərini və şəhərimizin qonaqlarını cazsız qoymadı. Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə festival 17-ci dəfə təşkil olundu.

 

VIII “Muğam” Televiziya Müsabiqəsi

 

Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan Televiziyasının təşkilatçılığı, Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə keçirilən VIII “Muğam” Televiziya Müsabiqəsi də muğamsevərlər üçün ilə bir naxış vurmuş oldu.

 

“Mədəni yenilənmə” layihəsi 

 

Mədəniyyət Nazirliyi və YARAT Müasir İncəsənət Məkanının birgə təşkilatçılığı ilə reallaşan, ictimaiyyətin marağını cəlb edən “Mədəni yenilənmə” layihəsi 2022-ci ildə də davam etdi. Kino, musiqi və digər sahələrdə tanınmış simalar şəhərimizin qonağı oldular.

 

Digər layihələr

 

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakıda keçirilən “Barokko günləri” Beynəlxalq Musiqi Festivalı, Bakı Beynəlxalq Piano Festivalı da ilin uğurlu mədəniyyət layihələrindən oldu.

Nazirliyin “Yeni adlar” layihəsi isə gənc və istedadlı musiqiçilər üçün geniş meydan oldu. Gənc ifaçılar Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında ölkənin aparıcı orkestrlərinin müşayiəti və tanınmış dirijorların rəhbərliyi ilə imkanlarını nümayiş etdirmək fürsəti qazandılar.

 

Görkəmli bəstəkar Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyi.

 

Bu il dünya şöhrətli Azərbaycan bəstəkarı Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyi Prezident İlham Əliyevi müvafiq Sərəncamına əsasən, ölkəmizdə və xaricdə böyük təntənə ilə qeyd olundu. Noyabr ayında Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və UNESCO-nun birgə təşkilatçılığı ilə Parisdə, təşkilatın mənzil-qərargahında F.Əmirovun yubileyinə həsr edilmiş möhtəşəm musiqi axşamı keçirildi. 

 

SSRİ Xalq artisti Rauf Hacıyevin 100 illiyi.

 

Görkəmli bəstəkar SSRİ Xalq artisti Rauf Hacıyevin 100 illiyi dövlət səviyyəsində qeyd olundu. Yubiley münasibətilə musiqi festivalı keçirildi. Festival çərçivəsində Bakıda və regionlarda konsertlər, elmi konfranslar təşkil edildi.

 

Xalq artisti Əhməd Bakıxanovun 130 illiyi.

 

Dövlət başçısının Sərəncamı ilə görkəmli tarzən, pedaqoq, Xalq artisti Əhməd Bakıxanovun isə 130 illiyi müxtəlif tədbirlərlə yadda qaldı. 

 

Dünyaşöhrətli Müslüm Maqomayevin 80 illik yubileyi.

 

Ötən il dünyaşöhrətli opera və estrada müğənnisi, bəstəkar Müslüm Maqomayevin 80 illik yubileyi müxtəlif tədbirlərlə qeyd edildi. Avqustda paytaxtdakı “Yaşıl Teatr”da, oktyabrda isə Heydər Əliyev Sarayında Maqomayevin yubileyinə həsr olunmuş musiqi axşamları xüsusilə yaddaqalan oldu.

 

Dövlət mükafatı laureatı Rauf Abdullayevin 85 illiyi.

 

“Şuşa İli”ndə Azərbaycan musiqi mədəniyyətinin inkişafına töhfələr verən bir sıra sənətkarın da yubiley gecələri keçirildi. 60 il dirijor pultu arxasında dayanan görkəmli sənətkar, Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Rauf Abdullayevin 85 illiyi qeyd olundu. Maestronun yubileyi münasibətilə Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında təntənəli gecə keçirildi.

 

İki məşhurun 75 illiyi.

 

Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri Xalq artisti Firəngiz Əlizadə və Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru Xalq artisti Fərhad Bədəlbəylinin 75 illik yubileyləri keçirildi. Firəngiz Əlizadənin yubileyi münasibətilə musiqi festivalı təşkil olundu, paytaxtın musiqi salonlarında bəstəkarın əsərləri səsləndirildi. Firəngiz Əlizadənin yubileyi ölkəmizdən kənarda da qeyd edildi, o cümlədən dekabrda Almaniyada konsert keçirildi.

