“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə Ədəbiyyatımızı tanıdaq layihəsində bu gün sizlərə İlkin Özün şeirləri təqdim ediləcək, 

 

Hərdəmxəyal silsiləsi

 

*

İstəmirəm Adəm olum, günahı mən yaradım.

İstəmirəm həqiqəti məscid, məbəd, 

kilsələrdə axtarım.

İstəmirəm, güzgüyə baxıb 

Allahı orda tapım.

 

*

Göz yaşının mənbəyi

Buza dönmüş ürəkdi.

Bəs sentimental adamlar

Onda kimə gərəkdi?!

 

*

Ən optimal terapiya

və ən uğurlu motivasiya

Gözəl qızlarla 

söhbət etməkdi.

 

*

Ağ Bayraqlar

Ölkəsində

Qırmızıya yoxdu yer!

 

*

İndi biz bir telefon məsafəsi qədər

Uzaqda olsaq da, 

səsimiz bir-birimizə çatmır.

 

*

Xoşbəxt olmaq çətin deyil.

Bir fincan kofe,

maraqlı, bir kitab 

və bir qutu siqaret bəsdi.

 

*

Artıq heç nə vecimə deyil,

Ağ şaxtaya meydan oxuyan

Pinqivinlərdən və ayaq altda qalan

qarışqalardan başqa...

 

*

Yerdə qalanlar

"Günəşə daş atır,

it hürür, karvan keçir", - deyə

ucuz şairlər bahalı qəfəsdə

hey fikirləşir...

 

*

Səni sevmək üçün gəldim dünyaya,

Heyif, başqasına vuruldum...

 

*

Demos yuxuda gördü ki,

Demokratiya, əslində, seçmək üçün yox,

susmaq üçündü...

 

*

Qışa nifrət edirəm,

amma qarı sevirəm...

Dənizə nifrət edirəm,

amma balıqları sevirəm...

Qaranlığa nifrət edirəm,

amma gecəni sevirəm...

Sevgiyə nifrət edirəm,

amma səni sevirəm...

 

*

Nankorluq -

Günəş doğanda

Elektrik lampalarını

söndürməkdi.

 

*

Qadın tanrıtək qurban tələb edir!

Məsələn, onlara gül alarkən

çiçəkləri uğruna 

öldürdüyümüzü zənn edir...

 

*

Hər kəsin həyat fəlsəfəsi fərqlidir.

Yağış yağarkən kimsə axtarır çətir.

Kimsə torpaqdan gələn ətri

Ürəkdolusu içinə çəkir...

 

*

Bir gecə izləyirsənsə

Küləklərin rəqsini,

Bil ki, həmin külək

Səsindəki musiqini duyub...

Yox, əgər qulaqlarına çatırsa,

Qapqaranlığın qulaqbatıran səsi,

onda bil ki, Zülmət belə

məni dinləməkdən yorulub...

 

Riyazi poeziya

 

Bəzi insanların mənası,

bəzi misalların həlli

yox idi.

Kəsr xətti:

Surətdə sənin qiymətin,

Məxrəcdə "sıfır" kimi.

 

İkilik

 

İkilik say sistemində

iki rəqəm:

Bir mənəm, 

Sıfır sən.

 

Təklik

 

Biz əvvəl təkdik,

ikilikdə birləşdik.

Sonra ikiyə bölündük,

indi isə heçik...

 

Yaranış

 

Dostum P.Məmmədova

 

Tanrı həyatı,

həyat ədəbiyyatı, 

ədəbiyyat mədəniyyəti,

mədəniyyət isə bəşəriyyəti 

yaratdı...

 

Absurd

 

Həmkarım Azər Ərziyə

 

Şair, hələ

əsas məsələ

doğru insanı tapmaq yox, 

yanlış insanı sevməkdir.

 

Xülya

 

Bir yaz günündə

tanımadığım küçədə 

göz-gözə gəldiyim

gözəl qız mənə

söz verə:

Söz verə ki, 

hər səhər gözəlliyiynən öyünən 

sarımtıl saçlı Günəşin acığına 

uzaqlaşaq hər kəsdən...

Aylı gecə... sən və mən

söhbətləşək, 

şeirləşək,

sözləşək...

isitsin bizi külək.

Üşüsün "bəlkə"lərimiz,

qovuşsun boz kölgələrimiz...

 

Üçlük

 

Sofiyaya

 

Görən, hansı qüvvəydi,

bizi o gün rast salan:

Tanrı, Tale, yoxsa baxt?!

 

Eyni şəhər, eyni küçə, 

eyni vaxt

Səni görcək birdən-birə 

dəyişdi...

 

...Sonra əlimiz üstə

İtmi hürdü, bilmirəm?

 

Kənarlaşdım şəhərdən,

Küsdü küçə bir anda.

 

Düşdü əqrəblər qışa,

Daşa döndü zaman da.

 

Görən, kimdi günahkar,

Tanrı, Tale, yoxsa baxt?!

 

Həmin şəhər, həmin küçə, 

həmin vaxt

Mənə yaddı, mənə yaddı, 

mənə yad...

 

(Lənkəran-Cəlilabad)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

 

 

Sizlər üçün seçdiyim qəribə və maraqlı məlumatlardan ilk 5 dənəsini diqqətinizə çatdırıram.

 

 

 

1. Timsahlar dilini çölə çıxara bilmir – Onların dili damaqlarına yapışıb, bu səbəbdən yeməyi udurlar, çeynəmirlər.

 

 

 

2. Venesuelada “Catatumbo ildırımı” adlı təbiət hadisəsi var – Orada ildə 260 gün ərzində eyni yerdə ildırım çaxır. Bu, dünyada ən çox ildırım çaxan yerdir.

 

 

 

3. Dünyada ən böyük səhralıq Səhrə (Sahara) deyil, Antarktidadır – Çünki səhranın əsas meyarı – çox az yağıntı almasıdır, və Antarktida da buna cavab verir.

 

 

 

4. Oktopuslar (ahtapotlar) üç ürəyə sahibdir – İki ürək qanı qəlsəmələrə, biri isə bədənə pompalyayır. Maraqlısı budur ki, üzərkən bədənə işləyən ürək dayanır.

 

 

 

5. İnsanlar 60 mindən çox düşüncə keçirir bir gündə – Amma bu fikirlərin çoxu təkrar olan və ya mənfi düşüncələrdir.

 

 

 

Sizlər bəs hansı maraqlı hadisələr barədə bilgilisiniz? Həmən yazın, bölüşək.

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(10.04.2025)

 

 

 

 

 

 

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

 

 

 

Bugünki söhbətimin qəhrəmanı şair, publisist, jurnalist Südabə Sərvidir. Sərvi təxəllüsünü ona mərhum şair İlyas Tapdıq verib.

 

Bu gün Süqdabə xanımın növbəti ad günüdür...

