Xədicə Əliyeva, "Ədəbiyyat və İncəsənət" 

Travma nədir?

Elm bu barədə nə deyir? 

Travma-insan beyninin psixoloji, həmçinin cisminin fiziki sağlamlığına hadisə sonrası təsir göstərən uzunmüddətli, yaxud ani yaranan zədələnmədir. 

Mənə görə, travma hadisələri unutduqdan sonra, növbə həmin hadisələrin sənə hiss etdirdiklərini unutmağa gələndə susduğun andır. 

-O həmənki palatadadır? 

-Kimdən danışırsan? Dünən səni şil-küt edən xəstədən?

-Həmənki palatadadır?

-Bəli.

Palataya doğru addımladım və içəri girəcəyim an arxadan kimsə çiynimdən məni dartıb, içəri atacağım addımlarımı arxaya çəkməyimə səbəb oldu. 

-Sən nə edirsən?! Dünənki hadisədən sonra biraz olsun ağıllanmadınmı sən?

-Mən, mən sadəcə…

-Sən nə? Sənə hücum etmiş xəstənin otağına yenə girməyinə əsəbiləşim, yoxsa ən azından kimləsə girməyə cəhd etməyinə? Sən bilirsən ki, bu etdiyinlə həm özünə, həm də xəstəyə zərər verirsən? Nə istəyirsən ondan sən? Yaxşı düşdü yadıma. Sən onun sənədlərini istəmişdin. Buna görə özünü təhlükəyə atırsan sən? Sən nə tapdın? Nə? 

-Həqiqəti.

-Hə, indi də onu bura gətirən həqiqətin davamını deməyə gəlmisən? O bura həqiqətlərin ağırlığının altında qala bilmədiyi üçün özünə başqa çıxış yolu axtararkən gəlib çıxıb. Sən yarım qalan işi tamamlamağa gəlmisən? O batır, sən onu daha da batırmaq istəyirsən? Sən ki bilirsən, xəstələrə travmalarını xatırlatmaq olmaz.

-Mən bunu bilirəm. Amma xəstəni o bataqlıqdan çıxarmaq üçün travmaları ilə də üzləşdirməli olduğumuzu da bilirəm. Bəzən insanlar həqiqət axtarışında ikən, əslində öz həqiqətlərindən qaçdıqlarına görə, heç vaxt o həqiqətə çata, onu tapa bilmirlər. Çünki həqiqət bir nöqtədə insanın daxildəki özü ilə üzləşməsidir. Mən onu yaşadıqları və sonda üzləşməyə qorxduğu özü ilə üzləşdirəcəyəm, icazə versəniz. 

-Bu yaxşı nəticələnməyə bilər. 

-Sizcə, bunu etməsək, dahamı yaxşı olacaq? Mən sizə deyimmi nə olacaq? O yaşadıqlarını unudacaq həddə gəlib çıxacaq və siz buna sevinəcəksiniz. Amma, o yaşadıqlarını unudacaq, yaşadıqlarının onda hansı hissləri buraxdığını heç vaxt ruhundan ata bilməyəcək. Heç vaxt. Gərək, bir insan yaşadıqlarını tamamilə beynində bitirmədən öncə o yolda gedib ona çatasınız. Əks halda, o insan üçün hadisənin önəmi qalmayacaq. O, sadəcə həmin hadisənin onda buraxdığı hisslərini də alıb oyundan çəkiləcək. Və, inanın mənə, hadisə sonrası insanlar üçün həmin hadisənin deyil də, onun sonunda baş-başa qaldığı hisslər tərəfi maraqlandırır, əslində. Bəzən, travmalarımızın hansı hadisədən qaynaqlandığını belə bilmərik. Çünki, insan beyni unutqan olur. Lakin ortada bir travma varsa, demək ruhu ona bəxş edilən hisslərə hər zaman sahib çıxır. Fərq etmir, bu hissləri istəyirik, ya yox. Bilirsiniz nəyə bənzəyir? Bəzən yediyimiz, yaxud geyindiyimizi haradan əldə etdiyimizi soruşarlar. Biz isə, xatırlamarıq. Ruh da bəzən ona verilən hissləri bir parçası edər, bu hissləri hansı hadisədən əldə etdiyini unutsa da, sonda ona qalan hisslərə sahib çıxır, sahib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Bəlkə də..."