 

Digər yubileylər

 

İl ərzində görkəmli xanəndələr, Xalq artistləri Sara Qədimova və Şövkət Ələkbərovanın 100, Habil Əliyevin 95, Emin Sabitoğlunun 85 illiyi də təntənə ilə qeyd olundu. 

Xalq artistləri – bəstəkar Eldar Mansurov və müğənni Sərxan Sərxanın 70, bəstəkar Sərdar Fərəcovun 65 illiyinə həsr olunan tədbirlər də ilin musiqi yaddaşına yazıldı.

 

Yubilyar müəssisələr

 

Uşaq və yeniyetmələrin incəsənətin müxtəlif istiqamətləri üzrə püxtələşməsində xüsusi yeri olan Azərbaycan Dövlət Uşaq Filarmoniyası bu il 30 yaşını qeyd etdi. İbrahim Əbilov adına Mədəniyyət Mərkəzinin isə 100 yaşı qeyd olundu.

 

Şəkildə: 

Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və UNESCO-nun birgə təşkilatçılığı ilə Parisdə, təşkilatın mənzil-qərargahında F.Əmirovun yubileyinə həsr edilmiş musiqi axşamından görüntü. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.01.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı doğum günü münasibəti ilə şair Rafiq Yusifoğlunun şeirlərini təqdim edir. Bu şeirlər Vətənpərvərlik lirikasının çox gözəl nümumələridir. 

 

 

Bir dəqiqəlik sükut

 

Vətən müharibəsində şəhid olan

bütün əsgərlərimizin ruhuna

 

Qəlbimiz parçalandı, gözlərimiz nəm oldu,

Ruhlarınız qoşuldu ölməzlər sırasına...

Sizin axan qanınız müqəddəs məlhəm oldu,

Vətənin illər boyu sızlayan yarasına...

 

Öz şirin canınızı Vətənə qurban dediz,

Müqəddəs bir diyarda kamala dolmusunuz.

Bir vaxt üç minə yaxın anaya oğul idiz,

İndi siz milyonların övladı olmusunuz...

 

Öz qısa ömrünüzdə şərəfli yol seçdiniz,

Pillələr saldınız ki, zirvəyə qalxa bilək.

Siz vətənin yolunda canınızdan keçdiniz,

Biz sizin borcunuzdan çətin ki, çıxa bilək...

 

Hamımız səs veririk qəlbimizin səsinə,

Nakam taleyinizə göynəyirik, yanırıq.

Siz qorxmadan qalxdınız şəhadət zirvəsinə,

Bir dəqiqə sükutla indi sizi anırıq...

 

Günah qara yeldədi, vicdanlar sakit deyil,

Solan körpə güllərin axı nə günahı var?

Minalanmış sahədi, bu adi sükut deyil,

Bu sükutun içində anaların ahı var...

 

Bu sükut gərək bizim ruhumuzu dəyişə,

Qanınız milyonlara sədəqədir, fitrədir...

Bu sükut min il qabaq el yolunda döyüşən

Nigaran şəhidlərin məzarını titrədir...

 

Qarşınızda şax duran, ruhunuzdan güc alan

Bir ölkənin yenilməz, müzəffər alayıdı...

Bu adi sükut deyil, bizsiz viranə qalan

Ulu yurd yerlərinin ehtiram harayıdı...

 

 

 

Mənim Zəngəzurum

 

Zaman çevrilibdir bir qara yelə,

Elin arzuları yaralanıbdır.

Namərdin xəyanət qayçısı ilə

Mənim Zəngəzurum paralanıbdır...

 

Tikanlar boy atıb, çiçəklər solub,

Qartallar yurdunu qarğa, sar alıb.

Kolların dibində gül şehlə dolub,

Yolların gözünün kökü saralıb...

 

Bir vaxt  Zəngəzurun kefi çağ idi,

Gör kimə inandıq, kimə güvəndik?