 

 

 

Nəsib Abid onun haqqında yazır:- “İlham, ruhun həyat atəşindən yaranan sevgidir. İlham, insanın könül dünyasının odu, atəşidir. İlham, insanın qəlb evinin yanan çırağıdır. Şair Südabə Sərvinin şerlərində, insanın yaşam döngüsünün, həyati rəngarəngliyinin tablosu var...”

 

 

 

Südabə Sərvi Göyçayda dünyaya gəlib. ADPU-nun Filologiya fakültəsini bitirib. Bir müddət Göyçayda 7 saylı tam orta məktəbdə Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi işləyib. Eyni zamanda rayonda çıxan “Yeni həyat” qəzetinin əməkdaşı və rayon Gənc Müəllimlər Şurasının sədri olub. 1996-cı ildən Bakıda “Hürriyyət”, “525-ci qəzet”, “Respublika”, “Ekspress” qəzetlərində köşə yazarı kimi fəaliyyət göstərib. Yüzlərlə publisistik məqalənin, dəyərli şəxsiyyətlərdən götürdüyü müsahibələrin, mənəviyyatla bağlı yazıların müəllifidir. 2003-2005-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Radiosunda, “Qərib axşamlar” proqramında ssenarist-redaktor kimi çalışıb. 2005-2010-cu illərdə İctimai Televiziyanın Ədəbi Verilişlər redaksiyasında ssenarist-redaktor kimi ədəbi verilişlər hazırlayıb. O, 2010-cu ildə ANS TV Şirkətlər Qrupuna, ölkədə çox populyar olan “EL” jurnalına şef-redaktor kimi dəvət olunub. Bir müddət bu vəzifədə işləyib. Hazırda isə AYB-də məsul vəzifədə çalışır. AYB-nin yaranmasının 75 illiyi münasibətilə ərsəyə gətirilən 30 dəqiqəlik filmin ssenari müəllifi və redaktorudur. Film bu gün də İctimai Televiziyanın fondunda saxlanılır...

 

 

 

Deyir ki:- “Bəzi adamları anlaya bilmirəm. Görəsən, klassik şair və yaıçılara qarşı bu qədər kin, nifrət hardandı onların içində? Hərəsi bir söz deyib, onları aşağılamağa çalışır. 37-ci il olsaydı, bu sözləri deyə bilərdilərmi? Xatırladım ki, 37-ci ilin qorxusu bütün sahələrdə uzun müddət insanların beyinlərdən getmədi. Hətta Stalinin ölümündən sonra çox illər ədəbiyyatda "bığ" sözü işlədilmədi. İnanmırlarsa, o illərin tarixini qaldırıb, baxa bilərlər. Və 90-cı illərə qədər bu qorxu bəzi yaşlı yazarlarda davam etdi. Yadımdadır, 1999-cu ildə yazıçı Manaf Süleymanovdan o illər haqqında müsahibə götürəndə çantamdan diktafonu çıxardım, dərhal sifəti ciddiləşdi və sərt şəkildə dedi ki, diktafonu söndürüm. Yoxsa heç nə deməyəcək. Sözüm bu gün ədəbi senzuranın olmadığı bir zamanda ağızları isti yerdə olub da söz azadlığından gen-bol istifadə edənlərədir! İndi kimisə "satqın", "xain" çıxartmağa nə var ki?”

 

 

 

Necə deyərlər, odlu-alovlu, cəsarətli xanımdır. İnadkar, iradəli və qətiyyətlidir. Sözü üzə deməyi, haqqı tələb etməyi bacarır. Yerində saymağı xoşlamır, hərəkət onun üçün çox vacib məsələdir…

 

 

 

“Mən Məhəmməd Əmin Rəsulzadıni Səməd Vurğunun şeiriylə tanıdım. "Millət rəhbəri Rəsulzadə" deməklə şair onun böyüklüyünü şüuraltı yeridirdi beynimizə. Acı da olsa, etiraf edəcəm, ermənilər tarix boyu öz yalanlarını dünyaya sırımaq üçün istedadı oldu olmadı, həmmillətlərini qabağa verirlər. Bu gün Rusiya televiziyalarında görün nə qədər erməni var? Biz isə doğru olanlarıımızı da tanıda bilmirik. Başımız qarışıb şər-böhtana, klassikləri, o cümlədən zəmanəmizin istedadlıarını daşlayırıq. Səd heyif!”- söyləyir.

 

 

 

Onun “Döz görüm” adlı ilk şeirlər kitabı 2003-cü ildə çap edilib. Daha sonra bəstəkar Emin Sabitoğlu haqqında “Bu dənizin gözü yaşlı sənsiz”, türk dünyasının böyük yazarı Çingiz Aytmatov haqqında “Mən Manasın oğluyam”, “Bəstəkar Qara Qarayev”, "Tarın məcnunu", "Tikdim ki izim qala", Xalq yazıçısı Anarın həyat və yaradıcılığından bəhs edən “Anar fenomeni” publisistik, Qarabağ-Xocalı faciəsinə həsr olunan “Alyoşa əfsanəsi”, şəhid Milli Qəhrəman Çingiz Babayev haqqında “Əfsanəvi qəhrəman”, 1-ci Qarabağ şəhidlərinə həsr olunmuş "Açılmayan güllə" kitablarının müəllifidir. “Mən Manasın oğluyam” kitabı qırğız, rus, ingilis dillərinə tərcümə olunub və 17 ölkədə təqdimatı keçirilib...

 

 

 

Deyir ki:- “Gözəl xatirələr unudulmur. 15 il əvvəl ANS-in “EL” adlı bir jurnalı vardı. O vaxt arxivlərə girərək araşdırıcı yazılar hazırlayırdıq və inanın ki, jurnalın hər nömrəsini almaq üçün oxucular ANS-in həyətinə qədər gəlirdilər. Oxumağa maraq da güclüydü o vaxt. Həqiqətən ANS bir məktəb olub. Bunu danmaq olmaz! Heyif ki, o cür jurnal Azərbaycanda bir daha çıxmadı...”

 

 

 

2010 və 2014-cü illərdə Dövlət Sərhəd Xidmətinin təşkil etdiyi vətənpərvərliklə bağlı hekayə müsabiqəsində onun “Mənim əsgərim” və “Qorxmaz” hekayələri xüsusi mükafata və Fəxri diplomlara layiq görülüb...

 

 

 

Çətinliklər onu ruhdan salmır, əksinə, həvəsləndirir, amma çox səbirsizdir. Qayğıkeş və insanpərvərdir. Hətta başqalarının hüquqları üçün mübarizə aparmaqdan çəkinmir. Nə qədər ki, inanır, o, bütün gücü və əzmi ilə bir məqsəd uğrunda mübarizə aparacaq. Sonsuz nikbindir, geriyə baxmağı xoşlamır, həmişə irəliyə baxır. Amma uşaq kimi saf və səmimidir. Fəqət kimsə onu tənqid etməyə cəsarətlənirsə, o insan özünü müdafiə etməyə hazır olmalıdır. Çünki bu xanım, cavab verməkdən qorxmur...

