Nərgiz Qəribli-Qaya, şair-jurnalist, Türkiyə. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bir müddət öncə Azərbaycana səfərim oldu və orada ASAN Xidmətlə tanış olmaq imkanı qazandım. Əvvəllər adını eşitmişdim, amma təcrübə etməmişdim. Türkiyədə dövlət idarələrində hələ də bürokratik proseslərlə bağlı yaşadığım çətinliklər səbəbindən bir az tərəddüd edirdim, amma ora gedəndə bütün öncədən olan fikirlərim dağıldı. ASAN Xidmət həqiqətən də inqilabi bir sistemdir.

Sumqayıt şəhərindəki 2 nömrəli ASAN Xidmət  mərkəzə daxil olduğum andan etibarən, mühitin sakitliyi, nizam-intizamı və  peşəkarlığı məni çox təsirləndirdi. Əməliyyatlar çox sürətli və problemsiz irəliləyirdi, buna çox heyran qaldım. Uzun növbələr və ya mürəkkəb sənəd işləri yox idi. Gülərüz personal məni düzgün istiqamətləndirdi və ehtiyac duyduğum işi dəqiqələr içində başa çatdırdım. İnsanlara göstərilən hörmət və diqqət xidmət almağı tam fərqli bir təcrübəyə çevirmişdi.

Açığı həmin vaxtı Türkiyədə bəzən dövlət idarələrində uzun saatlar keçirdiyimi və əməliyyatlar üçün təkrar-təkrar geri qayıtmalı olduğumu xatırladım. ASAN Xidmət texnologiya və insan yönümlü yanaşması ilə bunu tamamilə dəyişib. Bütün işlərin rəqəmsal infrastrukturla dəstəklənməsi və lazım olduqda üz-üzə  dəstək almaq çox böyük üstünlükdür. İnsan belə bir mühitdə özünü daha dəyərli hiss edir və dövlətlə əlaqəsi daha etibarlı olur.

Bu təcrübə mənə göstərdi ki, dövlət xidmətləri əslində nə qədər insanlara toxunan, asanlaşdıran və vaxt qazandıran proses olmalıdır. ASAN Xidmət yalnız sürətli əməliyyat aparmaqla qalmır, həm də vətəndaşla dövlət arasında möhkəm etimad, inam, sevgi  körpüsü qurur. Bu sistem həm vətəndaşın, həm də dövlətin işini asanlaşdırır, bürokratiyanı minimuma endirir.

Türkiyədə də e-dövlət kimi rəqəmsallaşma addımları çox önəmli və doğru istiqamətdə atılır, amma ASAN Xidmət kimi fiziki mərkəzlərin genişləndirilməsi və xidmət keyfiyyətinin daha da artırılması vətəndaşların dövlətlə əlaqəsini gücləndirəcək. Bəlkə gələcəkdə Türkiyədə də belə geniş və insanlara toxunan, tez kömək edən xidmət nöqtələri artar, xalq daha sürətli və problemsiz xidmət ala bilər. Mənə elə gəlir ki, bu müasir  xidmət növü dünyanın hər ölkəsində olmalıdır və insanların problemini tez həll etməkçün  çox vacibdir.

Nəticə olaraq, Azərbaycanda ASAN Xidmətlə tanışlıq mənimçün çox dəyərli bir təcrübə  oldu. Həm texnoloji infrastrukturu, həm də insana verdiyi dəyər ilə nümunəvi bir model olduğunu düşünürəm. Belə layihələrin yayılması təkcə dövlət xidmətlərini deyil, cəmiyyətlərin həyat səviyyəsini də yüksəldəcək. Bu gözəl təcrübə səfərimdə ağlımda qalan ən müsbət və təsirli anlardan biri oldu.

Mən iyirmi il idi ki, Azərbaycanda, doğulduğum Sumqayıt şəhərində olmurdum. İyirmi ildən sonra yenidən Azərbaycana, doğulduğum Sumqayıt şəhərinə gələndə gözlərimə inanmadım. Azərbaycanın bu iyirmi ildə necə sürətlə inkişaf etdiyinə, doğulduğum Sumqayıt şəhərinin necə gözəlləşdiyinə heyran oldum. Açığı çox təəccüb elədim ki, az bir vaxtda Azərbaycan belə qüdrətli dərəcədə inkişaf  edə bilərmiş. Hər yerdə gördüyüm gözəlliklər, çox müasir üslubda tikilən binalar, körpülər, parklar, meydançalar  məni heyrətləndirirdi.

Sumqayıtın yeni dənizkənarı bülvarı, salınan yeni parklar, müasir yollar, yaraşıqlı binalar və əsasən də Bakıdan Sumqayıta gələndə salınan yaraşıqlı yollar və unikal yaşıllıqlar  bu şəhərə  çox böyük gözəllik, müasirlik  verir. İnsan özünü dünyanın ən inkişaf etmiş gözəl bir şəhərində görür.