Aylar öncə bu başlıqda hekayəm yayımlanmışdı bu portalda. Gələcəyə dair ümidləri, keçmişə dair kaşkiləri toplamışdım bir neçə sətirdə. İndi isə bir film haqda danışacağam sizlərə. "Bəlkə də.."

Siz keçmişə gedə bilsə idiniz nə edərdiniz? Nəyi dəyişərdiniz? Sadəcə öz həyatınıza toxunardınız, ya bəşəriyyət üçün də addımlar atardınız?

Bugün bu filmi izləmək fürsətim oldu. Ssenari haqda çox danışmayacam, amma mütləq izləmənizi tövsiyə edərəm.

Onu demək istəyirəm ki, insanın özü ilə, öz mənliyi ilə, bir də ümumən bəşəriyyətlə əlaqəsini düşünməsi üçün gözəl, anlamlı bir filmdir. Keçmişə dönüşü axtaran bir alimin macəraları o qədər gözəl təsvir edilib ki... İzləyərkən əslində bu həyatda nə qədər önəmli missiyalara sahib olduğumuzu düşündüm. Bizim hamımız müxtəlif kimliklərdə, mənsubiyyətdə, irqdə olan varlıqlarıq. Ümumi olaraq isə varlığımızın bir adı var. "İnsan". 

İnsan nələrə qadirdir? Bu dünyadakı hər şey bizim əlimizdəndir. Gözəlliklər, savaşlar, xəstəliklər, cinayətlər. Qismətlə yanaşı bizim seçimimizdir bütün addımlarımız. Bəziləri səhvlər, bəziləriysə bilə-bilə sürükləndiyimiz uçurumlardır. Bəs yaxşı, siz bir alim olsanız, zamanda səyahət edəcək bir mexanika quracaq olsanız, keçmişə dönüb nəyi dəyişərdiniz? 

Mən keçmişə dönüb ilk olaraq 1-ci kursa dönər qurduğum dostluq münasibətlərinə, atdığım addımlara bir daha nəzər yetirərdim. Sonra 11-ci sinfə dönmək istərdim. 11-ci sinif universitet hazırlıqlarıma baxar, seçimlərimi düzəldər, gələcəyimə yön verərdim. Sonrası üçün də xeyli planım var. Bunların çoxu öz həyatımla bağlıdır. Daha doğrusu, bugünə qədər elə idi. "Bəlkə də" filmini izlədikdən sonra anladığım bir şey oldu ki, biz insanlar həyatı sadəcə özümüz üçün yaşamırıq. Kainatda, yer kürəsində yaşayan hər kəsin həyatı bir-birindən görünməz zəncirlə bağlıdır. Filmdən sonra düşündüm. Bu dünya üçün nə edərdim deyə. Əgər lap keçmişə dönəcək olsam, o zaman ilk müharibəyə əngəl olar, ilk silahların yaranmağına şərait yaratmazdım hər halda. Çünki belə baxıram ki, bugün işlənilən cinayətlərin də elə başlanğıcı oradan gəlir. 

Gəlin qəbul edək. Biz insanlar nankor və mənfəətcilik. Yox, mən kimisə qınamıram, sadəcə, reallıqdan danışmaq istəyirəm. İnsan sözünün kökü elə "unutmaq" mənasına gəlir. Biz soyumuzu da, keçmişimizi də, tarixi də, gələcəyin varlığını da unudanlarıq. Bu həyatı özümüz üçün yaşamağa öyrəşmişik. Amma bir düşünün. Həqiqətən aramızdan biri Habil kimi (filmin baş qəhrəmanı) özünü qurban verməyə hazır olsa idi, o yarasanı yeməyə maneə olsaydı, ya da ilk dünya müharibəsindən öncə o cinayəti saxlasaydı necə olardı? Düşünün, dünyada ölkələr yox, dillər yox, millətlər yox. Milyardlarla insan sevgi ilə, hörmətlə dünyanı bölüşür. Səyahət üçün maneələr yox, tarixi və yerli anlayışı yox. Belə bir dünya sizin təsəvvürünüzdə nəyi canlandırır? Dəmir dövründə yaranan ilkin silahlara və dövlətləşməyə maneə olmaq bəlkə də bu cür bir dünya verərdi bizə. Düzdür, bu tam yaxşı olardımı, heç kim bilə bilməz. Amma sizi bilmirəm, şəxsən mən, anaların, övladların gözüyaşlı şəhid atalarının məzarında ağladığı dünya yerinə bərabərhüquqlu, dövlətsiz və millətsiz həyatı seçərdim.