Xəyanət qurbanı oldu Ağudi,

Dəstəyird, Sofulu, Urut, Nüvədi...

 

Nə qədər doğma kənd döndü yad elə. -

Çayların, göllərin gözləri doldu...

Düşdü Qafan, Gorus, Sisyan yad ələ,

Mehri kaftarkoslar diyarı oldu...

 

Oldu başımıza dünya niyə dar? -

Haqsızlıq səbrimi yaman daşdırır.

Bir yanda Ağbulaq, Şamsız, Niyədar

Bir yanda Qaragöl, Qızıldaş durur...

 

Üzü də qaradır əhdi qaranın,

Üstümə ağrılar alayı gəlir.

Qafandan yüzbaşı Mehdiqaranın,

Gorusdan Nəbinin harayı gəlir...

 

Dönüb sahibinə Topağac, Səngər, -

Zəngilan, Kəlbəcər qeyrət hasarı...

Özgə kölgəsində yatan köpəklər

Hürür Qubadlıya, Laçına sarı...

 

Namərd xəyallara saplanıb xəncər,

Düşmənlər bükülüb, yumağa dönüb.

Qubadlı, Zəngilan, Laçın, Kəlbəcər,

Çəbrayıl bir dəmir yumruğa dönüb.

 

Ulu yurd yerləri halalca paydı,

Sonuncu fərmana zaman qol çəkir. -

Şərqi Zəngəzurun gözləri aydın,

Qərbi Zəngəzurun gözü yol çəkir...

 

 

Zəfər bayrağına

dönüb lalələr

 

Yurdu azad edib müzəffər ordu,

Qələbə arzusu dönüb gerçəyə.

Bu il yaz tələsir, xaraba yurdu

Bələmək istəyir gülə, çiçəyə...

 

İçimə od salır qızıl lalələr,

Yerin də köksündə həsrət közərmiş...

Şehlə silələnib nur piyalələr,

İlahi, bu yerlər necə gözəlmiş...

 

Nisgil var bu sevgi macərasında,

Az qalır ayrıla huşum başımdan.

Yox imiş dünyanın heç harasında

Mənim torpağımdan, mənim daşımdan...

 

Yaxşı ki, xalqımın başı üstündən

Əskik olmayıbmış Tanrı nəzəri...

Çiçəyi boylanır daşı üstündən, -

İlahi, bu yurdun yoxmuş bənzəri...

 

Gördük yurd yazını ömrün qışında,

Səbrli olanlar murada çatır,

Ancaq ulu yurdun hər qarışında

Təhlükə uyuyur, qan-qada yatır...

 

Ev qədri bilərmi səfil olanlar? -

Xəyalən tikilən saraylar uçub...

Yurdumdan qovulan əfi ilanlar

Mina yumurtalar basdırıb qaçıb...

 

Düşmənlər düşməyib qisas atından,

Bizi izləyən var durub qıraqda.

Təhlükə boylanır yerin altından,

Mürgülü minalar durub marıqda...

 

Ancaq işə keçmir hərzə-mərzələr,

Daha kül üfürə bilmirlər gözə.

Qıvrıla-qıvrıla qalan gürzələr

İndi dil çıxarıb yalmanır bizə...

 

Gülür çəmənimiz, gülür çölümüz,

Min lənət yağının zati-pakına.

Hələ göz görürsə də, çatmır əlimiz,

Qovuşa bilmirik doğma məkana...

 

Yığmışıq yağının əl-ayağını,

Çarəmi tapılar sağalmaz dərdə?

Arzusu gözündə qalan yağının,

İzi qalmayacaq bu doğma yerdə...

 

Quş quşu səsləyir, böcək böcəyi,

Ətirli küləklər dərdə məlhəmdi,

Gül-gülü çağırır, çiçək-çiçəyi,

Bülbülün nəğməsi ayrı aləmdi...

 

Qəlbi qovrulursa həsrət közündə

Bir igid qisası qoşundan alır.

Yaz bir tablo çəkib Yazı düzündə

Görənin huşunu başından alır.