 

 

 

Bəli, biz Südabə Sərvini növbəti ad günü münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(10.04.2025)

 

 

 

 

 

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portal ilə birgə Türklərin tarixi layihəsində bu gün sizlərlə Türk sözünün yaranması və tarixi mənası barədə danışacağıq.

 

"Türk" sözü zəngin və mürəkkəb bir tarixi fonə sahibdir və bu sözün mənşəyi, çoxsaylı dil, mədəniyyət və etnik təsirlərlə formalaşmışdır. Bu yazıda, "türk" sözünün yaranmasını və zamanla necə geniş bir mənaya sahib olduğunu araşdıracağıq.

  1. "Türk" sözünün ilk istifadəsi

 Türk sözünün ən erkən qeyd edildiyi mənbələrdən biri, Orxon yazıtlarıdır. Bu yazıtlar, Göytürk imperiyasının hakimiyyəti dövrünə aiddir (VI əsr). Orxon-Yenisey abidələrindəki yazılarda, "Türk" sözü dövlətin və xalqın adı olaraq qeyd olunur. Bu dövrə aid olan yazılarda, "Türk" sözü, təkcə bir etnik qrupun adını deyil, həm də siyasi bir kimliyi ifadə edir.

  Göytürk dövlətində "Türk" sözü, bu dövləti qurmuş və idarə etmiş xalqı təmsil edirdi. Bu dövrdə "Türk" yalnız bir xalqı deyil, həm də Orta Asiyada müəyyən bir güc və varlılıq simvolunu ifadə edirdi.

  2. Türk sözünün əsl mənası və kökləri

 "Türk" sözünün mənşəyinə dair bir neçə fərqli nəzəriyyə mövcuddur. Bəzi alimlər, bu sözün kökünü "türi" və ya "turük" kimi qədim türk dillərinə bağlayırlar ki, bu da "güclü", "cəsur" və ya "yüksək" mənalarına gəlir. Başqa bir ehtimala görə, "Türk" sözü, Orta Asiyanın qədim türk qəbilələrinin özlərini tanıtdığı bir söz ola bilərdi və bu, zamanla genişlənərək, bütün türk xalqlarının ümumi adı halına gəlmişdir.

 Başqa bir ehtimala görə isə, "Türk" sözü, Türkic dil ailəsinə mənsub olan bir çox etnik qrupun birləşməsini ifadə etmək üçün istifadə olunmuşdur. Məsələn, qədim dövrlərdə Orta Asiyada yaşayan müxtəlif türklər və onların müxtəlif qəbilələri bir-birinə yaxın dil və mədəniyyətlərə sahib idilər, buna görə də "Türk" sözü bu qrupların ümumi adı olaraq qəbul edilmişdi.

  3. Türk xalqının yayılması və "Türk" sözü

 Zamanla, Orta Asiyada yaranan böyük türkdilli dövlətlər və imperiyalar, "Türk" sözünün coğrafi və etnik sərhədlərini genişləndirdi. Hun imperiyasından, Selçuklulara və Osmanlılara qədər, türk xalqları geniş ərazilərdə yerləşdilər. Hər yeni dövlət və imperiya ilə "Türk" sözü, yalnız bir etnik qrupun adı olmaqdan çıxıb, həm də bir mədəniyyətin, dilin və tarixin təmsilçisi halına gəldi.

Məsələn, Osmanlı imperiyasının genişlənməsi ilə "Türk" sözü, təkcə Orta Asiyadakı türkləri deyil, həm də Balkanlar, Anadolu və digər regionlarda yaşayan türkləri əhatə etməyə başladı. Bu dövrdə "Türk" sözü həm etnik, həm də siyasi mənada istifadə olunmağa başlandı.

  4. "Türk" sözünün müasir anlamı

 Günümüzdə "Türk" sözü, təkcə Orta Asiya və Anadolu regionlarında yaşayan bir xalqı deyil, dünya üzrə geniş yayılmış və bir çox ölkədə yaşayan türkdilli xalqları təmsil edən bir anlayışa çevrilib. Bu anlayış, həm də bir dil, mədəniyyət və ümumi tarixi mirası ifadə edir. "Türk" sözü, bir xalqın kimliyini, tarixini və mədəniyyətini simvollaşdırır, eyni zamanda türk dövlətlərinin və onların birliyinin bir işarəsi kimi də istifadə edilir.

 "Türk" sözü, zəngin bir tarixi və mədəni mənşəyə malikdir. İlk olaraq, Orxon yazıtlarında dövlətin və xalqın adı kimi istifadə olunan bu söz, zamanla genişlənərək, müxtəlif türk xalqlarının ümumi adı halına gəlib. Bu söz, həm etnik, həm də siyasi bir kimliyi simvollaşdırır və türklərin tarix boyu qurduqları dövlətlər, mədəniyyətlər və dillər ilə birləşən bir anlayışa çevrilmişdir. Bu gün də "Türk" sözü, dünya miqyasında güclü bir kimlik və tarixə sahib olan bir xalqı təmsil edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

 

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

 

Təbiidir ki, illərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim ən yaxşılara nəzər yetirməyi davam etdirək.

 

Tom Piters. «Özünü brendə çevir». .

Tom Pitersin bu bestsellerində keçid dövrünü necə keçirmək qaydaları, «uğura döğru yolda müvəffəqiyyətə necə köklənməli», «xaraktercə və fiziki cəhətdən necə güclənməli» kimi sualların cavabları verilib. Tom Piters bəyan edir ki, get-gedə cəmiyyətlər dəyişəcək, ağ yaxalıqlı ofis və idarə işçilərinə bir azdan ehtiyac qalmayacaq, fərdin çəkisi artacaq, fərdçilik meydan sulayacaq, bu səbəbdən də fərd olaraq hər bir kəs özünü gələcəyə hazırlamaqçün bir brendə çevirməlidir.

Tom Pitersin devizi də maraqlıdır: «Aylıq əməkhaqqına güvənib düşünmə, qazanacağın günəmuzda güvənib düşün!»

 

“Ədəbiyyatvə incəsənət”

(10.04.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Həm yerli, həm də xarici qonaqların üz tutduğu rayonlarımızdan biridir Gədəbəy. Dağların qoynunda yerləşir, daha çox kartofu ilə tanınır, amma “kartof” sözgəlişi ifadə vasitəsidir. Qədim, zəngin tarixi, qonaqpərvər insanları, dadlı mətbəxi vardır Gədəbəyin. Hətta orasını da deyim, Azərbaycanda ən iri və ən dadlı göy qutabını orada hazırlayırlar.

