Gülnarə Cəmaləddin, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Uzun illər öncə  hamımızın ruhunda bir nağıl, könlündə isə  bir həsrət vardı. O nağılda, o həsrətdə Türkiyə üçün burnumuzun ucu tütərdi. 

Türkiyənin adını ancaq nənələrimizin, analarımızın yanğılı bayatılarından bilərdik, ayrılıq kimi tanıyardıq. Ayrılıq sərhədlərinin dirəkləri könlümüzə sancılardı, saplanardı. 

Bizdən əvvəlkilər kimi o həsrətində olduqlarımıza qovuşmadan köçəcəyimizə özümüzü korun- korun alışdırmağa çalışardıq.

Amma sonuncu ölən ümidlər olur həmişə. Sovet hökuməti dağıldıqdan sonra dünyada baş verən proseslər ruhumuzun ən qaranlıq nöqtəsində bir işıq yandırdı. O işığa doğru yüyürdük qaranəfəs və xəyalımızda vurub keçdiyimiz o sərhədləri adlamaq arzumuzun gerçəkləşəcəyi anın yaxında olacağını duyduq.

Və nəhayət ki, arzularımız çin oldu. Bir- birimizi tanımağa, anlamağa çalışdıq. Bir güzgünün eyni üzləri olduğumuzu bir daha anladıq.

Türkiyədə yayımlanan  Kanal-  2000 televiziyasının  "Damla- damla şiir" proqramının aparıcısı, gözəl şairə Müberra Gönen vasitəsilə quruldu ilk əlaqələrimiz. Əvvəlcə Mersin Şairler Yazarlar dənəyinin yönətim qurucusu gözəl şair, yazar Çinar Arıkan bəylə tanış olduq. Sonra  MAKİ dərgisinin təsisçisi, istedadlı şair Mustafa Doğanı tanıdıq. Elə ilk görüşdən söhbətlərimiz o qədər dərin, xoş və səmimi oldu ki... Elə bildik, min illərdi eyni yolun yolçularıyıq. Birlikdə layihələr həyata keçirməyi düşündük, planlaşdırdıq. Həyata keçirdik. 

Onlar Azərbaycanlı şair və yazıçıların əsərlərini MAKİ dərgisində mütəmadi dərc etdilər. Birlikdə "Şeir rüzgarları" layihəsini işlədik. “Müsafir Kalemler" başlığıyla Azərbaycanlı şairlərin yaradıcılığı üçün "Anamursedr" saytında yer ayırdılar. Mersinli şair və yazıçıların şeirlərini facebook səhifəmizdə yayımladıq. Beləliklə eyni can, eyni qan, eyni dil, eyni din və bir- birinə mənəvi köklərlə bağlı olan, 70 il bir- birinə uzalı qalan  əlləri, şeir qoxan ürəkləri  qovuşdurduq...

Nə gözəl sevdadı Yurd sevdası, Vətən sevdası, məmləkət sevdası. Ən gözəl şeirlər ağrıdan boy verib bəslənər. Hər millətin  öz ruhu, hər torpağın öz qoxusu var. Doğmaların uzun sürən həsrətdən, ayrılıqdan sonra görüşü könülləri qəribə sevincə büküb, gözləri göz yaşlarıyla yandırar.

Çinar bəyin "Sarı çiçəyə həsrət" hekayəsini və eyni dərdin ayrı şəkli olan "Aybalam, Aybikəm, Sarıçiçəyim" şeirini oxuyanda könül tellərim qırıq- qırıq olmuşdu, gözümdən leysan- leysan yaş tökülmüşdü. Mustafa bəyin "Asiya" şeiri mənə çox incə məqamları, mətləbləri pıçıldamışdı. Xəyallarımızın bizdən öncə qovuşduğu yerlərə yenidən götürmüşdü məni, sila həsrətinin hüssam məqamıyla yandırmışdı ayrılıqdan şan- şan olan könlümü.

Allah sənə insaf versin, fələk. Bir millətə bu qədər zülümmü yazarlar, bir milləti bu qədər darmadağın edib könlünü xərabəyə çevirərlər?!

