“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Qərib Mehdinin Təranə Vahidin yaradıcılılığı barədə yazısı təqdim edilir.

"Ədəbiyyat qəzeti" 1 noyabr 2024-cü il tarixli sayında  yazıçı Təranə Vahidin qısa hekayələrini oxuculara təqdim etmişdi. Bir səhifədə 13 hekayə yer alıb. Sevindim. O yazıları acgözlüklə oxuyacaqdım. Sənət aləmində də yarışma gedir. Təranə xanım bu söz yarışmasına qısa hekayələri ilə qatılmışdır.

T.Vahidin yaradıcılığından iki dəfə söz açmaq mənə nəsib olub. Qələm sirlərinə bələdliyim var. Laçınlı qız həm kənd həyatına, həm də indi yaşadığı şəhər mühitinə yaxşı bələddir. Həmişə ağrılı mövzulara müraciət edir. Dili rəvan və səmimidir. Gerçəyinə inandığı mövzulardan yazdığı üçün oxucunu sözünə inandıra bilir. Sənətkarlığı güclüdür, sanki mühasibdir. Fikrə neçə cümlə işlədəcəyini qabaqcadan hesablayır. Yumorun dili ilə deyirəm: o, artıq pul işlədər (olsa), artıq söz işlətməz. Üslubunu bu yığcam hekayələrdə də qoruyub saxlamışdır.

Mən bu hekayələrin təhlilinə girişməyəcəyəm. Deyə bilərsiniz: "Niyə? Yazılar yaxşıdırsa, onları araşdırmaqdan niyə yan durursunuz?" Cavab verirəm: bu dəfə onun şəkli - portreti barədə düşündüklərimi incələmək niyyətindəyəm. Səhifə barədə aşağı fikirdə olmadığımı isbatlamaq üçün 13 qısa hekayədən birini - "Səma çiçəyi"ni olduğu kimi diqqətinizə çatdırmaq istəyirəm:

"Ona heç kim, heç vaxt  çiçək bağışlamamışdı. Bircə dəfə dünyaya gələsən, bir çiçəklə adını anmayalar. Fikirləşdikcə ağlı başından çıxırdı.

İllər keçdikcə dünyadan, adamlardan, elə özündən də bezirdi. Bir axşam bostandan qopardığı günəbaxanı qoltuğuna vurub həyətdəki  kötüyün üstündə oturub yerini rahatladı. Günəbaxanı dizlərinin üstünə qoyub bir xeyli çırtladı. Bir anlıq əlini saxladı. Hər yan səssiz idi. Arabir cırcıramaların gülüşməsi, bir də su içən ağacların qurultusu eşidilirdi. Başını qaldırıb göylərə baxdı. Bu gecə səma başdan-başa qırmızı çiçək açmışdı. Gördüyü gözəllik onu həyəcanlandırdı. Boş qəlbinə haradansa bir ovuc sevinc doldu. Gülümsədi. Hiss etdi ki, çiyninə nəsə qondu. Qorxa-qorxa qanrılıb baxdı.  Səma çiçəyindən biri saplağından üzülüb onun çiyninə qonmuşdu. O an, o an anladı ki, dünyadakı bütün qadınlara çiçək bağışlanılır. Mütləq bağışlanılır. Kiminə torpaqdan, kiminə səmadan dərilmiş çiçək..."

Misal çəkmədiyim, haqqında söz açmadığım qalan 12 hekayə də belə mənalıdır. Yazılar, ya birbaşa, ya simvolika ilə təqdim olunur. Bu mülahizələrin sonrasını oxucuların öhdəsinə buraxaraq keçirəm saç məsələsinə. Doğrudanmı, hekayələrin uğurlu alınmasında Təranə xanımın saçının özəl "xidməti" var? Bəli, var.

İnsanın, xüsusilə, qadının əhvalının necəliyi onu bir varlıq kimi tamamlayan bütün əzalarında təcəssüm olunur. Sadəcə, seyrçiyə onu oxumaq bacarığı lazımdır. Anaların saçlarının qara rəngdən ağ rəngə "tərcümə" (ifadə Nəriman Həsənzadənindir) olunması həsrətin, qayğının, əzabın çəkisindən xəbər verir.

Düzdür, bu mövzu kişilərdən də yan keçməyib. Çox sayda qələm sahibi sevimli şairimiz Səməd Vurğunun vaxtsız ağarmış saçına şeirlər ithaf etmişdir. Bununla belə, saç tərənnümü qadınlığın inhisarındadır.