 

"Koroğlu" və ya "Cavanşir qalası"

 

Buraya yalnız piyada qalxmaq mümkündür. Mərkəzdən 15 km aralıda yerləşir. Bu abidədən Simens körpüsü də görünür. Körpü Zaqafqaziyada ilk dəmiryol xəttinin keçdiyi ərazi olub, hazırda dövlət tərəfindən tarixi tikili kimi qorunur və Gədəbəyin "vizit kartı" hesab edilir. Gədəbəyin simvolu hesab edilir. 

 

Böyük Qaramurad kəndi

 

600-ə yaxın yaşı olan məbəd vardır ki  Böyük Qaramurad kəndində yerləşir. Qafqaz Albaniyasının tarixini yaşadan 10-a yaxın dini ibadətgahdan biridir.

 

Düzyurd-Miskinli yaylağı

 

Yay aylarında buraya turistlərin əsl axını olur. Burada keçirilən ilk yaylaq festivalı yəqin yadınızdadır, rayona 80 mindən artıq qonaq gəlmişdi.

 

Şırşıra şəlaləsi

 

12 metr yüksəklikdən çırıltıyla tökülən su təkrarsız mənzərə yaradır.  Bu şəlaləyə avtomobil yolu belə yoxdur. Vəhşi təbiətin gözəlliyidir o.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

Fatimə Sadıqova, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

Müəllimlik, yalnız bir peşə deyil, bir həyat yoludur – ruhun ən dərin yerlərinə toxunan, varlığın sirlərini açan bir səyahətdir. Bu yol təhsil verməkdən çox insanın iç dünyasında bir iz buraxma, onun varlığını ucaltma arzusudur.

 

Müəllim yalnız dərs keçən deyil, zamanın içindəki hər bir anı qiymətləndirən, şagirdinin ruhuna həyatın ən qiymətli dərslərini öyrədən bir sərkərdədir. O, gələcəyin inşasına, bir şagirdin özünü tapmasına işıq salan sevgi və inancla yol göstərən bir bələdçidir. Hər müəllim, bir ulduz kimi yanar, öz işığında şagirdlərinə həyatın mənasını göstərir. Hər dərs bir möcüzə kimidir – şagirdin qəlbinə toxunan onun içindəki gizli gücü oyandıran bir toxunuşdur. Müəllim yalnız məlumat deyil, ümid, sevgi və gələcəyə inam toxuyar. O, hər bir təbəssümdə, hər bir sözdə, hər bir gözlərindəki parıltıda bir dünya qurur. Müəllimlik, yalnız fənn tədrisi deyil, həyatın ən dərin və vacib anlamlarını öyrətmək, insanın özü ilə barışmasını, öz yolunu tapmasını təmin etməkdir.

 

Bir müəllimin vəzifəsi, sadəcə mövzunu izah etmək deyil, həm də şagirdinə içindəki dərin potensialı kəşf etməyə yardım etməkdir. O, hər dərsi ilə bir zəka deyil, bir ruh toxunuşu həyata keçirir. Bu peşə sahibliyi elə bir sevda hekayəsidir – hər bir şagird, müəllimin qəlbində öz əksini tapar. O, yalnız tədris etməz, bir şəxsiyyət formalaşdırar, hər bir şagirdin yolunu işıqlandırar. Müəllim, həyatda qələbə qazanmağı deyil, ruhun əsl sərvətini tapmağı öyrədir.

Bu peşə, əslində sonsuz bir sevgi və şəfqət tələb edir. Müəllim, hər gününü şagirdinin inkişafına, onun gələcəyinə, onun həyatına yönəldir. O, yalnız dərs keçməklə kifayətlənməz; o, hər bir şagirdinin içindəki işığı tapmağa çalışar. Müəllim, həqiqətən, öz həyatını bu sevdanın içində sərf edər. O, hər gün şagirdinin gözlərindəki parıltını görəndə, özünü tapar. Çünki müəllim bilir ki, o, yalnız sözlər deyil, ruhlar üzərində işləyir.

Bir müəllimin əsl gücü, onun şagirdlərinin həyatına və ruhuna olan təsiridir. Hər bir hərəkət, hər bir söz, hər bir baxış – bunlar ömür boyu unudulmayacaq izlər buraxar. Müəllim yalnız akademik uğurları deyil, hər bir şagirdin içindəki qorxuları, şübhələri, hətta ümidləri aşmağa kömək edər. Onun öyrətdiyi ən qiymətli dərs, həyatın çətinliklərində necə ayaqda durmaq, sevgini necə yaşamaq və dünyaya necə müsbət təsir göstərməkdir.

Müəllimlik, yalnız sinif otağında deyil, şagirdin qəlbində, yaddaşında, həyatında davam edən bir prosesdir. Və ən qiymətli an, o an olur ki, müəllim şagirdinin gözlərində parıldayan o kiçik işığı görür. O an, müəllim anlayır ki, hər bir sözünün, hər bir addımının gücü bir ömrü dəyişdirmişdir. Bu, yalnız dərs deyil, həyatın özüdür. Müəllim, hər bir şagirdinin qəlbində və yaddaşında əbədi bir yer qazanır. O, heç vaxt unutulmaz, heç vaxt silinməz. Çünki hər bir müəllim, yalnız məlumat deyil, bir həyatın rənglərini, sevgi və inamını, insanlığın ən yüksək dəyərlərini öyrədir.

Müəllimlik, yalnız akademik bilik deyil, insanın ruhunu işıqlandıran bir sənətdir. O, şagirdinin həyatına dərin izlər buraxar, ona yalnız mövzu deyil, həyatın ən vacib dərslərini öyrədir. Müəllim, ömrü boyu şagirdlərinin qəlbində yaşayan bir ulduz kimi, onların gələcəyinə işıq salır. Onun ən böyük hədiyyəsi yalnız bilik deyil, insanın içindəki sevgi, inam və yüksək dəyərləri oyandırmaqdır. Müəllim, həyatın cənnətində, şagirdlərinin qəlbində əbədi bir məkan tapar, və o cənnət heç vaxt solmaz.

 

Şəkildə: müəllif öz şagirdləri ilə

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

 

 

 

 

Murad Vəlixanov,  “Ədəbiyyat və incəsənət”  

 

Bu gün oxucularımıza  rejissor Kamil Rüstəmbəyovun 1971-ci ildə ekranlaşdırdığı  “axırıncı aşırım”  filmi barədə danışmaq istəyirəm. Film yazıçı Fərman Kərimzadənin  “Qarlı aşırım”  romanı əsasında çəkilmişdir.

 

Kino əsərindəki dramatik hadisələr Azərbaycanın dağ kəndlərinin birində sovet hakimiyyəti qurulduğu ilk illərdə baş verir. 

