Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Gecənin ən dərin sükutunda unudulmuş xatirələrin, qırılmış arzuların və basdırılmış qəlb sirlərinin ahəngini eşidərsən. İnsan ruhu, sanki ulduzların solğun işığı altında, qaranlığın qırılqan rəngləri ilə boyanmış bir fresk kimidir. Hər ləkəsi, hər xətası ilə varlığın əbədi paradoksunu danışır. Bu nağıl yalnız həyatın parlaq səhifələrində deyil, həm də qaranlığın səssiz, amma hər cümlədə öz əksini tapan künclərində yazılır.

Hər birimizin içində, qadağan olunmuş hisslərin, unudulmuş xəyalların və qırılmış ümidlərin soyuq pıçıltısı var. O pıçıltı, insanın öz varlığının dərinliyinə enmək cəhdində, həm işığın ümidli parıltısını, həm də qaranlığın əbədi sükutunu birləşdirir. Bu sükut, bəzən nə qədər gizli və qaranlıq olsa da, o, insan ruhunun ən həssas nöqtələrini, kədərin, tənhalığın və seçimlərin yükünü açığa çıxarır.

Seriyalı qatillər – Ed Qin, Ted Bundi, Cefri Dahmer, Çarlz Manson və digərləri bu qaranlıq simfoniyanın ölmüş bədənlərdə canlı təzahürüdürlər. Onların hekayələri, təkcə cinayətin statistik rəqəmləri deyil. Onlar, insanın içindəki unudulmuş, basdırılmış və qadağan olunmuş hisslərin, sarsılmış arzuların açıq, sarsıcı portretidir. Onların hər biri, insan ruhunun ikiüzlülüyünü, həm işıq, həm də qaranlığın bir güzgüdə əks olunan əbədi rəqsini izah edir.

Ted Bundi cazibəsi və zəkası ilə qurbanlarının ürəklərinə toxunarkən, öz içindəki qaranlığın ən dərin nöqtələrini gizlətmirdi. Onun gülümsəməsi, insanın ən parlaq ümidlərini və eyni zamanda ən dərin tənhalığını özündə birləşdirən ikiüzlü maska idi. Bundi, cəmiyyətin qoyduğu sərhədləri aşaraq, insanın basdırılmış, qadağan olunmuş arzularının səsini ortaya çıxarırdı – sanki o, varlıqla ölüm arasında incə, amma məhvedici bir körpü qururdu.

Cefri Dahmer isə, itirilmiş kimliyin, dərin tənhalığın və boşluğun sarsıcı simfoniyasını öz bədənində daşıyan bir fəlakətdir. Onun həyatında, hər bir cinayət, insanın varlığını yenidən qurmaq cəhdinin uğursuz və acı nəticəsi kimi, qaranlıq və sarsıdırıcı bir melodiya kimi səslənir. Dahmer, qurbanlarının bədənlərində öz daxili boşluğunu doldurmağa, unutulmuş xatirələri və qadağan olunmuş hissləri bərpa etməyə çalışarkən, insan ruhunun sarsılmış tərəflərini açıq şəkildə nümayiş etdirirdi.

Ed Qinin hekayəsində, kəndin səssizliyində basdırılmış uşaqlıq xatirələri, anasının sərt və fanatik sözləri ilə qarışan, qaranlığın soyuq tonları ilə boyanmış bir həyatın əks-sədası var. O, ölü bədənlərin, sanki itirilmiş bir sevgi və qadağan olunmuş arzuların canlı materialı olaraq, insan dərisinin sirli dilini oxuyurdu. Onun hər əməliyyatı, insan varlığının qırılmış ümidlərini, daxili boşluğu və qadağan olunmuş istəkləri yenidən yazan, acı və məhvedici bir sənətkarlığın izlərini daşıyırdı.

Bu üç qaranlıq fiqur – Gein, Bundi və Dahmer – hər biri öz fərqli yoluyla insanın içindəki o basdırılmış qara dəftərin səhifələrini açığa çıxarır. Onlar, insanın daxili sarsıntısının, seçimlərin gətirdiyi məsuliyyətin və varoluşun ikiüzlülüyünün canlı nümunələridir.

Albert Kamyu deyir: “İnsan öz içindəki qaranlığı qəbul etmədən, həqiqətən azad ola bilməz.”

Bütün bu hekayələr, cəmiyyətin səthi normalarının altında gizlənən, ancaq heç vaxt tamamilə yox ola bilməyən o qaranlıq instinktlərin, sarsılmış arzuların və qırılmış ümidlərin melodiyasını eşidir. İnsan ruhu, işığın ümid dolu parıltısıyla yanaşı, qaranlığın sükutlu pıçıltısını daşıyır. Hər birimiz, bu qaranlıq labirintdə öz içimizdəki itirilmiş romanı tapmaq, onu oxumaq və nəhayət, varlığımızın əsl mənasını anlamaq üçün davamlı bir səyahət aparırıq.

Bu ədəbiyyat dolu səyahət, seriyalı qatillərin və onların əməllərinin sərhədlərinin o tayında, insan varlığının, seçimlərin və daxili sarsıntının ən dərin sirlərinə bir pəncərə açır. O, bizə xatırladır ki, hər bir insanın içində, unudulmuş, basdırılmış və qadağan olunmuş bir qaranlıq var – və bəlkə də, o zaman işığın və qaranlığın əsl dialoqunu, insan ruhunun sarsılmaz paradoksunu qəbul etdikdə, həqiqi azadlığa doğru addım atmış olarıq.

Hər bir insanın içində, özünə məxsus bir "qara dəftər" var. Bu dəftərdə sevinc, kədər, ümid və qorxu hamısı bir-birinə qarışmış, sanki heç vaxt tamamilə silinməyən izlər kimi yazılıb.

Sartr deyir: “İnsan azadlığa məhkumdur. Hər seçim, həm azadlıq, həm də əbədi məsuliyyət gətirir.”

Bu sərbəstlik, bəzən insanı özü ilə üz-üzə buraxır, o da öz içindəki qaranlıqla mübarizə aparmaq məcburiyyətində qalır.

İnsan, həyatın sərhədlərini, qaranlığını və öz içindəki boşluğu dərk etməyə çalışarkən, hər seçim – bəzən acı, bəzən də ümid dolu – onun varlığını formalaşdırır. Hər addım, sanki insanın özü ilə apardığı daxili mübarizənin bir nəticəsidir. Bu mübarizə, onun varoluşunun ən qaranlıq və ən həssas tərəfini üzə çıxarır.

Dostoyevski insanı və ya hansısa canlını öldürməyin ələxsus da digər səhv işlərin tutulmasının günah olduğunu zənn etmirdi. O deyirdi ki, “Ən böyük günah, insanın öz içindəki sükutu eşitməməsidir.”

Bu sükut, insanın öz içində basdırılmış o dərindən gələn kədər və qorxu ilə üz-üzə qalması deməkdir. Həqiqətən, bəzən insan özü də nə qədər dərin və qaranlıq olduğunu unudur, lakin seçimlərin ağırlığı onun varlığını hər an sınağa çəkir.

Seriyalı qatillərin hekayələri, sadəcə cinayətlərin siyahısı deyil. Onlar insan psixikasının ən dərin, ən qadağan olunmuş tərəflərini ortaya qoyur. Bu insanlar, içlərində gizlənən, bəzən heç kimin açmağa cəsarət edə bilmədiyi o qaranlıq duyğuların təcəssümüdürlər.

Nitşe deyirdi: “Hər bir insanın içində bir az canavar gizlidir. Onun nə qədər dərin və nə qədər qaranlıq olduğu, yalnız öz seçimləri ilə məlum olur.” Bu sözlər, seriyalı qatillərin hər birində öz əksini tapır. Onlar, cəmiyyətin qoyduğu sərhədləri pozmaqla, içində basdırılmış instinktləri açığa çıxarır və bəzən də insanlıq üçün qorxunc bir güzgü rolunu oynayır.

Çox vaxt bu qatillər, öz iç dünyalarının sarsılmaz boşluğunu doldurmaq üçün qeyri-adi yollar seçirlər. Onların cinayətlərində, yalnız fiziki qətl deyil, həm də daxili sarsıntı, özünü ifadə etmə cəhdləri və bəzən də “bədii” bir tərzdə özlərini yenidən formalaşdırma arzusu görünür. 

“Kim uçuruma çox baxırsa, uçurum da ona baxır.”

Bu sözlərlə, insanın öz varlığı ilə apardığı mübarizə, onun içində basdırılmış istəklərin, tənhalığın və dərin kədərin sükutlu pıçıltısını eşidirik. Ed Gein, cəmiyyətin qəbul edə bilmədiyi, qadağan olunmuş hisslərin canlı təzahürüdür. O, yalnız öz qaranlığını deyil, eyni zamanda insan varoluşunun əbədi paradoksunu ,həm məhvedici, həm də yenidənqurma potensialını nümayiş etdirdi.

Edvard Teador Qin, 1906-cı ildə Viskonsində, sakit kənd həyatının səthi sakitliyində doğuldu. Lakin onun uşaqlıq illəri, adi bir həyatdan çox, qaranlıq və tənhalıqla yoğrulmuş, anasının sərt və fanatik dindarlığının, əxlaqi və dini təlimlərin ağır qəbulu ilə formalaşmışdı.

