Cahangir Namazov, Özbəkistan. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu dəfə Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Turan Elmlər Akademiyasının akademiki, Turan xalq yazıçısı Baqi MIRZA ilə həmsöhbət olduq.

—Yazıçılıq fəaliyyətini başlamaqda hansı dəyişiklikləri yaşadınız?

—İlk kitabım şe'ri olduğu üçün dəqiq bir müddətə qədər yazmamışdım. 

O, 1992-ci ildə nəşr olundu və 1984-cü ilin fevralında Özbəkistan Yazıçılar birliyinin Gənc İstedadların 3-cü seminarından aldığım təəssüratlarımdan 1991-ci ilədək olan dövrdəki şeirlərimi daxil etmişəm.

Ona əsaslanaraq, respublikamızda ən qaynar ədəbi mühitin formalaşdığı dövrlərdə “Guliston ”, “Yoshlik”, “Yosh kuch” jurnalları və “Özbəkistan ədəbiyyatı və sənəti” qəzetində çap olunan, ustadların təriflərinə layiq görülən şeirlərim toplanmışdır. Şeirləri seçərkən, Özbəkistan xalq şairi ustad Erkin Vahidovun tələbkarlığı və ölçülü baxışı gözümün önündən getmirdi. Hazırlıq prosesində daha zəif şeirləri çıxarmışdım. 

Ustad: “Bunu da kitabınıza daxil etdinizmi?!” desələr, utandığım zamanlar olub, düşünürəm ki, onun tələbkarlığı mənim səviyyəmi artırardı.

Kitaba seminarın tələbi ilə mən oxuduqdan sonra “Bizim küçədə də bayram olarmış!” deyə alqışlara layiq görülən qəzəllərim də daxil edilmişdir. İlk nəsr əsərim “Qaydasən, Çaros”u isə “Söhbətdaş” qəzetinin baş redaktoru Azizbek Abdullayevin təklifi ilə beş ayda yazdım və bu müddət ərzində qəzetdə bir neçə dəfə çap olundu. Oxucuların tələbi ilə kitab şəklində çap etdirildi. Respublika kitab dükanlarında əlli min nüsxə satıldı. Təvazökarlıq etməyəcəyəm: bu əsər mənə uğur və şöhrət gətirdi!

—Kitab oxumaq və yazmaq arasındakı fərqi necə müəyyən edirsiniz?

—Kitab oxumaq - yazmağa hazırlıq, yazmaq isə hazırlıq prosesi zamanı yaranmış bacarığı nümayiş etdirmək deməkdir. Oxumağa ayrılan vaxt qədər yazmağa sərf olunan vaxt az deyil!

—Sizcə ədəbi tənqid hansı rolu oynayır və ona necə yanaşırsınız?

—Yadımda qalır ki, “Tənqid - gələcəyin meyvəsidir!” deyə bir sözə əməl edirəm. Çap olunmuş qırxdan çox: beş cildlik esse, on cildlik romanlar, dörd cildlik hekayə və qıssalar və şeir kitablarımı yazıb bitirdikdən sonra tənqidçilərə oxumağa verib, onların fikirlərini alıram və tənqidi rəyləri ayrıca nəzərə alaraq kitabı yenidən işləyirəm, yeni fikirlərlə zənginləşdirirəm. Çünki əsərə başqalarının, xüsusən də tənqidçilərin gözü ilə baxmaq onun uğurlu çıxmasında böyük təsir göstərir. İndi - yaşı yetmişdən çox olan tanınmış bir yazıçı olmuşamsa da, kitablarımı nəşr etdirmədən əvvəl mütləq alimlərin nəzərindən keçirirəm.

Yazıçı tənqidçini pis görməməli, onu pis və ya boş əsər yazmaqdan qoruyan açıq rəngli dost kimi qəbul etməlidir! Hətta qərəzli tənqiddən də əsərini yüksəltmək üçün istifadə etməlidir.

Təəssüf ki, bu gün gənclərin əksəriyyətinə tənqidi düşüncələr ümumiyyətlə xoş gəlmir. Onlar hələ öz yollarını tapmadan, ciddi uğura çatmadan, istedadlarını müxtəlif sınaqlarla möhkəmləndirmədən daha çox tərif eşitmək istəyirlər.

Bu, ədəbiyyatımızı enişə aparır, yüksəltmir.

Buna görə son dövrlərdə gənclərin şeirində ciddi yüksəlişlər, xalqın ürəyinə daxil olan yeniliklər az görünür.

—Ədəbiyyatın inkişafı və ya onun yüksəlməsi barədə sizi ən çox narahat edən nədir?

—Məni narahat edən şey, yaradıcı şəxslərdə fədakarlığın olmaması, başqalarını oxumamaq, ətrafındakı yaradıcılarla maraqlanmamaq, əməkdaşlığın aşağı səviyyədə olmasıdır.

