Aysel Fikrət, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının mətbuat katibi, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

29 aprel 2025-ci il tarixində Azərbaycan Milli Konservatoriyası tərəfindən gerçəkləşdirilən "Miras” layihəsi çərçivəsində "Səfiəddin Urməvi: sələfdən xələflərə" adlı "Urməvi günü" layihəsi həyata keçirilib.

İlk olaraq, Əməkdar artist, dosent, bəstəkar Vüqar Camalzadənin təqdimatında XIII əsr görkəmli Azərbaycan alimi Səfiəddin Urməviyə həsr olunan “Səfiəddin Urməvinin Ədvar sistemi və onun müasir musiqiyə inteqrasiyası” mövzusunda elmi seminar təşkil olunub. Azərbaycan Milli Konservatoriyasının elmi işlər üzrə prorektoru, Əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, professor Lalə Hüseynova seminar iştirakçılarını salamlayaraq, tədbiri açıq elan edib. 29 aprel tarixinin AMK üçün əlamətdar gün olduğunu qeyd edən professor, məruzəçinin böyük əhəmiyyət kəsb edən mövzuya elmi və yaradıcı yanaşmasını yüksək qiymətləndirdiyini vurğulayıb.

Seminar çərçivəsində Vüqar Camalzadənin Urməvi irsi və Ədvar sisteminin əhəmiyyətindən bəhs edən məruzəsi dinlənilib, Urməvi irsindən bəhrələnərək bəstələdiyi əsərlər səsləndirilib, həmçinin, Şuşada baş tutan Vaqif Poeziya Günləri çərçivəsində həyata keçirilən konsert proqramı və Hindistanda təşkil olunan beynəlxalq tədbirdən görüntülər, foto və video materiallar nümayiş etdirilib. Seminarın sonunda Humanitar fənlər kafedrasının müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Qurbansoyun və Etnomusiqişünaslıq kafedrasının müəllimi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Fəxrəddin Salimin Urməvi irsi, Azərbaycan musiqisinin Urməvidən günümüzə keçdiyi tarixi inkişaf mərhələləri və bir sıra terminoloji məsələlərlə, sonda isə məruzə ilə bağlı fikirləri dinlənilib. 

Elmi seminarın sonunda Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru, Əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq doktoru, professor Kamilə Dadaş-zadə layihənin məxsusi əhəmiyyətindən bəhs edib. Elmi seminarla bağlı təəssüratlarını bölüşərək bu mövzunun və ümumilikdə layihənin bu sahədə müasir yanaşmanın formalaşmasına, yeni əsərlərin yaranmasına təkan verə biləcəyini də qeyd edib.

Layihənin davamında AMK-nın foyesində Qədim musiqi alətlərindən ibarət ekspozisiyanın təqdimatı həyata keçirilib. Qeyd edək ki, alətlər Azərbaycan Milli Konservatoriyasının “Milli musiqi alətlərinin təkmilləşdirilməsi” laboratoriyasının rəhbəri Məmmədəli Məmmədov tərəfindən rekonstruksiya olunub.  

Günün sonunda isə AMK-nın tələbələrindən ibarət “Miras” qədim musiqi alətləri ansamblının müşayiəti ilə "Səfiəddin Urməvi: sələfdən xələflərə" 

adlı konsert proqramı təqdim olunub. Konsertdə Səfiəddin Urməvi irsindən “Novruz”, “Hicazi”, “Zirəfkənd”, “Gəvəşt” avazı, Əbdülqadir Marağayinin yaradıcılığından “Naxış bəstə”, “Üşşaq kar", "Hüseyni bəstə” əsərləri ifa edilib.

Qeyd etmək lazımdır ki, sözügedən əsərlər, Məmmədəli Məmmədovun bərpa etdiyi alətlərdən ibarət “Miras” ansamblının bədii rəhbəri, Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, Dirijorluq kafedrasının müdiri, bəstəkar Pikə Axundova tərəfindən nota köçürülüb. 

Konsert proqramının davamında III Muğam Televiziya Müsabiqəsinin qalibi Mirələm Mirələmovun ifasında Orta əsrin əks-sədası - Segah (udda - Yavər Zəndəbadi, kamançada - Ariyən Zəmiri, zərb alətlərində - Səbuhi İsmayılov); Əməkdar incəsənət xadimi Aqil Məlikovun təqdimatında Rast təsnifi (tarda - Xalq artisti Möhlət Müslümov, kamançada - Əməkdar artist Toğrul Əsədullayev) və Səfiəddin Urməvinin “Zirəfkənd" melodiyaları əsasında Əməkdar artist Emil Əfrasiyab tərəfindən səsləndirilən “Çahar mirzab” kompozisiyası (udda - Yavər Zəndəbadi, şıdırğıda - Kənan Sadıqov, zərb alətlərində - Səbuhi İsmayılov) təqdim olunub.

Tədbirin aparıcısı AMK Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri Zeynəb Bağır olub.

Sonda qeyd edək ki, Azərbaycan Milli Konservatoriyası qədim musiqinin zəngin irsini yaşatmaq və inkişaf etdirmək məqsədilə yeni layihələrə imza ataraq, bu sahədəki ənənələri davam etdirir və gələcək nəsillərə bu unikal mədəniyyətə bağlılıq hissinin aşılanmasına xidmət edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

29 aprel 2025-ci il tarixində Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri Leyla Əliyeva və Bakı Media Mərkəzinin rəhbəri Arzu Əliyeva Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Bakı şəhərində yerləşən baş qərargahını ziyarət ediblər.