Amma yazan fələksə bizə çəkmək, daşımaq, bir də yaşamaq düşər. Azərbaycanın taleyinə 30 illik savaş- Qarabağ savaşı  düşdü. İnsanlar öz dədə- baba torpaqlarından, yurd- yuvalarından didərgin düşdü. Qaçqın düşən körpələr böyüyüb ər oldular, igid oldular... Qardaş çətin gündə qardaşın yanında olub, çiyin - çiyinə söykənib, qorxma qardaş, arxanda mən varam,- deyəndi. Bu savaşda bizimlə eyni ağrını, eyni sevinci paylaşan da, həsrət qollarıyla bizə sarılıb, göz yaşımızı silən də qardaşlarımız oldu. Hər dəqiqə, hər saniyə 44 günlük savaşın həyəcanını bizimlə daşıyıb, qələbə sevincini yaşayan da qardaşlarımız oldu.

“Vətən deyən oğullar" adlı  layihə işlədik "Turan" ədəbi məclisinin həmsədri yazıçı- publisist Mənsurə xanım Xələfbəylinin rəhbərliyi və yazıçı ,şair, tərcüməçi Çinar Arıkanın dəstəyi ilə. Məqsəd Azərbaycan torpaqlarının bütövlüyü uğrunda canını fəda edən oğullarımızı qardaşlarımıza yaxından tanıtmaq və yaşatmaq idi.

MAKİnin sayəsində Azərbaycanlı şairlər Türkiyədə yazıb- yaradan  qələm qardaşlarını, Türkiyədə yaşayan qələm qardaşlarımız isə Azərbaycanda yazıb- yaradan qələm qardaşlarını tanıdı. Bu birliyi, bu qardaşlığı daha möhkəmləndirən, bağların daha dərin olmasına vəsilə olan MAKİ dərgisinin bu il 25, MEYŞADın isə 30 illik yubileyi  tamam olur. MAKİnin yükü ağır, yolu çətin, işi şərəflidir. Bu dirilik, bu birlik yolumuz əbədi olsun, can qardaşımız, qan qardaşlarımız!

MAKİnin bütün yaradıcı kollektivinə başda MUSTAFA DOĞAN bəy və ÇİNAR ARIKAN bəy olmaqla bu işdə və bu yolda  uğurlar, uğurlar və yenə də uğurlar arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.03.2025)

Nərgiz Mustafayeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Aləmin yatdığı vaxt” xalq inancında, qışın sonu və yazın başlanğıc anını göstərən mistik bir zamandır. “Aləmin yatdığı vaxt” gecə gündüzə çeviriləndə, bulaqlar, dərələr, çaylar, yəni bütün axan sular bir anlığına dayanıb, təkrar axanda baş verir.

Həmin an gecə və gündüz bərabərləşir və dünyanın yenidən doğumu olaraq qəbul edilir. O gecə tam o anda bütün təbiət bir anlıq yuxuya gedər. Çaylar bir an üçün dayanar, canlı-cansız bütün varlıqlar bir anlıq yuxuya gedərlər. Başqa bir deyişlə bir an üçün ölüb geri dirilirlər. O bir anlıq vaxt əslində yaradılışdan bu yana o anda keçən bütün zamanları içində saxlayan bir andır. Dünya sanki yeni başdan yaradılır.

Həmin ərəfədə hər şey yeniləndiyi üçün gecə evdəki köhnə su atılmalı, bütün qablar təzə su ilə yuyulmalıdır. Hələ gün çıxmamışdan sübh tezdən insanlar çeşmə başına gedib, əl-üzünü axar suda yuyar, evə yeni su gətirərlər və ya dəstəmaz alarlar.

Aləmin yatma vaxtı ilin son Çərşənbə günüdür. Başqa mənbələrdə isə Novruz Bayramına açılacaq gecənin gündüzə çevrildiyi anda reallaşır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.03.2025)

İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi

Novruz xalqımızın ən sevimli bayramıdır. Həm də çox qədim tarixi və fəlsəfəsi olan bayram. Onu insan iradəsi yaratmayıb. Novruz təbiətin bayramıdır, dindən və siyasətdən uzaq bayramdır. O, günəşlə yerin kainatdakı dövranının xoşbəxt bir anının, ilk növbədə günəşin yerdəki timsalı olan odun-ocağın bayramıdır. Azərbaycanda həmişə torpağın, təbiətin oyanışının, mənəvi saflığın, bərabərliyin bayramı olub Novruz bayramı.  