Bir vaxtlar oxuduğum Sumqayıt şəhərindəki 11 nömrəli tam orta məktəbin və eləcə də çoxlu məktəblərin yaraşıqlı binaları  insanı heyrətə gətirir. Bəli. Mən sevindim ki, bu şəhərdə doğulmuşam və ömrümün on dörd ilini bu şəhərdə keçirmişəm.

İndi mən Türkiyədə olan həmkarlarıma Azərbaycan və Sumqayıt haqqında çox böyük şövqlə, həvəslə danışıram və deyirəm: “Mən belə gözəl bir məmləkətdə doğulmuşam. Bu məmləkət mənim Vətənim Azərbaycandır. Qarabağ kimi cənnətməkan bir yeri düşmənlərdən tam təmizlənmiş bənzəri olmayan diyardır”.  İndi mən böyük həvəslə dahi Səməd Vurğunun “Azərbaycan” şeirinin bu bəndini türkiyəli dostlarıma deyirəm:

El bilir ki, sən mənimsən,

Yurdum-yuvam məskənimsən.

Anam doğma Vətənimsən,

Ayrılarmı könül candan,

Azərbaycan, Azərbaycan!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2025)

Inci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən bu aktrisanın ifasını hədsiz bəyənirəm. Köhnə filmlərimizin yaraşığıdır.

Kimi deyirəm? Azərbaycanın tanınmış teatr və kino aktrisası, Xalq artisti Sədayə Mustafayevanı. Bu 15 iyul günü onun doğum günüdür.

Sədayə Mustafayeva düz 99 il bundan əqdəm, uzaq 1926-cı ilin iyul ayının 15-də Şəki şəhərində anadan olub. 5 illik orta təhsilini bitirdikdən sonra Böyük Vətən Müharibəsi başladığından atası İsmayılı və qardaşı Məhəmmədi müharibəyə yola salan Sədayə Şəkidə fəaliyyət göstərən İpəkçilik kombinatında Lətifə adlı bir ustanın yanında işləməyə başlayıb. Şəkidə boyu çox uca olduğundan və həmişə də səmaya baxdığından Günəbaxan Muxtar adı ilə tanınan bir şəxsin vasitəsilə Şəki Dövlət Dram Teatrına aktrisa kimi gətirilib.

 Bir müddət burada bir-birinin ardınca maraqlı obrazlar qaleriyası yaradan xalq artisti Sədayə Mustafayeva daha sonra fəaliyyətini Ağdaş və Göyçay teatrlarında davam etdirib. 1950-ci ilin mart ayında Gəncə Dövlət Dram Teatrının direktoru, respublikanın xalq artisti, teatr və kino aktyoru, rejissor Məhəmməd Bürcəliyevin dəvəti ilə Sədayə xanım Gəncə Dövlət Dram Teatrına aktrisa kimi gətirilib. Bu teatrın səhnəsində 400-dən artıq maraqlı obrazlar qalereyası yaradıb.

"Vaqif" də Xuraman, Gulnar, "Aydın"da Gültəkin, "Pəri Cadu" da Pəri, "Solğun çiçəklər" də Sara, Pəri, Gülnisə, "Otello"da Emilya, "III-Riçard"da Yelizaveta, "Sokratla söhbətlər"də Ksantipa, "İtkin gəlin"də Səbihə, "Yad qızı"nda Həcər xanım, "Dairəni genişləndirin"də Aliyə, "Təbilçi qız"da Nila, "Kəndçi qız"da Bənövşə, "Dəli Kür"də Şahnigar, "Ana vüqarı"nda Ana, "Bəraət"də Rəşidə xanım, "Atayevlər ailəsi"ndə Dilşad xanim, "Xurşudbanu Natavan"da Natavan, "Qonşular"da Mətanət, "Almaz"da Almaz, "Sən həmişə mənimləsən"də Nargilə, "Mahnı dağlarda qaldı"da Rəxşəndə xanım və s. obrazları xalq artisti Sədayə Mustafayeva yaradıcılığının ən gözəl nümunələrindəndir.

Bu gün Gəncə Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərən əksər aktyor və aktrisa truppası məhz Sədayə Mustafayeva məktəbinin yetirməsidi.

Mustafayeva həmçinin Azərbaycanfilmin istehsalı olan 20-dən artıq filmə çəkilib. "Qanun naminə"də Xatun, "Mən ki gözəl deyildim"də Gözəl, "Şərikli çörək"də Şamama, "Qaynana"da Mülayim, "Ölsəm... bağışla"da Suğra xala, "Ağ atlı oğlan"da Mirvari nənə, "Həm ziyarət, həm ticarət..."də Ana, Amerika kinemotoqrafcılarının istehsal etdiyi "İlk körpü" filmində Əsmər və s. filimlərini misal göstərmək olar.