Bəs siz necə?

Keçmişə getsəniz bu dünya və özünüz üçün nələri dəyişərdiniz?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

İsrailin Afula şəhərində Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin banisi, musiqişünas-bəstəkar, elm xadimi Üzeyir Hacıbəyli və görkəmli bəstəkar, dirijor Müslüm Maqomayevin anadan olmasının 140 illiyi münasibətilə tədbir keçirilib. Tədbir həmin ölkədə fəaliyyət göstərən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi və Afula Bələdiyyəsinin Absorbsiya İdarəsinin dəstəyi ilə baş tutub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzində təşkil edilən yubiley gecəsi Azərbaycanın qədim musiqi janrlarından olan muğamla tanışlıqla başlayıb. Gecədə iştirak edən dünya şöhrətli rusiyalı musiqişünas, “Rus naxışları” Moskva vilayət Filarmoniyasının Dövlət Akademik Orkestrinin bədii rəhbəri və dirijoru İlya Yakovleviç Reybarx iki saatlıq mühazirə ilə çıxış edib. O, muğamın Azərbaycanda qorunub saxlanılan orijinal xalq musiqi janrı olduğunu bildirib. İlya Reybarx muğamın Azərbaycan operası da daxil olmaqla, milli musiqimizin əsasını təşkil etdiyini, eyni zamanda  xalqımızın mənəvi və mədəni dəyərlərindən olduğunu diqqətə çatdırıb. Ardınca, muğam sənətimizin inkişafında mühüm rol oynayan məşhur azərbaycanlı xanəndələrin ifasında muğam nümunələrinin səsyazmaları təqdim olunub.

Sonra İlya Reybarx Üzeyir Hacıbəyli və Müslüm Maqomayev yaradıcılığının Azərbaycan milli musiqi mədəniyyətinin inkişafındakı müstəsna rolu haqqında danışıb. O, dünya şöhrətli azərbaycanlı bəstəkarlar – Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Arif Məlikov, Niyazi haqqında da məlumat verib və onların əsərlərinin illərdir dünya səhnələrində səsləndirildiyini qeyd edib. Çıxışında Müslüm Maqomayevin nəvəsi – Azərbaycanın və SSRİ-nin Xalq artisti, məşhur vokal ifaçısı Müslüm Maqomayevin yaradıcılığına da yer ayırıb. Tədbir iştirakçıları müğənninin böyük babası ilə eyni adı daşımasını maraqlı fakt kimi qarşılayıblar.

Ədəbi-musiqili gecədə klassik Azərbaycan musiqisinin zənginliyini nümayiş etdirən “Leyli və Məcnun”, “İldırımlı yollarla”, “Min bir gecə”, “Məhəbbət əfsanəsi” kimi məşhur əsərlərdən parçalar, eləcə də “Koroğlu” operasının uvertürası səsləndirilib. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kop Kopmeyer, daxili intizamdan sonra uğurun başqa bir prinsipi kimi “mütəxəssislərdən öyrənməyi” qeyd etmişdir. “Hər şeyi özünüz öyrənmək üçün ömrünüz çatmayacaq” demişdir.

Uğurlu olmaq üçün görəcəyiniz birinci iş, istədiyinizə nail olmaq üçün lazım olanları öyrənmək olmalıdır. Mütəxəssislərdən öyrənin. Onların kitablarını oxuyun, audio proqramlarına qulaq asın, mühazirələrində iştirak edin. Yaxinlaşın ya da yazıb məsləhət istəyin. Bəzən həyatınızı dəyişmək üçün bircə ideya bəs edir.

