İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 2020-ci il tarixə qəribə təzadlarla dolu il kimi düşdü. Öncə ondan başlayaq ki, bütün dünyada bu il qorxulu koronavirus pandemiyasının başlanğıc ili kimi qəbul edildi. Amma Azərbaycanda bu ilin xüsusi özəlliyi oldu. Məhz bu ilin payızında 30 ilə yaxın düşmən taptağı altında qalan torpaqlarımız azad edildi.

O tarixi günü görməyə əlbəttə ki, məğlubiyyət acısını içində çəkən Teymur Mustafayevin – görkəmli xanəndəmizin də haqqı var idi.

Amma əfsus ki, bu, ona qismət olmadı. Vətən müharibəsinə sayılı günlər qalandar o, dünyadan köçdü.

 Gəlin onun ömür-gün kitabçasını vərəqləyək.

Azərbaycan müğənnisi və xanəndəsi Teymur Mustafayev 10 aprel 1939-cu ildə Astraxanbazar (indiki Cəlilabad) rayonunda anadan olub. 

Sənət müəllimləri Seyid Şuşinski, Əhməd Bakıxanov olub. Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində təhsilini davam etdirib. 1964-cü ildən Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının solisti olub.

1978-ci ildən Azərbaycan Dövlət Konsert Birliyində, 1998-ci ildən Muğam Teatrında fəaliyyət göstərib. Onun repertuarı muğam və təsniflərdən, xalq və bəstəkar mahnılarından ibarət olub.

Onun ifa etdiyi muğam və təsniflər AzTV Fondunda saxlanılır. Bir çox xarici ölkələrdə (Avropa ölkələrində, Ərəb ölkələrində, Rusiyada, Türkiyədə, İranda, Əfqanıstanda) qastrol səfərlərində olub.

Filmoqrafiya

Teymur Əmi 

Muğanın Sarvanı 

Bitməyən ömür 

Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə Azərbaycan SSR Əməkdar artisti fəxri adına, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti fəxri adına, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünə layiq görülüb.

Ustad sənətkar 11 iyun 2020-ci ildə Bakı şəhərində vəfat edib. 

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

Elman Eldaroğıu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Deyir ki:- “Sovet hakimiyyəti dövründə ən varlı şəxslər yazıçılar idi. Çünki dövlət həm onların kitablarını çap etdirir, həm də qonarar verirdi. İndi isə bu məsələ gündəmdə deyil. Yalnız kimin büdcəsi imkan versə öz kitabını çap etdirib sata bilir. Hesab edirəm ki, indi ona görə böyük ədəbiyyat yaranmır. Yazıçıların çoxunun kitab çap etdirməyə maddi imkanı yoxdur. Bu prosesdə dövlət dəstək göstərərsə çox gözəl ədəbiyyat mühiti yarana bilər. Bir sözlə, dövlət dəstəyi olmalıdır...”

O, 1945-ci ildə Lerik rayonunun Nuravud kəndində dünyaya gəlib. Bütün kənd uşaqları kimi meşədən odun da gətirib, mal-heyvan da otarıb, ot da çalıb. Amma heç vaxt kitab əlindən düşməyib, mütaliə etməkdən yorulmayıb. Elə buna görə də, orta məktəbi gümüş medalla bitirib. Azərbaycan Politexnik İnstitutuna iki “5”-lə qəbul olunub və oranın inşaat fakültəsinin "Sənaye və mülki tikinti" ixtisasını əla qiymətlərlə başa vurub. 

Altı il "Azərbaycan pioneri" qəzeti redaksiyasının ədəbiyyat şöbəsinin "baş ədəbi" işçisi olub. 1972-ci ildən 1986-cı ilədək Azərbaycan Dövlət Qazlaşdırma Komitəsinin 4 saylı Qaz tikintiquraşdırma idarəsində iş icraçısı, baş mühəndis və rəis vəzifələrində işləyib. 1986-cı ildən "Azərqaztəmirtikinti" trestinin rəisi, 1988-ci ildən Maye Qaz İstehsalat Birliyinin rəisi, 1989-cu ildən Azərbaycan Dövlət Yanacaq Komitəsi sədrinin birinci müavini vəzifələrində çalışıb. Sonra biznes fəaliyyəti ilə məşğul olub. 1996-cı ildən "Bakqaz" İstehsalat İdarəsi rəisinin müavini, 1998-ci ildən Azərbaycan Qaz Emalı Zavodunun direktoru vəzifələrində işləyib. 1992-2021-ci illərdə isə YAP Xətai rayon təşkilatının sədri vəzifəsini icra edib. Xidmətləri kifayət qədər qiymətləndirilib, əməkdar mühəndis fəxri adına layiq görülüb, “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şöhrət” ordenləri ilə təltif olunub. Üç çağırış Milli Məclisin deputatı olub. Texnika elmləri doktorudur...

“Elçibəyin dövründə Azərbaycan dövlət yanacaq komitəsində sədrin birinci müavini idim. Bir gün xəbərlərdən bildim ki, sədri və məni işdən çıxarıblar. Heç bir səbəb olmadan. Sakitcə işdən uzaqlaşdım. Üç gün sonra isə eşitdim ki, bizim üçün cinayət işi qaldırılıb. Baş prokrorun müavini televiziyada çıxışında deyib ki, guya biz Bakı şəhərində neftbazada benzin ola-ola,  bu benzinin satılmasının əleyhinə olmuşuq. Məni prokrorluğa çağırdılar, sual verdilər ki, niyə təxribat aparmısız, benzin verməməsiz? Müstənqiə sual verdim ki, sən oturduğun ağacın budağını kəsərsənmi? Dedi yox. İzah etdim ki, mən də həmin komitədə, bezninin satışına cavabdeh olan şəxsəm. Necə belə bir iş görə bilərəm? Bir ay müddətində bizi süründürlər. Sübut tapılmadı. Sonra bu cinayət işinə xitam verildi”- söyləyir.