Mükafatları

- Azərbaycan SSR Əməkdar artisti

- Azərbaycan SSR Xalq artisti

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərdi təqaüdü

Aktrisa 2004-cü il avqust ayının 13-də Gəncə şəhərində vəfat edib. Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

(İmamverdi İsmayılovun “Bayquş və qarovulçu” hekayəsinə kulturoloji baxış)

Ədəbiyyat obrazlar və hadisələr silsiləsinin özgü estetik dəyərlərlə süslənməsidir.  - Bütün digər tərifləri ilə yanaşı belə bir tərifi də yadırğamayan söz sənəti həm də insanlıq sınaqlarının bədii platformudur. Yazıçının qələmi, çox vaxt dinməyən bir sual kimi, zamanın ürəyinə sancılır: “Bu qədər qaranlığın içində, kim həqiqətən bayquşdur”? - İmamverdi İsmayılovun “Bayquş və qarovulçu” hekayəsi də, məhz belə sualları gündəmə gətirən yeni bədii mətnlərdəndir.

Bu hekayə – estetik cizgilərlə işlənmiş, mifiklə realist təfəkkürün sınırında dayanan bir tənhalığın prozasıdır.

Burada bayquş arxetipdən insana doğru “uzanır”…

Bayquş çoxmədəniyyətli şüurda ziddiyyətli semantik yük daşıyır: həm ölüm və viranəlik, həm də hikmət və ruhani gözləmlə bağlanır. Türk mifologiyasında isə bayquş şaman papaqlarının bəzəyidir – onun lələyində qoruyucu güc var. Hekayədə bu ikili simvolika – qarovulçunun nəvəsi ilə dialoqunda açıq görünür:

“Bəy quşudu ee bu, bəy quşu! Necə qıyıb, güllə ata bilərsən ona, ay baba”?!

Burada “bayquş” sadəcə quş deyil – dəyişən zamanla toqquşan şüurun özüdür sanki...

Bəs qarovulçu? – O, kimdir – qoruyucu yoxsa qorxağın biri?

Qarovulçunun rolu məkani və mənəvi sınırı qorumaqdır; amma bu hekayədə o, təkcə gecənin deyil, öz keçmişinin və toplumun lənətlədiyi səsin – “bayquş ulartısı”nın qarşısında da qoruyucudur; di gəl, qoruyucu olmaqla qorxan, düşündükcə zəif düşən insandır o:

“Tər basmış yastığını aşırıb, uzuqoylu çevrildi… Divara naümid söykənmiş tüfəngə baxdı”…  – Burada qarovulçu – vicdanı ilə savaş içində olan insanlığın simasıdır. Ayrıca, müəllifin “Divara naümid söykənmiş tüfəng” - poetik kəşfi də öz yerində… - Zatən İmamverdi müəllim həm bu, həm digər bədii əsərlərində, demək olar, hər dəfə bir poetik kəşfə imza atır yaxud unudulmaqda olan sözləri, deyimləri yenidən dirildir.

Yenidən hekayənin özünə dönək; oxucu burada viranəlik və mifin çevrilməsi sürəcini (paralelliyini) izləməkdədir.

Müəllif, folklorla yüklənmiş viranəlik anlayışını sadəcə fiziki çürümə kimi yox, ruhani iflas kimi təqdim edir. Bu mifik təcrid – tərk edilmiş ev, nalə çəkən bayquş və yuxuda qayıdan qız – həqiqətdə kültürün boğulan qatıdır. Viranələrdə məskən salmış bayquşun obrazı – toplumun unutduğu vicdanın metaforudur:

“Bəlkə insan bayquşu lənətləyib susdurmaqla – öz əllərilə saldığı xarabalığın səsini kəsir”… - Bax, bu, öz kökünü inkar edən və öz lənətini başqasına yönəldən insanlığın obyektiv tənqididir.

Akademik Nizami Cəfərovun sözügedən hekayə və onun müəllifi haqqında yazısının giriş vurğusunu bu məqamda xatırlamaq yerinə düşər:

“Çox sevinirəm ki, görkəmli yazıçı, publisist və ictimai xadim İmamverdi İsmayılov bu günlərdə qələmə aldığı, ideya-məzmun, bədii- estetik enerji - miqyasca az qala roman gücündə olan "Bayquş və Qarovulçu" hekayəsilə ədəbi mühitimizi canlandıracaq daha bir yaradıcılıq uğuruna imza atdı.