İcazə verin buna misal çəkim:

“Bir neçə il öncə dostumun məsləhət gördüyü peşəkar bir stomatoloqun yanina getmişdim. Sonralar həmin həkimin çox yüksək səviyyəli həkim olduğunu öyrəndim. Ona “Stomatoloqların stomatoloqu” deyirdilər. Digər stomatoloqlar özləri onun yanına gedirdilər. Özü dediyinə görə, bacardığı bütün konfranslara gedirdi. Bütün seminarlarda iştirak edir, ölkənin və dünyanın müxtəlif yerlərindən gəlmiş həmkarları ilə görüşüb fikir mübadiləsi edir və yeniliklər haqda məlumat öyrənirdi. Bir dəfə böyük pul və vaxt sərf edərək Honq Konqda keçirilən konfransa qatılır. Həmin konfransda, yeni kosmetik cərrahiyyə sahəsində, dişlərin daha gözəl görsənməsini təmin edən texnologiya kəşf etmiş Yapon stomatoloqun seminarında iştirak edirdi. O, San Dieqoya qayıdır və dərhal həmin texnologiyanı tətbiq etməyə başlayır. Tezliklə bu sahədə peşəkarlaşır və ad-san qazanır. Cəmisi bir neçə ilin içində o kifayət qədər məşhurlaşır və Amerikanın digər ştatlarından da insanlar bu cərrahiyyə üçün onun yanına axışırlar. Və məntiqi nəticə olaraq o öz xidmətinin qiymətini də qaldırır. Sonun da o qədər varlandı ki, əlli beş yaşında təqaüdə çıxıb vaxtını ailəsinə və gəzintiyə sərf etmək imkanı qazandı”. 

Bu rəvayətin məğzi ondan ibarətdir ki, həkim daim yeni ideyalar və fikirlər axtararaq sonunda ona vaxtından daha tez təqaüdə çıxmaq və maliyyə müstəqilliyi əldə etmək imkanı qazandıran texnologiyaya rast gəldi. Eyni hadisə sizin də başınıza gələ bilər, yalnız bir şərtlə ki, ömürlük tələbə olasınız.

Brayan Treysi/Bəhanələrə yox (Daxili intizamın gücü)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bərəkətli Borçalı torpağının - “Vətənin qıraqda qalan yerləri”nin (üzübəri) mədəniyyət iqliminin unudulmaz yetirmələrindən biri də şair qardaşım Hamlet Kazımoğludur. Gah Ərtəhlə, gah Faxralı balası, daha çox da sadəcə Kazımoğlu deyə çağırdığımız şairin poetik duyğularla yoğrulmuş ruhu taleyin amansız hökmünə uyub, ömrün 31-ci yazında bədəndən ayrıldı…

Əfsanəvi sənətkar Barış Manço deyirdi ha - “Can bədəndən çıxmayınca”… - bax, Hamletin könül dostları da, sevdalıları da, onu bilən hər kəs, hər kəs o günədək bir başqaydıq sanki; sanki o bizdən əbədi ayrılınca, biz də qəflətdən ayıldıq: Hamlet ölə bilərmiş!.. Bəs ürəyindən ən son nə keçib, kim keçibmiş, İlahi?..

Yesenin təqribən o səmtlərdə, o yaşlarda - intihardan öncə yazdığı son şeirində nələri vurğulayırdı? –

“Əlvida, can dostum, sağ-salamat qal,

Ürəyimdə tək sən varsan, əzizim.

Bu ayrılıq bizdən öncə yazılıb,

Görüşərik yenə, yenə şübhəsiz…

Sağ ol, dostum, sağ ol, söz sükutundur…

Nə əl sıxdıq, nə söz dedik - nə bilim…

Kədərlənmə, düyünləmə qaşını;

Bu həyatda ölmək yeni şey deyil,

Amma yaşamaq da, köhnə sayılır”...

***

Ötən ay doğumunun 55-ci ildönümü tamam olan şairin vəfatının 24-cü ili bu aya düşür. 

21 mart 1970-ci ildə Faxralıda dünyaya göz açan Hamlet, sözün sehri ilə nəfəs aldı, Bakıda yüksək təhsil aldı, şair kimi ün qazandı və günlərin bir günü, göyüzündən nə ismarıc aldı - bilmirəm - qərar verib çox uzaqlara, uzaqlara üz tutdu. Gedərkən də, dost-qardaş ərkiylə, mənə belə bir şeir ismarlamışdı:

“Qollarım gücümdən ağrıyır mənim,

İçimdə bir həsrət çağlıyır mənim;

Bu şəhər baxtımı bağlıyır mənim,

Getsəm bu şəhərdən geri dönmərəm.

Neçə payız gəlir, neçə qış qalır,

Yaşımın üstündə neçə yaş qalır;

Hər gedən qatarda yerim boş qalır,

Getsəm bu şəhərdən geri dönmərəm.