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunundan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına verilən məlumata görə, qonaqları səmimi şəkildə salamlayan Fondun prezidenti Aktotı Raimkulova, onları Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun fəaliyyəti ilə tanış edib, Fondun missiyasını və strateji hədəflərini ətraflı şəkildə diqqətə çatdırıb.

Ziyarət çərçivəsində Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva Fondun nəzdində fəaliyyət göstərən muzeylə tanış olublar. Onlara muzeyin tərkib hissəsi olan türk dünyasının minilliklərə söykənən zəngin maddi-mədəni irsinin qalıqları – qədim sənətkarlıq ənənələri, unikal dekorativ-tətbiqi sənət və geyim nümunələri, nadir eksponatları əhatə edən sərgilər təqdim edilib.

Görüş zamanı Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova, Fondun türk xalqlarının zəngin mədəni irsinin tədqiqi, qorunması və dünyada tanıdılması istiqamətində həyata keçirdiyi çoxşaxəli layihələr, eləcə də bu sahədə aparıcı rolunu qeyd edərək, Fondun missiyasını və strateji hədəflərini dolğun şəkildə təqdim edib.

Fondun yaranmasının Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə reallaşdığını vurğulayan xanım A.Raimkulova, Dövlət Başçısının “Bizim başqa ailəmiz yoxdur, ailəmiz Türk dünyasıdır” fikrinin Təşkilatın fəaliyyətinin əsas leytmotivinə və  devizinə çevrildiyini xüsusi qeyd edib.

Leyla Əliyeva, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Türk dünyasının zəngin tarixi və mədəni irsinin beynəlxalq miqyasda tanıdılması istiqamətində atdığı addımları yüksək dəyərləndirib, həyata keçirilən layihə və tədbirlərdə gənclərin fəal iştirakının genişləndirilməsinin əhəmiyyətini xüsusi olaraq vurğulayıb. Ziyarət çərçivəsində müxtəlif türk musiqi və rəqs nümunələrindən ibarət mədəni proqram da nümayiş etdirilib və maraqla izlənilib.

Görüş zamanı tərəflər arasında gələcəkdə mümkün əməkdaşlıq imkanlarına dair ilkin fikir mübadiləsi aparılıb və birgə layihələrin reallaşdırılmasının arzuolunan perspektiv kimi qiymətləndirildiyi bildirilib.

Əməkdaşlığın daha da dərinləşdirilməsi və Türk dünyası mədəni əlaqələrinin genişləndirilməsi istiqamətində yeni perspektivlər müəyyənləşdirilərək, bu sahədə strateji addımların atılması hədəf kimi müəyyən olunub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Hər il aprelin 30-u dünyada Beynəlxalq Caz Günü kimi qeyd edilir.Bu əlamətdar gün 2011-ci ildə UNESCO tərəfindən caz musiqisinin sülh, birlik və insanlar arasında ünsiyyətdə rolunu diqqətə çatdırmaq məqsədilə təsis olunub.

Təşəbbüs dünya şöhrəti amerikalı caz musiqiçisi, UNESCO-nun xoşməramlı səfiri Herbi Hənkok tərəfindən irəli sürülüb.  

Beynəlxalq Caz Günü ilk dəfə 2012-ci ildə Parisdə Herbi Hənkokun öz iştirakı ilə qeyd edilib.

UNESCO tərəfindən elan edilən bu gün hazırda dünyanın cazsevər ölkələrində keçirilən konsert proqramları ilə yadda qalır. Beynəlxalq Caz Günü hər il 200-dək ölkədə qeyd olunur.

Məşhur müğənni, bəstəkar Nina Simone ilk dəfə 1900-cü illərin əvvəllərində ABŞ-ın cənub ştatlarında inkişaf edən, Afrika-Amerika musiqi janrı olan, XIX əsrin sonu və XX əsrin əvvəllərində Luiziana ştatının Yeni Orlean şəhərindəki Afrika-Amerika icmalarında yaranan cazı belə təsvir edir: “Caz yalnız musiqideyil, həyat, var olma, düşüncə tərzidir.” Caz musiqisi insan ləyaqəti, demokratiyavə vətəndaş hüquqları axtarışlarından ayrı-seçkiliyə və irqçiliyə qarşı mübarizəyəqədər dünyəvi mövzulara, eləcə də insanlar arasında empatiya, dialoq və qarşılıqlıəməkdaşlığın gücləndirilməsi kimi məsələlərəgüclü bədii təkan vermişdir.

Caz maneələri dəf edir və qarşılıqlı anlaşma və tolerantlıq üçün imkanlar yaradır. Fərdlər, qruplar və icmalar arasındakı gərginliyi azaldır. Caz mədəniyyətlərarası dialoqu stimullaşdırır və təcrid edilmiş cəmiyyətlərdən olan gənclərin inkişafına dəstək verir.

Dünyada Azərbaycan cazının da özünəməxsus yeri var. Bunu ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq caz festivalları, caza olan maraq bir daha sübut edir.

Amerika cazı və muğam musiqisi üzərində qurulan Azərbaycan cazının bünövrəsi 30-cu illərin sonunda Niyazi və Tofiq Quliyevin yaratdığı “Dövlət Cazı” adı ilə tanınan Dövlət Estrada Orkestri tərəfindən qoyulub. Ansamblın ilk tərkibi üç trombon, eyni sayda truba, beş saksofon, royal, gitara və zərb alətlərindən ibarət idi. Orkestrin ilk konsert proqramına klassik cazla eyni səviyyədə Niyazinin və Tofiq Quliyevin pyesləri də daxil idi. 1940-cı illərdə "Dövlət cazı"nın rəhbəri Rauf Hacıyev olmuşdu.

1950-ci illərə qədər Azərbaycan caz ifaçılığında ən önəmli yerlərdən birini saksafonçu və cazmen Pərviz Rüstəmbəyov olmuşdur.