Onsuz da gözəl olan Novruzu daha da gözəlləşdirən və maraqlı edən onun əsrlərlə yaşayan zəngin adət-ənənələridir. Qulaq falı və qapıpusma, tonqal qalamaq və tonqal üzərindən hoppanmaq, göyə  yandırılmış lopa (şar) atmaq, səməni cücərtmək, yumurta boyamaq və yumurta döyüşdürmək, milli yeməklər və Novruz bişintiləri hazırlamaq, papaq atmaq, üzük falına baxmaq, süfrələrdə şam yandırmaq, küsülüləri barışdırmaq, Kosa-kosa və kəndibaz oyunu, yeni paltarlar geyinmək, imkansızlara və qohum-qonşuya bayram payı göndərmək, nəğmələr, Novruz alqışları söyləmək və digər bu kimi adətlər onun arxaik ritual elementlərindəndir. Onu da qeyd edək ki, Novruz adətləri dinindən və inancından asılı olmayaraq bütün türklərin mövsümlə bağlı icra etdikləri ortaq rituallardır.  Onların heç biri təsadüfdən yaranmayıb və hərəsinin öz yeri, öz fəlsəfəsi var.

Söz vaxtına çəkər deyiblər. Bu günlərdə artıq 65-70 yaşlı tay-tuşlarla keçən bir məclisdə Novruz bayramından söz düşmüşdü. “Saqqalı uşaqlar”la həsrətlə o günləri, olub-keçənləri yada saldıq. Hətta ağsaqqallardan Elbrus kişi M.Şəhriyarın məlum misralarını da söylədi:

Şal istədim mən də, evdə ağladım,

Bir şal alıb tez belimə bağladım,

Qulamgilə qaçdım, şalı salladım,

Fatma xala mənə corab bağladı,

Xan nənəmi yada salıb ağladı.

Məclisdəki söhbətlərdən bir daha əmin oldum ki, Novruzda qaladığımız tonqalların, yandırıb göyə atdığımız lopaların (şarların) tüstüsünün iyi  uşaqlığımızın ən gözəl ətri, bayram plovunun və bişintilərinin, yumurta döyüşündə qazandığımız yumurtaların tamı damağımızın unudulmaz dadı, Kosa-kosa və kəndbirbaz tamaşaları həyatımızda baxdığımız ən gözəl teatr tamaşası, bayram günlərində başımıza gələn macəralar isə dünyanın ən məşhur macəra romanları kimi hələ də yaddaşlarda yaşayır. Nə xoş bizlərə ki, bu mərasimlərin hamısının şahidi, çoxunun da fəal iştirakçıları olmuşuq.

Bildiyiniz kimi, Novruza aid olan bayram adətlərindən biri də  zaman-zaman müxtəlif cür adlandırılan torbaatmaqdır. Mənbələr göstərir ki, bu adətin tarixi çox qədimlərə gedib çıxır. Orta əsrlərə aid yazılı qaynaqlarda “torba atmağın” zərdüştlük dönəmində mövcud olduğu və onun xüsusi icraçılar – Zərdüşt kahinləri tərəfindən yerinə yetirildiyi haqqında məlumat verilir. Deyilənə görə, sonralar bu işi dərvişlər icra edirmişlər.

AMEA-nın Folklor İnstitutunun Mərasim Folkloru şöbəsinin böyük elmi işçisi, fəlsəfə doktoru A.Əhmədli deyirdi ki, torba atanların üzü görünməli deyildi. Çünki bu şəxslər həm də ruhu imitasiya edirdilər. Əslində aparılan pay ruhun payıdır. Pay yığan həmin il dünyasını dəyişmiş insanların ruhunu imitasiya edirmiş kimi qapıya gəlib o payı aparırdı. O dövrdə yığılan pay dənli bitkilərdən ibarət imiş. İndiki kimi bişintilərdən ibarət deyilmiş. Bu məlum “Kasa çaldı” ritualına bənzəyirdi. Bu gün “papaqatdı” mərasimi əslində qurban vermə ritualıdır. Ruhun payını vermək, təbiətə qurban verməkdir.