O qız yoxa çıxıb görüş yerindən,

Qayıtmaz bircə yol öpüm telindən;

Bir gün tuta bilib mən öz əlimdən,

Getsəm bu şəhərdən geri dönmərəm.

Gözü bağlı oldum, bəzən də açıq,

Kimiyə xoş gəldim, kimiyə acıq;

Arxamca su atan tapılmayacaq,

Getsəm bu şəhərdən geri dönmərəm”… -

Dediyi kimi də etdi - öz əlindən tutub getdi… Qatarla getmədi, Borçalıya getmədi, uçaqla Ərəseyə uçub getdi…

Onun 19 aprel 2001-ci ildə bu dünyaya vida dediyi yer Əreseyin Tver vilayətindəki Torjok şəhəri oldu. Fiziki ömrü qısa sürsə də, bu qısa ömrün içində dərin izlər, yanğılı misralar, saf duyğular qoymağı bacardı... Nə deyim?.. - QABİL demiş, “Alqış təsəlliyə”!..

Hamletin misraları qayğıların, nisgilin, özləmin, ümidin və üsyanın birləşdiyi unikal bir dünyadır. Onun şeirlərində sevda da var, qürbət ağrısı da, ölüm qorxusu da, yaşam sevgisi də. O, məhz bu duyğuları əks etdirən, misraları ilə oxucunun ruhunu titrədən, içindəki boşluğu dolduran bir şair idi.

“Keçmişə elegiya” şeirində Hamlet, ağ çadır rəmzi ilə insan həyatının keçiciliyini, doğum və ölüm arasındakı sözəgəlməz dönəmi ifadə edir. 

“Sən oğul doğa bilməzsən… 

Eh! Heç mən də yoxam…” – bu misralar sanki Hamletin öz taleyini öncədən duyduğunu göstərir. O, ölümü bir son deyil, yeni bir başlanğıc kimi görürdü, amma bu başlanğıc onun üçün bir ağ çadır yox, qara çadırın adamlarına qarışmaq idi… Hamletin yaradıcılığında etno lövhələr, etnoqrafik etüdlər çoxdur.

“Yaman qəribsəmişəm” şeiri isə onun yalnız Borçalıdan uzaqda keçən qürbət yaşamına işarə etmir, həm də dünyadan qəribsəmək fəlsəfəsinə toxunur. 

Şair

“Şeir yazmaqdan bir şey çıxmadı, 

bu şeiri heç kim oxumadı” – deyir. Bu misralar bir etirafdır, bəlkə də bir ümid qırıqlığı… Ancaq indi onun poeziyası oxunur, duyulur, anılır.

Hamlet Kazımoğlunun sevgi şeirləri də başqalarına bənzəmir – burada klassik romantik duyğularla yanaşı, qəbulolunmaz eşqin, mümkün olmayan vüsalın yanğısı var. 

“Döyəsən qapımı… açıb görəm ki, 

yüz illər qabaqca gördüyüm sənsən” – deyir şair. Şair deyir ki, 

“Uzağı, uzağı, ay gözəl sənin

Üzündə gözəllik qaymaqlayacaq”…

Bəli, Hamletanə sevgi fiziki yaxınlıqdan çox, ruhların qovuşmasıdır, min illər boyu bir-birini axtaran könüllərin özləmidir.

“Sevgilim anamtək yalvardı mənə” misrası isə sevgi və ana obrazlarını birləşdirir, insanın ən doğma, ən çox sığındığı hissləri birləşdirən bir məqamı ifadə edir. O, sanki sevginin içində anaya olan ehtiyacı, ananın içində isə sevginin ilahi mahiyyətini tapır.

Hamletin ölüm, ayrılıq və torpaqla qovuşmaq motivləri daha qabarıq görünən bir silsilə şeiri var. 

“Orda mənim qəbrim… bunu bir haqq san, 

hamı gəlib-gedir, sən isə yoxsan” – bu misralarda yalnız ölüm yox, həm də sağkən unudulmaq qorxusu duyulur. Şairin əsl qorxusu yaşamaqla deyil, unudulmaqla bağlıydı. Onun poeziyası bu gün də oxunursa, deməli, o, hələ də bizimlədir…

Mübaliğəli çıxmasın, Hamlet Kazımoğlu bir ömürlük deyil, yüz ömürlük şair idi. O, Borçalı torpağının harayını, bir ulusun mədəniyyətini, bir insanın taleyini sözə çevirən qələm adamı idi. Onun təcnislərində, qəzəllərində, az sözə çox anlamlar yükləyən misralarında yaşamın əks-sədasını görmək olur.