Şübhəsiz ki, insanın uğur qazanmasında onun bacarıq və əzmkarlığından başqa İlahinin uğuru vacib məsələdir. Bu uğur qismətində olmadıqda insanın bacarıq və əzmkarlığı da nəticəsiz qalır. Yəqin ki, hansısa əməllərinə görə Yaradan bu uğuru ondan əsirgəməyib və onun vəzifə pillələrində irəliləməsinə yol açıb. Bəli, Tanrının izni olmasaydı ucqar dağ rayonunda, əlçatmaz, ünyetməz kənddə kasıb bir kişinin ailəsində doğulub böyüyən bir insan "Azərqaztəmirtikinti" trestinin rəisi vəzifəsindən Azərbaycan Dövlət Yanacaq Komitəsi sədrinin birinci müavini, Azərbaycan Qaz Emalı Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin sədri vəzifələrinə və deputatlığa qədər yüksələ bilməzdi…

Deyir ki:- “İnstitutun birinci kursunda oxuyanda yazılarımı “Azərbaycan pioneri” qəzetinə aparırdım. Allah rəhmət eləsin, bir baş redaktor var idi, Əmrah müəllim, mənə dedi ki, sən gəl bizdə ştatda işlə. Gündüz növbəsində oxusam da, dərsdən çıxan kimi ora gedirdim. Qəzetin ədəbiyyat şöbəsinin işlərini mən aparırdım. Düzdür, rəhmətlik Hikmət Ziya şöbənin rəhbəri idi, amma xəstə olduğu üçün işə nadir hallarda gəlirdi. İnstitutu bitirənə kimi o şöbəyə mən rəhbərlik etdim. Sonradan qırmızı xətti keçmək istəyən bəzi tanınmış jurnalistlərə, baş redaktorlara yarızarafat-yarıciddi deyirdim ki, sizə o qəzetdə xəbər, oçerk, məqalə yazmağı mən öyrətmişəm. İnstitutu bitirəndən sonra əsgər getdim, qayıdandan sonra isə qəzetdə deyil, öz ixtisasım üzrə çalışdım...”

O vaxtdan bu vaxta qədər bədii yaradıcılıqla da məşğul olur. İndiyədək iyirmiyə yaxın kitabı işıq üzü görüb. Bir sıra əsərləri müxtəlif dram teatrlarında səhnələşdirilərək tamaşaçılara təqdim olunub. "Qızıl qələm", "Qızıl dərviş", "Qızıl buta", "Abdulla Şaiq" və "Rəsul Rza" mükafatları laureatıdır…

“On beş il deputat olmuşam. Hələ elə bir şey olmayıb ki, nəyisə vəd edim, amma yerinə yetirməyim. Bəzi hallar olub ki, şəxsi maraqlar üçün müraciət ediblər və mən də başa salmışam ki, bu mənim səlahiyyətimdə olan məsələ deyil. Gücümdə olan məsələlərin hamısını yerinə yetirmişəm...”

Bir siyasətçi kimi də qismətinə İlahi uğurdan pay düşüb, uzun illər Milli Məclisin deputatı olub. Deputatlığı ərzində sevənləri də olub, sevməyənləri də. Sanki pusquda durub, onun səhvə yol verməsini gözləyiblər. İllər öncə adi bir hərəkətini əsas tutub onu aşağılamaq istəyənlər də tapıldı. Və nəhayət savadsız, dünyagörüşü zəif olan toplumun arasında onu gözdən salmağa cəhd etdilər... 

Amma çifayda. Sel qayadan nə aparasıdır ki?

O gün xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının on beş cilidlik kitabının təqdimatında onu da gördüm. Bir az sınıxsa da şuxluğunu hələ də itirməyib. Həmişəki kimi şən, zarafatcıl, mehriban görünür. Bəli, Hüseynbala müəllim nə el-obası, nə də dostları arasında pis adam olmayıb. Xeyli adama əl tutub, çox adamın problemini həll edib. Necə deyərlər, Allahın da, elə bəndələrinin də qarşısında alnı açıq, üzü ağdır...

2025-ci il onun üçün yubiley ilidir. Bu yaxınlarda – daha dəqiq desək, iyunun 25-də 80 yaşı tamam olur. 80 yaşlı insana nə arzulamaq olar? Möhkəm can sağlığı, firəvan həyat, ağrı-acısız günlər...

Yaşa, ağsaqqal!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.06.2025)

10–11 iyun 2025-ci il tarixlərində Qazaxıstanın Türküstan şəhərində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun və Türküstan vilayətinin Akiminin dəstəyi ilə “Türk sivilizasiyasının abidələri: Tədqiqat yolları, mühafizə və bərpa metodları” mövzusunda “Türk Dünyasının Memarları və Bərpaçıları” II Beynəlxalq Simpoziumu keçirilir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan verilən məlumata görə, tədbir türk mədəni irsinə məxsus memarlıq abidələrinin öyrənilməsi, qorunması və bərpasına həsr olunub. Simpoziumun məqsədi türk ölkələrindən olan memar, bərpaçı, alim və ekspertlərin təcrübə mübadiləsi aparmaları üçün peşəkar platforma yaratmaqdır.

Simpoziumun təntənəli açılış mərasimində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Prezidenti Aktotı Raimkulova, Türküstan vilayətinin Akim müaviniYertay Altayev, ICESCO-nun irs üzrə eksperti Osama Elnahas, Qazaxıstan Respublikasının Mədəniyyət və İnformasiya Nazirliyinin nümayəndələri, eləcə də beynəlxalq ekspertlər iştirak ediblər.

Plenar iclas çərçivəsində Türk ölkələrinin elmi institutlarının nümayəndələrinin məruzələri dinlənilib. Məruzələrdə memarlıq irsinin araşdırılmasında müasir texnologiyaların tətbiqi, bərpa metodları, ənənəvi tikinti materialları və iqlim şəraitinin abidələrin qorunmasına təsiri kimi məsələlərə xüsusi diqqət yetirilib.