Bir çox tanınmış və qələm sahibi yaradıcılar da az oxuyur və ya tamamilə oxumurlar. Bu, müəllifin sıxılmasına, yeniliklərə biganə və laqeyd olmasına səbəb olur. Vilayətlərdəki ədəbi mühit məni qane etmir, hətta Tbilisinin böyük şəhərində belə yaradıcıyı qane edəcək qaynar ədəbi mühiti tapmaq çətindir.

Niyə deyə sual yaranır. Yaradıcıların əksəriyyəti sahibkar deyil, yaşayış üçün əlləşir, öz yaradıcılığına az vaxt ayırırlar. Moda dadını yaxşılaşdırmaqda bacarıqsızdırlar... Onları dəstəkləməli olan yüksək təşkilatlar öz problemlərində başqa işi görmürlər.

Bir məsələni daha vurğulamaq istəyirəm. Ədəbiyyatın inkişafı, şair və yazıçıların əməyi və taleyinə hökumətin diqqətsizliyi, faktiki olaraq başqa, dilində başqa siyasət aparılmasına gətirib çıxarır! 

Şair və yazıçılara verilən iki mükafat — Hamza və Nəvvai adına olan dövlət mükafatları ləğv edildi, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin hər il beş nəfər yazara verdiyi mükafat da dayandırıldı. Niyə? Axı mənəvi və ədəbiyyata xidmət edən yazıçılara təşviq lazım deyilmi?! Onlar nə üçün zəhmət çəkirlər? Xüsusən də yazıçılıq çox çətin işdir, öz zamanında qiymətləndirilməsə, yazıçı öz işindən soyuyar.

—Yazıçı olaraq ən böyük məqsədiniz nədir?

—Yazıçı olaraq ən böyük məqsədim, xalqımızın mədəniyyətini, sosial və maarif mədəniyyətini inkişaf etdirməkdir. Bir başqa önəmlisi, son dövrlərdə oxumaqdan uzaqlaşan xalqımı kitab oxumağa qaytarmaq, bədii zövqünü artırmaq, mənəviyyatını yüksəltmək, nitq mədəniyyətini formalaşdırmaqdır.

Bir başqa vacib məqsədim, dünyaya yeni fikir, yeni ideya verməkdir!

Bu vəzifələri yerinə yetirmək üçün daim axtarışlar və oxumaqla məşğulam.

—Müasir ədəbiyyatda daha çox məzmuna deyil, forma diqqət yetirilən əsərlər yazılması halları çoxalır, buna necə baxırsınız?

—Məncə, forma birincil deyil, əsas məsələ dünyada çoxları qorxuya salan, gələcəyə ümidini söndürməyə çalışan müharibə təhrikçiləri, xalqları bir-birinə qarşı qoymaqla silah alveri edərək müharibə alovunu gücləndirməyə çalışanlara qarşı maarif və mənəviyyatla ciddi mübarizə aparmaq lazımdır.

Bunun üçün məzmunca güclü, ümumbəşəri ideyalarla suvarılmış, xalqlar arasında qarşılıqlı sülh və əmin-amanlığı möhkəmləndirən güclü əsər yaratmaq lazımdır.

—Yazıçı və ya şair olaraq həqiqi istedadı necə müəyyən edirsiniz? 

İstedadı tanımaqda cəmiyyətin rolu nədir?

—Məncə, bu çətin deyil. Onun həyatı görmə tərzi özünəməxsusdur, dünyanı başqalarından fərqli, dərin və başqalarının görə bilmədiyi tərəflərini görə bilir.

O, öz sözləri ilə ədəbiyyata daxil olur. Yazdıqları başqalarından kəskin fərqlənir, hissləri və hadisələri ifadə edərkən öz üslubundan imtina etmir.

Yaxşı və böyük əsərlər yaratmaqda çətinliklərdən qorxmaz, başqa sözlə, onun üçün yaradıcılıqdan başqa yol yoxdur və istedadsızlardan xeyli əvvəl bunu anlayır və bütün həyatını işinə həsr edir. Yaradıcılığı hər şeydən üstün tutar.

Həqiqi istedad cəmiyyətin dərdini dərin hiss edirsə, onun dərdini müalicə etməyə çalışır, cəmiyyətlə həmrəy olur və cəmiyyət onu tanıyır. Cəmiyyət bir tərəf, istedad digər tərəf olarsa, o heç vaxt tanınmaz və oxunmaz!

—Dünya ədəbiyyatında hansı yeniliklər sizi heyrətləndirir?

Yazıçılar üçün bu yeniliklər nə kimi dəyişikliklərə səbəb olacaq?

—Özbəkistanın ucqar kəndlərindən birində yaşasam da, dünya ədəbiyyatı ilə daim tanış olmaq imkanım var. İnternet imkanları mənə xeyli kömək edir. İndiki halda dünya ədəbiyyatında keçən əsrdəki şiddətli inkişaf və axtarışlar, oxucunu heyrətləndirəcək dərəcədə yaradıcılıqlar çox azdır.

Avropa və Latın Amerikası ədəbiyyatı bir vaxtlar bizi təlaşa salmış və heyrətləndirmişdi. Əsərlər İngilis dilində nəşr olunduqda, rus dilinə tərcümə edilər, sonra tezliklə özbək dilində oxumaq imkanı əldə edərdik. İndi isə bu imkanlar dünya üzrə azalmışdır, bizim ölkədə də.