Şair fiziki olaraq bu dünyadan köçsə də, onun səsi, şeiri, fikirləri bu torpağın ruhunda (yadıma dahi sənətkar Səttar Bəhlulzadənin “Torpağın arzusu” əsəri düşdü…), mədəniyyət iqlimində yaşayır. Biz onun misralarını oxuduqca, Hamlet yenidən doğulur, yenidən yaşayır...

Hamletlə ortaq dostumuzun sözü ilə desək, unutsaq, unudularıq…

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

Xəyalə Əfəndiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Aktau şəhərinin 2025-ci il üçün "Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı" elan olunması münasibətilə Türk dünyasının mədəniyyət təşkilatlarının rəhbərləri Aktauda toplaşdılar. Möhtəşəm mərasim Qazaxıstan Prezidentinin tədbir iştirakçılarına ünvanladığı müraciətlə başladı, Qazaxıstanın mədəniyyət və informasiya naziri Aida Balaeva çıxış edərək Prezident Kasım-Jomart Tokayevin adından ünvanlanmış təbrik məktubunu səsləndirdi. Tədbirin təşkilatçıları qismində Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu, Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyi, eləcə də Manqıstau vilayəti və Aktau şəhəri akimliyi çıxış edirdilər.

Qeyd edək ki, Aktau şəhəri 2025-ci il üçün Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı statusunu 2024-cü ilin noyabrında Türkmənistanın Anau şəhərindən təhvil alıb.

"Paytaxtın Şuşa, Anau, Aktau olmasından asılı olmayaraq bizim missiyamız türk xalqlarının mədəni cəhətdən yaxınlaşmasına xidmət etməkdir, - deyən TÜRKSOY-un baş katibi, Qırğızıstanın xalq yazıçısı Sultan Rayev bizlərə açıqlamasında təşkilatın prioritetlərindən, Azərbaycanda həyata keçirdiyi təşəbbüslərdən və planlarından danışdı.

Son 30 ildə TÜRKSOY türk xalqları arasında mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsində, ortaq tarixi irsin qorunub saxlanılmasında, incəsənətin inkişafında və vahid mədəniyyət məkanının formalaşmasında mühüm rol oynayıb.

Baş katib vurğuladı ki, TÜRKSOY-un əsas missiyalarından biri  türk ölkələrinin mədəniyyət sahəsində inteqrasiya, yaxınlaşma və əməkdaşlıq yolu ilə birləşməsidir. TÜRKSOY son 30 ildə bu istiqamətdə fəal iş apararaq həqiqətən də Türk dünyasını birləşdirən, mədəniyyətimizin qorunub saxlanması və təbliği ilə məşğul olan təşkilata çevrilib. 

TÜRKSOY-un Azərbaycanla bağlı  mədəni təşəbbüslərindən danışan Baş katib bildirdi ki, son üç il ərzində Azərbaycanda bir çox əlamətdar tədbirlər keçiriblər. Bu istiqamətdə mədəni-humanitar forumlar, media forumları və mədəniyyət məsələlərinə həsr olunmuş tədbirlər xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.

O qeyd etdi ki, Azərbaycanda həm də bir sıra teatr festivalları təşkil ediblər. “Bizim ilk teatr festivalımız məhz Azərbaycanda baş tutdu, daha sonra isə kino festivalı keçirildi. Ənənəvi Xarıbülbül festivalında hər il Türk dünyasının sənətçiləri fəal iştirak edirlər - bu, bizim sevimli festivalımızdır. Biz mütəmadi olaraq Şuşada keçirilən bütün tədbirlərdə iştirak edirik. Bundan başqa Azərbaycanda Türk dünyasının tanınmış rəssamlarının sərgisi təşkil edirik” –dedi həmsöhbətimiz.