Sonralar “torba atmaq” ifadəsi “qurşaqatmaq” və ya “şalsallamaq”, baca-baca, “yaylıqatmaq” və ya dəsmalatmaq”la əvəzləndi. İndi bu adətə daha çox “papaqatmaq” deyilir. Tədqiqatçıların fikrincə, bu ad dəyişmələrinin səbəbi məişət mədəniyyətində baş vermiş  dəyişikliklər olub.

Uşaqlıq xatirələrimə istinadən bildirəm ki, ötən əsrin 60-cı illərində biz buna ya “yaylıq atmaq” (əl yaylığı), ya da “dəsmal atmaq” deyərdik.  Mərasimə beş-üç gün qalmış uşaqlarla 4-5 nəfərlik dəstələr düzəldərdik. Dəstələr öz “fəaliyyət planlarını” hazırlayardılar. Hər şey əvvəldən dəqiq planlaşdırılırdı. Hardan başlayıb, harda qurtaracağımızı, kimlərin evinə yaylıq və ya dəsmal atacağımızı, son toplaşma məntəqəmizi müəyyənləşdirərdik. Prosesdə əsasən qohum-qonşu, tanış-biliş ailələr “hədəf” alınardı. Hər evə dəstənin adından bir dəsmal və ya yaylıq atardıq. Ev sahibi də dəstənin bir neçə nəfərdən ibarət olduğunu nəzərə alaraq gücü çatan qədər pay qoyardı. Dəsmala qoyulan paylar bir torpada toplanardı.  “Əməliyyat” hava qaralanda başlayar, təxminən 3-4 saat çəkər, adətən saat 22-23-ə kimi başa çatardı.

Axırda hamı əvvəldən müəyyən olunmuş yerdə toplanar, torbadaki bayram payı dəstə üzvləri arasında dədə malı kimi bərabər bölünərdi. Sonra digər dəstələrin üzvləri də gələr, bayram sovqatlarından yeyə-yeyə başımıza gələnlərdən danışar, deyib-gülər, sağollaşar və sevinə-sevinə evlərimizə dağılardıq. Evlərdə də bizi maraqla gözləyərdilər. Çatan kimi bayram paylarımıza baxar, nəyi kimdən topladığımızla maraqlanar, söhbətlərimizi maraqla dinləyərdilər. Topladığımız bayram payları evlərimizdəki bişintilərdən daha ləzzətli gələrdi bizə. Onlardan bir neçə gün istifadə edərdik.

Onu da deyim ki, kəndimizdə bizlərlə birlikdə qızlar da yaylıq atırdılar. Amma onları yolda-izdə itdən-pişikdən qorumaq bizim işimiz idi. Bunun üçün qızların valideynlərinə söz verirdik. Və öz borcumuzu şərəflə yerinə yetirirdik.

O vaxtlar “papaqatmaq” ifadəsini çox nadir hallarda işlədilirdi. Lakin  60-cı illərin sonlarından bu ifadə kütləvi şəkildə işlənməyə başlanmışdı. Bizcə, bu, etnoqrafik fonun dəyişməsi ilə əlaqəli olmuşdur. Amma prosesin adı “papaq atmağa” çevrilsə də, əslində  uşaqların əksəriyyəti yenə də əvvəlki kimi yaylıq və ya əl dəsmalı atırdı.