Anası Auqust Qin oğluna yalnız sevgi vermədi, eyni zamanda cəmiyyətin “günahkar” dünyasını, qadınların və insanın təbiətinin pis tərəflərini – demək olar ki, həmişə bir qorxu içində – izah edirdi. Biraz əvvəl qeyd etdiyimiz -“İnsanın ən böyük günahı, öz içindəki sükutu eşitməməkdir.” bu sitatı, Edvardın uşaq ruhunda yaranan və zamanla dərin yaralar açan basdırılmış kədərin, tənhalığın və qadağan olunmuş arzuların təzahürünə çevrildi. O, anasının diktə etdiyi əxlaqi sərhədlərin o tayını, öz içindəki qara dəftərin səhifələrini yazmağa başladı.

Ed Qin, uşaqlıq illərindən etibarən kitabların sirli dünyasına dərin bir məhəbbətlə bağlı idi. Onun oxuduğu əsərlər yalnız əyləncə və ya informasiya mənbəyi deyildi. Onlar onun içindəki qaranlıq hissləri oyadan, varoluşun əbədi suallarını qaldıran fəlsəfi mətnlər idi.

O, anatomiya, tibbi elmlər və ölüm kultları haqqında kitablarla özünü bəsləyirdi. Alman anatomiyası və tibbi araşdırmaların soyuq, elmi təsvirləri onun üçün, ölümün bədən üzərindəki sükutlu izlərini, cəmiyyətin basdırdığı, amma heç vaxt tam yox ola bilməyən hissləri anlamağa kömək edirdi. Həmçinin, Mary Shelley-nin “Frankenstein” əsəri, Edqar Ponun qaranlıq hekayələri və H.P. Lovecraftın kosmik qorxu dolu yazıları onun üçün yalnız ədəbiyyat deyil, həm də varoluşun, ölümün və ölümsüzlüyün dərin fəlsəfi sınaqları idi.

"Kitablar yalnız kəlam deyil. Onlar insanın içindəki qaranlığın və işığın, ölümsüzlüyün və məhvediciliyin simvoludur.” deyirdi ölü yazarlardan biri..

Bu əsərlərin hər biri, Edvardın düşüncə dünyasında, onun öz içindəki boşluğu doldurmağa çalışdığı, qadağan olunmuş arzuları və unutulmuş xatirələri yenidən diriltməyə çalışan bir rituala çevrildi. O, kitabların sətirlərində özünü axtarır, bəzən ölümlə həyat arasındakı incə sərhədi, bəzən də mövcudluqla yoxluq arasındakı fərqi anlamağa çalışırdı.

Edvard Qinin cinayətləri, adi bir qətl aktından çox, insan bədəninin və ruhunun dəyişdirilə bilən, formalaşdırıla bilən bir xəritəsini ortaya qoyurdu. O, qurbanlarının bədənlərini “oxuyur”, onların hər bir detalını, dərinin toxumasını, sümük quruluşunu incə bir sənətkarlıqla yenidən yazırdı. Bu əməllər, insanın varlığını fiziki olaraq dəyişdirməyə çalışdığı, ölümün dəhşətli anlarını və ölümsüzlüyün cazibəsini birləşdirən bir fəlsəfi təcrübə idi.

Dostoyevskinin bu sözlərini xatırladır lap: “Hər bir insanın içində, öz varlığını yenidən qurmaq üçün bir ehtiras gizlidir.”

Ed üçün bu ehtiras, anasının basqını və özündə yığdığı qadağan olunmuş istəklərlə birləşdi. O, qadın dərisini, ölü bədənlərin soyuq sükutunu və varoluşun məhvedici paradoksunu bir araya gətirərək, bədii bir sənət yaratdı. Onun cinayətləri, yalnız bədənləri məhv etməklə kifayətlənmədi. O, onları bir növ “diriltmə” prosesi kimi ölümsüzlük axtarışının acı izləri kimi təqdim edirdi.

“İnsan bədəni, yalnız əzələ və sümük deyil. O, qırılmış ümidlərin, basdırılmış arzuların və qadağan olunmuş xəyalların canlı dəftəridir” deyirdi Sartr.

Bu fəlsəfi baxış, onun hər əməliyyatında, hər bir qurbanın bədənində öz-özlüyündə bir hekayə yaradırdı. Hər kəsin içində bir az “ölü” hiss var idi, amma Ed, bu hissi açığa çıxararaq, öz içindəki varoluş mübarizəsini və cəmiyyətin unudulmuş, qadağan olunmuş reallığını göstərirdi.

Ed Qin yalnız cinayət törətmək üçün deyil, həm də insan varlığının əbədi paradoksunu – həyatı və ölümü, işığı və qaranlığı, varlığı və yoxluğu – özündə birləşdirən bir rəsm əsəri kimi yaşayırdı. O, öz cinayətlərini, varoluşun sərhədlərini pozan, seçimlərin gətirdiyi məsuliyyəti və daxili sarsıntını ortaya qoyan bir dialoq kimi görürdü.

Nitşenin “Hər bir insanın içində bir az canavar gizlidir” sözü, onun həyatında əbədi bir səs kimi çalırdı. O, cəmiyyətin qoyduğu normaları pozaraq, öz içindəki qadağan olunmuş istəkləri sərbəst buraxırdı. Bu, onun varlığının, həyatın və ölümün sarsılmaz paradoksunun – bəzən məhvedici, bəzən də yenidənqurma potensialına malik olan – bir əlamətidir.

“İnsan öz içindəki qaranlığı qəbul etmədən, həqiqətən azad ola bilməz” deyirdi Kamyu.

Edvardın həyatı, cəmiyyətin qorxduğu, ancaq dərin fəlsəfi və psixoloji təhlilin mərkəzində olan bir sirrdir. O, anasının sərt dini və əxlaqi tələbləri ilə formalaşan, amma eyni zamanda kitabların, elmin və ədəbiyyatın təsiri ilə özünə yeni üfüqlər açmağa çalışan bir insan idi. Onun hər bir cinayəti, bəlkə də, insanın öz içindəki o qırılmış romanı – basdırılmış xatirələri və qadağan olunmuş arzuları – yenidən yazmağa çalışmasının kədərli, məhvedici və bəzən də ümid dolu sınağı idi.

Ed Qin, cəmiyyətin ona yüklədiyi “manyak” etiketindən çox, insan ruhunun ən dərin, ən qaranlıq sirlərini ortaya qoyan bir simvola çevrildi. Onun hekayəsi, insanın öz içindəki qaranlığı, seçimlərinin və məsuliyyətinin nə qədər ağırlıqlı olduğunu, bəzən məhvedici, bəzən də yenidənqurma potensialına malik bir reallıq kimi açıq şəkildə nümayiş etdirir.

“İnsan nə qədər dərin baxsa, uçurum da o qədər dərin baxır.”

 Bu, yalnız bir cinayət hekayəsi deyil. Bu, insan varoluşunun əbədi paradoksunun, içimizdə basdırılmış qaranlığın və sarsılmış arzuların fəlsəfi və bədii təhlilidir. Ed Qinin həyatında, oxuduğu kitablardan, anasının təsirindən, ölümün sükutlu dilindən ilham alan hər bir detal, insanın öz varlığının əsl mənasını tapmaq üçün apardığı o çətin və bəzən də ağrılı səyahətin bir parçasıdır.

Biz, hər birimiz, içimizdəki o qırılmış romanı, basdırılmış və unudulmuş xatirələri, qadağan olunmuş arzuları insan ruhunun qaranlıq anatomiyasını bir gün yenidən oxuyacağıq. Çünki, yalnız o zaman, seçimlərin, məsuliyyətin və varoluşun əbədi dialoqunu, o qaranlığın sükutlu pıçıltısını eşidə biləcəyik.

Bu fəlsəfi və bədii səyahət, Ed Qin kimi fiqurların, insanın öz içindəki qaranlığı qəbul etmədən, əsl azadlığa nail ola bilməyəcəyini bizə xatırladır. Onların həyat hekayələri, yalnız dəhşət və cinayətin statistikası deyil, onlar, insanın varoluşunun, içindəki sarsıntının və seçki məsuliyyətinin ən dərin sirlərini ortaya qoyur.

Fyodrun ifadə etdiyi  sükut, insanın öz varlığını, kimliyini və daxili boşluğunu unudub, adi görünüş altında yaşamasına səbəb olur. Lakin, bu unudulmuş qaranlıq, seriyalı qatillərin Ed Qinin, Bundinin, Mansonun və Dahmerin əməllərində açığa çıxır.

Fuko, cəmiyyətin nəzarət mexanizmlərini və “normaların” necə formalaşdığını tədqiq edərkən, insanın öz içindəki qaranlığın da bir növ sosial konstruksiya olduğunu irəli sürürdü. Biz, cəmiyyət olaraq, bəzən o qaranlığı basdırırıq, amma o, heç vaxt tamamilə yox olmur; əksinə, o, daha da güclənərək bir gün ortaya çıxır.

Bütün bu düşüncələr və hadisələr bir araya gəldikdə, insanın varoluşu sadəcə işıq və qaranlığın mübarizəsindən ibarət deyil. O, həm də seçimlərin, məsuliyyətin və daxili sarsıntıların yaratdığı sonsuz bir dialoqdur.