1950-ci illərin əvvəlindən 1960-cı illərin sonuna qədər Bakının caz həyatının "mərkəzi" keçmiş Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunda keçirilən tələbə gecələri idi.  Azərbaycan cazının bütün sənətçiləri buraya toplaşırdı. Hər il yaz axşamlarının birində Azərbaycanda caz kollektivləri Azərbaycan Neft-Kimya İnstitutunun akt zalında çıxış edirdi.

1960-cı illərdə Qara Qarayev, Niyazi, Tofiq Quliyev və Rauf Hacıyevin dəstəyi və rəhbərliyi ilə Azərbaycanda estrada və caz musiqisinin ikinci həyatı başlanır.

 Bundan əlavə, Azərbaycanda "Qaya", Rafiq Babayevin kvarteti yaranır.  Azərbaycanda estrada və caz musiqisinin ikinci həyatı Rafiq Babayevin yaratdığı “Qaya” ansamblı ilə başlayır. Bu ansambl keçmiş SSRİ-də böyük şöhrət qazanmışdır.

Vaqif Mustafazadə dövrü isə Azərbaycanda cazın intibah dövrü hesab edilə bilər. Virtuoz musiqiçi muğamla cazın sintezini yaradıb. (Eliza Mustafazadə Azərbaycanda peşəkar caz-muğam tərzində oxuyan ilk qadın olub.) Məşhur caz tənqidçisi Velis Konover deyib ki, “Vaqif Mustafazadə ekstra ifaçıdır. O dinlədiyim lirik caz ifaçıları arasında ən gözəl ifaçıdır”.

1980-2000-ci illərdə Azərbaycan cazı əsl tərəqqi dövrü yaşayır, onun aurası genişlənirdi. 2000-ci illərdə Bakı Beynəlxalq Caz Festivalı və Qəbələ Musiqi Festivalı kimi caz festivalları Azərbaycanda cazın inkişafında müsbət dönüş yaratdı.

Böyük təməllər üzərində qurulmuş Azərbaycan cazı indi gənc ifaçıların timsalında daha da inkişaf edir. Beynəlxalq Montre Caz Festivalının qalibi İsfar Sarabskinin adını çəkmək yetərlidir ki, Azərbaycanda caz ənənəsinin necə yaşadığının şahidi olaq.

Həmçinin Əzizə Mustafazadə, Rain Sultanov, Əminə Fiqarova, Salman Qənbərov, Emil Əfrasiyaboğlu, Şahin Növrəsli, Sevda Ələkbərzadə kimi tanınmış ifaçılar bu ənənələri uğurla davam etdirirlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

Bu gün Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, IDEA İctimai Birliyinin təsisçisi və rəhbəri Leyla Əliyeva və Bakı Media Mərkəzinin rəhbəri Arzu Əliyeva Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun (TMİF) inzibati binasını ziyarət ediblər.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, TMİF-in prezidenti Aktotı Raimkulova qonaqları salamlayaraq rəhbərlik etdiyi qurum tərəfindən türk xalqlarının ortaq irsinin qorunması istiqamətində görülən işlər barədə məlumat verib.

 Leyla Əliyeva Türk dünyasının zəngin tarixinin və mədəniyyətinin dünyaya tanıdılması məqsədilə TMİF-in atdığı addımları yüksək qiymətləndirib və həyata keçirilən layihə və tədbirlərdə gənclərin iştirakının daha da artırılmasının vacibliyini vurğulayıb.

TMİF-in muzeyində təqdim olunan ənənəvi sənətkarlıq nümunələri və türk xalqlarının maddi-mədəni irsini əks etdirən digər eksponatlarla tanış olan Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva, həmçinin müxtəlif türk musiqi və rəqs nümunələrindən ibarət mədəni proqramı izləyiblər.

Yekunda Leyla Əliyeva TMİF-in xatirə kitabına ürək sözlərini yazıb.

Qeyd edək ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə yaradılıb. Fondun fəaliyyət istiqamətlərinə türk mədəniyyətinin və irsinin qorunması, bərpası və təbliği ilə bağlı müxtəlif layihə və tədbirlərin icrası, dəstəklənməsi daxildir.

Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə Respublikaları üzv, Macarıstan isə müşahidəçi dövlət qismində TMİF-in fəaliyyətində iştirak edir.

Təşkilatın mənzil-qərargahı Bakı şəhərində yerləşir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2025)

Azərbaycan Respublikasının Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin və Heydər Əliyev Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə ənənəvi olaraq Diaspor Gənclərinin Vl Yay Düşərgəsi təşkil ediləcək. “Azərbaycan Respublikasında 2025-ci ilin “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamına uyğun olaraq builki düşərgənin şüarı “Konstitusiya və Suverenlik ili”dir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən verilən məlumata görə, düşərgə 3–9 avqust 2025-ci il tarixində ərazi bütövlüyümüzün və dövlət suverenliyimizin bərpasının rəmzi olan Xankəndi şəhərində keçiriləcək.

Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan 100-dən çox azərbaycanlı gəncin, o cümlədən ölkəmizə dost münasibət bəsləyən xalqların nümayəndələrinin düşərgədə iştirakı nəzərdə tutulur.

2025-ci il Azərbaycan Respublikasında “Konstitusiya və Suverenlik İli”nə həsr olunan Diaspor Gənclərinin VI Yay Düşərgəsində iştirak edən gənclər Xankəndinin, eləcə də Qarabağın tarixi, mədəni abidələri ilə tanış olmaq,  şəhid ailələrinin üzvləri və qəhrəman qazilərimizlə, həmçinin müxtəlif sahələr üzrə ekspertlərlə görüşmək, eləcə də əylənmək və intellektual oyunlarda iştirak etmək imkanı qazanacaqlar.