Az-çox peşəkar ədəbiyyatçının bu və ya digər dərəcədə diqqətli müşahidəsi dərhal göstərir ki, İmamverdi İsmayılovun yazılarıında onun ictimai xadimliyi ön plandadır - bəhs elədiyi mətləbin sosial- psixoloji, siyasi-ideoloji, mənəvi-əxlaqi çəkisini, dəyərini (və məsuliyyətini!) son dərəcə həssaslıqla ifadə etməsi də məhz buradan irəli gəlir”.

Uzun, amma zövqlə oxunan hekayə içsəl dialoqlar və

bəşəri məsuliyyət baxımından da özünəməxsus səviyyəyə malikdir.

Hekayənin bədii gücü hadisələrin uslu ardıcıllığı ilə yanaşı, içsəl monoloqların fəlsəfi qatında da yatır. Bayquşun ulaması – doğanın səsi ilə insanın vicdanı arasında körpüdür. Qoca qarovulçunun düşüncəsi isə artıq fərdi yox, bəşəri miqyas qazanır:

“İnsan – canına qorxu düşən kimi, min hoqqadan çıxır… Qorxu isə… sonda qəddarlaşdırır və ölüm gətirir”!..

Bu məqamda hekayə bir fərdin faciəsindən çıxaraq, sivilizasiyanın axirət düşüncəsinə yaxud sonrakı varlıq suallarına çevrilmiş olur.

Əsərin kulminasiyası – güllənin atıldığı an – dramatikdir, ancaq dramatikliklə yanaşı, epistemoloji partlayışdır. Güllə bayquşu da, qarovulçunu da, habelə oxucunun susqunluğunu deşib keçmək istəyir. Sonda isə itirilən “bəy quşu”nun yığvalı ilə birgə, insanın öz mənəvi toxunulmazlığını itirməsi baş verir.

“Bayquş… al qan içində can verən qarovulçunu, naqəfil açılan güllə ilə əlini nahaq qana batırmış qonşunu… özünü ağlayırdı”…

Bu artıq sıravi qəhrəmanlıq yox, kulturoloji sarsıntıdır – necə deyərlər, insan öz lənətini tanıyır, amma onu hələ də silahla “susdurmağ”a çalışır.

Uzun sözün qısası,

İmamverdi İsmayılovun bu hekayəsi – xalq inancları, mifoloji kodlar, sosial konfliktlər və ekzistensial həyəcanlar fonunda yazılmış əsl kulturoloji mətn kimi dəyərləndirməni haqq edir.

Bəs siz necə bilirsiz, “Bayquş və qarovulçu” – əslində, görmək və dərk etmək istəməyən insanlığın portreti deyilmi?.. Sizcə, bayquş bu hekayədə qorxununmu, həqiqətinmi səsidir? - Sual ritorik, cavab aydındır: həqiqətin! Kaş, həqiqətin səsini anlayanlar çox, eşidənlər daha çox olaydı…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2025)

Azərbaycanın ustad şairi Rüstəm Behrudi gənc şair Rahil barədə tərif dolu kəlmələr işlədibdir. Ustadların gənclərə bunca diqqət yeritməsi, əlbəttə ki, təqdirəlayiqdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Rüstəm Behrudinin fikirlərini təqdim edir:

Naxçıvanda kitab sərgisində Rahil adında gənc bir oğlan mənə kitabını təqdim elədi. Kitabı birnəfəsə oxudum! Təpədən dırnağa şairdi bu adam! 

Naxçıvan ədəbi mühitinin yenicə yanan şamıdı Rahil! 

Yaşı tamam oldu bir ölünün də, 

Torpağın altında il çıxarıbdı.

Məzarın ağzından çıxıb başdaşı,

 Elə bil ,yer göyə dil çıxarıbdı.

Bəlkə də ,nə vaxtsa cücərsin deyə,

Əkilib torpağın boş xanasına.

Boş xanaya düşən nərd daşı kimi,

Çəkılib torpağın boş xanasına.

İçində yıxılmaq qorxusu yoxdu,

Yerə söykənəndə yıxılmır adam.

Bu geniş dünyada hər can sıxılır,

Yeri dar olanda sıxılmır adam...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2025)

Inci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün Azərbaycan bəstəkarı, Azərbaycan SSR xalq artisti Azər Rzayevin doğum günüdür. Azər Rzayev deyəndə, öncə ağlımıza Həqiqət Rzayeva gəlir. Çünki Azər Rzayev 15 iyul 1930-cu ildə Bakı şəhərində Hüseyn Rzayevin və Azərbaycanda Ərəbzəngi rolunun ilk qadın ifaçısı, məşhur opera müğənnisi Həqiqət Rzayevanın ailəsində dünyaya göz açıb.

İlk təhsilini Ü. Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdindəki 11 illik orta ixtisas musiqi məktəbində skripka aləti üzrə professor Semyon Bretanitskinin sinfində və eyni zamanda Boris Zeydmanın uşaq yaradıcılığı sinfində alıb.