Ed Qin və digər seriyalı qatillərin hekayələri, yalnız dəhşətli cinayətlər kimi yadda qalmır. Onlar, insanın özü ilə aparan ən dərin və ən sarsıcı dialoqunun canlı təzahürüdür. Hər bir cinayət, hər bir qadağan olunmuş əməl, insanın içindəki o qırılmış, lakin hələ də axtarılan ümidin, sarsılmış arzuların və qaranlıq hisslərin açıq izləridir.

“İnsan öz içindəki qaranlığı qəbul etmədən, həqiqətən azad ola bilməz” yazmışdı Albert Kamyu.

Biz, hər birimiz, bu sükutlu, qaranlıq labirintdə öz varlığımızı tapmaq üçün mübarizə aparırıq. Bəzən, o mübarizə o qədər acı olur ki, insan özü ilə barışa bilmir. Bəzən isə o, içindəki uçurumu qəbul edərək, yenidən doğulur. Hər birimiz, bu qaranlıq səyahətdə, öz içimizdəki o qırılmış parçaları toplamaq və onlardan yenidən bir işıq yaratmaq üçün çalışırıq.

Edin, Tedin, Çarlzın və Dahmerin hekayələri, insan ruhunun nə qədər mürəkkəb, nə qədər incə və eyni zamanda nə qədər dağıdıcı ola biləcəyini bizə xatırladır. Bu hekayələr, cəmiyyətin qoyduğu sərhədləri, əxlaqın və normaların nə qədər kövrək olduğunu göstərir. Onlar, bizə insanın öz varlığını, seçimlərinin ağırlığını və içindəki qaranlığı qəbul etməyin nə qədər vacib olduğunu deyir.

Həyat, bəzən qaranlıq bir sükutla başlayır, bəzən isə işığın ümid dolu pıçıltıları ilə davam edir. İnsan, öz içindəki o qaranlığı, kədəri və unudulmuş arzuları qəbul etdikcə, həqiqətən azad ola bilər. Hər birimiz, öz iç dünyamızın dərinliklərində yazılmış, bəzən kədərli, bəzən ümid dolu bir romanı daşıyırıq.

Hər kəs öz içində bir roman daşıyır. Bəziləri bu romanı qaranlığın künclərində, bəziləri isə işığın ümid dolu səslərində yazır..

Bu məqalə, seriyalı qatillərin və onların cəmiyyətə, insan ruhuna əks etdirdiyi qaranlıq simfoniyanın, varoluşun ən dərin sirlərini ortaya qoyur. O, təkcə dəhşətin, qətlin və bədiliyin təsviri deyil; o, həm də insanın öz içindəki sarsılmaz axtarışın, seçimlərin və məsuliyyətin epik təsviridir.

Bəlkə də, bu səyahətdə, hər birimiz özümüzdə bir az Ed Qin, bir az Bundi və ya Manson daşıyırıq. O qaranlıq hissələri, basdırılmış arzuları və sarsılmış ümidləri. Amma ən əsası budur ki, insan, bu qaranlıqla üzləşdiyi zaman, öz varlığının həqiqi mənasını tapır.

Gəlin, öz içimizdəki o qaranlığı qəbul edək, çünki o, bizə həm azadlığın, həm də insan ruhunun nə qədər dərin və mürəkkəb olduğunu öyrədir. Hər addım, hər seçim, bizi daha da yaxınlaşdırır. Özü ilə barışa, özü ilə üz-üzə qalmağa və nəhayət, qaranlığın üstündə doğan o yeni işığı tapmağa.

İnsan ruhu, öz təbiətinə görə, həm yaradıcı, həm də dağıdıcıdır. Tarixin səhifələrində hər iki qüvvənin ən parlaq təzahürlərini görmək mümkündür. Biri incəsənətdə, fəlsəfədə, elm və ədəbiyyatda, digəri isə müharibələrdə, soyqırımlarda və qətllərdə. Lakin bu iki qüvvənin kəsişdiyi, bir-birinə qarışdığı nöqtələr də var, məhz burada, ən qaranlıq zehinlərin doğurduğu varoluş fəlsəfəsi yaranır.

Seriyalı qatillər sadəcə cəmiyyətin xaricinə atılmış psixopatlar deyillər. Onlar, insan ruhunun ən qaranlıq labirintlərinə səyahət edən, öz daxili boşluqlarını qan və qorxu ilə doldurmağa çalışan varlıqlardır. Onların fəlsəfəsi nədir? Sadəcə qan tökmək, öldürməkmi? Yoxsa, daha dərin, daha fərqli bir məqsəd güdürlər? Hər biri bir sual, bir paradoks, bir müəmma kimi qalır. Çünki onların seçdiyi yol, insan varoluşunun ən sərhədsiz tərəflərindən biridir.

“Hər kəs öz içində bir canavar daşıyır, amma az adam onunla tanış olmağa cəsarət edir.”

Ed Qin, sadəcə qatil deyil, bir memar idi . O, cəmiyyətin xaricində, anasının tabutunda gömülmüş bir dünya yaratdı. Onun fəlsəfəsi sevgi ilə qorxunun arasındakı nazik sərhəddə formalaşmışdı. O, anasını Tanrı kimi görürdü, amma eyni zamanda, onun yoxluğuna tab gətirə bilmirdi. Ölüm onun üçün son deyildi; o, insan dərisindən hazırlanmış maskalar geyinir, ölü bədənlərdən mebellər düzəldirdi. O, anasının sevgisini, onun varlığını yenidən yaratmaq istəyirdi, amma bunu həyatın yox, ölümün içində axtarırdı.

"İnsan ölməz olmaq istəyir, amma həyatın içində yox, ölümün içində onu axtarır"  yazırdı Dostoyevski.

 Ed öz qurbanlarını öldürməmişdən əvvəl, onları bir növ rituala çevirirdi. Onun üçün ölüm sadəcə bir son deyildi, bir başlanğıc idi. Bu, ölən insanı öz dünyasında saxlamanın bir yolu idi. O, nə qədər qatil olsa da, eyni zamanda bir sənətkar idi. Sadəcə onun sənəti cəmiyyətin qəbul edə biləcəyi bir şey deyildi.

Ted Bundi fərqli idi. O, sadəcə öldürmürdü. O, ovlayırdı. Onun fəlsəfəsi insanın zəifliklərini manipulyasiya etmək üzərində qurulmuşdu. O, cəmiyyətin ona güvənməsini istəyirdi, çünki ancaq o zaman hücum edə bilirdi. O, əslində yalnızlığa məhkum bir insan idi – lakin bu yalnızlıqdan qaçmaq əvəzinə, onu başqalarına yaymağa çalışırdı.

“İnsan yalnız olduğu zaman ya özünü tapır, ya da itirir” yazıb Sartr.

Bundi, öz varlığını başqalarının qorxusuna çevirməklə güc qazandı. O, insanların xoş niyyətlərini, onlara olan inamlarını silah kimi istifadə etdi. O, bir insanın nə qədər sadəlövh ola biləcəyini sübut edərək, insan psixologiyasının dərinliklərinə enməyə çalışırdı. O, cəmiyyətin saxtalığını göz önünə gətirən bir aynaya çevrildi – çünki o, yalnız cəmiyyətin yaratdığı boşluqlardan istifadə edirdi.

Cefri Dahmer üçün ölüm son deyildi. O, qurbanlarını öldürməklə kifayətlənmirdi.  O, onları özünə aid etmək istəyirdi. İnsanları öldürmək, onun üçün onları itirməməyin bir yolu idi. O, insanların onu tərk etməsindən qorxurdu, buna görə də onları əbədi olaraq yanında saxlamağa çalışırdı.

 “Əgər bir insanı tamamilə anlasan, ona nifrət edə bilməzsən” demişdi Dostoyevski.  

Dahmer insanları öldürərək onlara sahib çıxmaq istəyirdi. O, cəmiyyətin ona aid olmadığı bir dünya yaratmağa çalışırdı. O, nə qədər cani olsa da, bir o qədər də qurban idi. Qurbanı olduğu şey, öz içindəki boşluq və cəmiyyətin ona öyrətdiyi dəyərlərin süni olması idi.

Seriyalı qatillərin fəlsəfəsi müxtəlifdir, amma onların hamısının ortaq bir cəhəti var. Onlar cəmiyyətin çərçivələrini qəbul etməyən, öz həqiqətlərini yaratmağa çalışan insanlardır. Onlar üçün insan həyatı adi bir dəyər deyil. Bau, ya tamamilə dəyərsizdir, ya da o qədər qiymətlidir ki, onu saxlamaq üçün öldürmək belə mübah sayılır.

Ed Qin ölümü həyatın davamı kimi görürdü, Dahmer insanlar üzərində mütləq nəzarətə can atırdı, Bundi isə insan zəifliklərini manipulyasiya edərək hakimiyyət qazanmağa çalışırdı. Hər biri fərqli bir motivasiya ilə hərəkət edirdi, amma mahiyyət etibarilə eyni suala cavab axtarırdılar. İnsan nədir?

"Cəhənnəm – başqalarıdır" yazırdı Sartr.