Simpoziumun gedişatı “Türk mədəni irsinin abidələrinin tarixi-mədəni əhəmiyyəti və tədqiqi” və “Memarlıq abidələrinin qorunması və bərpası” mövzularında panel sessiyaları ilə davam edib. Sessiyalarda türk mədəni irsinin abidələrinin tarixi və mədəni dəyəri, bərpa işlərində rəqəmsal həllər, profilaktik konservasiya və mədəni irsin qorunmasında fənlərarası yanaşmalar müzakirə olunub. Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan və Macarıstandan olan mütəxəssislər öz təcrübələrini bölüşüblər.

Tədbirin diqqətçəkən məqamlarından biri böyük ensiklopedik əsər – Mahmud Kaşğarinin “Divani Lüğat-it-Türk” kitabının 950 illiyinə həsr olunmuş sərgi və Xoca Əhməd Yəsəvi adına Beynəlxalq Qazax-Türk Universitetinin mədəniyyət mərkəzində nümayiş etdirilən «Мың заман – бір Түркістан» adlı musiqili tamaşa olub.

Simpoziumun proqramı çərçivəsində Arıstan-bab və Xoca Əhməd Yəsəvi türbələrinin yerləşdiyi Otrar rayonu üzrə səfər də təşkil edilib ki, bu da iştirakçılara türk memarlıq ənənəsinin canlı nümunələri ilə yerində tanış olmaq imkanı yaradıb.

Tədbir türk dünyasının ortaq irsinin qorunması və tanıdılması sahəsində elmi və praktiki əməkdaşlığın inkişafına mühüm töhfə olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

10 iyun – təqvimdə adi bir gün kimi görünsə də, bu tarix televiziya aləminə səs, duruş və dəyər qazandıran bir simanın doğum günü kimi yadda qalır. Bu gün – Nərgiz Cəlilovanın günüdür. Onun adı deyildikdə göz önündə ilk canlanan – efirin sakit və eyni zamanda dərin ritmidir. Səs tonu, baxışı, sözləri – bunların hər biri illərdir tamaşaçının yaddaşına həkk olunub.

Televiziya – hər kəsin rahatlıqla daxil ola bilmədiyi bir sahədir. Bu sahədə var olmaq üçün yalnız gözəllik və ya nitq kifayət deyil. Gərək sözündə düşüncə, duruşunda inam, baxışında mövqe olsun. Nərgiz Cəlilova bu tələblərin hamısını təkcə qarşılamır, onları bir sənətə çevirir. O, aparıcılığa sadəcə peşə kimi deyil, məsuliyyət və etibar kimi yanaşır. Çünki canlı efir – bir cəmiyyətin güzgüsüdür və bu güzgüdə özünü aydın göstərmək hər aparıcının bacaracağı iş deyil.

Azərbaycan televiziyasının formalaşmasında qadın aparıcıların rolu danılmazdır. Tarixdə geri dönsək, görərik ki, 1950-ci illərdən başlayaraq, Azərbaycan qadını efirdə artıq yalnız təqdimatçı deyil, fikir daşıyıcısına çevrilirdi. Bu yolun çağdaş davamçılarından biri də Nərgiz Cəlilovadır – o, sadəcə xəbər oxumur, fikrin ritmini yaşayır və yaşadır.

Onun aparıcılığı təkcə informasiya verməyə yönəlmir – o, tamaşaçının hisslərinə də toxunur. Hər buraxılışda bir az jurnalist, bir az psixoloq, bir az da sənətkar olur. Nərgiz xanım ekran qarşısında sanki şəffaf bir pərdəni aralayır – səslə duyğunu, informasiyayla insaniliyi birləşdirir.

Bu gün – 10 iyun – onun doğum günüdür. Amma əslində, bu tarix həm də Azərbaycan televiziyasına ruh verən insanlardan birinin həyat səhnəsinə çıxış tarixidir. Onun efirdəki fəaliyyəti sadəcə bir iş deyil – bu, bir mədəniyyətin daşıyıcılığıdır. Televiziya ekrandan ibarət olsa da, onun işığı içdən gəlir – məhz Nərgiz Cəlilova kimi insanlar sayəsində.

Doğum gününüz mübarək, Nərgiz xanım! Sizin kimi insanlar efiri təkcə doldurmur – onu mənalandırır. Hər yeni yaşınızda, hər  çıxışda işığınız bir az da artır. Bu xalq, bu tamaşaçı sizi sevir – çünki siz yalnız danışmırsınız, hiss etdirirsiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağlanın növbəti təqdim etdiyi şair Təbrizdə yaşayan Rəhim Təkindir.

Rəhim Təkin

Təbriz

ÖLÜMƏ DOĞRU

Deyirsən bu qədər qəmin yiyəsi,

Bəs niyə saçları bu cür qaradı?

Sən ki, məni məndən yaxşı tanırsan,

Sözlərin qəlbimə dəyən yaradı.

Soyuq baxışlarla, gözündə yaşlar,

Buza dönür, buza! Çörəyə buz səp.

Mənim işim daha yaradan keçib,

Yaradan ayrılan sümüyə duz səp.

Qəmin çoxluğundan ağarar saçlar,

Mənim içərimə sanki qar yağıb.

Sanki sümüklərim kəfən gözləyir,

Saçımın yerinə onlar ağarıb.

Gözü yaşlı ölsəm, silməyin onu,

Öz yasımda qoyun özüm ağlayım.

Mənim kəfənimi qara götürün,

Öz yasımı qoyun özüm saxlayım.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və İncəsənət” 

Ruhum heç vaxt Qarabağdan və Qarabağ sevdasından ayrı düşməyib. 

Düşüncələrimi həmişə könül mülkümün də, mənəvi dünyamın da şəriksiz səyyarəsi, düşüncələrimin davamının göy qurşağı bilmişəm və hər zaman bu vətənin, millətin oğlu olaraq nə vaxtsa “irəli” əmri verilərsə ön sıralarda olub əlimdəki xəncərdən tutmuş, silahımdakı patrona qədər bütün gücümlə Xocalı qatillərindən qisas alacağım günü gözləmişəm. 