 

Gədiklər, yamaclar bələnib zərə,

Çiçəklı dağların köksü qabarmış...

Alın yazımızda bu doğma yerə

Yenidən qayıtmaq qisməti varmış...

 

Doğma Qubadlıda, doğma Laçında,

Ümid çırağına dönüb lalələr.

İndi Qarabağın hər yamacında

Zəfər bayrağına dönüb lalələr...

 

 

Elə bilməyin ki,

yanğınlar sönüb

 

Xəyanət görəndə ürəyim donar,

Yandırmaq asandı, söndürmək çətin.

Oğru maskalanıb, girər min dona,

Doğrunu yolundan döndərmək çətin.

 

Kədər dənizində ağrılar üzür,

Dəryalar qoynunda insan dağ imiş.

Sönənin kömürtək qaradır üzü,

Yanmağın axırı kül olmaq imiş...

 

Mərdin uğuruna həsədlə baxar,

Ümidi qalmayıb aydın sabaha. -

Kol-kosu yandırıb aradan çıxar,

Namərdin əlindən nə gəlir daha?

 

Göyə bülənd olan odlar içində

Günahsız oğlaqlar, quzular yanar.

Ürəyimə düşən çatlar içində

Yanır, çırtaçırtla arzular yanar...

 

Atəşböcəkləri boz külə dönüb,

Körpə quşcığazlar qara kömürə...

Elə bilməyin ki, yanğınlar sönüb,

Düyünlü yumruqlar dönüb dəmirə...

 

Haqqın bir sözünü etmədik iki,

Verdik könlümüzü imana, dinə...

Bu namərd yanğınlar qəlbimizdəki

İntiqam odunu qoyarmı sönə?

 

Bu gündən güc alır nurlu səhərlər,

Sanma türk döyüşdən yan duracaqdır.

Zəfərlər dalınca gələn zəfərlər

Hələ düşməni çox yandıracaqdır...

 

 

Mənim xəritəm

 

Çiçək arzulara kəfən biçibdir

Üstümüzə düşən qara kölgələr...

Bütöv xəritəmi qayçılayanlar

Yanımda yaradıb yamaq ölkələr...

 

Dolarmı quyuya su tökmək ilə?

Gərək öz köksündən bulaq çağlaya...

Mərdin ömür yolu mərdanəlikdi,

O, çətin namərdə könül bağlaya...

 

Sədəqə dilənib ömrü uzunu,

Kimsə sümük atdı ağzına bəlkə?

Bizə nə ağılla meydan oxuyur

Cırıq cındırından cin hürkən ölkə?!

 

Uzaq əsrlərdən ləngərlə gələn

Ömür karvanıma hürmək əbəsdi...

Onu cəhənnəmə vasil etməyə

Qayamızdan qopan çınqıl da bəsdi...

 

Arxalı köpəklər hürsə də bizə,

Xalqımın qolunda haqqın gücü var...

Namərddi nahaqqa havadar olan

Onun da məhvinin tezi-geci var...

 

Gözüm xəcalətdən kölgələnməyib,

Xətir-hörmətim var el arasında.

Xəritəm aynatək çiliklənsə də,

Xalq bütöv görünür hər parasında...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.01.2022)

Elman Eldaroğlu yazır

 

 

Şair Rafiq Yusifoğlu 1950-ci ildə Qubadlı rayonunun Çardaxlı kəndində müəllim ailəsində dünyaya gəlib. 1966-cı ildə orta təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıya üz tutub. 1966-1970-ci illərdə təhsilini indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsində davam etdirib. Sonra bir müddət Sumqayıt şəhərində müəllim işləyib. Eyni zamanda Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. “Azərbaycan Sovet poemasının inkişaf problemləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə yiyələnib.

1985-ci ildən 1992-ci ilədək “Göyərçin” jurnalında söbə müdiri, 1992-ci ildən 1996-cı ilədək məsul katib, 1996-1997-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Xəbərlər” baş redaksiyasında “Elm, mədəniyyət, incəsənət” şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 1997-ci ildən “Göyərçin” jurnalının baş redaktorudur. 