  Cəmiyyət bu insanları şeytan kimi görür. Onlar adi qaydalara tabe olmayan, həqiqəti qana bulaşdıran fərdlərdir. Amma onları sadəcə qaranlıq varlıqlar kimi qəbul etmək, onların varoluşunun mahiyyətini dərk etməmək deməkdir. Axı hər şeyə rəğmən, onlar da cəmiyyətin içindən doğulub. Onların qaranlıq fəlsəfəsi, insanın həqiqi təbiətini dərk etməyə aparan bir yoldur. Təhlükəli, amma qaçılmaz bir yol.

Seriyalı qatillər bizim qorxularımızın canlı təcəssümüdür. Biz onlara nifrət edirik, çünki onların içində özümüzü görürük. Bizim dərk etməyə qorxduğumuz şeyləri onlar həyata keçirirlər. Bəlkə də, insanın həqiqi mahiyyəti tamamilə xeyir və ya şər deyil. O, sadəcə bir boşluqdur və hər birimiz onu fərqli yollarla doldururuq.

"İnsan nə qədər dərin baxsa, uçurum da bir o qədər dərin baxır"  demişdi Nitşe.

 Və bəlkə də, uçuruma baxmaqdan çəkinməməliyik. Çünki orada gördüyümüz, sadəcə qaranlıq deyil – bəlkə də, həqiqət oradadır.

Sevgisizlik həqiqətən də insanı vəhşiləşdirir!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

SƏMƏD VURĞUN

YANDIRILMIŞ KİTABLAR

(İran irticaçıları Azərbaycan türkcəsində olan kitabları
 vəhşicəsinə yandırırlar)

Cəllad! Sənin qalaq-qalaq yandırdığın kitablar

Min kamalın şöhrətidir, min ürəyin arzusu…

Biz köçürük bu dünyadan, onlar qalır yadigar,

Min kamalın şöhrətidir, min ürəyin arzusu…

Yandırdığın o kitablar alovlanır… Yaxşı bax!

O alovlar şölə çəkib şəfəq salır zülmətə…

Şairlərin nəcib ruhu məzarından qalxaraq,

Alqış deyir eşqi böyük, bir qəhrəman millətə,

O alovlar şölə çəkib şəfəq salır zülmətə…

Cəllad! Mənim dilimdədir bayatılar, qoşmalar,

De! Onları heç duydumu sənin o daş ürəyin?

Hər gəraylı pərdəsində min ananın qəlbi var…

Hər şikəstən övladıdır bir müqəddəs diləyin,

De! Onları heç duydumu sənin o daş ürəyin?

Söylə! Sənmi xor baxırsan mənim şeir dilimə?

Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli.

Sənmi “türkəxər” deyirsən ulusuma, elimə?

Dahilərə süd vermişdir Azərbaycan gözəli…

Qoca Şərqin şöhrətidir Füzulinin qəzəli.

Cəllad! Yanıb od olsa da, külə dönməz arzular,

Təbiətin ana qəlbi qul doğmamış insanı.

Hər ürəyin öz dünyası hər səadət arzular,

Qanlar ilə yazılmışdır hər azadlıq dastanı…

Təbiətin ana qəlbi qul doğmamış insanı.

Əzəl başdan düşmənimdir üzü murdar qaranlıq…

Hər torpağın öz eşqi var, hər millətin öz adı.

Kainata dəyişmərəm şöhrətimi bir anlıq,

Mənəm odlar ölkəsinin günəş donlu övladı.

Hər torpağın öz eşqi var, hər millətin öz adı.

Nədir o dar ağacları, de, kimlərdir asılan?

Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?

Dayan! Dayan! Oyaq gəzir hər ürəkdə bir aslan.

Boğazından yapışacaq onun qadir pəncəsi,

Oyuncaqmı gəlir sənə vətənimin haqq səsi?

Cəllad! Sənmi, de, qırırsan Fədailər nəslini?

Millətimin saf qanıdır qurd kimi içdiyin qan.

Zaman gəlir… Mən duyuram onun ayaq səsini;

Şəhidlərin qiyam ruhu yapışacaq yaxandan.

Millətimin saf qanıdır qurd kimi içdiyin qan!..

Bir varaqla tarixləri, utan mənim qarşımda,

Anam Tomris kəsmədimi Keyxosrovun başını?

Koroğlunun, Səttarxanın çələngi var başımda.

Nəsillərim qoymayacaq daş üstündə daşını,

Anam Tomris kəsmədimi Keyxosrovun başını?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Manşet

Reytinq

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

İllərdir bir çox müəlliflər uğur qazanmağın yollarını göstərmək niyyəti güdən kitablar yazıblar. Onların içində adı dünyalarca məşhurlaşanlar, ən tanınmış motivasiya spikeri adını alanlar da var, yazdıqlarını bestseller səviyyəsinə daşıya bilməsələr belə, kütləvi oxucu qazanmaq şərəfinə nail olanlar da var, heç bir iz qoya bilməyərək yazdıqlarının makulaturaya çevrilməsiylə barışanlar da var.

Əlbəttə ki, mən öz tədqiqatım boyunca ən çox səs-küy qoparan «uğurqazanma bestsellerlərinə» toxunacağam. Oxuculara oxunması məsləhət görülən bu bestsellerlərin əsas müddəalarını göstərəcək, tezislərini qabardacağam.

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim 10-luğa nəzər yetirməyi davam etdirək.

Robert Kiyosaki. «Varlı ata, kasıb ata»

Bir məşhur deyim var, «Təhsilsiz insan həyatda heç nəyə nail ola bilməz». Robert Kiyosakinin sözügedən kitabı məhz bu deyimin əksini sübut edir, iddia eləyir ki, təhsilin hər şeyi həll etmə dövrü artıq arxada qalıb, orta və ali məktəblər əsl həyatı öyrədə bilmirlər, sərvət toplamağın yollarını göstərmək iqtidarında deyillər.

Müəllif sadə dillə varlı olmağın yollarını göstərir, maliyyə savadının sirlərini açır.

Bir diqqət edin:

 - İş onda deyil ki, siz nə qədər qazanırsınız. İş ondadır ki, siz nə qədər qənaət edə bilirsiniz, pullar sizə nə dərəcədə effektiv işləyir, sizdən sonra neçə nəsil ondan istifadə edə biləcək!

 - Məğlub olmaqdan qorxmayın. Qaliblər – məğlub olmaqdan qorxmayanlardır. Uğursuzluq – uğura doğru gedən yolun bir hissəsidir. Uğursuzluqdan qorxub qaçanlar uğurdan da qaçanlardır.

 - Biz öz vərdişlərimizin quluyuq. Öz vərdişlərini dəyiş, gör həyatın necə dəyişəcək.

 - Kasıb, uğursuz, bədbəxt və xəstə adam o adamdır ki, tez-tez «sabah» sözünü işlədir.

 - Sizin beyniniz hər şeyi bacarır. Mütləq olaraq hər şeyi. Ən əsası, özünüzü buna inandırmanızdır. Əlləriniz bilmir ki, onlar bükülüb açılammır, ayaqlarınız bilmir ki, onlar taqətdən düşüb, qarnınız bilmir ki, onu piy basıb. Bunların hamısını billən beyninizdir. Özünüzü hər şeyi bildiyinizə inandırsanız, doğrudan da siz hər şey edə bilərsiniz.

 - Hər bir insanın əli, ayağı, başı və həftədə 168 saatı var ki, o, ən çox arzuladığı şeyləri həyata keçirə bilsin.

Və ən nəhayət, Robert Kiyosakiyə aid olan bu qızıl kəlama diqqət edin:

 - Bizim öyrənmək istədiyimiz birinci dərs odur ki, pul özlüyündə Şər deyil. O, sadəcə bir alətdir, qələm kimi. Qələmdən gözəl bir sevgi məktubu yazanda da istifadə etmək olar, işdən qovulmaya səbəb olan şikayət yazanda da. Qələmi yaradanda onu həm yazmaq üçün rahat olmasının qeydinə qalıblar, həm də iti ucu ilə gözə soxulması üçün.

İş əşyanın özündə deyil, onu – pulu və yaxud qələmi əlində tutan insanın motivasiyasındadır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Sumqayıt təmsilçisi

2003-cü il sentyabrın 21-də Sumqayıt şəhərində Məhəmməd kişi və Zenfira xanımın ay parçası kimi qız nəvələri dünyaya gəlişi ilə onların arzularını gerçəkləşdirdi. Bu ailədə ağsaqqal-ağbirçəkdən tutmuş, bütün ailə üzvlər bir səslə Vüsalə adlandırdıqları qızın gəlişini həsrətlə gözləyirdilər. Hamısı o gül qönçəsi qızı öz məhəbbətlərinin istisilə, əsrarəngiz musiqi təranələri ilə böyütmək şövqündə idi.

Ata və ananın hansı hisslərlə, duyğularla şirin körpəni böyüdüb, yeriyən, yüyürən, danışan, nəğmə oxuyan bir qıza çevrilməsi haqda xeyli yazmaq da olar. Oxucumuzu yormayaq. 

Qeyd edək ki, Vüsalə Məmmədova 2010-2019-cu illərdə Sumqayıt şəhər 5 saylı tam orta məktəbdə təhsil alıb. 2014-cü ildə Əhməd Bakıxanov adına 1 saylı Uşaq İncəsənət məktəbinə daxil olub. Oranı bitirdikdən sonra, 2019-cu ildə Azərbaycan Milli Konservatoriyasının nəzdində Sumqayıt Musiqi Kollecinə xanəndəlik ixtisası üzrə qəbul olub. Musiqi ilə məşğul olmaq istəyi Vüsaləni bir an belə rahat buraxmayıb.