Hər bir vətəndaş kimi məndə vətən, torpaq anlayışını fərqli cür təsəvvür etmişəm.  Nə şəhadət, nədə qazi olmaq nəsibimdə olmasa belə ğvətənin azadlığı üçün canını, qanını fəda edən şəhidlərimizdən bir fatihə surəsini əksik etməmişəm.  Bu gün oxucularımıza xəyali qəhrəmanlardan yox, Azərbaycan oğullarının qəhrəmanlığından və vətənə olan eşqinin tərcümeyi-halı olan “Ağ atlı oğlan” filmi barədə danışmaq istəyirəm. 

1992-ci ildə Təbrizdə olan Ənvər Əbluc İran-İraq müharibəsində şəhid olan 10-12 yaşlı oğlanın qəhrəmanlığı haqqında eşidir. Bakıya qayıdanda isə Qarabağda qızğın döyüşlər gedirdi. Azərbaycan televiziyasında bir neçə dəfə cəbhəyə qaçan uşaqları göstərirdilər. Elə həmin vaxt rejissor belə igid uşaqlar haqqında film çəkmək qərarına gəlir.

“Ağ atlı oğlan” belə yaranır…

Filmimizin qəhrəmanı nənəsinin nağılları ilə böyüyən 12-13 yaşlı Muraddır. Onun ən sevdiyi isə “Ağ atlı oğlan” nağılıdır. Bu nağılın qəhrəmanı hər dəfə ağ paltarda, ağ atda gözlənilmədən meydanda görünəndə xalq ədalətin, xeyirin şər üzərində qələbəsinin şahidi olur.

Cəbhəyə getmək üçün evdən qaçan Murad yolda Əbdül dayı və Cəfərlə tanış olur. Əsas hadisələr bundan sonra baş verir. Murad öz arzusuna çatır, öz ağ tankında döyüş meydanına çıxır.

1995-ci ildə ekran üzü görən film real hadisələrə əsaslanır. Filmin musiqiləri Oqtay Rəcəbova, ssenarisi İsi Məlikzadə və Ənvər Əbluca məxsusdur.

Ekran əsərində Yaşar Nuri, Sədayə Mustafayeva kimi məşhurlar rol alıblar.

Çəkilişlər Füzuli, Qaraheybət, Ceyranbatan, Nabran və Xudatda baş tutub. Bu zaman hərbçilərin kino heyətinə çox köməkliyi olub.

Rejissorun oğlu, Murad kimi tanıdığımız Abbasqulu Əbluc isə Azərbaycan Tibb Universitetinin Müalicə işi fakültəsində təhsil alıb. 2008-ci ildən Milli Onkologiya Mərkəzində anestezioloq-reanimatoloq olaraq çalışır.

Ön xətdə - səngərlərin həndəvərlərində uşaqlıq illərini, uşaqlığın bəyaz dünyasını xatırlamaq təzad deyilmi? Xatırlamada milli-xəlqi ruh varsa, milli-xəlqi ruha söykənən tarix, dövləti, dövlətçiliyi döyüş-döyüş qoruyanlar, qələbə-qələbə tarix yaradanlar, igidlik, igidlər, varsa, təzad deyil. Uşaqlığında dava-dava oyunlarının əsgəri olanlar hərbi xidmətdə o illəri bir qədər kövrəkliklə xatırlayırlar. Həmin xatırlamalarla səngərlərin həndəvərlərində bizim xatırlamalarımız arasında etiraf edilməli bir bağlılıq var. Bayaqdan bəri həmin bağlılıq haqqında düşünürəm.

Uşaqlığımızda nağılları çox sevmişik, Məlikməmmədin igidliyinə, dərzi şagirdi Əhmədin ağlına, zəkasına vurulub nağıl-nağıl böyümüşük, nağıl-nağıl durulmuşuq. Məlikməmmədlər hər birimizin şəriksiz qəhrəmanı olub. Uşaqlar yeniyetmələşib, yeniyetmələr cavanlaşıb, cavanlar yaşa dolub - yaşlaşıb, Məlikməmmədlər həmişə eyni yaşda - igidlik yaşında qalıb.

Müharibə illərinin uşaqları nağıl qəhrəmanlarını tamam-kamal tanımağa macal tapmadılar, müharibənin qəhrəmanlarını tanıdılar. 1990-cı ilin 19 yanvar gecəsi imperiyanın tanklarının qarşısını kəsənləri tanıdılar, Şuşanı, Laçını, Kəlbəcəri, Ağdamı, Füzulini, Cəbrayılı, Qubadlını, Zəngilanı qoruyanları tanıdılar. Meşəli, Bağanıs-Ayrım, Ağdaban, Xocalı faciələrindən onların da ürəyi burxuldu...

Bir az əvvəl əsgərlərlə səmimi söhbətimiz olmuşdu. Nağıl qəhrəmanlarıyla başlayan söhbətimiz qəhrəmanlarımızla tamamlanmışdı. Çavuş Yusif Nağıyev demişdi:

- Zamanında nağılları, nağıl qəhrəmanlarını biz də sevmişik. Elə həmin vaxtlarda müharibənin nə olduğunu ata söhbətlərindən, oxuduqlarımızdan, televiziyada gördüklərimizdən bilmişik. Elə o yaşlarımızda da dərk etmişik ki, müharibə döyüş, qəhrəmanlıq deməkdir. Qəhrəmanlarımızı tanıdıq və aydınlığıyla dərk etdik ki, nağıllar bizi bu qəhrəmanların qəhrəmanlığının mahiyyətini öyrənməyə, məqamında təkrarlamağa hazırlayırmış.