Tərcüməçilərin çoxu türk ədəbiyyatına bağlıdır, onlar hətta seçim etmədən, öz maraqlarını düşünərək bəzi əsərləri tərcümə edirlər ki, onlar dünya ədəbiyyatı tələblərinə cavab vermir. Nəşriyyatlar isə keçən əsrdə tərcümə edilmiş və yüz minlərlə nüsxədə çap edilmiş əsərləri təkrar-təkrar nəşr etməklə məşğuldurlar!

Bu yolla ədəbiyyat yeni inkişaf mərhələsinə keçə bilməz. Amma mən yuxarıdakı tənqidi fikirlərimdən asılı olmayaraq, ədəbiyyatın gələcəyinə inanıram. İnsanlar bir gün internetin nə məqsədlə yaradıldığını anlayacaq və oradakı saxta xəbərlərdən bezib, ədəbiyyata qayıdacaqlar, mənəviyyatlarını təmizləyəcək və zənginləşdirəcək olan ƏDƏBİYYAT onların ən yaxın dostu olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.04.2025)

Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Güney Azərbaycan təmsilçisi

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati  dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsində bu gün sizlərə Duman Bəxtiyarinin şeirləri təqdim ediləcək. 

Son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayan və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənən layihəmiz davam edir. 

I

Yağış yağa-yağa asılıram mən,

Bağlı küçələrin çıraqlarından.

Çəkirəm başıma xiyabanları,

Damıram gecənin dodaqlarından.

Bir şəhər yuxuda, bir şəhər oyaq,

Bir şəhər dağılır, bir şəhər uçur.

Götürüb özümü düşürəm yola,

Taxta qapımızın dodağı qaçır.

Bu uzun, qara yol çatır axşama,

Yazığın yarası bitişməyəcək.

Saçından asılan tifil günəşin,

Əlləri əlimə yetişməyəcək.

Qaçıram bu yolun enin, uzunun,

Kefli küçələrin dodağı kimi.

Sevirəm yağışı, sevirəm yazı,

Söyüd arzumuzun budağı kimi.

Yağış yağa-yağa asılıram mən,

Şeirimi oxuyan islanacaqdır.

Dumanın dərdini çəkən dağ kimi,

Çıxıb gözlərimdən aslanacaqdır.

II.

Sənsiz hər şey yalan, hər şey talanmış,

Sənsiz şeir otağım dərdə qalanmış,

Sənsiz qafiyələr od tutub yanmış,

Neynirəm yağışı, neynirəm yazı

Səni sızıldayır könlümün sazı.

Sən deyə çırpınır, sınır ürəyim,

Telli bir bənövşə yonur ürəyim,

Soyuq divarlarda donur ürəyim,

Neynirəm namazı, neynirəm nazı?

Səni sızıldayır könlümün sazı.

Ləhzələr uzanır duman içində,

Qalmışam avara, güman içində,

Yaxşını itirdim yaman içində,

Nə qibləsi bəlli, nə dəstəmazı,

Səni sızıldayır könlümün sazı.

Qınama saçlarım bürünüb qara,

Bir baxış sevirəm bağrımı yara,

Yetirə dərdimi ağ buludlara,

Ay yalxı məhəbbət, ay alın yazı,

Səni sızıldayır könlümün sazı.

III.

Elə darıxmışam, elə dolmuşam,

Bu gecə başımda dar havası var.

Otağım üşüyür, şerim üşüyür,

Qara saçlarımda qar havası var.

Sükuta bürünən saniyələrdə,

Yaşıl arzularım çürümək dəyər.

Qalanıb gözümə həsrətin dağı,

Divarlar üstümə yürümək dəyər.

Darıxan küçənin qaş qabağında,

Qarğışam, qabaram, yarayam indi.

Bu çılpaq gecədə, bu qar gecədə,

Gedirəm özümü arayam indi.

Yenə də sənsizlik, yenə də ağrı,

Yenə də bağçalar ağlayır məni.

Acı ləhzələrdə yağışın səsi,

"Yaşıl yarpaqlar"a bağlayır məni.

IV.

Dün gecə küçəmizin,

Gəlin qızın asdılar.

Ulduzu qandallayıb,

Ayı daşa basdılar.

Bizim küçə bağlanıb,

Qarğanın qanadına.

Allah özü yetişsin,

Küçəmizin dadına.

Yaddaşında yazılan,

Ya payızdır, ya qardır.

Kimsə bilməyir ancaq,

Taleyində nə vardır!

Nağıllara sığmayır,

Quş ürəyi, mor səsi.

Yasaqdır yasaq, nazım

Qırmızı düşüncəsi.

Bizim küçə bağlıdır,

Bunu açan olaydı.

Qıfıllı dodağından,

Çıxıb qaçan olaydı.

V.

Bizi oraqlayıb iki böldülər,

Arada günahı Araz apardı.