Onun qabiliyyətinə inanan, uğurlarından sevinən anası Elnarə xanım sevimli qızının gözəl xanəndə kimi məharətli ifalarını təkrar dinləməkdən doymur və püxtələşməsi istiqamətində əlindən gələni əsirgəmir, ecaskar ifasından fərəhlənir, onun sənət yollarında büdrəmədən irəliləməsinə çalışır.

Vüsalə hazırda Azərbaycan Milli Konservatoriyasının I kurs tələbəsidir.

O, nəinki ailə üzvlərinin, hətta geniş tamaşaçı kütləsinin də sevincinə səbəb olub.

Şübhəsiz ki, ünvanına yağan alqışlar gələcək sənət yollarında onu daha yüksək sənətkarlıq nümunələri yaratmağa səsləyir. “Böyük uğurlar və sonsuz yaradıcılıq sevincləri sənə nəsib olsun, Vüsalə”, deyənlərin sayı çoxalır.

Azərbaycan istedadlar diyarıdır. Bu, zaman-zaman sübut olunmuşdur. Hazırda ölkəmizin gələcək inkişafını təmin edəcək və öz-dəsti xətti ilə, müxtəlif yaradıclıq qabiliyyətilə bir-birindən seçilən, zəngin maraq dairəsinə malik istedadlarımız vardır. Çox sevindirici haldır ki, belələrini görəndə insanın ürəyi dağa dönür. Onlar istedadlı və bacarıqlı olmalarına görə digərlərindən fərqlənirlər. Hətta daha üstündürlər desək, yəqin ki, yanılmarıq.

Qaynayan bulağa bənzər istedad,

Nə qədər gözünü qapasan belə.

Səni gecə-gündüz buraxmaz azad,

Gərəkli eləyər elə-obaya.

Hazırda musiqi insanların ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Bu belə də olmalıdır. Çünki bu bağlılıq insan ömrünün elə ilk anlarından başlayır. Muğam xalqımızın peşəkar musiqisinin əsas janrlarındandır. Azərbaycanın qədim və müasir musiqi növü kimi özünün şirinlyi, cazibədarlığı, özünəməxsusluğu ilə seçilir. Muğam aləmi sanki ucsuz-bucaqsız bir dəryadır. Bu dəryaya batanlar onun dəyərini, sirrini daha dərindən bilir və duyur. Muğam hər bir azərbaycanlının canı, qanıdır. Muğamların hekayətini və mahiyyətini öyrənmək üçün gərək qabiliyyətli olasan. Bütün diqqətini bu mürəkkəb sənət növünün incəliklərini mənimsəməyə yönəldən Vüsalə öyrəndiyi təsnif və rənglərlə çalışır hər kəsi heyrətləndirsin.

Bəli, muğam süjetli əsərdir. Muğamlarda vuruşmalar, çəkişmələr, dinc həyat var. Muğamlarda bəzən nisgil, ayrılıq, bəzən də xoş ovqat var. Bu duyğuları Vüsalə çox aydın hiss edir və çalışır ki, muğamlarımızı ifasında olduğu kimi xarakterizə etsin.

Zəngin musiqi irsinə malik olan Azərbaycanın hər bölgəsi, hər daşı, hər qayası muğamla yaşayır və yaşayacaq. Nə qədər ki, Azərbaycan xalqının muğama məhəbbəti var, muğam yaşayacaq. Musiqi insanın hər bir anında sirdaşıdır. Milli musiqimiz bu gün də sevilərək zövqlə dinlənilir.Ümumiyyətlə, musiqi adlı ecazkar aləmə düşən hər kəs qəlbindəki sevgi və sənətə məhəbbətlə ömürlük bağlanır və həyatının mənasını bunda görür. İnsanın hiss və həyəcanlarını ardıcıl şəkildə ifadə etməkdə musiqinin digər incəsənət növlərinə nisbətən daha geniş imkanları vardır. İnsan hisslərini oyadan və onu şövqə gətirən sərhəd tanımayan musiqi həqiqətən də qüdrətli vasitədir. Bəli, xüsusilə qeyd edək ki, muğamımız ən gözəl möcüzələrlə dolu ilahi nemətdir desək, yanılmarıq. Muğamlarımızı, milli musiqimizi ecazkar səsində canlandıran Vüsalə bütün ürəkləri fəth etməyə səy göstərir.

Hər bir kəs ilk növbədə insanlara, xalqa xidmət etməli, dünyada yaxşı iz qoyub getməlidir. İnsan həyatı dəyərli və məqsədlidir. İnsanın özünü reallaşdırma cəhdi onu öz qabiliyyətini daim inkişaf etdirməyə, cəmiyyətin tərəqqisinə, onun mədəniyyətinə öz töhfəsinin verməyə həvəsləndirir. Hər bir adamında reallaşdırdığı arzuları, məqsədləri onun həyatının mənasına çevrilir. İnsanı inkişaf etdirən, daim irəli aparan, gələcəyini təmin edən məhz onun arzuları olmuşdur.

İnsan üçün ən əziz şey həyatdır. Nikolay Ostrovski demişkən, “o, insana cəmi bir dəfə verilir. Ona görə də həyatı elə başa vurmaq lazımdır ki, sonradan mənasız yaşadığın illər səni yandırmasın, rəzil, məzmunsuz həyat sürdüyün üçün qəlbin ağrımasın”. Bütün bunları nəzərə alaraq, Vüsalə də ömrünü yaradıcılıqla dolğun etməyə, bütün qüvvəsini dünyada ən gözəl şeylərə sərf etmək istəyir. Yoldaşlarına xoş münasibət bəsləyən, hər kəslə tez ünsiyyət tapan bu gənc qız həyatda özünü təsdiq etməyə çalışır.

Hər bir insanın taleyi onun tərcümeyi-halıdır. Bu nə qədər düzgündür deyə bilmərik, amma insanın davranışı, mənəvi aləmi, həyat hadisələrinə fərdi münasibəti, şəxsi baxışlar – onun əsas keyfiyyətlərini müəyyənləşdirən cəhətlərdir. Ona görə də hər hansı bir insan haqqında danışarkən onun fərdi xüsusiyyətləri daha çox önə çəkilir. Çünki yalnız fərdi xüsusiyyətlərlə bir insanı digərindən seçə və qiymətləndirə bilərsən. Elə qəhrəmanımızın da fərdi xüsusiyyətləri onu tanımağımıza və qiymətləndirməyimizə imkan verdi. Vüsalə çox mehriban, ünsiyyətcil və səmimidir. Əsl insana xas olan gözəl, nəcib sifətlərdən biri də sadəlik və təvazökarlıqdır. Sadə və təvazökar adamları hamı sevir və onlara hörmət edir. Belə adamlar özlərini başqalarından üstün tutmur, nailiyyətləri ilə, göstərdikləri xidmətlərlə öyünmürlər. Əksinə, müvəffəqiyyətləri artdıqca onlar özlərini daha sadə aparır, qazandıqlarını az bilir və daha çox uğur əldə etməyə çalışır, hamı ilə mehriban və səmimi rəftar edib, daha çox gülərüz olurlar. Onlar heç kimin xətrinə dəymir, ən kobud adamlarla belə dil tapa bilirlər.Vüsalə də belələrindəndir. Xoşbəxt o adamdır ki, hələ gənc yaşlarından özünə düzgün həyat yolu seçə bilir, xoş arzu və ideyalara malik olub ömrünü məqsədə uyğun şəkildə bu arzu və ideyaların həyata keçirilməsinə sərf edir. Bəli, bir sözlə,bizim qəhrəmanımızın “gənclik” adlanan ömür payına muğamlarımızı ifa etmək yazılıb.

Xanəndənin ustalığı onun xüsusi musiqi qabiliyyətinin, musiqinin ideya və emosional təsirini göstərə bilməsi üçün mövcud imkanlarından məharətlə istifadə etmək bacarığını nəzərdə tutur. Musiqi ustalığını təkcə sənətin texnikasına yiyələnməklə məhdudlaşdırmaq olmaz. Hər hansı ifasında xüsusi hərarət və ürək çırpıntısı duyulan istedadlı gənc xanəndə Vüsalə Məmmədova da istəyir ki, sevib-seçdiyi sənətinə mükəmməl yiyələnsin, məşhur ifaçı olsun.

İnsan gözünü dünyaya açıb ətrafı dərk edəndən ta ömrünün sonuna kimi arzularla yaşayır, arzularına çata bilsə də, çata bilməsə də. İnsanın ürəyində arzu deyilən duyğunun yeri əbədidir, insan qəlbi həmişə arzu ilə doludur. Hələ bu dünyada arzuları bitən bir kəs yoxdur. Zaman keçdikcə, insan yaşa dolduqca, onların sayı daha da artır, yeniləri əvəz olunur. Şair çox gözəl deyib:

Bizi yaşadan xoş arzulardır,

Ruhdan da salan boş arzulardır.

Qoy həyatın əvəzsiz istedadın qədər dəyərli, gələcəyin daha işıqlı və nurlu olsun, Vüsalə xanım! İnanırıq ki, sən Azərbaycanımızın musiqi tarixində möhtəşəm imza sahibi olacaqsan! 