Şairin uşaq ədəbiyyatının inkişafında xüsusi fəaliyyəti var. 2007-ci ildə “XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru adına layiq görülüb. Hazırda Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kafedrasının professorudur. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisidir.

  

Ədəbi fəaliyyətə hələ orta məktəbdə oxuyarkən başlayan şair, 1966-cı ildən şeirləri, məqalələri ilə mətbuatda çıxış edir. Son illər bədii tərcümə ilə də məşğul olur. F.Q.Lorkanın, Corc Bayronun, Peter Şyuttun, Hans Yurgen Hayzenin, Ulla Hanın, Roza Auslenderin və başqalarının şeirlərini, dünya uşaq ədəbiyyatının gözəl nümunələrini dilimizə tərcümə edib. Bununla yanaşı öz əsərləri də bir sıra dillərə tərcümə olunub, dərsliklərə düşüb. Çoxlu mahnı mətnlərinin, elmi-publisistik məqalələrin müəllifidir. Əsərləri əsasında “Qəm karvanı”, “Bütün Azərbaycan əsgər olmalı” televiziya tamaşaları çəkilib və dəfələrlə nümayiş etdirilib.

İki gün öncə - yanvarın 2-də Rafiq Yusifoğlunun 73 yaşı tamam oldu. Qeyri iş günü olduğu üçün onu məhz bu gün bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayırıq.

Çox yaşasın!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.01.2023)

Varisin təqdimatında

 

Hər kəs məhz bu son gündə oturub bütün ilinə yekun vurur, gələn ilə planlar qurur. 2022-ci il heç də uğurlu il olmadı xalqımız üçün. Əslində tək bizim yox, bütün dünyanın aktivinə deyil, passivinə yazıldı bu il. Pandemiya davam etdi, korona olayları bitmədi ki bitmədi, insanlar bu kabusdan qurtulacaqlarını  təxmin edən zamanda isə yeni hoqqa ortaya çıxdı, bu dəfə müharibə adında. Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü dünyanın düzənini pozdu.

2022-ci ildə dünyada iqtisadiyyatlar bir qədər də çökdü, insanların güzəranı bir qədər də pisləşdi. Təsadüfi deyil ki, hamı ümidlərini yeni – 2023-cü ilə bağlayır. Allah hamımızın köməyi olsun!

 

Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik günü

 30 ilə yaxın tarixə malik olan Həmrəylik Gününü azərbaycanlılara Heydər Əliyev ərməğan edib. Hələ Heydər Əliyev Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məslisinin sədri olarkən 31 dekabr tarixinin Dünya Azərbaycanlılarının Həm­rəylik Günü kimi qeyd edilməsi təşəbbüsünü irəli sürmüşdü. 1991-ci ilin dekabr ayında Muxtar Respublikanın Ali Məclisinin bu barədə qəbul etdiyi qərar çox keçmədən bütün Azərbaycan üzrə keçərli oldu və ümumilikdə dünya azərbaycanlılarını əhatə etdi.