TÜRKSOY-un ədəbi layihələrindən, türk xalqlarının ədəbi irsinin qorunub saxlanılması və təbliği ilə bağlı planlarından danışan Sultan Rayev diqqətə çatdırdı ki, Azərbaycan yazıçılarının əsərlərinin başqa dillərə bədii tərcüməsi ilə fəal məşğul olurlar. “Bu il  Bəxtiyar Vahabzadənin anadan olmasının 100 illiyini qeyd edirik və bu dahi şairin şeirlərini Türk dünyasının bütün dillərinə tərcümə edirik. Onun yaradıcılığı bütün Türk dünyasının sərvətinə çevrilməlidir. Aprel ayında Qırğızıstanda Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri keçiriləcək, bu günlər çərçivəsində biz Bəxtiyar Vahabzadənin qırğız dilində kitabını təqdim edəcəyik” –dedi həmsöhbətimiz.

2025-ci ildə Aktau şəhərinin Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı olmasından danışan Baş katib vurğuladı ki, 2026-cı ildə Özbəkistanın şəhərlərindən biri Türk dünyasının növbəti mədəniyyət paytaxtı elan olunacaq. 2023-cü ildə bu status Şuşaya məxsus olub, ondan sonra isə Türkmənistanın Anau şəhərinə verilib.

Yaxın vaxtlarda TÜRKSOY-un təşkilatçılığı ilə Azərbaycanda Türk dünyasının ilk cizgi filmləri festivalını keçirməyi planlaşdırdığını bildirən  Baş katib hazırda bu tədbirə fəal hazırlıq getdiyindən söhbət açdı. Sultan Rayev xüsusi vurğuladı ki, animasiya incəsənətin çox yaradıcı və müasir istiqamətidir və bunu Türk mədəniyyət məkanı çərçivəsində inkişaf etdirməkdən çox şaddırlar.

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi ilə müştərək görülən işlərin müsbət nəticələrini diqqətə çatdıran Baş katib ümumilikdə ilin sonuna kimi Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi ilə əməkdaşlıq çərçivəsində 10-dan çox proqram keçiriləcəyini bildirdi. 

Sultan Rayev mətbuata açıqlamasında hal-hazırda Azərbaycanda Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondla yaxından əməkdaşlıq etdiklərindən  məmnuniyyətini dilə gətirdi. Kaşğarinin ana vətəninin İssık-kul gölünün sahilində Barskan şəhəri olduğunu bildirən Sultan Rayev məhz Kaşğarinin adını daşıyan Fondla əməkdaşlığın onun üçün həm simvolik, həm də mənəvi dəyəri olduğundan söz açdı. O bildirdi ki, məhz bu gün - aprelin 7-də Qazaxıstanın Milli Universitetində Mahmud Kaşğari Barsqaniyə və Əl-Fərabiyə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans keçirilir. Kaşğari Fondunun rəhbərliyi də bu konfransda geniş məruzə ilə iştirak edir.

Sultan Rayev: “Kaşğari Fondu rəhbərliyinin TÜRKSOY-un gördüyü işləri yüksək qiymətləndirməsi, AMEA Elmi Şurasında bizim müştərək fəaliyyətimizdə səmərəli tərəfdaşlığı, şəxsimə böyük ehtiramla "fəxri professor" təltifi ilə  bağlı təşəbbüsdə bulunmaları bizləri əlahiddə məmnun edib və bu xeyirxah düşüncələr görəcəyimiz işlərdə bizi daha məhsuldar işləməyə sövq edib” –deyə söylədi.

Baş katib vurğuladı:

- Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondun Prezidenti, Milli Məclisin deputatı Cavanşir Feyziyevin milli təəssübkeşliyi və təşəbbüskar fəaliyyəti, rəhbərlik etdiyi yaradıcı kollektivin məsuliyyətli işbirliyi bizim birgə icra edəcəyimiz mədəniyyət layihələrinin, akademik nəşrlərin həyata keçirilməsi üçün böyük imkanlar yaradır. Fondun oxuculara yenicə təqdim edilən Virtual kitabxanasında görmə imkanları məhdud olan insanların mütaliəsinə dəstək məqsədilə yaradılan "danışan kitab" projesinin, kitabxanada oxuculara səsli təqdim olunan audio kitabların təkcə sosial layihə deyil, insani keyfiyyət üstünlüyü də hədsizdir.

Baş katib bu cür ali vətəndaşlıq borcunu kütləviləşdirməyi digər kitabxana və ictimai birliklərə də tövsiyə etdi, "Müşahidələrimdən çıxış edərək əminliyimi ifadə etmək istəyirəm ki, Cavanşir Feyziyevin başqanlığında Kaşqari Fondu çox yaxın gələcəkdə öz loqosunu Türk mədəniyyəti aləmində brendə çevirəcəkdir", - deyə sözlərinə əlavə etdi.