Mədəniyyətimizə və incəsənətimizə hər zaman istedadlı insanlar gərəkdir. Onları zaman yetişdirir. Yaş üstünə yaş gəldikcə bu istedad, bacarıq özünü göstərir. Hər bir istedadın arxasında Ulu Yaradan dayanır. Vüsaləni də Allah özü qorusun və ona yorulmaz bir ürək, mənalı bir həyat bəxş etsin!

Onu da qeyd edək ki, inam və etibar hissləri insanların məqsədə çatmalarına kömək edir, bu yolda çətinliklərin aradan qaldırılmasına, öz qüvvəsi və bacarığı ilə məqsədinə çatacağına zəmanət verir. Vüsalə də qüvvə və bacarığına inanır. Məhz bu inamı onun istedad və qabiliyyətini üzə çıxarır.

Yer üzərində elə bir müəllim tapılmaz ki, yetirmələrinin zirvələrə ucalmasını, getdikcə yüksəlməsini görmək, yaxşı sorağını dünyanın hər yerindən eşitmək istəməsin. Bütün müəllimlər öyrətməklə bərabər, həm də övlad hesab etdikləri yetirmələrinin parlaq gələcəyi, işıqlı sabahı olmasını arzulayır, onun hər kiçik uğuruna belə sevinir, ürəyi dağa dönür. Çünki müəllimin zəhməti böyükdür. Vüsalə Məmmədova da müəllimlərinin sevimlisidir. İstedadlı xanəndə Mustafa Mustafayev muğamın sirrlərini, incəliklərini Vüsaləyə həvəslə öyrədib.

İlk müəllimi tanınmış xanəndə Firudin Ağayev yetirməsi haqqında deyir: “Musiqi elə bir dəryadır ki, o dəryaya hər adam girə bilməz. Gərək bu dəryanın dərinliklərinə varasan. Musiqimizin zənginliyi o qədər yüksək, duyumu o qədər mükəmməldir ki, gərək bu mükəmməlliyi dərindən qavraya biləsən. Vüsalənin dərsə davamiyyəti çox yüksək olub. Xanəndəlikdə lazım olan keyfiyyətlər Vüsalədə daha güclüdür. Ritmi, musiqi duyumu, götürmə qabiliyyəti yaxşıdır. Yetirmələrimdə ən çox qiymətləndirdiyim şey dərsə məsuliyyətli, tələbkar olmalarıdır. Vüsalə də mənim ən məsuliyyətli yetirməmdir. İnanıram ki, onun səsi daha uca zirvələrdən gələcək. Vüsalə səhnədə oxuyarkən, zalda əyləşib, səsinə qulaq asanda qürur hissi keçirərək deyirəm: Mənim zəhmətim hədər getməyib. Bir daha inanıram ki, Vüsalə çox zirvələri fəth edib muğam aləmində öz yerini tutacaq. Ona yalnız və yalnız uğurlar arzulayıram!”

Bəli, Vüsalə xanım gözəl, ürəyəyatan, qeyri-adi ifaları ilə hər kəsin qəlbini ovsunlaya bilir. Bir çox tədbirlərdə uğurlu çıxışları tamaşaçılarının böyük alqışına səbəb olur. Oxuduğu muğamlarda təkcə bacarıq, sənətin texnikasına yiyələnmək deyil, həm də xüsusi hərarət və ürək çırpıntısı duyulur. O, hər gününün, hər saatının, hər dəqiqiəsinin səmərəli keçməsinə çalışır. Bütün qüvvə və bacarığı sayəsində qarşısına qoyduğu məqsədlərə çatmağa cəhd göstərir və bu da uğurla nəticələnir.

Vüsalənin ifasını dinləyənlər sırasında tanınmış müğam ustaları, Xalq artistləri Arif Babayev, Mənsum İbrahimov, Gülyaz və Gülyanaq bacıları, Əməkdar artist Təyyar Bayramov və başqaları da vardır və onlar bu gənc qızın səsini bəyənmiş və ona uğurlar arzulamışlar.

Bir çox əlamətdar günlərdə, tədbirlərdə, hərbi hissələrdə çıxış edən, fəxri fərmanlara layiq görülən və gözəl, ürəyə yatan ifaları ilə hər kəsin qəlbini ovsunlaya bilən Vüsalə xanım inanırıq ki, gələcəkdə səsinin gücü ilə tanınmış xanəndələrimizdən olacaq, ən yüksək mükaftalara layiq görüləcək, adı məşhur muğam ustaları ilə bir sırada çəkiləcək, böyük tamaşaçı auditoriyasının sevimlisinə çevriləcəkdir. Məqsədi muğamlarımızı, xalq mahnılarımızı yaşatmaq və sevdirməkdir. Məqsədə doğru irəli, Vüsalə xanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

-Uduzduğumuz bir günün daha sonundayıq... Amma kimə desən ki, “ömrü uduzuruq”, inanmaz.

Belə demişdi bir küçənin tinində dayanan qoca.  Onda axşam idi, elə indi də axşamdır. Onda ümidləri rəngli idi, elə indi də sabaha bir ürək ümid aparır özüylə.

Yolu harada şeirlə kəsişdi, unutmuşdu. Bəlkə elə o küçənin tinində? Bəlkə elə dünən? Ya bəlkə zamanın özünü ölçməyi unutduğu bir yerdə?

         ***

Qərb lirik şeirinin ilk qadın müəllifi sayılır Safo. Öz dövrü üçün varlı idi. Və yazırdı:

Tanrı övladı altın,

Nə qurd gəmirə bilir altını, nə güvə;

İnsan ürəyindən daha dözümlü...

Ürəyi bu qədər adiləşdirmişdi Safo.  Amma Şərq... Ah, Qoca Şərq! Ürəyi heç vaxt adiləşdirmədi, əksinə, ürəyi qaldırıb qoydu hər şeydən-başımızdan da yuxarı. Şərq şairi başını yuxarı qaldırıb ürəyinə baxdı... Orada idi nəyi var - nəyi yoxdursa. İnsanın ürəkdən başqa nəyi var ki?!

Əlləri ürəyinə uzalı qalan Şərq şairi Zülfiyyə Yaqub deməliydi ki: “Ömrü bilmirəm, özümüzü ürəyə uduzuruq duyğu masasında...”  Və yazmalıydı o nağılı- “Yelləncək nağılı”nı.

Bu bir yelləncək nağılı-

Göy üzündən asılıb.

Yazıldıqca hekayələr,

Yaşandıqca ömürlər,

İpləri hər gün bir az,

Bir az daha qısalıb.

Danış, danış, yelləncəyim,

Yenə sevgi nağılı...

Yatmış gözəl yuxusundan

Şirin-şirin oyansın.

İp üstündə evcik qurub,

Həyat oyunu oynasın.

Sən yellənə-yellənə

Göy üzünə çatdıqca,

Nağıl dili yüyrək olar,

Arzular da rəngarəng.

Yorulub geri döndükcə

Bəyaz atlı şəhzadələr,

Xəyallarım göy üzündə

Gözdən itən çərpələng.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Redaksiyanın poçtundan rubrikasında təqdim etdiyimiz növbəti məktubda dahi bəstəkar Üzeyir bəyə həsr edilmiş bir şeir yer alıb.

Salam, hörmətli redaksiya.

Xalqımızın dahi bəstəkarı Üzeyir Hacıbəylinin 140 illiyinə həsr etdiyim şeiri Sizə göndərirəm.

Baxmağınızı və məsləhət olarsa, dərc etməyinizi xahiş edirəm.

Hörmətlə,Coşqun Xəliloğlu, AYB üzvü.

XALQIMIN İFTİXARI, SƏRVƏTİDİR ÜZEYİR

Bu il Azərbaycanın dahi bəstəkarı, Şərqdə ilk operanın yaradıcısı, böyük musiqişünas-alim, istedadlı publisist, dramaturq və pedaqoq, tanınmış ictimai xadim Üzeyir  Hacıbəylinin anadan olmasının 140 ili tamam olur.

Könüllərdə yaşamaq hər kəsə qismət olmaz,

Xalqdan güc almayanın ruhunda qüdrət olmaz,

Elin məhəbbətinə bərabər sərvət olmaz,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

Musiqi dünyamızın uca zirvəsi idi,

Bəlkə də tanrımızın xalqa töhvəsi idi,

Cahanda millətimin ucalan səsi idi,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

Gördüyü işləri ki var, saysan, deyil qurtaran,

Ona böyük ürəyi bəxş etmişdi yaradan,

Nə qədər zaman ötsə, illər keçsə aradan,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

Musiqinin diliylə möcüzələr yaratdı,

Bir ömrə sığışmayan ilklərə imza atdı,

Tarixdən silinməyən şanlı, möhtəşəm addı,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

O, həm böyük pedaqoq, həm də bəstəkar idi,

İstedadlı yazıçı, alim, sənətkar idi,

Yazanda, yaradanda necə bəxtiyar idi,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

Onun musiqisiylə qaranlıqlar qaçılar,

Həmişə bizimlədir, gün onunla açılar,

Himnimizlə dünyaya nurlu şəfəq saçılar,

Xalqımın iftixarı, sərvətidir Üzeyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Xədicə Əliyeva, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Bəzən, insanda müəyyən hadisələr sonrası, "Mən nə yaşadım" hissi yaranır. Son zamanlar başıma gələn birinci hadisəni sorğulamağa belə vaxt tapmadan biri digəri ilə əvəzəyirdi özünü. Mən, mən bilmirəm. Bir hadisəni həzm etmədən digərini udmaq məcburiyyətində qalırdım və bu mənim ruhuma ağırlıq gətirirdi.