Yay düşərgələri xaricdə yaşayan azərbaycanlı gənclərin Vətənlə əlaqələrinin gücləndirilməsi, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə təmsil olunması sahəsində bacarıqlarının artırılması, şəbəkələşmələri, qarşılıqlı əlaqə və yeni dostluqların qurulması baxımından gözəl fürsətdir.

Düşərgəyə Azərbaycan dilində ünsiyyət bacarığı olan 18-29 yaş arası gənclər qeydiyyatdan keçə bilərlər. Daha əvvəlki düşərgələrdə iştirak etmiş gənclərin təkrar iştirakı nəzərdə tutulmur. Gənclərin düşərgədə iştirak xərcləri qarşılanacaq.

İştirak üçün 31 may 2025-ci il tarixinə qədər www.diaspor.gov.az/qeydiyyat səhifəsində yerləşdirilmiş onlayn anket forması tam olaraq doldurulub göndərilməlidir. Seçim prosesi iki mərhələdə – müraciətlərin qəbulu və videomüsahibələr formasında keçiriləcək.

Qeydiyyat, proqram, iştirakçıların seçim prosesi və digər vacib məlumatları əldə etmək üçün www.diaspor.gov.az  saytını diqqətdə saxlamaq vacibdir.

Əlavə məlumat üçün:

E-mail: Bu email ünvanı spambotlardan qorunur. Onu görmək üçün JavaScripti qoşmaq lazımdır.

Tel.: +994 12 493 10 54

WhatsApp: +994 51 867 36 02

Məlumat üçün bildirək ki, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi və Heydər Əliyev Fondunun birgə təşkilatçılığı ilə bu günə kimi Diaspor gənclərinin Şəki, Şamaxı, Şuşa, Naxçıvan və Laçın şəhərlərində beş yay düşərgəsi təşkil olunub. Dünyanın 60-dan artıq ölkəsindən gənclər həmin düşərgələrdə iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir.

Hazırda təqdimatda 49 nömrəli "İntellekt" məktəb- liseyidir.

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

 Bağırzadə Elza Əliqulu qızı 1994-cü ildə Azərbaycan Texnologiya Universitetinin “Yeyinti məhsulları texnologiyası” fakültəsinə daxil olmuş, 1998-ci ildə universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 2001-ci ildə Müəllimlər İnstitunun “İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası” fakültəsini bitirmiş, Dövlət İdarəçilik Akademiyasında “Dövlət və bələdiyyə idarəetməsi“ fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir. 2001-2020-ci illərdə Bakı şəhəri Ərəstun Mahmudov adına 220 nömrəli məktəb-liseydə ibtidai sinif müəllimi, 2020-2021- ci ildə təlim-tərbiyə işləri üzrə direktor müavini işləmişdir. 2020-ci ilin sentyabr ayında elan edilmiş dövlət ümumi təhsil müəssisələrinə direktor vəzifəsinə işə qəbul üzrə müsabiqənin nəticələrinə əsasən müvəffəqiyyət qazanıb, 2021-ci ilin sentyabr ayından Eldar Məmmədov adına 21 nömrəli tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 2023-cü ilin oktyabr ayından isə Rəfail Hüseynov adına 49 № li "İntellekt" məktəb-liseyə direktor vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

Amazonda dərc olunan “Vaxtın idarə edilməsi: məhsuldarlıq və uğur strategiyaları” adlı kitabın həmmüəllifidir. Bir çox yerlı və beynəlxalq təlimlərdə, eləcə də beynəlxalq təcrübə probramlarında uğurla iştirak edibdir.

ŞAGİRD:

Mən, Fatimə Elşən qızı Süleymanlı 2010 – cu ildə anadan olmuşam. 2017 – ci ilin sentyabr ayından R.Hüseynov adına 49 № li “İntellekt” məktəb-liseyin I sinfində təhsilə başlamışam. Hal-hazırda həmin məktəbin VIII sinfində oxuyuram. Məktəbdə təşkil olunmuş olimpiada və müxtəlif ictimai tədbirlərdə fəal iştirak etmişəm.

ESSE:

Təbiətin mühafizəsi

Təbiətdə hər gəzintidə insan axtardığından daha çox şey alır.Təbiət Tanrıdan alınan ən gözəl sürpriz hədiyyədir. Təbiət bizə su, yemək, sığınacaq, yağış, Günəş işığı, oksigen və saysız-hesabsız müxtəlif şeylər bəxş etmişdir. Bunlar insanların həyatını yaxşılaşdırmağa kömək edir. 

Təbiət insanın ən yaxşı dostudur. Xəstəni sağaltmaq üçün naturoterapiya üsulları haqqında heç eşitmişsinizmi? Xəstələrə təbiətdə heyvanlarla vaxt keçirmələri tövsiyə olunur. Orada onlar özlərini sakit və rahat hiss edə bilərlər.

Dərmanların bir çoxunun tərkib hissələri birbaşa meşədən toplanır.

Bir gündə nə qədər su sərf etdiyimizi heç düşünmüşsünüzmü? Quraqlıq zamanı faydalı ola biləcək gündəlik işlərimizə böyük miqdarda su sərf olunur. Həmçinin suyun içinə heç bir zibil atmamaqla onu təmiz saxlamaq təbiəti qorumağın ən yaxşı yoludur. Plastikdən hazırlanmış əşyalar heç vaxt parçalanmadığı üçün su obyektlərinə atılmamalıdır.