Vaxtilə yazdığım şeirdən bir misra nümunə çəkirəm: "Bir hal soran sual əllərə inan". Dil danışmaq "statusuna" yiyələnib. İnsanın qalan əzaları səssiz filmlər kimi danışıb əhval-ruhiyyəsini qarşıdakına çatdırır. Əl danışdığı kimi, insanın gözü də, baxışı da, yerişi də, hərəkəti də, sükutu da, hətta saçları da danışır. Təkrar edirəm, sadəcə, bunu oxumaq, duymaq bacarığı lazımdır. Mətləbin çatdırılmasında onların da öz rolu, öz "vəzifəsi" var. Zənn edirəm ki, Təranə xanımın saçları öhdəsinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirdiyi üçün yazılarının keyfiyyəti inkara bəhanə yeri qoymur.

Saç - zülf, ədəbiyyatın hal bildirən atributlarından biridir. O, bir növ, dənizə bənzəyir: gah sığal, bəzək missiyasını yerinə yetirir ("O on dörd hörük çin-çin düşüb yan-yana", Aşıq Ələsgər), ("Üz yanında tökülübdür tel nazik", Molla Pənah Vaqif), gah kədərlidir ("Şahmar zülfü pərişanlar dolanır", "Batıbdı yasa tellərin", Aşıq Ələsgər), gah da xilaskardır ("Zülfünü bas yarama, qoyma, məni qan aparır". (Seyid Əzim Şirvani). "Saçın ucun hörməzlər". Xalq da bu mahnı vasitəsilə münasibətini bildirib. Yəni inkişafın yolunu açıq saxlamaq, bağlantıdan yan durmaq lazımdır.

Saçların necəliyi, əhval-ruhiyyəsi qəhrəmanın könül dünyasının "kardioqramması"nın xəbərçisidir. Bu sözlü saçların sırasında mən Təranə Vahidin də saçına diqqət yetirdim. Onun saçı intizama tabe etdirilən hörük şəklində deyil. "Dağınıq" ifadəsini də işlədə bilmərəm. Onun saçı rəqqasəyə bənzər ifaçıdır. Bu ifaçıya, ya külək, ya da könül dirijorluq edir. Axır ki, qeyri-müəyyənlikdən müəyyənliyə gəlib çıxdım. Onun saçı Sərbəstdir, Azaddır - Qələmi kimi. Yoxsa, o zülf onun qələminə bu qədər səmimi və gerçək sözlər ötürə bilməzdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı, dramaturq, publisist Ağalar İdrisoğlunun “Qarğalar” pritçasını təqdim edir.