Nağılların bəm-bəyaz dünyasında yeniyetmələşənlər, gəncləşənlər gördülər ki, uşaqlıq illərində nağılçılardan eşitdikləri, oxuyub tanıdıqları qəhrəmanlar ayrı adla, ayrı biçim qəhrəmanlıqlarla onlarla çiyin-çiyinə, nəfəs-nəfəsə yaşayırmış. Gördülər də, tanıdılar da, sevdilər də. Hər biri torpaqlarımıza tamah salanlara qarşı döyüşlərdə Azərbaycan əsgərinin, zabitinin qəhrəmanlığının məzmununu, necəliyini düşüncələrinə köçürə-köçürə hərbi xidmətə başlayıb, əsgərləşib. Müharibə illərinin uşaqları belə böyüyüb.

2020-ci ilin sentyabr ayında başlanan haqq mübarizəmizdə canını, qanını fəda edən şəhidlərimizində uşaqlıq qəhrəmanları Babək, Koroğlu, Qaçaq Nəbi kimi Azərbaycan oğullarının olduğunu söyləmək çətin deyil. Çünkü  bu saydığım igidlərin hər biri bu vətənin, bu millətin azad yaşamlarının əlindən alınmaması üçün necə və nələrlə mübarizə apardıqlarını bilirik.  Uşaqlıqda hamımız Məlikməmməd olmaq, düşmənin kökünü kəsmək istəmişik. Daha sonra isə  Qarabağda gedən döyüşlərin qəhrəmanlarını tanımışıq. İctimaiyyətin onlara sevgisini görmüşük. Böyüyəndə onların davamçısı olmağı qərara almışıq. Yəni biz nağıl qəhrəmanlarının deyil, real qəhrəmanların qəhrəmanlığını yaşada-yaşada, o qəhrəmanlıqlarla yaşaya-yaşaya böyümüşük.  Bir daha, həm də dönməzliklə əmin oluruq  ki,  mənəvi-psixoloji hazırlığın belə düşüncələr əsasında formalaşdığı üçün bu səviyyədə yüksəkdir. Uşaq ikən Qaçaq Nəbinin,  Babəkin, Əlif Hacıyevin ardında durub vətəni müdafiə etmə xəyallarını quran uşaq idiksə, bu gün o xəyalları  ermənilərin  “keçilməz” dediyi Ohanyan xəttini keçib ermənilərin Qarabağımızda qurduğu murdar səltənəti yerlə bir edən  qalib ordunun nəfərləriyik. 

Nağılların fəlsəfəsi qəhrəmanlıqdı, qəhrəmanlığa aludəliyin, meyilin, təşnəliyin təbliğidi, mahiyyəti etibarilə şər qüvvələrə qarşı mübarizədi. Azərbaycan əsgərinin düşüncələri uşaqlığından nağıllarımızın fəlsəfəsi əsasında mübarizəyə yönəldilib. Müharibə bizim mübarizliyimizi  döyüş əzmi səviyyəsinə, döyüş əzmini qələbə ruhu həddinə çatdırıb. Azərbaycan əsgəri ona görə güclüdü. Azərbaycan Ordusu belə əsgərlərin ordusudu.

Dünyada ikinci ən qədim insan məskəni Füzuli rayonu ərazisindəki Azıx mağarası olub. Yəni bəşərə bəşərilik, dünyəvilik işığı Azıx mağarasından düşüb. Azərbaycan əsgəri Ali Baş Komandanın döyüş əmriylə döyüşəcək, torpaqlarımızı işğaldan azad edəcək, qələbə qazanacaq, nağıl təfəkkürünün başlanğıcı olan bu mağaranı da azadlığa çıxardacaq...

 Mübarizlik milli-xəlqi ruhdan, milli mentalitetdən gəlir. Min illər əvvəl bu ruhu Cavanşirlər yaşadıb, sonralar Basatlar, Beyrəklər, Qaraca Çobanlar, Uzun Həsənlər, Xətailər, Cavad xanlar... Bu ruh yaşarı ruhdu, yaşanıla-yaşanıla yaşadılan ruhdu. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandı, bu ruh yaşadıldı,  Azərbaycanın dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı qəbul edildi, bu ruhu Azərbaycan zabiti, Azərbaycan əsgəri böyük sədaqətlə yaşadır”, - deyəydim. Onu da deyəydim ki, on illərdi müharibəyə görə, müharibənin gerçəkliklərinə görə Azərbaycanımızda nağıl dünyası uşaqları cazibəsində saxlaya bilmir, nağıllar həmin nağıllardı, qəhrəmanlar həmin qəhrəmanlardı, zaman o zaman deyil - dünyanın arşını əyilib. Dünyanın əyilmiş arşınını Azərbaycan əsgərinin Böyük Qələbəsi düzəldəcək...

“Ağ atlı oğlan” filmi müharibənin fəlsəfəsini də açır, gerçəkliklərini də göstərir. Filmdə Murad aydın düşüncəsiylə, müharibəyə, müharibə aparanlara, Vətənə fərdi münasibətiylə həm müharibə illərinin uşaqlarını, həm də rəmz formatında xalqı təmsil edir. Murad nağıllara meyilli yaşda olsa da, döyüşlərdədi - döyüşür, harada olduğunu ailəsi də bilmir. Döyüşür - inanır, inanır - döyüşür. Ağ atlı oğlanların gələcəyinə, Ali Baş Komandanın əmriylə döyüşəcəyinə, müharibənin qurtaracağına inanır, torpaqlarımızın işğaldan azad ediləcəyinə inanır. Ona da inanır ki, Ağ atlı oğlanlar nağıl qəhrəmanları yox, qətiyyətiylə, döyüş əzmiylə, qələbə ruhuyla, Vətənə, dövlətə, dövlətçiliyə məhəbbətiylə tarixlər yazmağa qadir azərbaycanlı qəhrəmanlar olacaq.

Muradlar - müharibə illərinin uşaqları 2016-cı ilin Aprel döyüşlərini xatırlayır, əsgərlərin döyüş əzmini, qələbə ruhunu, Lələtəpədə, Bayraqtəpədə, Günnütdə əzəmətlə dalğalanan bayraqlarımızı xatırlayır. Bu xatırlamaların hər biri nağıllardan gerçəkliyə düşən işıqdı. Bu işıq xatırlayanların da, bizim də ürəyimizi telləndirir...