Kənddə Raykom katibinin apardığı yığıncaqda kolxoz quruluşunun yaxşı-yaman cəhətlərinin müzakirəsi fərqli personajların baxış bucağının müxtəlifliyi, müddəaların tutarlılığı, mətnin dolğunluğu ilə həyata keçirməklə informasiya gerçəkliyini artırır. Əlindən alınan taxılın şəhərdəki aclara göndərilməsinə etiraz edən Kərbəlayı İsmayılın yeni kolxozun sədri İmanla qarşıdurması vizual hadisələrin bolluğu ilə yadda qalır. Qəmlonun gecə evinin pəncərəsindən güllə ilə nişan aldığı İmanın arvadı Növrəstənin gözəlliyinə vurulması və sağ qalan sədrin səhər yenidən Kərbəlayı İsmayılın həyətindəki taxılın ardınca gəlməsi tutarlı maneə kimi yadda qalır. Folklor elementləri ilə zəngin kənd toyundakı qanlı döyüş səhnəsində Qəmlonun xatırlayaraq axtardığı İmanın arvadının qaçaraq aradan çıxması karnaval estetikası yaradır. 

Adamları ilə Qarabağlara çəkilən Kərbəlayı İsmayıla qarşı silahlı dəstənin deyil, Abbasqulu bəy Şadlinskinin başçılığı ilə Xəlil və Talıbovla  birgə üç nəfərlik silahsız heyətin danışığa göndərilməsi hadisələri psixoloji müstəviyə gətirir. 

Abbasqulu bəygilin gəlişinə sərt reaksiya verən Qəmlonun müqabilində milli mentaliteti önə çəkən Kərbəlayi İsmayılın qonaqların üzünə çıxmadığını təmkinlə izahı əksliklərin ziddiyyətini yaratmaqla epizodu dolğunlaşdırır. 

Abbasqulu bəyin gəlişindən sonra Kərbəlayi İsmayılı gözləyən məclisə çökən sakitlik psixoloji gərginliyi artırmaqla fabulanı zinətləndirir. Axır ki, Kərbəlayı İsmayılın əvəzinə üzə çıxan oğlu Vəlinin gəlişindən sonra Abbasqulu bəyin əlini süfrəyə uzatması ilə başlanan söhbətdə kolxoz quruluşu haqqında müzakirəsi yeni mətn çalarları ilə davam etməsi təkrarçılıq yaratsa da, gözönü hadisəni uzada bilir. Qonaqlar getdikdən sonra guya Nikolayın top gülləsi ilə Kərbəla ziyarətgahından düşən üç kərpicin kafir toxunuşu səbəbindən yenidən yerinə hörülə bilməməsinə Fazil Salayevin oynadığı avam Rəşidin: «Qurban olum belə hökumətə ki, Kərbəlanın heyfini Nikolay köpək oğlundan yaman ala bildi» deməsi ilə yaranan gülüşü Kərbəlayı İsmayılın susdurması yaranan komizmi həmən durdurmaqla janr təyinatını qoruyur. 

Həbs olunan İmandan azad olunmaq müqabilində kolxozun möhürünü, ştampını gətirib təhvil verməsini istəyən Kərbəlayının: «Şura hökumətinin topu var, topxanası var» cavabından hiddətlənməsi Qəmlonun bir şapalaqla yerə sərdiyi sədrin köməksizliyi göz-önü ziddiyyəti artırır. Bolşeviklərə müqavimət göstərməkdən imtina edən ikinci dustağın – Bəylərin də, döyülməsindən sonra Kərbəlayının: «Sabah mən kənddən çıxandan sonra ikisini də o söz» deyib əlini boğazına çəkməklə tutulanların ölümünə qərar verməsi xeyir-şər qarşıdurmasında kimin kim olduğunu təsdiqləyir. 

Yolüstü qonaq olduğu Səməddən Qəmlonun törətdiyi cinayətlərin təfərrüatlarını öyrənərək Kərbəlayını görmədən geri qayıtmayacağını bildirən Abbasqulu bəy əhalini qırğından yayındırmaq məqsədini bəyan edir. Gecə yarı Səmədin evində İmanın arvadını axtaran Qəmlonun gözlənilmədən rast gəldiyi Abbasqulu bəyin: «Gücünü arvadlara göstərirsən. Səni kişi bilirdim. Kişilərin heyfini arvadlardan çıxmazlar. Bu biqeyrətlikdir, binamusluqdur» tənələrindən sonra psixoloji qarşıdurmaya davam gətirməyib geriyə dönməsi şərin ifşasının təcəssümünə çevrilir. Səmədin evindən İmanın arvadını da özləri ilə götürüb qonşu kənddə Xəlilin qaynı Şirəligildə gizlətməyi qərarlaşdıran üçlüyün kənd sovetinin möhürü ilə İmanın partiya biletinin etibarlı yerdə gizlədilməsini tapşırması siyasi motivi qabardır. Qəbiristanlıqda Kərbəlayinin vəhşi düşmənçiliyinin qurbanı olan oğlu Yədullanın türbəsini ziyarət edərkən mərhumun meyitinin alınmasında Abbasqulu bəyin yardımının üzə çıxması, burada Qəmlodan gizlənən Xudayarın qardaşının Kərbəlayının Kolannıda, karvansarada olduğunu bildirməsi nümayəndə heyətini məqsədə yönəldir. 

Qonaqların qarşısına çıxan Qəmlonun: «Kimi istəyirsiz» sualına: «Evin kişisini soruşarlar!» cavabını verən Abbasqulu ağaya Kərbəlayının adından: «O sizi görmək istəmir» deyilsə də, nəhayət ki, iki bəyin dialoqunda zadəganlıq elementləri önə keçir. Kərbəlayi ilə Abbasqulu bəyin söhbətini pusan Qəmlonun cavanlara çəmkirməsi, həyətdə at belində gözləyən Xəlillə, Talıbovu güllələmək istəməsi, darvazaları bağlatdırması gərginliyi artırır. Nahaq qan tökülməsini istəməyən Abbasqulu bəyin bərabərçiliyə çağırdığı Kərbəlayinin əlini qaldıraraq: «Beş barmağın beşi də bir ola bilməz!» deməsi dialektikaya söykənir. Abbasqulu bəyin: «Topxanan yox, cəbbəxanan yox!» xitabına təmkinlə: «Namusumuz, qeyrətimiz var!» cavabını verən Kərbəlayi milli mentalitetinə söykəndiyi xalqın mənəvi gücünü önə çəkir.

Qadınların dul, uşaqların yetim qalacağına diqqət çəkən Abbasqulu bəy isə dövrün reallığının daşıyıcısına çevrilir. Üç gündən sonra qayıdacağını söyləyib gedən Abbasqulu bəyin arxasınca eyvana çıxıb, özünə əziyyət verib geriyə qayıtmamağı məsləhət görən Kərbəlayi qarşıdurmanı qızışdırır. Atlanaraq başçının dəstəsi ilə Abbasqulu bəygilin ardınca çapan Qəmlonun dəstəsi ilə qayalıqda baş verən atışma nəticəsində həlak olan Xəlilin doğulacaq uşağın adını qoymağı Abbasqulu bəydən xahiş etməsi gələcəyə inamı səciyyələndirir.