Daha sonra musiqi təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında davam etdirərək 1953-cü ildə oranı 2 ixtisas üzrə — bəstəkarlıq üzrə professor B. Zeydmanın və skripka üzrə professor A. Amitonun sinfini bitirib. 1953-cü ildən 10 illik musiqi məktəbində skripka ixtisası üzrə müəllim və konservatoriyada konsertmeyster – müşayətçi kimi fəaliyyətə başlayıb. Bir bəstəkar kimi ilk dəfə skripka ilə simfonik orkestr üçün 1 saylı Konserti ilə tanınıb. Bəstəkar bu əsərə görə 1955-ci ildə Varşavada keçirilən bəstəkarların Beynəlxalq Müsabiqəsində laureat adına layiq görülüb.

1954-cü ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının üzvü, 1957-ci ildən Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı İdarə Heyətinin üzvü olub, həmçinin 1957-ci ildən Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında əvvəlcə kamera ansamblı üzrə müəllim, baş müəllim və nəhayət professor kimi fəaliyyət göstərib, Radio və Televiziya komitəsində səs rejissoru, M. Maqomayev adına Dövlət Filarmoniyasında bədii rəhbər, Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının direktoru olub.

Yaradıcılıq fəaliyyətində Beynəlxalq və Ümumittifaq müsabiqələr laureatı və diplomantı, Azərbaycan gənclərinin I və II festivallarında həm bəstəkar, həm də ifaçı kimi laureat adlarına layiq görülüb. Bəstəkarın yaradıcılığında əsas yeri instrumental musiqi janrları tutur.

O, skripka ilə simfonik orkest üçün 3 Konsertin, 6 poemanın, o cümlədən "Həyat vurğunu", "Nəsimi", "Atamın xatirəsinə" poemalarının, "Bakı-90" simfoniyasının, skripka ilə orkestr üçün "Fədai-Vətən", violonçel və simfonik orkestr üçün "Poema-konsert"-in, tar və simfonik orkestri üçün "Düşüncə" və "Qaytağı", fortepiano və simfonik orkestr üçün Konsertin, habelə "Hacı Kərimin Aya səyahəti" adlı bir operettanın, çoxlu sayda kamera-instrumental əsərlərin, tamaşalara yazılan musiqilərin müəllifidir.

1963-cü ildən televiziya və radioda "Azərbaycan musiqi tarixindən səhifələr", "Orkestrin musiqi alətləri haqqında", "Bəstəkarlarımızın portreti", "Musiqi aləmi" silsilə verilişlərin müəllifi və aparıcısı olub. 1997-ci ildə Bülbül adına orta-ixtisas musiqi məktəbi nəzdində "Uşaq simfonik orkestri" yaradıb.

Filmoqrafiya

- Su ərizəsi

Mükafatları

- "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalı

- "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

- Şöhrət ordeni

- "Humay" mükafatı

- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü

Professor Azər Rzayev 14 dekabr 2015-ci ildə Bakı şəhərində dünyasını dəyişib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

5.E.F.Xatton qanunu.

«Əsl lider danışanda insanlar ona qulaq asır».

Əsl lider təkcə vəzifəyə malik deyil, o, hakimiyyətə malikdir.

«E.F.Xatton» - maliyyə xidməti göstərən kompaniyadar. ABŞ-da belə bir televiziya reklamı var imiş bir zamanlar: Ağzınadək dolu restoranda iki nəfər maliyyə mövzusunda danışırmış. Biri deyirmiş ki, hansısa investisiya barədə filan şey eləmək lazımdır. Bu vaxt ikinci deyirmiş ki, hər şey yaxşıdır, amma mənim brokerim Xatton deyir ki... Həmin an səs-küylü restoranda lal sükut yaranırmış, hamı gözləyirmiş ki, ikinci personal Xattonun sözlərini söyləsin.

Maksvell məhz buna görə öz növbəti qanununu hamının qulaq asdığı Xattonun adı ilə adlandırıb.

Əgər siz əvvəl heç tanımadığınız insan qrupu ilə görüşə gedirsinizsə, cəmi beş dəqiqəyə onların hansının lider olduğunu sezə biləcəksiniz. Kiminsə sualı yarananda bütün qrup uzvləri kimə baxırlar? Kimin sözlərini gözləyirlər? Bax real lider odur.

Vəzifəcə lider birinci danışır, real lidersə sonda.