1993-cü ilin dekabr ayının 29-uydu. Murovdağın ətəyində - Zəligöldə blindajda bir səmimi söhbətin cazibəsindəydik. Sahib Aslanov tavar sazda “Qaraçı”dan “Ruhani”yə keçmişdi - xallar-güllər ruhumuzun nazını çəkmişdi. Sahib əsgərlərə xitabən demişdi:

- Nağıl qəhrəmanları sizin sevdiyiniz kimi sevilmir. Uşaqların qəhrəmanları siz olacaqsınız. O uşaqlar özlərindən kiçiklərə nağıl qəhrəmanlarından deyil, gerçək qəhrəmanlardan - sizlərdən danışacaqlar.

Onda mənə elə gəlmişdi ki, blindajın işığı artmaqdadı...

Hərbi xidmətə nağıl qəhrəmanlarından daha çox müharibə qəhrəmanlarını tanıyıb gələnlərin əhatəsində belə düşüncələr yaddaşımın “qırışığını açır”. Yeniyetmələri gəncləşdirən, gəncləri əsgərləşdirən qəhrəmanlarımızı - Əlif Hacıyevi, Yusif Mirzəyevi, Vəzir Orucovu, Şirin Mirzəyevi, Etibar İsmayılovu, ... , Mübariz İbrahimovu xatırlayıram. Məni səngərdən bu xatırlamalar uğurladı. Sabahlarımızın qəhrəmanlarının əhatəsində dünənlərimizin qəhrəmanlarını xatırlamaq mənəvi borcödəmə kimi yaşanıldı...

...Nağılların fəlsəfəsi qəhrəmanlıqdı. Xalqın sabahlarını, qəhrəmanlıq məfkurəsi təmin edir; əsgərlərimiz işıqlı, nurlu sabahlarımıza xidmət edirlər.

Son iki abzasımı şəhid analarına həsr edərək bitirirəm. Heç kim deyə bilməz ki, övlad itkisi keçicidir. Xeyir, övlad itkisi fələyin insana çəkib çəkə biləcəyi ən ağrıdıcı dağdır. Lakin zirvəsi qar kimi ağaran ağsaçlı analarımız başını dik tutub hər yerdə bu fikri dilə gətirirlər:

- Vətənə xidmətdə təmənna olmur. Ölkə başçısının bu qayğısı bütün hərbi qulluqçuların hərbi xidmətə münasibətini daha da artırıb. Bilirik ki, Türkün  başlıca qayəsi azad edilən torpaqlarımızın düşməndən  və ona uzadılan yad əllərdən qorumaq və ona sahib çıxmaqdır.  Taleyimizdən razıyıq ona görə ki, ALLAH bizə, bizlərə haqq dünyasına köçmədən qələbə sevinci yaşatdı. Nağıl qəhrəmanlarının gerçək qardaşlarıyla bir sırada...

... “Vətənə, xalqa, dövlətə xidmət ömrümüzün mənasıdır” deyən Azərbaycan əsgəri bilir ki, Muradların yolunu gözlədiyi Ağ atlı oğlan elə onun özüdü, səngərdaşıdı. Ali Baş Komandanın döyüş əmriylə ayaqlanan bu millət işğal altında olan tarixi torpaqlarımızda da şəhid qanı ilə sulanan üçrəngli bayrağımızı dalğalandıracaq və ucadan bütün düşmənlərin qulaqlarını kar edəcək bir səs yüksələcək, “Sənin üçün hər birimiz Mübarizik, Ana Vətən!” deyib döyüşəcək, qələbə ruhuyla döyüşəcək, gerçək qəhrəman olmaq üçün döyüşəcək...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Arzuları necə həyata keçirməyin Barbara Şer təlimatı

Barbara Şerin tam adı «Arzulamaq ziyanlı deyil. Doğrudan da, istədiyin şeyi necə əldə etməli» olan kitabın məğzi budur: «Arzuların həyata keçməsi üçün özünühipnozla məşğul olmaq, ekstrasens – falçı yanına getmək lazım deyil. Lazım olan arzuya çatmaq məsələsinin praktiki metodikasını işləyib hazırlamaq, planlaşdıra bilmək bacarığı, özünü yeniliklərə hazırlamaq xüsusiyyəti, lazımi material və informasiyalara yol tapmaq, yeni kontaktlar qazanmaqdır».

Barbara Şerin kitabında çox dəyərli bir hissə var: həyatdan nə istədiyinizi bilmək, özünüzə yaxın olan emosional obrazı tapmaq, öz arzularınızı daha yaxşı ifadə etmək üçün 5 sadə çalışma.

Dördüncü çalışma.

Özünüzün iyirmi ən sevdiyiniz məşğuliyyəti vərəqə köçürün. Bura, həm böyük vaxt aparan məşğuliyyətlər (məsələn, kino çəkilişi), həm də epizodik məşğuliyyətlər (məsələn, pəncərədən yoldan keçənləri müşahidə etmək) aid ola bilər. Yazandan sonra iyirmi punktun hər birinə bir-bir nəzər yetirin və hər birində də özünüzə sual verin: son dəfə mən nə zaman bu işlə məşğul olmuşam, bu hobbi hər hansı xərc tələb edirmi, onunla təklikdəmi, yoxsa kampaniya arasında məşğul oluram, bu məşğuliyyət ruhumunmu (məsələn, konsertə getmək), yaxud cismiminmi (məsələn, səhər gimnastikası) tələbidir.

Sonda analiz edib bu suala cavab tapın: Bu iyirmi məşğuliyyətdən hansılarını həyatınızda daimi etmək istəyərdiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

DURNA

Mən
 yuxuda durna oluram
 gecələr,
Çırpıb qanadlarımı
 yerdən üzülürəm.
Geniş-geniş havalarda səf çəkən
Durnaların qatarında düzülürəm.
Uçuruq uça bildikcə,
uçuruq diyar-diyar…
uçuruq – qəlbimizdə
torpaqdan aldığımız
ən şirin,
Ən incə,
ən sevimli arzular.