Elə şaqqa çalıb, elə güldülər,

O dərdi nə payız, nə yaz apardı.

Qara qol çəkildi sol yanımızdan,

Sağımız qanadı varağın üstə.

Doldu sevgimizə laxta-laxta qan,

Qanımız yaxıldı orağın üstə.

Qaldı, qışa döndü, həsrətə döndü,

Bağlı qapımızı açan olmadı.

Ağrı aha döndü, nifrətə döndü,

Bizim göyümüzdə uçan olmadı.

O qanlı varağın qara qolundan,

Hərəmiz bir yana axırırq indi.

Arada yol gedən acı nisgilə,

Oturub həsrətlə baxırıq indi.

Nə acı durumdur, bu çay qırağı!

Sönür alovumuz, sönür közümüz.

Kimsə xatırlamır o lal varağı,

Nə qədər  yad olub bizə özümüz!

Burda ağrı çəkir, günaha batır –

Dumanlı bir kişi, dağlı bir kişi.

Özünü Arazın qoynuna atır,

Sağına-soluna bağlı bir kişi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.04.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

     SƏMƏD VURĞUN

ŞAİRİN SƏSİ

Mikayıl Müşfiqə

Axşamdan bəridir könlümdə yenə

hirsli fırtınalar, qasırğalar var.

Çox da uymayıram könlüm deyənə,

Gözlərim hər şeydə bir hikmət arar.

İçim dalğalanır, sanki bir dəniz,

Mən bu dalğalarla qucaqlaşıram.

Nələr düşünürəm, duya bilsəniz!

Sanki varlığımdan uzaqlaşıram.

Bəzən də fikrimin qanadlarını

Küləklər qoparıb qaldırır göyə.

Sürürəm əsrimin qır atlarını,

“Bu axın başqa bir axındır”, – deyə.

Bütün arzularım gülür yarına,

Xəyaldan ilhamlar almamaq üçün;

Baxıram Leninin kitablarına

Dəstədən geridə qalmamaq üçün.

  “Ədəbiyyat və incəsənət”

    (08.04.2025)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetində gənc türkologlar və təhsil alan gənclər üçün «Neotürk: əsrlər və texnologiyaların qovşağında» adlı beynəlxalq elmi konfrans keçirildi.

Qazax Milli Universiteti ilə Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən birgə təşkil olunan tədbir, türk xalqlarının dili, tarixi və mədəniyyətinin tədqiqi sahəsinə gənc alimləri cəlb etməyə yönəlib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin Mətbuat Xidmətindən verilən məlumata görə, möhtəşəm tədbirdə Əl-Farabi adına Qazax Milli Universitetinin İdarə Heyətinin sədri – Rektor Janseyit Tuymebayev, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti, dövlət və ictimai xadimi Aqtotı Rayımqulova, A.Baytursınlı adına Dilçilik İnstitutunun direktoru Anar Fazılcan, Türkiyə Respublikasının Almatı şəhərindəki Baş Konsulluğunun təhsil üzrə müşaviri Ayhan Korkmaz, xaricdən gəlmiş alim-ekspertlər, elmi-tədqiqat institutlarının rəhbərləri, gənc tədqiqatçılar və tələbələr iştirak etdilər.

Konfrans çərçivəsində Qazax Milli Universitetinin Filologiya fakültəsində akademik, görkəmli alim, Qazaxıstanın Əməkdar xadimi Əbdüəli Qaydarın adını daşıyan Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Mərkəzi təntənəli şəkildə açıldı.

Həmin mərkəzdə tələbələr yalnız tədqiqat işləri aparmaqla kifayətlənməyəcək, eyni zamanda beynəlxalq layihələr üzərində işləmək imkanı əldə edəcəklər. Bununla yanaşı, akademik mobillik proqramı çərçivəsində türkolog alimlər mərkəzə gələrək öz təcrübələrini bölüşəcəklər. Bundan əlavə, Qazax Milli Universitetinin tələbələri xarici universitetlərdə təcrübə keçə biləcəklər.

Tədbiri Qazax Milli Universitetinin rəhbəri Janseyit Tuymebayev açaraq, türk xalqları arasında əlaqələrin möhkəmləndirilməsi istiqamətində universitetdə görülən işlər barədə məlumat verdi.

“Dövlət başçısı Kasım-Jomart Tokayev Milli Qurultayın dördüncü iclasında çıxışı zamanı belə dedi: ‘Biz elmin inkişafı, o cümlədən tətbiqi tədqiqatların aparılması üçün çox iş görürük. Tariximizin hər bir mərhələsi bizə parçalanmanı deyil – birliyi, dağıtmağı deyil – yaradıcı olmağı öyrədir. Tarixi-mədəni irsimizi XXI əsrə uyğun şəkildə yeniləməli və onu sistemli şəkildə təbliğ etməliyik’, – deyə vurğuladı.”