Təəssüf ki, son illər bu gözəl Novruz adəti barədə xoş olmayan bir sıra söz-söhbətlər meydana çıxmışdır. Bizcə, belə söz-söhbətlərin yaranmasını təsadüf hesab etmək olmaz. Çünki sosioloq Ə.Qəşəmoğlunun da dediyi kimi,   "Xüsusi mərkəzlər var. Onlar müxtəlif cür siyasi yönlü texnologiyalar hazırlayır ki, xalq öz adət-ənənələrinə, folkloruna şübhə ilə, yuxarıdan aşağı baxsın və onu təftiş eləsin. Bu gün ortaya atılanlar hamısı siyasi texnologiyalardır. Maraqlı olan siyasi və dini dairələr adətən, xalqımıza məxsus milli-mənəvi dəyərlərin gözdən salınmasının tərəfdarı olurlar ki, yaranmış boşluqdan istifadə edib, öz dəyərlərini cəmiyyətin beyninə yeritsinlər. Bunun üçün də biz çox ehtiyatlı olmalıyıq”. Adət-ənənələrimizə sahib çıxmalıyıq. 

İndi bəzi milli şüurdan kasıb olanlar papaq atmağın yaxşı iş olmadığını, keçmişdən qalmış və artıq köhnəlmiş adətlərdən hesab edirlər. Nəinki öz ovladlarını, hətta qohum-qonşunun uşaqlarını da papaq atmağa getməkdən çəkindirməyə çalışırlar. Hətta “Nə var, konfet, qoğal, paxlava, şəkərbura, yumurta … görməmisən?. Otur evdə, mən bunların hamısını alaram sənə,-” deyənləri də görmüşəm. Yalançı canıyananlıqla “Camaat özünü zorla dolandırır. Nə var qapılara düşüb ortaq olursunuz. Bəlkə, kiminsə pay verməyə heç nəyi yoxdur”,- deyənləri də görmüşəm.

Hər şeyi maddiyyatla, mədəyə gedənlərin qədəri ilə ölçən bu adamlar anlamırlar ki, papaq atmaq sadəcə sovqat toplamaq deyil. Papaq atmaq həm də sosiallaşmadır, uşaqların ünsiyyət bacarıqlarının formalaşması, kasıb ailələrdən olan balacaların sevindirilməsidir. Sosial paylaşmadır, birlikdir, dostluqdur, yoldaşlıqdır. Həm də qonşuluq, qohumluq münasibətlərində mehribançılıqdır. Bir sözlə, bu adətin o qədər gözəl tərəfləri var ki, sadaladıqca bitməz. Ona görə papaqatmanın düzgün olmaması iradı gülüncdür. Özünüz deyin; uzunlu günü komputerin qarşısında oturmaq, telefonla oynamaq, güzgünün qabağında selfie çəkmək, zərərli vərdişlərlə məşğul olmaq və s. yaxşıdır, yoxsa papaq atmaq?!  

Qaldı camaatın kasıb olması söhbətinə. Bəli, kasıb və imkansız ailələr var.     Amma bilin və unutmayın ki, xalqımız bayram tədarükünə və hazırlığına bir neçə ay əvvəldən başlayır. Varlı və ya kasıb olmasından asılı olmayaraq, hamı  papaqatanları həsrətlə gözləyir. Kasıb dediyiniz ailələr xüsusilə. Şəxsən bizim kənddə kiminsə evinə papaq atan uşaqlar gəlməsə, ev sakinləri bikef olurlar. Hətta bəziləri küçəyə çıxıb uşaqları onlara da papaq atmağa “təhrik edirlər”. Bu da mümkün olmasa, səhər hazırlanmış həmin payları xonçaya yığır, küçəyə çıxıb uşaqlara paylayır və papaq atmağa gəlmədiklərinə görə hətta onları “danlayırlar da.” 

“Papaqatmaq” ifadəsi ilə bağlı söylənən daha bir məsələ barədə. Deyirlər ki, papaq namus rəmzidir, onu ayaq altına atmaq olmaz. Düz deyirlər. Papaq qədim türkün, Azərbaycan xalqının qeyrət rəmzi olduğu üçün heç vaxt ayaq altına atılmayıb. Atılmalı da deyil. Amma bunu Novruzun əsas adətlərindən olan “papaqatma” ilə bağlamaq absurd deyilmi? Papaq atmağın namus və qeyrətlə heç bir əlaqəsi yoxdur. Əvvələn, “papaq atmaq” ifadəsinə formal məntiq prinsipləri ilə yanaşmaq düz deyil. Bu ifadə bədii düşüncə məhsuludur və məcazi obraz, rəmzi deyim hesabına formalaşıb. İkincisi, "Namus-qeyrət papağı” deyilən papaqlar ayrı şeydir, bəylər. Folklorşünas M.Qasımlı haqlı olaraq deyir ki, “Balaca uşaqların papağı heç vaxt qeyrət ölçüsü, meyarı olmayıb. Uşaqların papaq atmasında qəbahət yoxdur. Uşaq papağını kim böyük papağı ilə qarışdırırsa, bu, onun özünün qəbahətidir. Bunlar tamamilə fərqli şeylərdir. Əlbəttə, biz heç vaxt imkan vermərik ki, bizim övladımız atasının, babasının papağını götürüb kiminsə qonşusunun qapısına atsın. Çünki böyük papağı qeyrət rəmzidir”. 