Talıbovun ölümündən sonra yaralanıb can verən Abbasqulu bəyi güllələyən Qəmlonun, mərkəzin diktəsi ilə Kərbəlayının deyil, Xudayarın qardaşı tərəfindən məhv edilməsi finala tam uyuşmasa da, az qurban hesabına əhalinin qırğından xilası sosializmin bərqərar olması ilə bağlı təbliği ideyanı təsdiqləyir. Abbasqulu bəyi rəiyyətdən alıb layiqincə dəfn etmək istəyən Kərbəlayinin meydanda tək qalması milli ideyanın iflasını göstərir. 

 

Film haqqında

 

 

• Film real faktlar əsasında çəkilib. Abbasqulu bəy Şadlinski də, Kərbəlayı İsmayıl da, Qəmlo da real həyatda yaşamış insanlardır.

• Filmin adı Qarlı aşırım olmalı idi. Bədii Şurada müzakirə zamanı belə qərara gəlinir ki, sadəcə olaraq filmin adı dəyişdirilsin. Beləcə "Qarlı aşırım" "Axırıncı aşırım" oldu. Buna səbəb isə filmin çəkilməsi üçün az vaxtın ayrılması oldu. Filmin adı "Qarlı aşırım" olardısa, mütləq qışda çəkilməliydi, bu zaman qarla zəngin mənzərələr lazım gələcəkdi. Bu isə həddən artıq çox vaxt aparacaqdı. Bütün bunlar əlavə əzab-əziyyət idi, texnika baxımından çətinlik yaranacaqdı. 

• Filmdəki kəndin dekorasiyası Qobustanda qurulmuşdu. Filmin çəkilişləri əsasən Qobustanda - "Böyük daş"da, "Kiçik daş"da, "Çınqıl daş"da çəkildi. Demək olar ki, filmin çəkilişləri əsasən Bakıda və Qobustanda aparılıb. Orada adı çəkilən "Qara qaya" adlı yer də Qobustandadır. 

Filmin natura obyektlərinin əksəriyyəti Bakının Fatmayı kəndində çəkilib. Kəndin bəzi küçələrində əlavə dekorlar qurulmuş, fasad dəyişdirilmiş, hasar çəkilmiş, bəzi yerlərdə darvazalar qoyulmuşdu. Toy günü baş verən atışma səhnəsi kəndin aşağı hissəsindəki yolda lentə alınıb. Növrəstənin  Qəmlodan qaçdığı küçələr isə Fatmayıda hasar çəkilən küçənin bir hissəsində reallaşıb. Abbasqulu bəylə Şabanzadənin  dialoqu Bayıl qəsəbəsindən Suraxanıya tərəf uzanan ensiz dəmiryolu ərazisində, “Kukuşka” adlanan məkanda, Xəlilin (aktyor Həsənağa Turabov) və Talıbovun  dəstə topladığı kadrlar Buzovnada lentə alınıb. Talıbovla Şabanzadənin dialoqu kinostudiyanın pavilyonunda çəkilib. Səmədin evinin interyeri studiyanın pavilyonunda, qonaqları qarşıladığı natura çəkilişi isə Fatmayıda aparılıb. Abbasqulu bəyin öldürüldüyü kadr Qobustanda, aktyorların iri planlı təsvirləri kinostudiyanın həyətində ekranlaşdırılıb.

Kinostudiyada qurulan interyerlərdən İmanın, Xəlilin evinin dekorasiyaları və filmin başlanğıcında hadisələrin ümumi mənzərəsini anons edən iclas səhnəsi pavilyonda gerçəkləşib. Xudayarın qardaşının  gizləndiyi məkan (türbənin interyeri) kinostudiyanın pavilyonunda, eksteryeri isə qəbiristanlıqla birlikdə Qobustanda çəkilib. Kərbəlayının evi kinostudiyanın həyətində qurulan iki dekorasiyada (Vəlinin qonaqları qarşıladığı və Kolanıdakı karvansara) lentə alınıb. Qonaqların və qolçomaqların gərgin münasibətlərini təsvir edən iri plan çəkilişləri ustad operator Rasim İsmayılov tərəfindən süfrənin ortasında qazılan dərinlikdən çəkilib.

• Filmin ilk orijinal versiyasında Qəmlonu Kərbəlayı İsmayıl öldürür. Kərbəlayı İsmayıl bunu ona görə edir ki, Qəmlo onun sözündən çıxır və Kərbəlayının dostu olan Abbasqulu bəy Şadlinskini öldürür. Yuxarı dairələrdə kinotənqidçilər tərəfindən sözügedən səhnə elə də yaxşı qarşılanmadı. Səbəb kimi isə rejissorun Kərbəlayı İsmayılı sonda qəhrəman obraz kimi göstərməsi oldu. Bundan sonra Kamil Rüstəmbəyov filmdə dəyişiklik etdi. Yeni versiyada Qəmlonu Kərbəlayı İsmayıl yox, Xudayarın qardaşı öldürdü. Məhz bu versiya ilə film ictimaiyyətə təqdim olundu. Edilən montaja baxmayaraq, Qəmlonun ölüm səhnəsindən sonra Kərbəlayı İsmayılın adamlarından birinin dilindən "Kərbəlayı Qəmlonu gəbərtdi" ifadəsini eşitmək olar. Rejissor tərəfindən kəsilməyən bu səhnə sübut edir ki, filmin ilkin versiyasında Qəmlonu Kərbəlayı İsmayıl öldürüb. Hərşeydən ziyadə filmə nəzər saldıqda görürsən ki, keçmiş kişilərin düşmənçiliyi də kişi kimi olub. Kərbəlayı İsmayıl yaxalanacağını bilirdi. Ancaq ən böyük qorxusu ailəsində olan hamilə qadının başına bir şey gəlməsinə görə idi.  Buna görə də o düşməni olan Usuboğlunun qapısına gedir.  Kərbalayı  “Usuboğlu, səninlə düşmənçiliyimiz öz yerində, ancaq səndən istəyim başqadır. Mən onsuzda ya öldürüləcəm, yada bu torpaqlardan sürgün ediləcəm. Ailəmdə hamilə qadın var. Onu səndən başqasına əmanət edə bilmərəm. Həyatdı sağ qalsam qadını gəlib götürəcəm” dedi. Usuboğlu cavabında  “təklifini bir şərtlə qəbul edirəm. Səndə mənim oğlumu özünlə girov aparacaqsan. Qadının burunu belə qanasa, oğlumun qanı halalın olsun”  deyə cavab verdi. Baş verən atışma zamanı Usuboğlunun oğlu həlak oldu. Hadisədən sonra Kərbalayı hamilə qadını götürməyə gələndə Usuboğlu ondan oğlunun ölüb ölmədiyini soruşdu. Kərbalayı kor-peşman  onun atışma zamanı həlak olduğunu dedi. Usuboğlu  Kərbalayıdan  uşaq oğlan olarsa adını oğlunun adını qoymasını istədi. İndiki  “düşmənlər”  isə bir-birinin valideyninə, ətrafına ilişir.