Dünya azərbaycanlılarının birlik və həmrəyliyinə ciddi diqqət yetirən Heydər Əliyevin bu sahədə atmış olduğu daha bir mühüm addım 2001-ci ilin noyabr ayında Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının Birinci Qurultayının keçirilməsi oldu. Bu qurultay bir tərəfdən Azərbaycan dövlətinin xaricdə yaşayan soydaşlarımıza diqqət və qayğısının göstəricisi idisə, digər tərəfdən soydaşlarımızda onların arxasında güclü bir Azərbaycan dövlətinin dayandığı əminliyinin, güvəninin yaranması idi. Artıq soydaşlarımızla iş, onların birlik və bərabərliyi, həmrəyliyi istiqamətində aparılan siyasət çoxşaxəli xarakter daşıyır. Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyinə töhvə verən qurum kimi Azərbaycan Respublikasının Diasporla iş üzrə Dövlət Komitəsinin ortaya qoyduğu əməyi də mütləq qeyd etməliyik. Və bu prosesdə dövlətlə yanaşı, qeyri-dövlət təşkilatları da xüsusi fəallıq nümayiş etdirirlər. Bu baxımdan Heydər Əliyev Fondunun çoxşaxəli və uğurlu fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək yerinə düşər. Fondun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Xocalıya ədalət” kampaniyası da xaricdə yaşayan soydaşlarımızın birlik və bərabərliyi, həmrəyliyi istiqamətində atılan mühüm addımlardan biri hesab edilə bilər. Dünyanın dörd bir yanında yaşayan soydaşlarımızın məhz bu kampaniya çərçivəsində birlik və həmrəylik nümayiş etdirməsinin nəticəsidir ki, bu gün dünyanın bir sıra ölkələrinin qanunverici orqanlarında ermənilərin Xocalıda törətdikləri vəhşiliklər soyqırım kimi tanınıb. Yeri gəlmişkən, mənim “Qırmızı ləçəklər” adlı romanım da bu kampaniya çərçivəsində Xocalı həqiqətlərinin dünyada yayılması işinə xidmət edir.

Yaşasın dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi!

 

On iki üzüm günü

İspandilli ölkələrin çox maraqlı bir bayramları var, demək, onlar günorta saat on ikidən başlayaraq on iki saat ərzində hər saatın tamamında bir müxtəlif növ üzüm dadırlar, nəticədə, yeni il onlara ən faydalı, ən qədim və ən dadlı meyvənin timsalında uğur gətirir. İlk dəfə İspaniyada qeyd edilən bayram sonradan Cənubi və Mərkəzi Amerikanın bütün ispandilli ölkələrinə siyarət edib.

Maraqlıdır, biz də cənub, üzüm ölkəsiyik, bizdə də on iki növ üzüm tapıb dadmaq olarmı? Özümüzün çox dadlı üzüm növlərimiz var. Mən son vaxtlar qəhətə çıxmış məşhur ağ və qara şanı növünün və ağadayı növünün adını çəkə bilərəm, mədrəsə, dərbəndi, təbrizi və bayanşirə növlərini də tanıyıram. Neçə oldu? 7. 5-ni də gəlin xarici növlərdən seçək. Şardone, rislinq, kaberne-sovinyon, pino-nuar... 12-cini gətirə bilmədim. Özünüz internetdən tapın.

 

Orijinal bayramlar

Bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində olduqca orijinal bayramlar qeyd edilir. Fasiləsizlik günü. İlin son günündə hər dəqiqənin qədrini bilmək tövsiyə olunur. Hər dəqiqəni fasiləsiz, doya-doya yaşamaq lazımdır yəni. Yemanji bayramı. Bu, braziliyalılara xas olan bayramdır, bu ölkədə spiritizm hələ də güclüdür, mövhumata çox inanırlar braziliyalılar. Onlar hər il dekabrın 31-də dəniz sahillərinə gəlib sahil boyu ağ çiçəklər düzür, şamlar yandırırlar, “Balıqların anası” Yemanjinin ruhunu çağırırlar. Mövhumata görə, Yemanji ruzi-bərəkət və xoşbəxtlik gətirir. Şotlandlar – viski ölkəsinin sakinləri Hogmanau gününü qeyd edirlər. Hər bir kəs əlinə məşəl alıb yürüş edir, məşəllərlə əylənmək də aktual olur. Onları atıb-tutanlar, atıb altından keçənlər, ardıcıl yandırıb söndürənlər öz ustalıqlarını nümayış etdirirlər. Və bütün bu ayinlər “viski selində çimməklə” həyata keçirilir. Polyaklarda isə bu gün Silvester günü qeyd olunur, onlar da rəngbərəng maskalarda, atəşfəşanlıq edə-edə yeyib-içir, çalıb-oynayır, mifik obraz olan Silvesterdən uğurlu yeni il arzulayırlar.

Düşündünüz ki, yəqin Amerikada da nəsə orijinal bir bayram qeyd olunacaq ayın 31-də? Xeyir, qərblilər adətlərinə xilaf çıxmadan növbəti mətbəx bayramı keçirəcəklər. Bu dəfə Milli Şampan şərabı gününü.