 - Həqiqi liderlik həmişə daxildən gəlir, xarakterin gücündə özünü göstərir;

 - Liderlik ətrafdakılarla yaxşı əlaqə qura bilmək, güclü çevrəyə malik olmaqdan qaynaqlanır; lazımi adamları tapa bilməklə əlaqələndirilir;

 - Lider çoxlu informasiyaya malik olur;

 - Liderlik intuisiya qabiliyyəti tələb edir;

 - Liderlik təcrübədən qaynaqlanır;

Maksvell Xatton qanununun məğzini dərk etməkçün liderlik arzusunda olan insana məsləhət görür ki, özü-özünə bu sualları versin:

 - Mən danışanda insanlar həqiqətənmi məni dinləyirlər?

 - Onlar bu mövzuda başqa birisinin də danışmasını arzulamırlar ki?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

Nail Zeyniyev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Növbəti təqdim edəcəyim şeirim belə adlanır – “Hər şeydən qorxuram, ölümdən yox”. Qəribə gəldi sizə, yəqin ki. Çünki əksəriyyətiniz heç nədən yox, təkcə ölümdən qorxurlar.

Qoy elə fərqli olsun.

Qorxuram mən hamıdan,

Qorxuram mən özümdən,

Şeirimdən, sözümdən.

Qorxuram mən atamdan,

Qorxuram mən anamdan,

Ən sevdiyim adamdan.

Qorxuram..mən qorxuram..

Süfrəmdəki qaşıqdan,

Alnımdakı qırışdan,

Otaqdakı işıqdan,

Küçədəki uşaqdan...

Mən hamıdan, hər şeydən.

Haqq dedik, haqqı əzdik,

Can dedik, candan bezdik.

Bilsəydik, kaş bilməzdik.

Qorxuram, eh, qorxuram.

Ömrün qarlı qışından,

Bəxtin ağır daşından,

Babamın tez öldüyü

Əlli səkkiz yaşından.

Bircə indi qorxmuram

Vaxtsız gələn ölümdən.

Canımı verim, gedim,

Qurtarım bu zülümdən.

Mən hər şeydən qorxuram

Bu Allahsız şəhərdə

Allahı tapmamaqdan,

Qorxuram..qorxmamaqdan..

Ölüm mənə doğmadı,

Burda günəş doğmadı.

Qorxuram belə ancaq

Qorxmağımdan qorxuram..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

Rəna Təbəssüm,

AJB-nin və AYB-nin üzvü, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu sirli və müəmmalı dünyaya göz açan hər bir insan yaşamağa və yaşatmağa, arxasınca bir iz qoymağa çalışır. Bəziləri bu izi zamanın tozunda, tozanağında itirir, bəziləri isə zamanın yaddaşına əbədi həkk edir. Qələmi ilə zamanın yaddaşında silinməz iz qoyan, jurnalistikanın ruhunu yaşadan, dəyərinə dəyər qatan, sözü zinətləndirən bir şəxsiyyət - Əməkdar jurnalist, şair, publisist, ədəbiyyatşünas Rafiq Odayın 65 illik ömür yolu yalnız bir həyat deyil, bütöv bir məktəb, təkrarsız salnamə, dəyər və tarixdir.

Rafiq Oday imzası  sözə sədaqəti, peşəyə vicdanlı münasibəti, folklora bağlılığı və cəmiyyətə xidmət eşqi ilə yaddaşlara köçən imzadır. Rafiq Oday həm tanınmış şair, həm dəyərli publisist kimi qələmi ilə cəmiyyətin nəbzini tutan, həm də peşəkar jurnalist kimi hadisələrin içinə nüfuz etməyi bacaran, insan taleyinə toxunan, vətəndaş səsi olan nadir qələm sahiblərindən biridir. Yazılarında həyatın ağrı-acısı da var, sevinci də, mübarizəsi də... Bu hal onun hələ ilk şeirlərindən boy göstərirdi:

Bir yol başlamışam üzü sabaha,

Bu yol qandan keçir, qadadan keçir.

Bu yol qasırğalı dənizdən keçir,

Bu yol ot bitirməz adadan keçir.

Bu yolda ağrılar, acılar mənim,

Göz yaşı sel olan bacılar mənim.

Bu yolda yad sözü, düşmən tənəsi

Ox kimi bağrıma sancılar mənim.

Rafiq Oday yaradıcılığının hər sətrində səmimiyyət, hər misrasında insan taleyi, hər yazısında cəmiyyətin əksi duyulur. Bəzən ağrını yazıya köçürən, bəzən zamanın harayına çevrilən, bəzən isə unudulmaqda olan taleləri yenidən gün işığına çıxaran müəllifin qələminin məhsulu olan hər kitab oxucular üçün bir həyat dərsidir. “Bir yol başlamışam”, “Gecələr içimə göyüzü yağar”, “Ömür gedir öz köçündə”, “Qarabağ şikəstəsi”, “Əlli min də qayğısı var əllimin”, “Ədəbi-tənqidi məqalələr”, “Şərur folkloru”, “Həyatın yaşama düsturu”, “Qərib ruhların nəğməsi”,”Tanrının yerdəki mələyi”, “Ağrıların simfoniyası” və digər kitablarında qələmə aldığı əsərlər bunu əminliklə deməyə əsas verir.    