ALLAH sonumuzu xeyir etsin. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

Bu dəfə " Qonaq kürsüsü"ndə CIBS psixologiya və təlim mərkəzinin psixoloqu Müjqan xanım Məmmədovadır.

 

-Xoş gördük Sizi Müjqan xanım. Bu gün güclü xanımlar haqqında danışacağıq. 

Qadınlar güclü olmağa məcburdurmu!? Buyurun, tam ətraflı cavab gözləyirik sizdən.

 

-Xoş gördük. Fikrimi izah etməkçün və sizlərdə dolğun təəssürat yaratmaq üçün nitqimi bölüb daha yaxşı qavranması üçün imkan yaradacağam.

 

Qadının güclü olmağa məcbur edilməsi: dini, sosial, iqtisadi və psixoloji aspektlər

 

Cəmiyyətlər zaman keçdikcə dəyişsə də, qadının mövqeyi, rolu və yükü müxtəlif ideoloji, dini və iqtisadi sistemlər tərəfindən daim formalaşdırılıb. Bu gün qadınların "güclü olmaq məcburiyyətində qalması" sadəcə bir seçim deyil, çox zaman sosial bir zərurət kimi qarşıya çıxır. Bu yazıda qadınların bu mövqeyə necə gəlib çatdıqları, bu prosesin arxasında duran əsas faktorlar və xüsusilə kişilərin dəyişən rollarının bu mənzərədə necə yer aldığına diqqət yetiriləcək.

1. Din və Qadının Rolu

Tarix boyunca dinlər cəmiyyətin əsas ideoloji dayaqlarından biri kimi qadının həyatını müəyyənləşdirən ən güclü vasitələrdən olub. Əksər dini mətnlərdə qadının itaətkar, ailə mərkəzli və səbirli olması təriflənmiş, onun azad iradəsi isə çox zaman kişi qəyyumluğu altında məhdudlaşdırılmışdır. Qadının susması, kişiyə tabe olması və "ailənin şərəfi"ni qoruması kimi təlqinlər, zamanla qadının sosial və iqtisadi aktivliyini ciddi şəkildə məhdudlaşdırmışdır.

Bununla belə, müasir dünyada qadınlar dini qaydaları ya fərqli yozmağa, ya da onlara qarşı durmağa başlayıblar. Bu da onları istər-istəməz fərd olaraq möhkəmlənməyə, öz ayaqları üstündə durmağa, yəni "güclü olmağa" məcbur edir.

2. Sosial Həyat və Gender Rollarının Dəyişməsi

Ənənəvi cəmiyyətlərdə kişi – təminatçı, qadın – baxıcı rolunu daşıyıb. Lakin son onilliklərdə gender rollarındakı dəyişikliklər bu tarazlığı pozub. Kişilərin feminen davranışlara meyl etməsi, məsuliyyətdən qaçmaları, emosional zəiflik, ailə və münasibət mövzusunda qeyri-sabit davranışlar qadının həm iqtisadi, həm də psixoloji yükünü artırır.

Bir çox qadın həyatında dayaq tapmadığı kişilər səbəbilə həm ana, həm ata, həm də psixoloji dayaq funksiyasını öz üzərinə götürmək məcburiyyətində qalır. Bu isə onların güclənmək deyil, "güclü olmaq zorunda qalmaq" hissini formalaşdırır.

3. İqtisadi Amillər və Qadının Müstəqilliyi

İqtisadi müstəqillik qadınların güclənməsi üçün vacib faktordur. Lakin bu güclənmə çox zaman zərurətdən doğur. Ailəni təkbaşına dolandırmalı olan analar, boşandıqdan sonra sosial və iqtisadi dəstəkdən məhrum qadınlar, iş həyatında bərabər maaş və vəzifə imkanı əldə edə bilməyən xanımlar güclü olmaq deyil, ayaqda qalmaq üçün çarpışırlar.

Eyni zamanda kişilərin artan sayda iqtisadi məsuliyyətdən uzaq durması və ya stabil gəlir gətirən sahələrdə geridə qalması qadınları ailənin iqtisadi dayağına çevirir. Bu isə qadının həm işləyib, həm də evin yükünü daşımasına səbəb olur.

4. Kişilərin Feminen Davranışları və Cəmiyyətin Tənəzzülü

Kişilərin feminen davranışlara yönəlməsi — yəni emosional həssaslıq, estetikaya meyl, qərar verməkdə tərəddüd, məsuliyyətdən yayınma halları — bir tərəfdən cinsiyyət rollarının sərt sərhədlərini pozsa da, digər tərəfdən qadının üzərinə düşən real yükü artırır. Kişilər psixoloji və sosial olaraq "böyüməkdən imtina etdikcə", qadınlar məcburən bu boşluğu doldururlar.

Bu dəyişikliklər ailə institutunun zəifləməsinə, övladların tək valideynli mühitdə böyüməsinə və nəticədə cəmiyyətin strukturunda çatların yaranmasına səbəb olur.

5. Qadın Azadlığı və Reallıq Arasındakı Uçurum

Qadın azadlığı son illərdə bir çox sahədə irəliləyişə səbəb olsa da, bu azadlıq reallıqda bəzən bir yüklə əvəzlənir. Azad qadın modelinə çatmaq üçün qadın həm işləməli, həm ailə qurmalı, həm sosial həyatda var olmalı, həm də "cəlbedici və güclü" qalmalıdır. Bu isə qadını emosional və fiziki baxımdan yoran bir yarışa salır.

Azadlıq çox zaman seçim deyil, həyatda qalmaq üçün lazım olan bir silah olur.

Nəticə: Cəmiyyətin Tənzimlənməsi Kişilərin Mövqeyindən Asılıdır

Bir daha görülür ki, qadını güclü olmağa məcbur edən əsas səbəblər cəmiyyətin kişi tərəfindən formalaşdırılmış qaydaları, kişilərin məsuliyyətdən yayınması və sistemin qadına qarşı yönəlmiş strukturlarıdır. Qadının həqiqətən azad və balanslı yaşaya bilməsi üçün yalnız onun deyil, kişinin də dəyişməsi, məsuliyyət alması və sosial strukturda öz yerini yenidən anlaması vacibdir.