TÜRKSOY bütün türk dünyasının beynəlxalq səviyyəli ortaq mədəniyyət evidir. Ötən dövrdə böyük inkişaf yolu keçən TÜRKSOY bu günümüzə kimi tarixi nailiyyətlərə imza atdığı kimi hesab edirəm ki, yeni-yeni layihələri reallaşdırmaqla  bütün türk dünyasının ortaq etimadını bundan sonra da doğruldacaqdır" - deyə Sultan Rayev fikirlərini yekunlaşdırdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Haqqında söhbət açacağım və bu günə 120 illik yubileyi təsadüf edən Cəfər Rəmzi 1905-ci il aprelin 9-da Bakının Mərdəkan kəndində, əkinçi ailəsində doğulmuşdur. Burada dördsinifli məktəbdə ibtidai təhsil almış, sonra məcburən bir müddət əkinçiliklə məşğul olmuşdur. Amma fikri-zikri təhsildə, kitabların yanında olmuşdur.

Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Mərdəkan gənclər özəyinin kitabxanasında işləmişdir. Bakı Darülmüəllimində (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti) təhsilini davam etdirmişdir. APİ-nin dil və ədəbiyyat fakültəsini bitirmişdir. Bundan sonra uzun illər Bakı, Quba və Qazax orta məktəblərində müəllimlik etmişdir. 

APİ-nin Tarix fakültəsində qiyabi təhsil almış, Azərbaycan EA Şərqşünaslıq İnstitunun İran filologiyası şöbəsində işləmişdir. 1968-ci ildə "Yəğma Cəndaqinin poeziyası" mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.

Bədii yaradıcılığa 15 yaşından başlamış, şeirlərini "Sufi" təxəllüsü ilə yazıb-yaratmışdır. Bundan sonra öz şeir, elmi əsər və tərcümələrini "Cəfər Rəmzi" təxəllüsü ilə dövri mətbuatda çap etdirmişdir. "Deyilən söz yadigardır" üç cildlik kitabın toplayanı və tərtibçisidir. Klassik Şərq ədəbiyyatından seçmə nümunələri fars və ərəb dilindən çevirib çapa vermişdir. XIX–XX əsrlər poeziyasında satira problemi ilə məşğul olmuşdur.

Kitabları:

- Şeirlər. 

- Azərbaycan klassik ədəbiyyatında işlədilən ərəb, fars sözləri lüğəti. 

- Yəğma Cəndaqinin poeziyası. 

- Azərbaycan klassik ədəbiyyatında işlədilən ərəb və fars sözləri lüğəti. 

- Günləri sayıram. 

- Ürəkdən gələn səslər. 

- Deyilən söz yadigardır (üç cilddə).

Tərcümələri

(fars və ərəbcədən)

- Xarici yumor

- Behiştin narları

- Gəlin birlikdə gülək

- Dünya xalqlarının yumoru

Ustad yazar 1996-cı il sentyabrın 11-də Bakıda vəfat etmişdir. Mərdəkan qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur.

Allah rəhmət eləsin!

Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

8 Aprel 2025-ci il tarixdə  Qəbələ rayon Tarix -Diyarşünaslıq Muzeyinin təşkilatçılığı ilə "Mirzə Qədim İrəvani -Həyat rənglərin ahəngində" adlı tədbir  keçirilib. 

Çıxış edənlər Azərbaycan rəngkarlığının  təşəkkülündə əhəmiyyətli rolu olan, yaradıcılığında  klassik  Şərq  miniatürünü, o cümlədən milli ənənələri orijinallığı ilə rənglərin ahəngində birləşdirən  böyük sənətkar Mirzə Qədim İrəvaninin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumat verib.

Qeyd edilib ki, XlX əsr  portret janrı, dekorasiya, ornamentalist, şüşə və panel rəssamlığı ilə Azərbaycan mədəniyyətinə, incəsənətinə və bu günki rəssamlıq sənətinə böyük töhfələr bəxş edən Mirzə Qədim İrəvaninin əsərləri bu gün Azərbaycan eyni zamanda, dünya muzeylərində sərgilənir.

Tədbirin sonunda muzeyin fondunda mühafizə olunan boyakarlıq nümunələri və məktəblilərin əl işləri nümayiş olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)