Uçuruq uça bildikcə…
Bizə həsrət qalan ellərə
qanad salırıq,
Uca-uca dağların başında
əylənib qonaq qalırıq.
Torpağın ətrini aparırıq
ulduzların aləminə.
Həyat səsi qatırıq
Göydə soyuq-soyuq işıqlanan
         ayın yalqızlıq qəminə.
Səhər
şəfəqlər oyadır məni.
Sevinə-sevinə durub
qalxıram ayağa:
Sonra bütün günü
nə həvəsim olur,
nə macalım,
bir də yerdən üzülüb
                   durna olmağa.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)

İmran Verdiyev,

Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Keçmiş Vartaşen şəhəri və  rayonu Azərbaycanın qədim tarixə malik yaşayış məskənlərindən olub. Burada insanlar hələ neolit dövründə məskunlaşmışlar. Bizim eranın əvvəllərində bu ərazi Qafqaz Albaniyasının, IX–XVI əsrlərdə Şirvanşahlar, XVI–XVIII əsrlərdə Səfəvilər dövlətlərinin, XVIII əsrin ortalarından XIX əsrin əvvəllərinədək isə Şəki xanlığının tərkibinə daxil olmuşdur.

 1930-cu il 8 avqust tarixli qərarla Azərbaycan SSR-in rayonlaşdırılması ilə əlaqədar inzibati vahid kimi mərkəzi Vartaşen kəndi olmaqla ayrıca Vartaşen rayonu təşkil olunub. Vartaşen kəndinə 1961-ci il sentyabrın 9-da rayon tipli qəsəbə, 1969-cu il martın 15-də isə şəhər statusu verilib. 1991-ci ilin fevralında Azərbaycan SSR Ali Sovetinin qərarına əsasən həm Vartaşen şəhərinin, həm də rayonun adı dəyişdirilərək Oğuz adlandırılmışdır.

Bizim söhbətimiz Vartaşen toponimi haqqında olacaqdır. Toponim təbii və ya insan tərəfindən yaradılan obyektlərin xüsusi adıdır. Onlar bir yerin keçmişini, orada baş vermiş tarixi hadisələri, xalqın tarixini, etnik qrupların tərkibini, etnogenizini, təfəkkürünü, məşğuliyyətini, dilini, dini inanclarını, mədəniyyətini və s. əks etdirir. Toponimlərin öyrənilməsi və əhəmiyyəti yalnız tarixçilər, coğrafiyaçılar və dilşünaslar üçün deyil, həm də hər bir insan üçün faydalıdır.  Ona görə də onların tədqiq olunması olduqca əhəmiyyətli və çox maraqlıdir.

Vartaşen toponimi də öyrənilməsi maraqlı olan belə toponimlərdəndir. Bəri başdan deyək ki, bu toponim haqqında bir sıra versiyalar var və fərqli mülahizələr söylənilmişdir.

Həmin versiyaların bir qismində ehtimallara, əfsanə və rəvayətlərə, bir qismində isə real tarixi gerçəkliklərə istinad olunur.

Məsələn, bir mülahizəyə görə, “Varta” yağış ilahələrinin birinin adı olub.   Toponim də həmin ilahənin adı və “şen” sözü ilə formalaşıb.

 Başqa bir mülahizədən isə belə məlum olur ki, əslində Vartaşen sözünün əsli türkcə “Artaş” olub. “Ar” (”ər”) türkcə igid, mərd mənasını verir. “Taş” isə türk dillərində t>d əvəzləməsini nəzərə alsaq, “daş” deməkdi. Deməli, “Artaş” daş kimi, möhkəm insan mənasını verir. Kənd də Artaş tərəfindən salındığı üçün Artaşın (yəni Artaşın yaşadığı yer, kənd)  adlanmışdır. Sonralar A>V əvəzlənməsi olmuşdur.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Ə.Ələkbərli və E.Qaraqoyunlu “Türk mənşəli erməni soyadları” əsərində (səh:452, Bakı, “Qaya”-2016) yazırlar ki, “...saitlə başlanan sözlərin əvvəlinə “v” samitinin əlavə olunması bulqar dilinə də xas bir əlamət olmuşdur və Azərbaycanda bulqar türklərinin məskunlaşması ilə əlaqədar buradakı toponimlərdə də belə dil hadisələrinə tez-tez rast gəlinir. Məsələn: Eti//Veti//Vedi. Keçmiş Vartaşen rayonunun adı da bu yolla düzəlmiş ola bilər”.

Digərlərinə görə, toponim hind-iran mənşəli “vard” (gül) və türk mənşəli “şen” (kənd) sözlərindən yaranmış, “güllər kəndi”  deməkdır. Bu fikir “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası”nda (II cild, səh:410, 1978-ci il) da təkrarlanır. 

“Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti”ndə isə (II cild, səh:142, 2007-ci il)   göstərilir ki, "Vartaşen" toponimi  fars dilindəki "varde" (qala, qüllə) və "şen" (kənd, məskən) sözlərindən ibarət olub, (-a birləşdirici saitdir) "qala kəndi" mənasını verir.  

Bəzi araşdırmaçılar da toponimin adını Rusiya Elmlər Akademiyasının 2015-ci ildə çap etdirdiyi "Albania Caucasica" kitabında adı keçən “Vərdud” (“Gülüstan”) kəndinin adı ilə əlaqələndirirlər. Həmin kəndin VI-XV əsrlərdə indiki Oğuz şəhəri ərazisində yerləşdiyini nəzərə alaraq Vartaşen toponiminin də bu ad əsasında formalaşdığını bildirirlər.