 

Pəncərə vergisi

İngilislərinsə bu günlə bağlı heç də xoş olmayan xatirəsi var. 1695-ci ilin 31 dekabrında İngiltərə Krallığında pəncərə vergisi tətbiq etməyə başlayıblar. Hər cür vergi boyunduruğu altında qalmış əhaliyə indi də pəncərə vergisi tətbiq edilməsi özbaşınalığın son həddi olub. Sən pəncərədən küşəyə boylandınsa, zəhmət çək, vergi ver. Məmurlar əllərində siyahı camaatın üstünə tökülüşüblər.

Boşuna pul itirmək istəməyən sadə insanlar qorxudan pəncərəyə yaxın durmasalar belə bunu məmurlara sübut edə bilmirdilər, “baxmısan” hökmü ilə pul ödəməyə məcbur edilirdilər. Naəlac qalan insanlar pəncərələrini kərpiclə hörməyə başladılar, yalnız bu yolla bu ədalətsiz vergidən yayınmaq mümkün oldu. Şəhərlər öz gözəlliklərini itirdilər, ölkəyə başdan-başa pəncərəsiz evlərlə zülmət çökdü.

Xalqa çox zülüm vermək də bir şey deyil.

 

Ad günləri

Çox məşhurların ad günlərindən danışarıq. Amma çox işlər görüb də adları gizlində qalanları tanımarıq. Odur ki, ad günləri siyahımız bir qədər fərqli olacaq.

Niyazi Səmədov. 1971-ci ildə professor elmi rütbəsini alan Niyazı Səmədov 1972-ci ildə Hindistan Beynəlxalq Zoologiya Akademiyasının həqiqi üzvü, 1979-cu ildə SSRİ EA Ümumittifaq Entomologiya Cəmiyyətinin fəxri üzvü, 1980-ci ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü seçilib. Niyazi Səmədovun Azərbaycan entomologiya, torpaq zoologiyası, biosenologiya və bitki mühafizəsinə dair aparılan elmi tədqiqat işlərinin təşkili və inkişafı sahəsində, həmçinin elmi kadrların hazırlanmasında böyük xidmətləri olub. Niyazi Səmədov tərəfindən Azərbaycanda 26 fəsiləyə mənsub 2900-dən çox böcək növü aşkar edilib, o, bunların da 30-unu zərərverici kimi ilk dəfə təsdiq edib. O, Azərbaycan Ensiklopedyası və Qırmızı Kitablarının müəlliflərindən biridir. Onun 8 əsəri Avstriya, İngiltərə, Almaniya, Fransa və Çexoslovakiyada çap olunub, rəhbərliyi altında yeddi elmlər doktoru, 40 fəlsəfə doktoru dissertasiyası müdafiə edilib. 1980-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına, 1982- ci ildə “Şərəf nişanı” ordeni və səkkiz medalla təltif edilən Niyazi Səmədov 1989-cu il may ayının 23-də Bakıda vəfat edib, ruhu şad olsun.

Ələkbər  Süleymanov. 1962-ci ildə “Azərneft” Birliyinin rəisi, 1965-ci ildə Azərbaycan neft və qazçıxarma nazirinin birinci müavini, 1972-ci ildən “Xəzərdənizneft” Birliyinin, 1976-cı ildən 1978-ci ilə qədər “Xəzərdəniz neftqazsənaye” Ümumittifaq İstehsalat Birliyinin baş direktoru, 1980-ci ildən ömrünün sonu­nadək “Dənizneftqazlayihə” İnstitutunun direktor müavini işləmiş Ələkbər Süleymanov “Neft və qaz yataqlarının işlənməsi və istismarı” ixtisası üzrə professor elmi rütbəsini daşıyıb. O, Xəzər dənizinin neft, qaz və qaz-kondensat yataqlarının işlənməsinin nəzəriyyə və təcrübəsinə böyük töhfələr verib, onun sayəsində çoxlaylı dəniz yataqlarının çoxlu məhsuldar horizontları, ayrı-ayrı tektonik sahə və blokları aşkar edilib. Onun iştirakı ilə həm quruda, həm də dənizdə bir çox böyük neftqaz yataqları – Günəşli, QumDəniz, Bahar, Sanqaçal-dəniz-Xara-Zirə, BullaDəniz, Qarabağlı, Kürsəngə, Muradxanlı, Cənub-1, Cənub-2 və s. açılıb. 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin hazırlanmasında və həyata keçirilməsində əməyi olub.