Ona görə də yersiz fikirlərlə Novruz adət-ənənələrinə laqeyd münasibət formalaşdırmaq heç kəsə başucalığı gətirməz. Hər kefinə düşən də Novruz bayramımızla bağlı əsassız təkliflər verib, insanlarda şübhə yaratmamalıdır.  Bu haqqı onlara heç kim verməyib.

“Papaqatma” heç kimin  göstərişi və ya komandası ilə yaranan ənənə deyil ki, kiminsə sözü ilə də aradan götürülsün. Xalq gözünüaçandan bunu görüb. Çox qədim dövrlərdən bəri mövcud olub bu adət. Düşünürəm ki, yad təsirlərə uymalı deyilik, necə olur-olsun, Novruz adət-ənənələrimizə sahib çıxmalıyıq. “Halloven”

bizim deyil, Novruz isə dopdoğmaca öz bayramımızdır. Onun bütün adətlərini,  o cümlədən papaqatma adətini yaşatmalıyıq.  Yaşatmalıyıq ki, gələcək nəsillərə də ötürə bilək.

Artıq papaqatma gününə çox az vaxt qalıb. Nə deyirsiniz Novruzda papaq ataq, yoxsa, atmayaq?! Mən deyirəm ki, papaqatmağı bəyənməyənlərə inad uşaqlarımıza hazır olmaqlarını tövsiyə edək. Müşahidələrim göstərir ki, övladlarımız özləri artıq hazırlıq işlərinə başlayıblar. Gəlin onlara mane olmayaq! Papaqlarına (torbalarına, yaylıqlarına, dəsmallarına) olanımızdan-qalanımızdan bayram sovqatı qoyub sevindirək onları. Axı uşaqları sevindirmək qədər savab və gözəl iş yoxdur.Təki  həyətimizə hər Novruzda papaqatanlar gəlsinlər.

Novruz bayramımız mübarək olsun!

Qoy Novruz tonqalımız gur alovlansın, azar-bezarımız bu tonqalda yansın! Ocağımıza nur çilənsin! İlimiz uğurlu, xeyirli-bərəkətli gəlsin! Qaranquşlar elimizə şad xəbərlər gətirsinlər!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.03.2025)

Nərgiz Mustafayeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Novruz - Baharın gəlişinin müjdəçisi, təbiətin oyanmasının, canlanmasının simvolu hesab edilir. Bu bayram İran və türk xaqlarına aid bir bayramdır. Bayram gecə ilə gündüzün bərabərliyi günündə, yəni mart ayının 20-dən 21-nə keçən gecə və gündüz qeyd olunur.

Ta qədim zamanlardan bəzi xalqlar təbiətin oyanışını müxtəlif şənliklər və mərasimlərlə qeyd ediblər. Bir çox yazılı mənbələrdə istinad edilir ki, Novruz bayramının qeyd edilməsi tarixi Zərdüşt Peyğəmbərin dövrünə gedib çıxır. Bayramın adət-ənənələrinə müxtəlif şair və yazıçıların əsərlərində rast gəlinir. Buna misal olaraq Nizamilmülkün “Siyasətnamə”si, Ömər Xəyyamın “Novruznamə”si, Nizami Gəncəvinin “İsgəndərmə” poemasını nümunə göstərmək olar.