Təbii ehtiyatları bərpa olunan və bərpa olunmayan iki kateqoriyaya bölmək olar. Günəş, külək, geotermal bərpa oluna bilən təbii ehtiyatlardır. Bərpa olunmayanlar isə qısa müddət ərzində asanlıqla doldurula bilməyənlərdir. Yanacaq, benzin və karbon kimi bərpa olunmayan mənbələr əhəmiyyətli miqdarda mövcuddur. Bərpa olunan təbii ehtiyatlar yaxşı və əhəmiyyətli miqdarda mövcuddur, lakin onların düzgün və səmərəli istifadəsi bərpa olunmayan təbii ehtiyatların istifadəsini aradan qaldıra bilər. Məsələn, külək və ya suyun köməyi ilə elektrik enerjisi istehsal edilə bilər. Günəş avtomobilləri benzinlə işləyən avtomobillərin istifadəsini azalda bilər.

Bu, Yer kürəmizi yaşamaq üçün həmişəyaşıl bir planet kimi saxlamağa kömək edir. Bir enerji formasının digərinə çevrilməsi bərpa olunmayan mənbələrin istehlakını dayandırmaq və bərpa olunan enerjidən ən yaxşı şəkildə istifadə etməyə başlamaq üçün ən yaxşı yoldur.

Təbiəti necə qorumaq olar?

Təbiəti qorumaq və resursları səmərəli idarə etmək üçün müxtəlif üsullar mövcuddur.

Yağış suyunun yığılması, bərpa olunan enerji və davamlı kənd təsərrüfatı bütün resursların tükənməsini azaltmağa kömək edə bilər.

Ağacların əkilməsi meşələrin qırılmasını azaltmağa kömək edir, karbon dioksid səviyyəsini aşağı salır və biomüxtəlifliyi artırır. Meşələr həm də canlılar üçün təbii yaşayış mühiti təmin edir.

Sənaye tullantılarının məhdudlaşdırılması, daha təmiz texnologiyanın təşviqi və plastik kimi bioloji parçalanmayan materialların istifadəsinin azaldılması vacib səylərdir.

Vəhşi təbiətin qorunması ekoloji tarazlığın qorunması üçün vacibdir. Mühafizə olunan ərazilərin yaradılması, qeyri-qanuni ovun qadağan edilməsi və təbii yaşayış yerlərinin qorunması nəsli kəsilməkdə olan heyvanlara kömək edə bilər.

Təkrar emal xammal istehlakını və ətraf mühitin çirklənməsini azaltmağa kömək edir. Zibilin düzgün atılması torpağın və suyun təmiz qalmasına kömək edir.

Ağacların əkilməsi və təmizlik kampaniyaları kimi mühafizə fəaliyyətlərində ictimaiyyətin məlumatlandırılması və cəlb edilməsi ətraf mühitin qorunmasına əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərə bilər.

Hər bir insan təbiəti qorumağa kömək edə bilər. Ağac əkmək, suya qənaət etmək, enerjidən istifadəni azaltmaq və ekoloji cəhətdən təmiz əşyaların alınması kimi sadə hərəkətlər fərq yarada bilər. Davamlı təcrübələrin dəstəklənməsi və məlumatlılığın artırılması bu səyləri gücləndirir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Oğuz rayonunda Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının növbəti ildönümünə həsr olunmuş “Heydər Əliyev məktəblilərin gözü ilə” mövzusunda inşa yazı müsabiqəsinin qaliblərinin mükafatlandırma mərasimi keçirilib.

Tədbirdə Azərbaycan yazıçılar Birliyi Şimal-Qərb Bölməsinin sədri Diaspor.info saytının baş redaktoru Ə.Ələkbərli, Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətinin nümayəndəsi C.Səmədzadə, Oğuz Rayonu üzrə Təhsil Sektorunun müdiri S.Nəbiyev, ATİAHİ Oğuz Rayon Komitəsinin sədri F.İbrahimov, YAP Oğuz rayon təşkilatının sədr müavini M.Ramazanov, müəllimlər və inşa-yazı müsabiqəsinin iştirakşıları və qalibləri iştirak etmişlər.

İlk öncə Ulu Öndər Heydər Əliyevin və Vətənin azadlığı uğrunda canından keçən şəhidlərin ruhu bir dəqiqəlik sükutla yad olunmuşdur.

Tədbiri Oğuz rayonu üzrə təhsil sektorunun müdiri Sərdar Nəbiyev giriş sözü ilə açaraq iştirakçıları salamlayıb. Azərbaycanın dövlətçilik tarixində Ümummilli lider H.Əliyevin müstəsna rolunu qeyd edərək, belə müsabiqələrin keçirilməsinin gənclərin həyatında əhəmiyyətli rola malik olduğunu vurğulayıb.

Azərbaycan Yazıçıları Birliyi Şimal-Qərb Bölməsinin sədri Diaspor.info saytının baş redaktoru Ə.Ələkbərli öz çıxışında Ümummilli lider H.Əliyevin Azərbaycan dövləti qarşısındakı misilsiz fəaliyyəti, onun dövlətçiliyimizin xilaskarı olması və bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilən siyasi kursun əsaslarının məhz Ulu öndərimiz tərəfindən qoyulmasından söhbət açmışdır.

Oğuz Rayon İcra Hakimiyyətinin nümayəndəsi C.Səmədzadə, Nail İbrahimli adına 3 nömrəli məktəb-liseyin sinifdənxaric və məktəbdənkənar tərbiyə işləri üzrə təşkilatçısı G.Abdullayeva, H.Əliyev Mərkəzinin elmi işçisi S.Rəsulova Ümummilli lider Heydər Əliyevin uşaqlara göstərdiyi diqqət və qayğıdan, ölkəmizdə uşaqların hərtərəfli inkişafının təmin edilməsi istiqamətində görülən işlərdən danışıb, müsabiqə qaliblərini təbrik edib, onlara uğurlar arzulayıblar.