Rektor qeyd etdi ki, universitet türk dünyasında mənəviyyat, təhsil və elm sahələrinin inkişafında fəal iştirak edir. Hər il türkologların beynəlxalq konqresi keçirilir. Hal-hazırda universitetdə Türkologiya və Dil Nəzəriyyəsi kafedrası uğurla fəaliyyət göstərir. Qazax Milli Universiteti nəzdində Türkologiya və Altayşünaslıq Elmi-Tədqiqat İnstitutu yaradılıb. Elm və mədəniyyətin paralel inkişaf etdiyi müasir dövrdə bizə yeni fikirlər və təzə baxışlar lazımdır. Bu baxımdan, gənc türkolog alimlərin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Türk dünyasının zəngin irsini bu günün prizmasından araşdırmaq – təkcə keçmişimizi tanımaq deyil, eyni zamanda gələcəyə yol göstərməkdir,” – deyə rektor vurğuladı.

Öz növbəsində Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Rayımkulova türk xalqlarının birliyini möhkəmləndirmək məqsədilə mədəni və mənəvi istiqamətdə görülən işləri canlandırmağın vacibliyini vurğuladı.

“Gənc nəslə keyfiyyətli təhsil, şüurlu tərbiyə və layiqli imkanlar yaratmaq – hamımızın ortaq vəzifəsidir. Böyüyən nəslin arzuları gələcəyin istiqamətini müəyyən edir. Bu gün keçirilən beynəlxalq gənc türkologlar konfransı məhz bu vacib mövzu ətrafında dərin fikir mübadiləsi və əhatəli müzakirələrə yol açacaq. XXI əsr – qarşılıqlı əməkdaşlıq və mənəvi yaxınlaşma əsridir. Avrasiya məkanı müxtəlif mədəniyyətlərin qovuşduğu, dərin tarix və zəngin təcrübə ilə formalaşmış bir bölgədir. Türk xalqları isə bu məkanda əsrlər boyu taleyini, dilini və mədəniyyətini paylaşmış xalqlardır. Bu gün türk dünyasının birliyi və əməkdaşlığı hər zamankından daha əhəmiyyətlidir. Bu birlik yalnız ortaq tarix və dil üzərində deyil, həm də ortaq gələcəyə olan inam üzərində qurulmalıdır,” – deyə Aktotı Raimkulova qeyd etdi.

Bundan əlavə, beynəlxalq tədbirdə Əhməd Baytursınlı adına Dilçilik İnstitutunun direktoru Anar Fazılcan, Türkiyə Respublikasının Almatı şəhərindəki Baş Konsulluğunun təhsil üzrə müşaviri Ayhan Korkmaz, filologiya elmləri doktoru, professor, Türkologiya və Dil Nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri Rauşangül Avakova, Qazaxıstan Müsəlmanları Dini İdarəsinin İslam Elmi-Tədqiqat İnstitutunun direktoru Törəli Qıdır və digər alimlər çıxış etdilər.

Elmi konfrans çərçivəsində tanınmış türkoloq alimlərin motivasiyaedici mühazirələri keçirildi. Konfrans iştirakçıları “Türk yazılı abidələri: mətnşünaslıq və tərcümə məsələləri bölməsi”, “Asqar Qurmaş oğlu Egəubaev – orta əsr abidələrinin tədqiqatçısı”, “Türk xalqlarının tarixi-mədəni irsi əsrlər qovşağında”, “Mahmud Kaşğari və türk dünyası”, “Türkiyə və qlobal proseslər: dil, tarix və mədəniyyət” mövzularında keçirilən panel sessiyalarında iştirak etdilər.

Tədbir çərçivəsində həmçinin “Türk irsi: yeni tədqiqatlar” adlı poster təqdimatları sərgisi nümayiş olundu və tədqiqat metodologiyası üzrə ustad dərsləri onlayn formatda təşkil edildi.

Konfransın yekunlarına əsasən, iştirakçıların bütün elmi işləri elektron toplu şəklində nəşr ediləcək və elektron kitabxanaya yerləşdiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Yaradıcı şəxslərin hər biri diqqətdə qalmalıdır, vəfatlarından sonra da ildə 2 dəfə - doğum və anım günlərində xatırlanmalıdır.

Necə ki, biz indi Namiq Babayevi xatırlayacağıq. Onun bu gün doğum günüdür.

Namiq Həsən oğlu Babayev 1945-ci il aprelin 8-də Azərbaycanın Şuşa şəhərində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Orta məktəbi 1963-cü ildə həmin şəhərdə bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə 1963-1964-cü ildə Bakıdakı 2 nömrəli ayaqqabı fabrikində, 2 nömrəli evtikmə kombinatında fəhlə kimi başlamışdır. Sonra 85 nömrəli Bakı Baş Tikinti idarəsində fəhlə, Azərbaycan SSR EA Zoologiya institutunda laborant, Şuşa rayon xalq məhkəməsində dəftərxana katibi, Şuşa şəhər 4 nömrəli orta məktəbdə kargüzar-hesabdar, Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi, eyni zamanda tədris işləri üzrə direktor müavini və Şuşa rayon xalq maarif şöbəsində məktəblər üzrə inspektor vəzifələrində çalışmışdır. 1973-cü ildə isə Azərbaycan Dövlət Universiteti filologiya fakültəsinin qiyabi şöbəsini bitirmişdir. 1987-ci ildə Şuşada 2 nömrəli orta internat məktəbin tədris işləri üzrə direktor müavini olmuşdur.