Ümumiyyətlə, müxtəlif xalqlarda Novruz başqa adlarla adlandırılmışdır. Əski türklərdə Ergenekon dastanına əsasən türklərin “Ergenekondan çıxışı və çillələrinin bitməsi ilə yeni bir dövrün başlanması” məhz Novruz bayramı gününə təsadüf edir. Türk Altay mədəniyyətində isə Novruz bayramını İlqayax, Yakutlarda isə İlsıyax adlandırırlar.

İllər keçdikcə bu bayram nəsildən nəsilə ötürülüb və müxtəlif yeni-yeni adət-ənənələr, mərasimlər yaranıb. Günümüzdə Azərbaycanda Novruz bayramının: papaq atmaq, tonqaldan tullanmaq, səməni yetişdirmək, yumurta boyamaq, qulaq falı və s. adətləri var.

Novruz Bayramının adət-ənənələrinə Azərbaycan ədəbiyyatında da sıx rast gəlinir. Buna misal olaraq yazıçı İsmayıl Şıxlı “Dəli Kür” romanında insanların bayram təlaşını belə qeyd edib:

“Novruz bayramı idi. Kənd uşaqları səbirsizliklə axşamın düşməsini gözləyir, tez-tez xırman yerinə topladıqları ota baxırdılar. Onlar qucaq-qucaq küləş, saman gətirib otun üstünə atırdılar. Bundan başqa, əllərinə keçən quru çırpıları, odun qırıntılarını da buraya atırdılar. Onlar şər qarışan kimi tonqal yandıracaqdılar. Oğlanlar bundan başqa, meşədən uzun payalar kəsib gətirmişdilər. İri bir gərməni ortasından deşib həmin ağaca keçirmiş və lopa düzəltmişdilər. Tonqallardan başqa damın üstündə lopa da yanacaqdı.

Qızlar sakit oturmurdular. Özlərinə təzə paltar tikir, axşama qədər hazır edib geyməyə çalışırdılar. Gəlinlər yumurta boyayır, arvadlar tez-tez düyü arıtlayan qızlara göz yetirirdilər. Səmənilər süfrələrə düzülürdü. Hamı bayrama hazırlaşırdı. Varlı da, kasıb da çalışırdı ki, bu axşam süfrəsi boş qalmasın. Aylarla yığdıqlarını bir gecə üçün xərcləyənlər də var idi”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.03.2025)

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova  filologiya elmləri doktoru, professor Nizami Tağısoyla görüşüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüşdə türk ədəbiyyatı mütəxəssisi, professor Nizami Tağısoy Azərbaycan-Qazax ədəbi əlaqələrinin tarixindən və qarşılıqlı ədəbiyyat mübadiləsinin önəmindən bəhs edib.

“Qazax Ədəbiyyatı Tarixi” dərsliyinin nəşrinin vacibliyindən söhbət açan Nizami Tağısoy müzakirələr zamanı Türk xalq dastanlarının müqayisəli öyrənilməsi məsələsinin prespektivlərini diqqət mərkəzinə gətirib.

“Qazax Ədəbiyyatı Tarixi” dərsliyinin Türkologiya fakültəsində təhsil alan, o cümlədən Türk Dünyası ölkələri üzrə Regionşünaslıq fakültələrində oxuyan tələbələr üçün vacib olduğunu qeyd edən A.Raimkulova Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda təcrübə keçən müxtəlif universitetlərdən olan tələbələrin dərsliklərlə təmin olunmasının Fond üçün prioritet məsələlərdən olduğunu qeyd edib.

A.Raimkulova Türk xalqlarının ədəbi-mədəni əlaqələrinin dərinləşməsi istiqamətində ortaq dərsliklərin, mədəniyyət kataloqlarının, folklor antologiyalarının, musiqi atlaslarının önəmindən söz açaraq Fondun bu yöndə çoxsaylı layihələr icra etdiyini yada salıb.

Bir sıra elmi, ədəbi və mədəni məsələlərin müzakirəsinin aparıldığı görüşdə Türk xalqlarının mədəniyyətinə aid ortaq nəşr layihələrin icrası məsələsinə baxılaraq, bəzi elmi-ədəbi kitabların Fondun illik tematik nəşr planına daxil edilməsi qərara alınıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.03.2025)