Tədbirin sonunda müsabiqə qalibləri diplom və hədiyyələrlə mükafatlandırılıblar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Lerik rayonu Azərbaycanın cənubunda, Lənkəran bölgəsində yerləşən və zəngin təbiətə malik bir rayondur. Rayon, həmçinin Azərbaycanın ən hündür bölgələrindən biridir və dağlıq əraziləri ilə tanınır. Lerik rayonunun turizm potensialı müxtəlif təbii gözəllikləri, tarixi və mədəni abidələri ilə zəngindir.

Bəzi önəmli turizm məkanları bunlardır:

1. Lerik Dağları və Təbii Gözəlliklər: Lerik rayonu, yüksək dağları, meşələri və çayları ilə tanınır. Burada dağ gəzintiləri, trekkinq və təbiət gəzintiləri etmək mümkündür. Dağlar, həmçinin nadir bitki örtüyü ilə zəngindir.

2. Bəhrəvar: Lerik rayonunun ən məşhur turistik məkanlarından biri olan Bəhrəvar kəndi, təbii mənzərələri və dağlıq ərazisi ilə tanınır. Burada möhtəşəm dağ mənzərələri və sakit bir atmosfer tapmaq mümkündür.

3. Səhra və Ekoturizm: Lerikdə ekoturizm inkişaf etməkdədir. Buranın təbii gözəllikləri və müxtəlif ekosistemləri, ekoturizm fəalları üçün ideal bir məkandır.

4. Qədim Yerlər və Tarixi Abidələr: Lerik rayonunun bəzi kəndlərində qədim məscidlər və digər tarixi abidələr yerləşir. Bu abidələr, yerli mədəniyyətin izlərini və tarixini öyrənmək istəyənlər üçün maraqlı məkanlardır.

5. Xalq Təsərrüfatı və Əl İşi: Lerik, həmçinin yerli əhalinin məşğul olduğu əl işləri və xalq sənətkarlığı ilə də tanınır. Bu sənətkarlıq nümunələri turistlərə xatirə olaraq alınabilir.

Lerik, həmçinin bölgənin ən yaxşı balı ilə məşhurdur. Bu cür təbii məhsulların satışı, turistlər üçün xüsusi maraq doğurur. Turizm infrastrukturu getdikcə inkişaf etsə də, Lerik hələ də sükut və təbii gözəllikləri ilə istirahət etmək istəyənlər üçün gözəl bir yerdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Rejissor Tofiq Tağızadənin ekran əsəri olan və 1970-ci ildə ekranlaşdırılan “Yeddi oğul istərəm” filmi barədə danışmaq qərarına gəldim.

“Filmin bədii dəyərini şərtləndirən əsas meyarlardan biri - onun zamanın sınağından çıxa bilməsidir. Film hansı ildə çəkilməsindən asılı olmayaraq, gərək həmişə təzə əsər kimi baxılsın. Yaranandan 5 il, 30 il, 50 il sonra köhnələn, solğunlaşan film anadan şikəst doğulmuş uşaq kimidir".

                                                  Həsənağa Turabov, Xalq artisti

"Yeddi oğul istərəm" filminin "Möhtəşəm yeddilik" Amerika filminə bənzədiyini ona irad tutan Moskva çinovniklərinə filmin rejissoru Tofiq Tağızadə belə cavab vermişdir: "Azərbaycan bəyləri Cıdır düzündə at çapanda Kolumb hələ Amerikanı kəşf etməmişdi".

Səməd Vurğunun "Komsomol poeması" əsasında 1969-cu ildə rejissor T.Tağızadənin yaratdığı "Yeddi oğul istərəm" filmi film-poema kimi yox, poemanın motivləri əsasında yazılmış ssenari üzrə çəkilmişdir. (Y.Səmədoğlu: "Mən ssenari üzərində işləyərkən kor-koranə şəkildə poemanı ssenariləşdirməyi yox, poemanın ekran ekvivalentini yaratmaq məqsədini qarşıma qoymuşdum") .

Beləliklə, poemadakı bədii məkan, personajlar, hadisələr bu filmdə fərqli - kinematoqrafik düşüncə faktı kimi yeni həyat qazanır: poetik söz öz yerini xeyli dərəcədə kinematoqrafik ifadə vasitələrinə verir: poemada sözün dediklərini burada vizual detallar, musiqi, aktyorların jest və mimikaları çatdırır. Elə buna görə də bu filmə baxarkən onun poema əsasında çəkilməsi ilk mənbədən xəbərsiz adamın ağlına gəlməyə də bilər və buna təbii baxmaq lazımdır. Filmin müəllifləri poemanın obrazlarını, motivlərini, süjet xəttini olduğu kimi ekrana gətirmək kimi aldadıcı, şirnikləndirici (asan) "missiya"nın uğursuzluğundan müvəffəqiyyətlə sığortalanmış, süjetə əlavə motivlər daxil etmiş, obrazların psixoloji xarakteristikasında kinematoqrafik ifadə vasitələrindən ustalıqla bəhrələnmişlər. Filmin ən güclü, təsirli səhnələri də məhz kinematoqrafik işləmələrin məhsuludur: Cəlalın öldürüldüyü, Gəray bəyin özünü öldürdüyü, dostlarını itirib özü sağ qalan, ən başlıcası Gəray bəy üzərində mənəvi qələbə qazana bilməyən Bəxtiyarın pilləkanda oturub öz sözsüz monoloqunu "söylədiyi" səhnələr Azərbaycan kinosunun qızıl fonduna daxil olmuşdur.