Vartaşen toponimi Albaniyada Mehranilər sülaləsinin əsasını qoyan, Girdiman dövlətini yaradan Mehranın nəvəsi, Cavanşirin ulu babası, alban knyazı Cəsur Vardanla da əlaqələndirilir. Vardan qədim alban şəxs adlarından olub. AYB-nin üzvü, şair-tədqiqatçı Y.Rza(yev) özünün “Oğuzda “Avesta”nın izləri” adlı əsərində (Mingəçevir-2010, səh:74) yazır: “Vartaşen” sözünün mənşəyinin hind-iran, erməni mənşəyi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur...Vartaşen də türk-Azərbaycan mənşəli sözdür. Bu toponim Vardan adlı şəxsin adından yaranmışdır...Burada “d” “t”-ya çevrilmiş, “n” isə düşmüşdür. Söz ilkin formada “Vardanaşen” olmuş, sonralar “Vartaşenə”ə çevrilmişdir”. Belə ehtimal olunur ki, “Vartaşen” ucada, ali məqamda duran, ərənə, od oğluna, Tanrı övladına məxsus yer mənasını daşıyır.

Yuxarıda adı şəkilən “Türk mənşəli erməni soyadları” əsərində (səh:452) də qeyd edilir ki, “-an şəkilçisinin köməyilə yaranan art+an//artan sözü feili sifətdir. “V” samiti proteza hadisəsi yolu ilə “artan” sözünün əvvəlinə əlavə edilmiş və Vartan şəxs adı düzəldilmişdir. Vartan şəxs adını... Azərbaycanın keçmiş Vartaşen (indiki Oğuz) rayonunun adı ilə müqayisə etmək olar”.

Tarixi faktlar göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının Xocalı rayonunun Naxçıvanlı kənd inzibati ərazi dairəsindəki Aranzəmin  kəndinin digər adı da vaxtı ilə “Vardaşın” olub. B.Budaqov və Q.Qeybullayev “Yuxarı Qarabağ toponimləri” əsrində (2005) qeyd edirlər ki, XVIII əsrdə Şirvan xanı Mustafa xan bir neçə Yuxari Qarabağ kəndini  öz xanlığına köçürmüş və onlar indiki Oğuz rayonu (keçmiş Vartaşen) ərazisində “Vartaşın” adlı kənd salmışlar. Bu fakta istinad edən bəzi araşdırmaşılar indiki Oğuzun keçmiş adının  yuxarıda adı çəkilən Aranzəmin kəndinin ikinci adından götürüldüyünü iddia edirlər. Lakin "Albania Caucasica" kitabında göstərilən faktlar toponimin tarixinin daha qədimlərə gedib çıxdığını göstərir.

Vartaşen toponiminin tərkibindəki “şen”ə istinadən onun erməni sözü olması haqqında deyilənlər isə tamamilə cəfəngiyatdır. M.Kaşğarlının, L.Z.Budaqovun, İ.M.Dyakonovun, H.A.Abelovun tədqiqatlarında göstərilir ki, "şen" sözü sırf türk sözüdür və bu söz "yaşayış yeri", "kiçik məntəqə", "məhəllə", "abad yer", “kənd” mənasındadır. XIII əsrə aid "Türk-ərəb lüğəti"ndə də "şen" sözünün, "məskun", "əhali yaşayan yer", "əhalisi sıx olan yer" mənasında olduğu göstərilmişdir.

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, tanınmış dilçi alim F.Rzayev özünün “Naxçıvan əhalisinin etnogenizi tarixindən m.ö. II-I minilliklər (Naxçıvan oykonimləri əsasında) əsərində (II cild, səh: 129, Naxçıvan-2017.) haqlı olaraq yazır ki, “bu gün erməni dilində gen-bol işlənən “şen” sözü qədim türk sözü olmaqla onların dilinə adlamış qar dənəsi-“qar kut”, “lavaş”, “dolma”, “soğan” kimi minlərlə sözlərimizdən biridir. Ermənilər həm dilimizi, həm tariximizi, məişət və inanclarımızı oğurlamaqdan bu gün də əl çəkmir, özlərini “qədim xalq” kimi tanıtmağa çalışır, oğurluqlarını davam etdirirlər”. Onlar hətta Qərbi Azərbaycandakı tarixi yaşayış məntəqələrinin də bəzilərinin adını dəyişərək “Vartaşen” qoymuşlar. Məsələn, 1945-ci ildə Artaşat rayonundakı Mehrablı kəndinin adı “Vartaşen”lə dəyişdirilmişdir.       

 AMEA Folklor İnstitutunun elmi işçisi T.Nəsib  də “Qars, Ani və çevrəsindəki tarixi-coğrafi adların öntürk uyqarlıqları, orta əsrlər türkmonqol maddi-mənəvi həyatı ilə etimoloji bağlılığı və bunlara erməni iddiası” adlı məqaləsində yazır: “Şen” kökü ilə yaranmış toponimlər yanlış olaraq ermənicə yer, yurd mənasında izah olunur. Həmin kök ilk başlanğıcda, türkcə əcdadla bağlı yurd deməkdir. Bu, açıqca şenadan (börüdən), qurddan törəmə əcdad əfsanəsinin yaddaş qatının ifadəçisi və daşıyıcısıdır. Şimali Azərbaycanda Qutqaşen (Qəbələ), Vartaşen (Oğuz) yaşayış məskənlərinin adı da hər cəhətdən birbaşa həmin əcdad əfsanəsinin ruh aləmini özündə cəmləşdirib. Qut kökü göyün kutunu (xeyirxahlığını) almaq mənasını, qa kökü ikinci əfsanədə 4 qardaşdan birinin qu quşuna çevrilməsi inancını, şen kökü də börüdən (şena) törəmə təsəvvürünü Qutqaşendə cəmləşdirərək birləşdirib. Eyni cəhətdən də Vartaşen toponimində də Var-bar (börü), ta dağ kultu, şen-yenə də börüdən (şena) törəmə mənaları birləşib”.

Hörmətli oxucu, oxuyub gördüyünüz kimi, araşdırmaçılar “Vartaşen” toponimi barədə xeyli versiya irəli sürsələr də, çoxlu mülahizə və ehtimallar söyləsələr də, bu barədə hələlik konkret yekdil fikir yoxdur. Bu isə adı çəkilən toponimin daha ətraflı öyrənilməsinə ehtiyac olduğunu göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.06.2025)