Bəli, söz var qısa zaman kəsiyində dəyərini itirir, yaddaşlardan silinir və unudulur. Söz var yaddaşlarda özünə əbədi məskən salır, söz də var bir xalqın, ulu bir millətin tarixini yazır... Rafiq Oday tarix yazan qələm adamıdır. Oturuşu, duruşu, insanlara münasibəti ilə seçilən şəxsiyyət, sözü ən yüksək mərtəbəsinə qaldırmağı bacaran şairdir. Ulu Tanrıya xitabən yazdığı şeirdə olduğu kimi:

Bir kəlmən mənə bəs eylər,

Ünüm yetdisə, səs eylə.

Qələmi müqəddəs eylə,

Sözə ümid ölməsin.

Rafiq Oday bənzərsiz təcnislər, cinas rübailər, cinas bayatılar yaradan qələm əhlidir, müasir Azərbaycan ədəbiyyatında mükəmməl sonetlər çələngi yaradan iki müəllifdən biridir. Dəyərli qələm sahibi olması ilə bərabər gözəl təşkilatçıdır, işini mükəmməl bilən rəhbərdir. Bu gün ölkənin nüfuzlu qurumlarından biri olan SOCAR “Azərikimya” İstehsalat Birliyinin mətbuat xidmətinin rəhbəri kimi kimya sənayesi ilə bağlı yüzlərlə sanballı məqalələrin müəllifidir. Onun informasiya sahəsindəki dəqiqliyi, operativliyi və peşəkarlığı bu təşkilatın ictimai nüfuzunun formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Özünün tale şəhəri adlandırdığı Sumqayıtın ictimai-siyasi, ədəbi, mətbu və mədəni həyatında yaxından iştirak edir. Respublika mətbuatında, informasiya portallarında Sumqayıtla bağlı bir-birindən maraqlı yazılarla çıxış edir. Onun Türkiyə və Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin daha da inkişaf etməsi istiqamətində gördüyü işlər təqdirəlayiqdir. 2005-ci ildən təsisçisi və Baş redaktoru olduğu “Şaman” qəzeti və 2008-ci ildən “Möhtəşəm Azərbaycan”qəzeti bu əlaqələrin qorunub möhkəmlənməsi, geniş vüsət almasında körpü olub. Sədri olduğu Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən reallaşan “Türkiyə-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində 2012-ci ildən bugünədək Azərbaycan ədəbiyyatının bir çox nümayəndələrinin bədii yaradıcılıq nümunələrinin Türkiyənin “Hecə taşları”, “Usare”, “Kardelen”, “Kümbet” və digər dərgilərində nəşrinə nail olub.

Rafiq Odayın arxada qalan 65 illik şərəfli ömrü söz və ədəbiyyat həyatına töhfə verə bildiyi mübarək bir yoldur. 65 yaş – nə az, nə çox, dolu-dolu bir ömür deməkdir. Əməkdar jurnalist, tanınmış istedadlı şair, publisist Rafiq Oday bu yaşa şərəflə gəlib, özündən sonra iz buraxan qələm adamı kimi adını vicdanla, zəhmətlə, sədaqətlə yaşatmaq nəsibi olub. Bu yubiley təkcə onun yaşı deyil, həm də az qala yarım əsrlik zəhmətinin, fədakarlığının, sözə sədaqətinin yubileyidir. Həm qələm ustalığı, həm peşə etikası, həm də insanlıq baxımından bu sahəyə yeni qədəm qoyanlar üçün Rafiq Oday yolu böyük məktəbdir. Mən də bu məktəbin yetirmələrindən biriyəm. 2000-ci illərin əvvəllərindən tanıdığım və redaksiyasında çalışdığım qısa müddətdə jurnalistika sahəsinə daha yaxından bələd oldum. Eyni zamanda baş redaktorumun yüksək insani keyfiyyətlərinə şahidlik etdim.

Müqəddəs sözün işığına tapınan ömür sürən, qələmi və şəxsiyyəti ilə qəlblərə yol tapan, əsl ziyalı kimi rəğbət qazanan Rafiq Oday! Sizi yubileyiniz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik! Sizə sağlam can, yeni yaradıcılıq uğurları və ruhunuzun daim ilhamla dolu olmasını arzu edirik. Sözünüz yaşasın, iziniz itməsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)

Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir gün səhər yenə açıldı – bu dəfə acı bir xəbərlə üz-üzə qaldıq. Həmin gün hər kəs ondan yazdı, amma sonra hamı öz həyatına, əvvəlki halına qayıtdı. Dünən gördüm ki, Qəşəm Nəcəfzadə Həsənə bir şeir həsr edib. Oxuduqca anladım: Həsən Kür qəlblərə yol tapa bilən bir insan imiş.