Müəyyən mənada "Yeddi oğul istərəm" filmi tamaşaçılara yaxşı tanış olan "Yeddi samuray" (Yaponiya) və "Möhtəşəm yeddilik" (Amerika) filmlərinə rimeyk təsiri də bağışlayır. Hər üç filmdə süjetin quruluşu, əsas motivlər və eləcə də, əsas personajların bədii funksiyası oxşardır: yeddi igid köməyə ehtiyacı olan kəndlilərin dadına yetişir, onları çapıb talayan quldurlarla qeyri-bərabər döyüşdə ağır itkilər verib, nəhayət, qələbə çalır. İgidlərin əməli funksiyasını isə belə ifadə etmək olar: onlar kəndliləri xilas etməklə yanaşı, eyni zamanda tərbiyələndirməli, döyüşüb öz haqqını, hüququnu qorumağa hazır olan qüvvəyə çevirməlidirlər. Lakin "Yeddi oğul istərəm" filmini adları çəkilən filmlərdən fərqləndirən çox mühüm bir cəhət var ki, bu, personajların əməli yox, ideoloji funksiyası ilə bağlıdır. Əgər əvvəlki filmlərin qəhrəmanları pul qazana-qazana həm də öz insanlıq missiyalarını yerinə yetirirdilərsə, "Yeddi oğul istərəm" filmindəki komsomolçular ilk növbədə öz ideoloji, siyasi funksiyalarını yerinə yetirirlər. Yapon samurayları, amerikan kovboyları kəndə kəndlilərin xahiş-minnəti ilə gəlmişdilər, komsomolçuları Peykanlıya gətirən isə öz ürəklərinin hökmü, yaxud kəndlilərin xahişi yox, revkomun göstərişidir. (Bu mənada filmin finalında poçtalyonun Bəxtiyara oxuduğu məktubun məzmunu çox ibrətamizdir).

Məsələnin bu tərəfi komsomolçulara qarşı dayanan qüvvələrin də funksiyasına ideoloji çalarlar qatır. "İstismarçı", "zalım", "qaniçən" Gəray bəyi yapon və amerikan variantlarındakı qara qüvvələrdən fərqləndirən əsas cəhət budur ki, o, komsomolçuların hakim olmaq istədikləri mühitə kənardan müdaxilə edən tüfeyli, quldur deyil, həmin mühitin öz keçmişi, yaddaşı və buna uyğun əxlaqı olan tarixi yetirməsi, komsomolçuların boğub məhv etmək istədikləri bütöv bir epoxanın rəmzidir. Filmdə söhbət onun qəsb etmək istədiyi torpaqlardan yox, onun tarixi oylağı olan torpaqlardan gedir.  Bu mənada filmdə tarixi fakt kimi kimin ədalətsizliyə məruz qaldığını, kimin haqqının tapdalandığını müəyyən etmək o qədər də asan deyil. Bunun üçün "zülm etmək", "xilaskar qüvvələr", "öz haqqını qorumaq" funksiyaları tamamilə ideoloji qəliblərdən çıxarılmalı, hər şey öz adı ilə çağırılmalıdır.

Lakin məsələ həm də burasındadır ki, ekran yaradıcılığında çox vaxt kadra düşən hansısa əşyalar, personajların hərəkət etdikləri məkanın xarakterik cəhətləri. hansısa jest, hansısa replika bəzən heç rejissorun özünün də gözləmədiyi halda filmin ideya-məzmun planında əlavə mənalar, yozumlar yaradır, hansısa bir fikrin, bədii-estetik informasiyanın daşıyıcısına çevrilir. Bu mənada "Yeddi oğul istərəm" filmi Azərbaycan kinosunun dilinin zənginliyi ilə seçilən azsaylı nümunələrdən biridir.

Diqqət yetirək: komsomolçuların təşrif gətirdikləri kənd bir landşaft kimi qəribə təsir bağışlayır. Bütün film boyu kəndin bir yerində bir ağac, bir yaşıllıq belə gözə dəymir. Komsomolçuların zorla Gəray bəydən alıb kəndlilərə vermək istədikləri torpaq - həyat mənbəyi Peykanlı landşaftının əsas əlamətinə çevrilməli, özünün bütün sehri, möcüzəsi ilə görünməli olduğu halda, filmdə onun varlığından əsər-əlamət belə hiss olunmur. Torpaq bir dəfə - kəndlilər qeyrətə gəlib onu şumlamağa başlayanda yada düşür. Lakin bu epizodik məqam həmin kəndlilərin ölümünə bais olan Gəray bəyin zalımlığını, qəddarlığını qabartmaq üçün seçilən bədii priyomdan uzağa getmir. Qalan vaxtlarda məkanın əsas əlamətləri - tozlu yollar, qayalıqlar, daş-kəsəkdir. Elə isə uğrunda qanlı çarpışma, savaş gedən obyektin filmdə bu sayaq solğun çalarla təqdim olunmasını (bilərəkdən, yoxsa təsadüfən - demək çətindir) niyə də Peykanlıya "xilaskarlıq" libasında təşrif buyuran bolşevik ideallarının ötəri bir ilğım təsiri bağışladığına eyham kimi  yozmayaq?