Evin qapısını açdım, etdiyim hərəkətlər tamamilə şüurxarici davranışlar idi. Sadəcə hərəkət edirdim. Niyə, nə üçün suallarına cavab verə bilmədən. Ağrıların dərinliyində bədənimi tərk etmək üçün çabalayan ruhumun iztirabı qədər acı qəhvə hazırladım və masa başına keçdim. Açığı, ac mədəyə dəfələrlə acı qəhvə yollamaq artıq mədəmi pozmuşdu. Lakin yenə bildiyimi edirdim. Qəhvə dilimi yandıracaq qədər isti, ruhumun yanğısına benzin tökəcək qədər tünd idi.

Əlimə qələm və bir kağız parçası aldım. Bu dəfə surət çəkmirdim. Bir cüt göz çəkirdim. Ətrafdakı hadisələr mənə mən olduğumu unutdururdu bəzən, lakin o gözlər mənə baxarkən mənə, mən olduğumu xatırladırdı və ilk dəfə idi ki, mən, mən olduğumu bütün ruhumla hiss etmişdim, o gözlərlə qarşı qarşıya gələrkən. Canı verərkən alınan son nəfəs kimi idi. Başqa heç nə maraqlı deyildi, iki göz şəkli çəkdim və sol cibimə qoydum. Daha sonra sanki vəzifəmi yerinə yetirmiş kimi masadan qalxdım və sobanın başına keçdim.

Baş verən hadisələrin təhlilini etmək və cavabsız sualların içində boğulmaq vaxtı gəlib çatmışdı. Başımın ağrısı məni bitirirdi. Düşüncələrim silah kimi beynimə yönəlmişdi və hər dərinə endikcə güllənin canı alana çatması biraz da yaxınlaşırdı və beynim son ağrıdan sonra ona dəyən düşüncə gülləsi nəticəsində dağılmağa hazır idi.

İki əlimi başıma qoyub sıxdım. Ağrı dözülməz deyildi, çünki bir ağrı dözülməz olduqda canı alır. Mən dözürdüm, lakin dözdükcə, bir dəfəlik kəsilən nəfəs daha şirin gəlirdi. Düşünürəm ki, həqiqətən cəhənnəmin var olduğuna inanan insanlar belə orada əbədi yanmağı, yoxsa yandığına rəğmən var olmağın təskinliyini seçərdi? Dünyada isə, biz insanlar yandığımıza baxmayaraq, ən azından kül halında dünyada qalmağı seçən axmaq varlıqlarıq. Və biz insanlar ən çox yandığımız yerdə çiçək açmağı arzulayan qəribə canlılarıq. Məndən soruşsanız, yandığımı deyə bilərəm, lakin harada çiçək açmaq istədiyim mövzusunda cavabsız qalaram. 

İnsan ümid edir, ümid etdiyi yerə, onun mənalı, yaxud mənassız olduğunu sorğulamadan, sadəcə ümid edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Mənsurə Xələfbəyli, yazıçı, "Turan" ədəbi məclisinin həmsədri. "Ədəbiyyat və incəsənət" üçün

Həyatın rənglərini, insanın daxili dünyasını, cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrini və zamanın qaranlıq küçələrini öz əsərlərində əks etdirən yazıçılar əslində dərin baxışlı və diqqətli müşahidəçilərdir.

Onlar yaşadıqlarını, gördüklərini və hiss etdiklərini hekayələrə çevirərək insanlara çatdırır və onlara yol göstərirlər. Bu hekayələr təkcə sözlərdən ibarət deyil, insan ruhuna işıq salan, onu doğru yola yönəldən, həyatın enişli-yoxuşlu yollarında istiqamət verən bir rəhbərdir.

Əksər hallarda yazıçılar, insan həyatını və cəmiyyətin qayda-qanunlarını təhlil edərkən, yaşadıqları dövrün sosial və mədəni çərçivəsini də əks etdirirlər.

Onlar yalnız gördükləri dünyanı təsvir etməklə kifayətlənmirlər; sözün sehrindən istifadə edərək yeni aləmlər yaradır, reallığın görünməyən qatlarını işıqlandırmağa, insan psixologiyasının dərinliklərində gizlənən ən gizli sirləri ortaya çıxarmağa çalışırlar.

İllərdir tanıdığım, şəxsiyyətinə dərin  rəğbət bəslədiyim, qələmindən özünəməxsus işıq saçan Hafiz Ataxanlı(İmamnəzərli-Nəzərli) məhz belə bir yazıçıdır – həm yaradıcılığına, həm də insanlığına dəyər verdiyim  şəxsiyyət. Onun qələmindən süzülən hər söz, həyatın acı və şirin rənglərini, dərdini və sevincini özündə canlandırır.  İnsanın düşüncələrini, daxili sirlərini ifadə etməyi bacaran  yazıçının hekayələri bir pəncərə kimidir – oradan baxanda cəmiyyətin müxtəlif üzlərini, insan qəlbinin incə çırpıntılarını və həyatın gözlə görünməyən qatlarını sezirsən.

Hafiz Ataxanlı hekayələrində dünyanı bədii kəlmələrlə yenidən inşa edərək, cümlələri ilə insan ruhunun ən dərin nöqtələrinə toxunur.  Onun əsərləri, insanın həyatındakı çətinlikləri və qarışıqlığı anlamağa, zəifliyimizin və qüsurlarımızın üzə çıxmasına yönəlir. 

"Pəncərədə pişik" hekayəsini oxuyanda çox təsirləndim. Hafiz Ataxanlı özünəməxsus dil, üslub və yazıçı təmkini ilə cəmiyyətin iç üzünü böyük ustalıqla açaraq oxucusunun qarşısında sərgiləyir və onu  düşünməyə vadar edir.

Mənə görə hekayə çox mürəkkəbdir - müxtəlif hissələri və obrazları özündə cəm edir. Əsərdə sosial təbəqələr, fərqli obrazların daxili dünyası və cəmiyyətdəki problemlər arasında sıx əlaqələr vardır. Rəssam, pəncərədə oturub qorxu dolu gözlərlə ətrafa  baxan pişik, ətsatan və digər xarakterlər bir-birinə paralel şəkildə həyatın sərtliyini, insanın həyatda yaşadığı daxili mübarizələri və cəmiyyətdəki təzadları göstərir.

Buradakı simvollar və hadisələr insanın əxlaqi seçimini, sosial ədalətsizlikləri, yoxsulluğu və insanın həyatını, məqsədlərini təhlil etmək istəyini əks etdirir. Mətnin dilindəki sərtlik və ironiyalar, oxucunu həyatın acı reallıqları ilə üzləşdirməklə yanaşı, insanı öz daxili aləminə, mövcudluğuna şüurlu şəkildə yanaşmaya dəvət edir. Bu bədii yolla ifadə edilən narahatlıq, oxucunun öz varlığını daha dərindən anlamasına və həyatın mənasını öz- özü üçün  aydınlaşdırmasına xidmət edir.

 Hekayənin sonluğu cəmiyyətin iç üzünü və insanın əsl faciəsini çox təsirli şəkildə nümayiş etdirir. Rəssamın əxlaqsızlıq, ədalətsizlik və çirkinliklə dolu dünyanı təsvir etməsi, onun özünün bu gerçəkləri qəbul edə bilməyib dünyadan əlini üzməsi, mənəvi bir yıxılmanı və insanın daxili çöküşünü göstərir.

 "Üzüyola adam" hekayəsini oxuyanda istər-istəməz gözlərim doldu. Müəllif inciməz, əgər bu obrazda bir az da onun özünü görsəm və göstərsəm… Yetər ki, taleyi bənzəməsin. O, saf bir qəlbin daşıyıcısı, vicdanın səsini susdurmayan, insanların dərdini öz dərdi bilən insandır. Təmənnasız yaxşılıq edən, başqalarının yaralarına məlhəm olmağa çalışan böyük ürək sahibidir.

Bu hekayə vicdanlı, mərhəmətli və saf insanın cəmiyyət tərəfindən necə sıxışdırıldığını, insanların ona qarşı necə laqeyd və haqsız olduğunu təsvir edir. Müəllif bizə göstərir ki, üzüyola olmaq, insanlara qarşı hədsiz yaxşılıq etmək hər zaman yaxşı nəticə vermir – cəmiyyət çox vaxt belə insanları dəyərləndirmir, əksinə, onları incidir, sıxır, özündən kənarda saxlamağa çalışır.

Hekayə ironik və tragikomik üslubda yazılıb. Əslində, burada "şahid olmaq" mövzusu təkcə hüquqi mənada deyil, həm də insanın gerçəkləri görməsi və ya görməməzlikdən gəlməsi məsələsinə toxunur. Fazil hər dəfə şəraitə uyğun reaksiya verərək ya başqalarının yalanını təsdiqləməyə, ya da haqsız yerə günahlandırılmağa məcbur olur. Axırda isə bu yük onu psixoloji baxımdan dözülməz hala gətirir.