Namiq Babayev Şuşa “Qönçələr” ədəbi birliyinin təşkilatçılarından biri idi.

Kitabı:

Füzuli şəminin işığında (1996)

Məqalələri:

Hüseyn Cavidin "Şeyx Sənan" pyesində vəzn növləri - Romantik məhəbbət meyarı - Füzulişünaslığa tövfə - Füzuli poetikasına yeni baxış - Füzulinin bir beyti haqqında - Füzuli məsləkli şairimiz - Füzulinin bir arzusu var idi - Füzuli şeirinin musiqisi

O, klassik Azərbaycan ədəbiyyatının tədqiqatçısı kimi tanınmışdır. Bu əsərlə yanaşı bir çox nəşrlərdə çap edilən məqalələri ilə elmi-ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb edən Namiq Babayev Füzuli irsinin tədqiq edən alimlərdən biri olmuşdur. Ötən əsrin 70-ci illərin sonu 80-ci illərin əvvəllərində “Azərbaycan” jurnalında işıq üzü görmüş “Füzulinin bir beyti haqqında”, Məhəmməd Hadinin 100 illik yubileyi münasibəti ilə qələmə aldığı “Füzuli məsləkli şairimiz”, “Füzulinin bir arzusu var idi” məqalələri, Füzuli yaradıcılığı ilə yanaşı əruz vəzninin də tədqiqi sahəsində əhəmiyyətli elmi əsərlərdən sayılır.

1985-ci ildə müdafiə etdiyi namizədlik dissertasiyası klassik poetik ənənələrinin araşdırılması və izlənməsi sahəsində elmi araşdırmadır. Burada əsas diqqət Füzuli yaradıcılığının qırmızı xətlə keçən dünya kədərinin açıqlanmasına və bütün romantiklərin yaradıcılığına göstərdiyi təsirin üzə çıxarılmasına yönəlmişdir.

Alim Füzulidəki dünya kədərinin spesifikasını araşdıraraq, xüsusilə onun nəsr əsərlərində əks olunan estetik görüşlərinə əsaslanmaqla mühüm elmi nəticələr əldə etmişdir. Namiq Babayevin bu əsəri “Füzuli şəminin işığında” adı ilə 1996-cı ildə nəşr edilmişdir.

O, 1991-ci il sentyabrın 7-də Şuşada vəfat etmişdir.

Allah rəhmət eləsin! Amin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.04.2025)

Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sumqayıt bulvarı tək ölkəmizdə deyil, dünyalarca məşhurdur. 2016-cı ildə 106 hektar ərazidə, 4,2 kilometr uzunluğunda salınmış bu unikal məkan hər bir sumqayıtlının qürur yeridir.

Bilməyənlər bilsin ki, bulvarımız 3-cü minillikdə Madriddə və Parisdə iki dəfə dünya brendlərini qiymətləndirmə təsisatı olan “Trade leaders club” tərəfindən “Ən yaxşı istirahət məkanı” nominasiyasında mükafata layiq görülüb.

Burada – cansız bataqlıqda əsl cənnət yaradılıbdır.

Amma bu gördüyünüz foto da bu aprel günlərində Sumqayıt bulvarından çəkilib. Bu qədər vəhşiliklə kimlərsə bulvarın hasarlarında nalayiq yazılar yazır, ətrafı zibilləyirlər, zibilləmək o yana, avadanlığa ziyan vurur, dağıdır, yandırır, bəzi materialları hətta söküb aparırlar da.

Adamın ürəyi ağrıyır. Ermənilər işğal etdikləri ərazilərimizi boşaldanda bu hala salmışdılar. İndi bizim ermənixislətli vətəndaşlarımız görün necə bir alçaqlığa əl atırlar.

Ey nakəs, sən insan cildində heyvansanmı, nəsənmi? Əslində, bəzən heyvan da yaşadığı ərazinin qeydinə qalır, onun təmizliyinə diqqət edir. Səni necə adlandıracağımı belə bilmirəm.

Bəlkə də, kimlərinsə gözləri qabağında baş verib bütün bunlar. Amma o kəslər “nəyimə lazımdır” deyib də yan keçiblər.

Sumqayıt hamımızındır, bizim ümumi evimizdir. Gəlin hamılıqla onu vandallardan qoruyaq. Sözdə deyil, əməldə bunu edək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.04.2025)

 7 aprel, 2025-ci il tarixində, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Qoşulmama Hərəkatının Parlament Şəbəkəsinin Özbəkistanın paytaxtı Daşkənddə keçirilən IV konfransına qatılıb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, “Bandunq Ruhunun 70 illiyinin qeyd olunması: Bandunq prinsiplərinin dəstəklənməsində parlamentlərin rolu” mövzusuna həsr olunmuş tədbirə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin və Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsinin sədri Sahibə Qafarova sədrlik edib.