Peykanlının sakinləri filmdə həm obyekt (təsirə məruz qalan tərəf), həm də subyekt (iştirakçı) kimi təqdim olunur və hər iki planda onlar çox passiv təsir bağışlayırlar. Tövlə-klubda "mən hara, proletariat hara? Allah göstərməsin" deyən qocanın, "Neynim, ağa naçannik? Biri deyir çıxart, biri deyir tax" (söhbət bolşeviklərin bayrağından gedir- Ə.H.) deyə zarıyan kişinin inqilabla, sinfi mübarizə ideyası ilə bağlılığı absurd bir şeydir. Amma neyləyəsən ki, onlar finala doğru onlar komsomolçuların təbliğatının təsiri ilə "fəallaşmalı", əllərinə silah alıb Gəray bəyə qarşı döyüşməlidirlər. Elə döyüşürlər də. Lakin atışma səhnələrində onların davranışı duyub-düşünən insanların hərəkətlərinə yox, məkanda mexaniki yerdəyişmələrə  daha çox bənzəyir.

Filmin məkan ölçülərində başqa maraqlı məqamlar da var. Əgər bədii məkanı əsərin ideya-məzmun planının komponentlərindən biri kimi götürürüksə, onda personajların yerləşdikləri kontiniumla qarşılıqlı əlaqələri də önəmli əhəmiyyət kəsb edir. Komsomolçular Peykanlını bir növ "özəlləşdirdikdən" sonra onu qapalı mühitə çevirir, bu mühitdən sıxışdırıb çıxardıqları Gəray bəyin müdaxiləsinin qarşısını almaq üçün tədbirlər görürlər. Kəndə gələn yeganə yol daim Qəqəninin müşahidəsi altındadır. "Yeddi samuray", "Möhtəşəm yeddilik" filmlərində olduğu kimi, kənar qüvvə həmin məkana yabançıdır, burada yalnız dağıdıcı və pozucu fəaliyyət göstərəcək. Əslində isə Gəray bəy - komsomolçular oppozisiyasında kənar qüvvə Gəray bəy yox, komsomolçuların özləridir. Bu mənada onlar kəndi Gəray bəydən qorumurlar, əksinə, özləri Gəray bəydən qorunurlar. Çünki Gəray bəy Peykanlıya kəndliləri qırıb-çatmaq üçün yox, çağırılmamış qonaqlarla - komsomolçularla haqq-hesab çəkmək üçün gələcək. Və o, filmdə bu qapalı mühitə iki dəfə daxil olur: birinci dəfə qəbiristanlıq səhnəsində, ikinci dəfə finalda. Qalan vaxtlarda Gəray bəy hündür qayalıqlarda yerləşən mağarada - Qan çanağında yaşayır. Gəray bəyin sığındığı mağara filmin məkan strukturunda da "yuxarı-aşağı" kimi səcəyyələndirilə bilən qarşıdurma yaradır və məkanda yeni bir ölçünün - şaquli ölçünün yaranmasına səbəb olur. Gəray bəy komsomolçuları YUXARIDA, komsomolçular isə onu AŞAĞIDA gözləyir. Bəyin əlçatmaz yüksəklikdə qərar tutması və komsomolçuların sona qədər bu yüksəkliyə qalxmağa cəsarət etməməsi (bəy nəslindən olan Cəlal istisna olunur) əsərin ümumi ideyasının açılmasında bədii məkanın nə qədər önəmli rol oynamasını (eləcə də personajlara nünasibətdə müəllifin kadraltı eyhamlarını) bir daha önə çəkir.

Məkanın şaquli parametrində hərəkət edən personallarda biri də Qasımdır. Atışma səhnələrində o, daima evlərin, divarların üstü ilə hərəkət edir, gözlənilməz, qeyri-standart nöqtələrdən atəş açır. Personajın məkan kontiniumunun şaquli ölçüsünə bu sayaq daxil edilməsini üst qatda adicə döyüşçü hiyləsi ilə bağlı məqam kimi qiymətlədirmək olar. Lakin ölümcül güllə yarası alan Qasımın yerə - torpaq üstə yıxılmasına "layiq olmadığı ucalıqdan enmə" motivinin ifadəsi kimi də baxmaq mümkündür.

Uzaq illərdə qalan uşaq zövqümüzə görə "bizimkilər"lə pis adamların mübarizəsindən bəhs edən bu "davalı" film barədə indi - aradan  50 il keçəndən sonra məni tamam başqa estetik meyarlarla danışmağa sövq (və vadar)  ən əsas səbəb elə filmin özüdür. Məsələ burasındadır ki, hər bir normal film təkcə bizi həyat hadisələrinin içinə aparan, onların iştirakçısına çevirən illüziya deyil, həm də müxtəlif tipli işarələrdən qurulmuş, aditoriyaya müəyyən bir fikir ötürən, mətləb qandıran tekstdir ("mətn" də yazmaq olardı, amma, məncə, "tekst" daha düzgün variantdır). Bu tekstdə kodlaşdırılan mənalar, ifadə olunan mətləblər isə heç də həmişə üzdə olmur, çox vaxt "podtekst" deyilən görünməz, fəqət duyulan, qavranılan  alt qatda gizlədilir. Film təkcə deyilənlərin deyil, həm də deyilməyənlərin, yalnız görünənlərin yox, həm də görünməyənlərin "dil açıb" danışdığı çoxmənalı işarələr, eyhamlar sistemidir, sirli-sehirli bir audiovizual ismarıcdır. Bu mənada üst qatda vestern, savaş filmlərinin janr qəliblərinə daha çox uyarlı görünən "Yeddi oğul istərəm" filmi Azərbaycan kinosunda ən mükəmməl   ekran tekstlərindən biridir və bu teksti indi tamam başqa bir məna kontekstində oxuya biliriksə, bunun üçün filmin yaradıcılarına - onun ssenarisinin müəllifinə, rejissoruna və təbii ki, aktyorlarına (H.Turabov, H.Məmmədov, Ş.Ələkbərov, Ə.Həsənəv, İ.Osmanlı, Ə.İbrahimov, R.Əzimov, E.Məmmədov, Ə.Mahmudov) minnətdar olmalıyıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)