Görkəmli neftçi və alim “Şərəf nişanı” ordeninə, “Azərbaycan Respublikası Dövlət Mükafatı”na layiq görülüb, bir sıra medallarla təltif olunub. Ələkbər Süleymanov 2000-ci il iyulun 27-də vəfat edib, ruhu şad olsun.

Tamilla Musayeva. Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişaf tarixinin elmi cəhətdən əsaslandırıl­mış dövrləşdirilməsi, onun əsas mər­hələlərinin müəyyən edilməsi, xalq təhsilinin yaranmasının spesifik xüsu­siyyətlərinin təhlili, xalqımızın keç­diyi tarixi yolun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi ilə Tamilla Musayeva Azərbay­can tarixşünaslığına dəyərli töhfə verib. O, həm də Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında nəşr olunmuş bir sıra məqalələrin müəllifidir, üçcildlik “Azərbaycan tarixi” kitabının müəllif­lərindən biridir, 2003- cü ildə nəşr olunmuş “Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında törətdikləri əməllər barədə tarixi həqiqətlər” adlı əhəmiyyətli əsərin tərtibçi redaktoru və müəlliflərindən biridir.

Professor Tamilla Musayeva 1984-cü ildə “İnqilab və Azərbaycanda xalq təhsili” monoqrafiyasına görə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb, 2005-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adını alıb. O, 2019-cu il yanvar ayının 24-də vəfat edib, ruhu şad olsun.

Ağalar Abbasbəyli. M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Univer- sitetinin tələbəsi və aspirantı olmuş, 1980-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1988-ci ildə tarix və beynəlxalq münasibətlər istiqamətləri üzrə professor elmi rütbəsini almış alimimiz 1974-1976-cı illərdə xarici ölkələrdə Sovet səfirliyində müşavir, 1981-1988- ci illərdə Azərbaycan KP Bakı şəhər Partiya Komitəsinin katibi, Azərbaycan KP Təşviqat Komissiyasının sədr əvəzi vəzifələrində çalışıb, 1987-1988-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Təhsil naziri olub, uzun müddət SSRİ Sülh Fondunun sədr müavini və Azərbaycan Respublikası Sülh Fondunun sədri olub, 550 məqalənin, 42 monoqrafiyanın, 55 dərslik və dərs vəsaitinin müəllifidir. 32 elmlər namizədi, 10 elmlər doktoru yetişdirib, o cümlədən Azərbaycan Respublikasında ilk dəfə siyasi elmlər istiqamətində 10 siyasi elmlər namizədi və 3 elmlər doktorunun elmi rəhbəri və məsləhətçisi olub, Beynəlxalq müna­sibətlər ixtisası üzrə 50 nəfər magistrin ərsəyə gəlməsində mühüm rol oynayıb. 1991-ci ildən BDU-nun Beynəlxalq münasibətlər kafedrasına rəhbərlik edir.

 

Qəti qərarlar günü

Və ən nəhayət, sonda təqvimə salınan daha bir bayram barədə söz açmaq istəyirəm. Bu gün həm də Qəti qərarlar günü qeyd olunur. Yeni il gəlir, həyatını dəyişmək üçün bu gün qəti qərar qəbul etməlisən. Yeni ili yeni əhval-ruhiyyədə, yeni ideyalarla, işgüzarlıqla başlamalısan. Uğur düstürü yalnız budur.

Hər kəsin ömründə 2023-cü ilin xoşbəxtliyə doğru dəyişikliklər ili olması arzusu ilə. Yeni iliniz mübarək!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.12.2022)