Konfrans çərçivəsində çıxış edən Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Fondun mədəni müxtəliflik və sülh dəyərlərinin təşviqinə yönəlmiş fəaliyyəti barədə konfrans iştirakçılarına məlumat verib. 

Bu istiqamətdə UNESCO, ICESCO, Türk Dövlətləri Təşkilatı, TÜRKSOY, TÜRKPA və digər beynəlxalq tərəfdaşlarla həyata keçirilən əməkdaşlıq layihələrini diqqətə çatdırıb.

O, həmçinin Fondun Qoşulmama Hərəkatının Parlament Şəbəkəsi ilə əməkdaşlığa xüsusi önəm verdiyini və bu istiqamətdə, 6 aprel 2025-ci il tarixində tərəflər arasında Anlaşma Memorandumunun imzalandığını və bunun tərəfdaşlığın yeni mərhələsinə keçidin göstəricisi olduğunu vurğulayıb.

Tədbirin təşkilində əməyi olan şəxslərə təşəkkürünü bildirən Fondun prezidenti belə beynəlxalq platformaların ortaq dəyərlərin təşviqi və bölgədə Türk xalqları başda olmaqla qlobal mədəni əməkdaşlığın inkişafı baxımından əhəmiyyətini bildirib.

Konfrans zamanı Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəaliyyəti və regional mədəni əməkdaşlığa verdiyi töhfə yüksək qiymətləndirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2025)

6 Aprel, 2025-ci il tarixində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsi arasında Memorandum imzalanıb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Fonddan verilən məlumata görə, sənədi Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova və Azərbaycan Respublikası Milli Məclis spikeri, Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsinin sədri Sahibə Qafarova imzalayıblar.

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisin sədri Sahibə Qafarova sənədin əhəmiyyətini qeyd edərək vurğulayıb ki, Memorandum Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsi ilə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu arasında əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsinə xidmət edəcək.

Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova bu Memorandumun, Türk dünyasında mədəni əlaqələrin gücləndirilməsi və ortaq irsin qorunması baxımından töhfələr verəcəyinə əminliyini ifadə edib. O, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Qoşulmama Hərəkatı Parlament Şəbəkəsi arasında qurulan bu əməkdaşlığın, türk mədəniyyətinin beynəlxalq səviyyədə tanıdılmasına və təşviqinə yeni imkanlar yaradacağını qeyd edib.

Görüş Fond ilə Şəbəkə arasındakı əməkdaşlığın gələcək planları üzərində müzakirələrlə davam edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2025)

Xalq artisti Tünzalə Ağayeva Naxçıvanda solo konsert verdi 

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Pop star Tünzalə Ağayeva Naxçıvan Muxtar Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin və “Autizmli Uşaqlara Dəstək İctimai Birliyi”nin sədri doktor Ayaz Seyidlinin dəvəti ilə Naxçıvan şəhərinə təşrif buyurub. Estrada ulduzunu ilk olaraq Hava limanında jurnalistlər qarşılayıblar. 

Xalq artistinin sözlərinə görə konsertin məhz autizmli uşaqlara həsr olunması onu çox sevindirib və həyəcanlandırıb: “Bütün təşkilatçılara böyük təşəkkürüm var. Çünki autizmli uşaqlara dəstək olmaq çox böyük təşəbbüsdür. Bu bizim bütün dünyamızı narahat edən bir problemdir. Sağ olsun Aytən Eynalova, məhz onun sayəsində autizmli uşaqlarımızı tanıdım, onlarla ünsiyyət qurdum. Onu da deyim ki, mən ömrümü autizmə həsr elədim və bundan sonra da onların səfiri kimi hər zaman yanlarında olub dəstək olacağam. Allah onları daim qorusun”.

Sevilən müğənni Naxçıvanda yerləşən Heydər Əliyev Sarayında tamaşaçılarının qarşısısına çıxıb. Konsert proqramını idarə etmək məşhur teleaparıcı Aytəkin Mərdanovaya həvalə olunub. Tünzalə Ağayevanı səhnədə “Tünzalə music band” ansamblı, “Tünzalə dance group” adlı rəqs qrupu və məşhur gitara ifaçısı Rəhman Məmmədli müşayiət edib. Ağayeva konsert boyunca ən unudulmayan, sevilən və dillər əzbərinə çevrilən hitlərini canlı ifa edib. Hər kəs də Tünzalə Ağayeva ilə birlikdə bütün ifaları əzbərə söyləyib. Gecədə sevənlərinə bir sıra sürprizlər təqdim edən müğənni illərdir öz aktuallığını qoruyub saxlayan “Yandım, elə yandım” və “Barı Naxçıvan” əsərlərini səsləndirib.

Konsert boyunca iki geyim dəyişən sənətçi obrazları ilə göz oxşayıb. Xalq artisti çıxışının ilk hissəsində yaşıl kostyum, ikinci hissədə isə qara əlbisə geyinib. Pop starın geyimlərinin müəllifi dizayner Orxan Sultan, styling isə müğənninin şəxsi stilisti Şamxal Ramazanlıya məxsusdur. Səhnə makiyajını stilist Sabir Bağırov, saçlarını isə məşhur stilist Fərid Bağırov edib.