"Üzüyola adam" hekayəsi cəmiyyətə ünvanlanmış bir mesajdır—vicdanlı olun! Yoxsa dünyanın ağırlığını öz çiyinlərində daşıyan o saf qəlbli insanları da itirəcəksiniz. Onlar azdır, amma dünyanı işıqlandıran çıraqlardır. O çıraqlar sönərsə, qaranlıq hamınızı bürüyəcək...

Yazıçının qələmində vətən sevgisi yalnız söz deyil, bir yanğıdır—Qarabağın yarası, Xocalının fəryadı, xalqın yaşadığı müsibətlər onun əsərlərində qanayan bir yaddaşa çevrilir. O, tarixin ağrılarını, Vətənin çəkdiyi iztirabları sərt və sarsıdıcı şəkildə qələmə alır, oxucusunu bu ağrının içindən keçirərək unutmağa qoymur."Missiya", "Yumaq" hekayələri insanın ruhunu sarsıdan, vicdanını silkələyən bir fəryaddır. "Yumaq" hekayəsində Xocalı faciəsinin dəhşətini, insan cildindən  çıxmış vəhşiliyi, bir xalqın yaşadığı ağrını bütün çılpaqlığı ilə göz önünə sərir. Qırmızı yumağın qanla naxışlandığı o səhnə, Yədulla kişinin ağrı ilə dəlilik arasında qalmış halı, Sərvərin faciəvi ölümü, Adilənin iztirabları – bunların hər biri Xocalıda baş verənlərin bir qələmə sığışan əksi kimi oxucuya güclü emosional təsir bağışlayır.

Hekayədə Adilənin ruhu, yumaq, tor və beynəlxalq təşkilatlar simvolik məna daşıyır və bir-biri ilə incə, lakin güclü şəkildə bağlanır.

Adilənin ruhu – faciənin yalnız fiziki yox, mənəvi tərəfini də ifadə edir. O, təkcə işgəncələrə məruz qalmış bir qurban deyil, həm də insanlığın susqunluğu qarşısında fəryad edən qəhrəmandır. Onun qətlə yetirilməsi Xocalının taleyini, ruhunun qırılmasını və ədalətsizliyin dərinliyini əks etdirir. Onun dili kəsilsə də, ruhu susmur – bu, yazıçının dünyaya bir çağırışıdır: susdurulan, lakin məhv olmayan həqiqət.

Yumaq və tor – xaosun, dolaşıq və çıxılmaz vəziyyətin simvoludur. Bu həm də beynəlxalq hüququn Xocalı qətliamına münasibətini göstərən metaforadır. Dünyanın ədalət mexanizmləri dolaşıq bir tor kimidir – həqiqət bu tordan çıxmağa çalışsa da, dolaşıqlıq və siyasi maraqlar onu boğur. Bu tor həm də tarixin qəsdən dolaşdırılmasını, həqiqətin üzərinə örtülən yalanları təmsil edir. Yazıçı bununla Xocalıya olan münasibətin necə manipulyasiya edildiyini göstərir.

Beynəlxalq təşkilatlar – laqeydliyin və ikili standartların təzahürüdür. Onların susqunluğu hekayədə adi bir etinasızlıq deyil, həqiqətə qarşı açıq-aşkar xəyanətdir. Xocalı soyqırımı ilə bağlı onların fəaliyyətsizliyi, sanki yumaq tora düşən  həqiqət kimidir – çıxmaq istəyir, amma boğulur.

Bütün bu simvollar bir nöqtədə qovuşur – dünyanın Xocalı fəryadına susması, laqeydliyi, ədalətsizliyi. Hekayə yalnız bir tarixi hadisəni yox, ümumilikdə dünyanın ədalət sisteminin iflasını göstərir. Yazıçı etirazını və üsyanını bu simvollar vasitəsilə quraraq oxucuya mesaj ötürür: Xocalı yalnız öldürülən insanların deyil, susan dünyanın vicdanının da qətliamıdır.

Bu qədər təsirli və ağır əsəri yazmaq həm cəsarət, həm də içində yanan vicdan tələb edir. Xocalının şəhidlərini unutmamaq, onların səsini dünyaya çatdırmaq!

Bədii ədəbiyyat, yazıçının qəlbindən süzülən bir çay kimidir – bəzən coşqun, bəzən sakit, amma həmişə həyatverici. Onlar tarixin tozlu səhifələrinə nəfəs verərək, insanlığın keçmişini bu günlə bağlayır, gələcəyi isə qələmə alır. Hər yazı bir üsyandır – bəzən səssiz, bəzən sarsıdıcı. 

Yazıçılar yalnız zamanın şahidləri deyil, həm də onun müəllimləridir – insanı özünə qaytaran, ümidini qoruyan, dünyanı daha saf və daha anlamlı edən işıq daşıyıcıları...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İdeal hesab etdiyiniz həyatı təsvir etmək həmin həyata qovuşmaqda ilk addımdır. Buna görə də özlüyünüzdə bu suallara cavab verməyə çalışın. Tam səmimi. Ən azından, özünüz özünüzü aldatmadan.

1. Biznesiniz, işiniz və karyeranız ideal olsaydı necə görünərdi və ya necə olardı?

2. Hansı vəzifənin sahibi olardınız? 

3. Gəliriniz nə qədər olardı? 

4. Necə insanlarla işləyərdiniz? 

5. Və ən əsası ideal karyeranı qurmaq üçün nə etmək lazım gələrdi? 

6. Ailə həyatınız hər mənada ideal olsaydı o necə olardı? 

7. Harada və necə yaşayardınız? 

8. Ailə üzvlərinizlə nə

ilə məşğul olmaq istərdiniz, vaxtınızı nəyə sərf edərdiniz? 

9. Əlinizdəki sehrli çubuğu tərpətməklə bugünkü ailə həyatınızda nəyi dəyişmək istərdiniz?

10. Əgər sağlamlığınız ideal olsaydı o necə olardı?

11. Özünüzü necə təsəvvüredərdiniz? 

12. Çəkiniz nə qədər olardı, atletik göstəriciləriniz necə olardı, bugünkündən necə fərqlənərdi? 

13. Və ən əsası həmin ideal sağlamlığa malik olmaq üçün bu gündən fəaliyyətə başlasaydınız hansı işləri görmək lazım olardı? 

14. Maliyyə vəziyyətiniz ideal olsaydı bank hesabınızda nə qədər pul olardı?

15. İllik gəliriniz nə qədər olardı? 

16. Bank hesabınızda nə qədər pul olsaydı maliyyə problemi haqda narahat olmazdınız? 

17. Və ideal maliyyə vəziyyətinə malik olmaq üçün bu gundən fəaliyyətə başlasaydınız hansı işləri görməli olardınız?

Brayan Treysi / Bəhanələrə yox (Daxili intizamın gücü)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Biz bir neçə gün ərzində biznesdə, peşə fəaliyyətində uğur qazanmağın yolunu göstərən ən çox tələb olunan kitablara nəzər yetirməkdəyik. Ümumiyyətlə adi insanı uğurlu insana çevirən, insanın düşüncə tərzini, adət və xasiyyətini, xarakterik cəhətlərini dəyişən ən populyar kitablardan çox adama nə faydalı ola bilər?

Bu kitablar, əziz oxucularım, insanlara düzgün istiqamət verir, sürətli və keyfiyyətli dəyişikliklərə bir təkan olur.

Beləliklə, növbəti kitab - Kent Blanşar, «Bir dəqiqəyə menecer olmaq»

Bu kitabı oxuyan milyonlarla insan qarşılarına çıxan ən mürəkkəb sualları və məsələləri həll etməyi öyrənir. Onlar həyatlarındakı streslərdən qaçmağı bacarır, daha az vaxt sərf etməklə daha çox iş görürlər.

Amerikalı motivasiya spikerinin bu əsəri 13 milyon nüsxədə satılıb, 3 dilə tərcümə edilib. Ümumilikdə 30 (!) motivasiya bestselleri müəllifi olan Kennet Blanşar həyat yoldaşı ilə birgə «Ken Blanchard Companies»i təsis edib, O, burada həm konsaltinq xidmətləri göstərir, həm də beynəlxalq səviyyəli idarəetmə kadrları hazırlayır.

Qeyd dəftərimə Kennet Blanşardan da olduqca gözəl kəlamlar seçib yazmışam:

 - Rəqibin sizdən ala bilməyəcəyi yeganə şey sizin işçilərlə sizin müştərilərin münasibətidir.

 - Problem yalnız o zaman mövcud olur ki, faktiki olaraq baş verənlərlə sizin baş verməsini arzuladığınız şey fərqli olur.

 - Məqsədlərdən davranış doğur. Nəticələr davranışı dəstəkləyirlər.

 - Hər bir insan potensial qalibdir.

 - Səhv buraxarkən özünə gülə bilmək bacarığı çox qiymətli xüsusiyyətdir. O, sənə heç nə olmayıbmış kimi işinə davam etməyə kömək edir.

 - Özlərini yaxşı hiss edən insanlar yüksək nəticələr əldə edirlər.

 - İçimizdə heç kəs təklikdə bizim cəmimizdən ağıllı ola bilməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.03.2025)