Əks halda, qadınlar daha da sərtləşəcək, kişi isə daha da passivləşəcək və cəmiyyət qeyri-sabit bir tarazlığa sürüklənəcək. Bunun səbəblərindən biri də qadının müasir dünyada çox ciddi bir istehlakçıya çevrilməsidir. Qadın həm öz ehtiyaclarını, həm ailəsinin və uşaqlarının tələbatlarını qarşılayan, həm də reklam və marketinq sistemlərinin əsas hədəfinə çevrilən bir fiqurdur.

 

Onun emosional və maddi ehtiyaclarını ödəmək üçün daim alış-verişdə olması, müxtəlif sahələrdə xərcləməyə yönəlməsi kapitalist sistemin mühərrikinə çevrilib. Nəticədə qadın yalnız iqtisadi cəhətdən deyil, psixoloji olaraq da daha çox yüklənmiş olur. Bu yük isə kişi ilə arasında tarazlığın daha da pozulmasına səbəb olur: kişi geri çəkildikcə qadın həm qazanan, həm xərcləyən, həm yönləndirən, həm də daşıyan olur.

Belə bir sistemdə qadının “güclü” olması bir üstünlük deyil, əksinə, sistemin yaratdığı məcburi bir vəziyyətdir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Azad Fərəcov (Yaşar) 10 aprel 1961-ci ildə Bakıda anadan olub. Əli Bayramlı şəhərində böyüyüb, orada orta təhsilini başa vurub. Ali təhsilini Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitutunun Memarlıq fakültəsində alıb. Əli Bayramlı şəhərində baş memar, baş rəssam və zavodda dizayn qrupunun rəhbəri vəzifələrində işləyıb.

 

Rusiyada fəaliyyət göstərən türk inşaat firmasında memar və müdir yardımçısı vəzifələrində çalışıb. "Space" telekanalında yayınlanan "Gecə kanalı" proqramının bədii redaktoru, Azərbaycan Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) mətbu orqanı "PENSİYAÇI" qəzetinin baş redaktoru vəzifəsində çalışmışdır, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin "Sosial həyat" jurnalında məsul katib kimi fəaliyyət göstərmişdir.

1976-cı ildən bədii yaradıcılıqla və tərcümə işi ilə məşğul olur. "Gözlərimin günahı" adlı ilk mətbu şeiri 1980-ci ildə sonralar müasir dövr Azərbaycan demokratik mətbuatının banisi olacaq görkəmli ziyalı Nəcəf Nəcəfovun tövsiyəsi ilə "İnşaatçı" qəzetində çap olunub.

Onun tərcüməçilik fəaliyyəti də var. Dünya ədəbiyyatını təmsil edən 800-ə yaxın yazarın ən müxtəlif janrlardakı əsərlərini uğurla dilimizə çevirmişdir. Bunların təxminən yarısı ilə Azərbaycan oxucusu ilk dəfə tanış olub.

 2001-ci ildən fəaliyyətə başlayan, ədəbiyyatımızda köklü dəyişikliklərə nail olan və ölkədə kitaba, bədii qiraətə marağın təkrar canlanmasında önəmli rol oynayan Azad Yazarlar Ocağının (AYO) və onun mətbu orqanı "Alatoran" dərgisinin təsisçilərindəndir. 10 dilə (ingilis, alman, rus, türk, ukrain, gürcü, bolqar, özbək, qırğız və rumın) çevrilən şeirləri Moskvada, İstanbulda, Kiyevdə, Tbilisidə və Bişkekdə çıxan aparıcı ədəbi-bədii jurnallarda işıq üzü görmüşdür.

Şeir, esse, müsahibə və tərcümələri bir çox qəzet, jurnal, antologiya və ədəbi saytların oxucularına təqdim edilib. 2014-cü ilin sentyabrında Türkiyənin Tokat şəhərində keçirilən Beynəlxalq Şeir Şölənində Azərbaycanı uğurla təmsil edib. Yazıb-çevirdiyi 10-dan çox kitabı öz vəsaiti ilə çap etdirməklə, naşirlik fəaliyyəti ilə də tanınır. Təsis etdiyi "TURKUAZ yayınları"nın ilk kitabı 2023-cü ildə işıq üzü görüb.

2021-ci ildən Azərbaycanda yeganə ədəbi qurum olan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. AYB-nin 2022-ci ilin oktyabrında keçirilən XIII qurultayında Birliyin İdarə Heyətinin üzvü və "Azərbaycan" jurnalının redaksiya heyətinə üzv seçilib.

Əli Bayramlıda (indiki Şirvan) onun layihələri əsasında şəhərin Bakı və Salyan səmtdəki giriş-çıxış meydan-kompleksləri və bir neçə inzibati bina tikilib. 1980-ci illərin sonlarında o, adıçəkilən şəhərdəki 2 məscidin layihəsini hazırlayıb, onların tikintisində yaxından iştirak edib. Bir neçə il memar kimi çalışdığı Əli Bayramlı Xətti-İstismar İdarəsi onun iştirakıyla layihələndirilən ikisəviyyəli yol qovşaqlarının, şəhər və rayonlarda giriş meydanlarının, yolüstü kiçik memarlıq obyektlərinin tikintisini gerçəkləşdirib.

Dizayn sahəsində də fəaliyyətini davam etdirir. Ötən on ildə imza atdığı bir sıra loqo, loqotip, kitab qrafikası nümunələri və dizayn əsərləri sənətsevərlər tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bunlara nümunə kimi Şirvan şəhərində çıxan "İşıq" qəzetinin, Mədəniyyət Nazirliyinin mətbu orqanı "Kino+" qəzetinin, Azad Yazarlar Ocağının (AYO) və Azərbaycan Respublikası Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun (DSMF) loqolarını göstərmək olar. Tələbəlik illərində yaratdığı karikaturalardan bəzilərini "İnşaatçı" qəzetinin səhifələrində dərc etdirib.

Orijinal kalliqrafiya (xəttatlıq) kompozisiyaları ilə Azərbaycanda keçirilən üç böyük sərgiyə qatılıbdır. "Allahu-əkbər" adlı kufi xətli orijinal kompozisiyası uşaqlar üçün "Azərbaycan incəsənəti" ensiklopediyasının (2011) "Xəttatlıq" bölümündə oxuculara təqdim olunub.

 

Əsərləri 

- Hamı və Heç kim (şeirlər və rəsmlər)

- Postmodern rus ədəbiyyatı (tərcümə antologiyası)

- Mövlanə Cəlaləddin Rumi Məsnəvidən seçmələr. I nəşr

- Çin mədəniyyəti

- Əhməd Həmdi Paşa. Missioner

- YAHU. Sufizm, Dao, Dzen hekayətləri

- Gi de Mopassan. Seçilmiş əsərləri

- Elias Kanetti. Korlaşma (roman)

- Azad Yaşar "Bu da keçər" (İrfan hikmətləri) və s.

 

Allah xeyirli ömür nəsib etsin, Amin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)