Şeirləri ilə ürəkləri fəth edə bilmişdi. Təəssüf ki, bəziləri onu yalnız ölümündən sonra tanıdı. Belə halların yaşanması çox acıdır. Bir gənc, vətəninin keşiyində dayandı, düşmənə müqavimət göstərdi. Bəlkə də indiki hadisə onun yaşadığı ağrıların, keçirdiyi hisslərin, fəsadı, nəticəsidir nə bilmək olar.

Həsən Kür çox gözəl bir şair idi. Biz isə onu nə şair, nə də müharibədə canından keçmiş bir əsgər kimi qoruya bildik. Onun xatirəsini yaşatmaq – bu, sonranın işidir. Amma məni düşündürən odur ki, biz niyə yalnız bir insan öldükdən sonra hərəkətə keçirik? Sağlığında ona dəstək olmaq, yanında dayanmaq, onu qorumaq varkən...

Həsən Kürlə heç vaxt bir kəlmə də danışmamışam.Ümumi şəkildə birgə dayanmaqdan başqa bir tanışlığım olmayıb. Amma elə bil ki çoxdanın tanışıyıq. Çünki şeir tərəfdən onunla qohumuq. Çünki gözəl söz yaxın edir. Sevdirir.
Məni düşündürən, ağrıdan nəticə budur: Hər dəfə ağır bir dərd yaşananda, bir hadisə baş verəndə insanlar tez bir zamanda barışıb, özlərini yenidən pozitivə kökləyirlər. Mən də bizimkilərin, insanlarımızın həqiqətən xoşbəxt olmasını istəyirəm. Yalnız məsələ budur ki, biz artıq həssaslığımızı itirmişik.

Bəziləri səsini qaldıraraq öz varlığını sübut etmək istəyir. Halbuki bu günün gəncliyi müharibədə can qoyub, əlimizdən gedən torpaqları geri qaytarıb. Damarında azərbaycanlı qanı axan hər kəs bu qüruru hiss edir və anlayır.

Çox ağırdır – bir insanın qəfil yox olması, ayrılığın acısı, bir daha qayıtmamaq həqiqəti. Bunlar çox ağırdır.

Özü də ata olan, övlad qayğısı çəkən bir insan idi. Həsən Kür  – deyəsən, bir az “kürlük” etdi. Həyatla bacarmadı. Amma o, böyük düşməni böyrü üstə qoyub, 30 illik həsrətə son qoyanlardan oldu. Özünü dünyanın çəngindən, oyunlarından xilas edə bilmədi. Nə baş verdiyini bilmirəm. Sadəcə, şeirlərini oxuduqca düşünürəm: bu gün poeziyada səs-küylə gündəmə gələn, sözləri dalbadal yığıb məclislərdə başda oturan şairlər var. Onlar qalaq-qalaq kitablarında belə, Həsən kimi şeir yaza bilmirlər. Onlar var və olacaq. Həsən Kür isə  artıq yoxdur.

Hə, bir də “kasıbçılıq” deyilən azar var ki, o da həmişə yaxşıları tapır – zülm, əziyyət, övlad yanında utanmaq hissi… Görəsən, nədən?

Şeirlərinin birində deyir ki ...

Sən mənə şərfini göndərmə daha,

Səngər beşik kimi istidir, qızım.

Vətən sənin kimi suyuşirindi,

Hamını özünə istədir, qızım.

Görsən darıxırsan, şəkillərə bax,

Körpə əllərini boynuma dola.

Boylan pəncərədən getdiyim yola,

Bu məni görməyə bəs edir, qızım.

Mən burda yaxşıyam, sən də yaxşı ol,

Bilim ki, sənin də günün şən keçir.

İnan, göndərdiyin bütün dualar

Gəlir, başımızın üstündən keçir,

Allah başımızın üstədir, qızım.

Allah üstümüzdən çəkməsə əlin,

Birgə yandırarıq zəfər məşəlin.

Hamının qorxduğu zalım əcəlin

Boyu boyumuzdan bəstədir, qızım.

Əgər günün biri, geri dönməsəm,

Eşidə bilməsən atanın səsin,

Qorxma, ürəyinə qorxu düşməsin,

Atan ölməyibdi, xəstədi, qızım.

Həsən Kür bu şeirində yazdığı məktubdur indi, bu dünyaya bir məktub kimi gəldi, həyat yolunu yarımçıq qoyub getdi. Bu qədər sadə. Ədəbiyyat itirdi, vətən itirdi. Biz itirdik.
İtki – dərdlərin şahbəndidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2025)