Göz işlədikcə uzanan tarla. Torpaq yenicə şumlanıb. Taxıl əkilib. Günlərlə onun sinəsini cadar-cadar eləyən traktorların səsindən, taxıl səpən əkinçilərin səs-küyündən, ayaq tappıltısından elə bil yenicə dincəlməyə başlayıb bu torpaq. Elə bil fıkrə dalıb ki, görəsən bu il yetişdirdiyi məhsul necə olacaq?.. Görəsən, məhsul əkinində, yığımında taxıl oğurlayanlar yenə də torpağı günahlandıracaqlarmı? Görəsən...
Suallar çox, cavablar az, bəzən də yox.
Bu vaxt tarlaya yenidən səs-küy yayıldı. Torpağı fikirdən ayırdı bu səs. Bu dəfə gələnlər qarğalar idi. Qara qarğalar. Haradansa uçub gəlmişdilər. Ac idilər. Dən axtarırdılar. Tapdılar. Sevindilər... Dimdiklərilə torpağı eşib, buğda dənlərini çıxartdılar. Dən tapdıqlarına görə sevinclə qarıldaşdılar. Onların qar-quru əcaib-qəraib bir melodiyaya çevrildi...
Elə bu vaxt göydə ləzzətlə süzən bir Ala Qarğa həmin melodiyanı eşitdi. Maraqlanıb ora qondu. Qonmağına da peşiman oldu. Özünə oxşar, ancaq rəngləri ala yox qara olan qarğaların dimdiyində buğda dənələrini görəndə bir neçə dəfə təəccüblə qarıldadı Ala Qarğa.
- Qar... qar... qar...
Bu qarıldamaq qara qarğaların xoşuna gəlmədi. Axı, bu qarıltı onların öz qarıltılarından çox-çox uca, hirsli səslənmişdi. Həm də bu qarıltı onların öz qarıltıları deyildi. Elə bil onları ittiham edirdi oğurluqda, talançılıqda... Ala Qarğaya daha yaxın olan bir yastıbaş Qara Qarğa boğazını gah qabağa, gah da yuxarı uzadıb, Ala Qarğaya cavab vermək üçün ondan da uca səslə qarıldadı. Elə bil bununla belə demək istəyirdi:
- Bacarana can qurban. Sən kimsən? İnsanlar məgər səni vəkil eləyib özlərinə? Ya torpaq deyib ona qahmar çıxasan? Biz hazırın nazirləriyik!.. Belə doğulmuşuq! Belə yaşamışıq və belə də yaşayacağıq!..
Bunu eşidən o biri qarğalar da onun səsinə səs verdibr. Elə bil bu səslər əvvəldən qurulmuş bir oyun idi. Elə bil belə xorla səs çıxarmağa onlar çoxdan hazırlaşmışdılar. Bu səslər onlara ürək-dirək verdi. Hamısı birlikdə Ala Qarğanın üstünə hücum çəkdilər. Onu gah dimdiklərilə, gah da qanadları ilə vurmağa başladılar. Ala Qarğa əlbəttə ki, tək olduğundan bu qədər Qara Qarğa ilə bacara bilməzdi. Nə qədər özünü qorumağa çalışsa da bacarmadı. Qara qarğalar onu dimdiklərilə, qanadları ilə vurur, qara, yaş torpağa bulaşdırır və bircə-bircə tüklərini yolurdular. Qara qarğalar gördükləri bu işdən ləzzət alırmış kimi əcaib-qəraib səslər də çıxarırdılar. Sonra onlar heç nə olmayıbmış kimi Ala Qarğadan uzaqlaşdılar. Yenidən öz işlərini davam etdirdilər. Bu dəfə torpağı daha hirslə eşələyib buğda dənələrini çıxarır, daha da acgözlüklə, ləzzətlə udurdular.
... Bu mənzərəni seyr eləyən, tükləri yolunmuş, al qana qərq olmuş, sinəsi üstündə torpağa uzanan yarıcan Ala Qarğa tənbəl-tənbəl başını çevirib gah sağdakı, gah da soldakı qara qarğalara baxdı. Sonra... sonra o, boynunu irəli uzadıb, dimdiklərini geniş açıb bir də ucadan qarıldamaq istədi. Amma bu dəfə halsızlıqdan səsi çıxmadı. Elə bil halsızlıqdan, qorxudan səsi batmışdı Ala Qarğanın. O, gözlərini bir neçə dəfə ağır-ağır yumub-açdı. Sonra qürub eləməkdə olan günəşə əyri-əyri baxdı. Elə bil günəş də onu günahkar bilirdi…
Sonra... sonra o, özü də tənbəl-tənbəl dimdiklərilə qara torpağı eşib, buğda dənələrini çıxartdı. Bir-bir, iki-bir zorla da olsa, udmağa başladı...
Bu vaxt uzaqdan baxan olsaydı, Ala Qarğanın rəngini qaraların rəngindən heç cürə ayıra bilməzdi. Çünki qara qarğalar Ala Qarğanı dimdiklərilə didəndə, qanadları ilə vuranda, onu bütövlükdə nəm, qara torpağa bulamışdılar... Artıq onda alalıqdan əsər-əlamət qalmamışdı... Təkcə rəngində yox, həm də əməllərində. Çox tez dəyişmişdi Ala Qarğa. Çox tez. Dəyişməmək mümkün idimi Ala Qarğaya qara qarğaların içərisində?.. Dəyişməmək mümkün idimi bu qədər zorun, qorxunun, gücün, qəddarlığın içərisində?.. Axı zora, haqsızlığa dağlar da duruş gətirə bilmir. Bir də ki, qorxu, zor gələndə qanun da gizlənməyə deşik axtarar...
...Torpağı isə bu vaxt bir təşviş, qorxu bürümüşdü. İnsanları necə köməyə çağırsın? Onun sinəsini didik-didik, cadar-cadar eləyən, bərəkətini, qoynunda əkilən buğda dənələrini acgözlüklə udan qarğaları necə uçursun sinəsindən? Bu qara həşaratları, talançıları necə qovsun? Necə?.. Necə?..
Bu suallara nə torpaq cavab tapa bilirdi, nə də artıq rəngi qaralan, al qana qərq olan Ala Qarğa...