İzdiham və gür alqışlarla qarşılanan Xalq artistinin möhtəşəm konsertində 1000-ə yaxın tamaşaçı bir araya gəlib. Yüksək enerji ilə çıxış edən pop ulduzun konsert proqramı anşlaqla keçib. Konsertdən sonra böyük fanat kütləsi ilə qarşılaşan müğənni sevənləri ilə xatirə fotoları çəkdirib.

O, təəssüratını bölüşüb: “Mənim üçün çox xoşdur ki, bu gün Naxçıvandayam. Buraya hər gəlişim məni xoşbəxt edir. Naxçıvanın insanları, suyu, havası mənə doğmadır. Hər bir naxçıvanlıya dərin təşəkkür edirəm. Özümü şanslı sayıram ki, bir çox layihələrdə, xüsusilə də autizm mövzulu layihələrdə iştirak edirəm. Əgər bir mahnım bir uşağın gülümsəməsinə səbəb olursa, bu mənim üçün ən böyük uğurdur. Bu konsert də bunun sübutudur. İnsanlara sevgi, diqqət və qayğını xatırlatmaq, autizmli uşaqların həyatına kiçik də olsa, işıq saçmaq üçün bir fürsətdir. Əgər musiqim, səsim və simam uşaqların həyatında bir ümidə çevriləcəksə, bu mənim sənət yolumun ən dəyərli anıdır. İnanıram ki, bu konsert hər kəsin diqqətini belə həssas məsələyə yönəltdi. Gəlin birlik olaq. Kiçik bir dəstək böyük dəyişikliklərə səbəb ola bilər. İncəsənət, sevgi və mərhəmət varsa, həyat gözəldir. Autizmli uşaqların cəmiyyətimizdə layiq olduqları yeri tutmaları üçün hamımız bir addım atmalıyıq”.

Qeyd edək ki, konsert 2 aprel “Dünya Autizm Məlumatlandırma günü”nə həsr olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mehmandarovların evi Şuşa şəhərində yerləşən saray tipli tarixi yaşayış kompleksidir. Vaxtilə Mehmandarovlar ailəsinə məxsus olmuş yaşayış kompleksinə Böyük yaşayış binası, Kiçik yaşayış binası və ailə məscidi daxildir.

Kompleks daş divarlarla əhatələnmişdir. Mehmandarovların böyük yaşayış binası sovet dövründə Şuşa Şəhər Xəstəxanası kimi fəaliyyət göstərmişdir. İşğaldan sonra böyük bina tamamilə dağıdılıb. Mehmandarovların kiçik yaşayış binası isə işğalçılar tərəfindən Şuşa Tarix Muzeyi kimi istifadə edilib. Kompleks ərazisindəki məscid həm də məhəllə məscidi funksiyasını yerinə yetirmişdir.

Şuşa işğal edildikdən sonra məscid də işğalçılar tərəfindən Geologiya Muzeyi kimi istifadə edilib. 2020-ci ildə Şuşa işğalçılardan azad edildikdən sonra isə Mehmandarovların malikanə kompleksində təmir-bərpa işləri aparılır. 

Memarlıq xüsusiyyətləri

Ev, planda kvadrat formaya malikdir. İkinci mərtəbənin dörd otağından üçü evin yan tərəfindəki verandaya, qonaq zalı funksiyasını yerinə yetirən erkerli böyük otaq isə lakonik əsas fasada açılır.

Simmetrikliyin olmamasına baxmayaraq, evin əsas fasadı hissələrin harmonikliyi təəssüratını yaradır, yüngül erker və və girişin yaxşı işlənmiş portalı isə fasadı tamamlayır. Binanın yan fasadında yerləşən pilləkən və taxta veranda onun ümumi görünüşünü ağırlaşdırmır. Binanın memarlığında geniş pəncərələri vasitəsiylə yaxşı işıqlandırılmış və zəngin bəzədilmiş qonaq zalı xüsusi yer tutur.

Böyük yaşayış binası və ailə məscidinin interyerləri Usta Qəmbər tərəfindən çəkilmiş və Şəki xan sarayının divar rəsmlərini xatırladan rəsmlərlə bəzədilmişdir. Kompleksə daxil olan Kiçik yaşayış binasında SSRİ dövründə Şuşa Tarix Muzeyi yerləşirdi.

Mehmandarobların evinin kiçik otağının panellərində Usta Qəmbər özünəməxsus və başqa heç yerdə təkrarlamadığı bir motiv işləmişdir. Şpaler rəsm (təkrarlanan naxış) prinsipinin əsas götürüldüyü bu rəsmdə panelərin sütunlarla ənənəvi sektorlara bölünməsi müşahidə edilmir. Burdakı zəngin kompozisiyada bitki budaqları üzərində oturmuş müxtəlif quşlar təsvir edilmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.04.2025)