 Moskva şəhəri,
  aprel, 1985-ci il 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)

Tanınmış ictimai-siyasi xadim, yazıçı-publisist, mərhum Sadıq Murtuzayev, publisist, Əməkdar hüquqşünas Müzəffər Ağazadə və yazıçı-rejissor, publisist-jurnalist, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu dünya dahilərinin, səmavi  insanların və Azərbaycan mütəfəkkirlərinin on üç mindən çox kəlamlarını, aforizmlərini toplayıb, tərcümə eləyib və “Sözdən  yaranan incilər” adlı kitab kimi çapa hazırlayırlar.  Bu sayımızdan başlayaraq həmin kəlamlardan, aforizmlərlərdən seçmələri səhifələrimizdə çap edirik. İnanırıq ki, sözdən yaran bu incilər sizin xoşunuza gələcək və onları öz yaddaşınıza köçürəcək, gündəliyinizə yazacaqsınız.

HÜMBƏT HƏSƏNOĞLU

Hümbət  Həsənoğlu - həkim, yazıçı, ictimai xadim.  “Tərəqqi” medallı.  Altı mindən çox aforizmlərin müəllifidir. Tükdilli xalqlar arasında ən çox aforizmlər yazan azərbaycanlı yazıçıdır.

- Yaxşı müəllimin baxışında qamçı, dilində alqış olar.

- “Yox”u sığallamaqla “hə” yə çevirmək olur.

- Qadın kişini qurban seçibsə, onun qiblənin istiqamətini aramaqdan savayı heç bir şansı olmur.

- Düz qılıncın əyri qınla dostluğu heç vaxt tutmaz.

- İnsan yaxşılığı pislik qədər yadında saxlaya bilsəydi, kədər ona heç vaxt yaxın gələ bilməzdi.

- Ağıl itirilə bilər, amma tapıla bilməz.

- Hər kəsdə yaxşı nəsə tapsan, həmişə yaxşı insanların əhatəsində yaşayacaqsan.

- Nəfəsinlə bir cüt soyuq  əli isidə bilmirsənsə, nəfəs almağın hədərdir.

- Sevgini həvəskar düşünüb, peşəkar kədəri yaradıb.

-  Valideynlərinə uşaqların qədər diqqət yetirirsənsə, deməli böyümüsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)

Amil Əhmədov İqtisad Universtitetinin 3cü kurs tələbəsi, həvəskar yazıçı - “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Kənddən şəhərə gəldi Aysu. Bakıda özəl universitetlərdən birinə qəbul olmuşdu. Atasının kənddə toyuq ferması, 100-lərlə baş mal-qarası, qoyun-keçisi var idi. Aysunun az bal topladığın biləndə kişi heç pis olmadı, 5-6 inəyini satdı, özəl universitetə yerləşdirdi qızını.

Universitetin açılmasına 2 gün qalmış Aysu anası ilə şəhərə gəldi. Anasını güclə razı salaraq şəhərli qızlar kimi görünə biləcəyi dizi cırıq şalvar, müxtəlif rəng kroplar, aksesuarlar, bahalı makyaj şeyləri aldı. Sonra yaxınlıqdakı kontakt home-yə getdi, kreditə İphone-nin ən son modelini götürdü. Artıq universitetə getmək üçün tam hazır idi. Kitab-dəftər, qələm satan mağazalar onun gözünə heeeç görünmürdü, axı Universitet oxumaq üçün onlara gərək yox idi.

Bakıda dayısıgilin evində qalacaqdı. 

Qaldığı yerdən Universitetə taksi ilə 20 m yazırdı, nə qədər varlı olsa da taksiyə 20 m vermək istəmirdi, ona verdiyi pula yeni makyaj şeyləri almağı daha üsdün bilirdi. 

Metroya endi Aysu. Zaradan aldığı 75 m-lıq cırıqlı şalvarda, çəharayı kropda, üsdündən geyindiyi ağ gödəkçədə, dodaqlarını, böyük üzünü qüsursuz göstərən makyajda, qolundakı balaca çantası ilə metrodakı insanlardan çox fərqləndiyini və göz oxşadığını içdən içə düşünürdü. 

Əhmədlidə qatar dayandı, Aysu keçib oturmağa yer tapdı.

Qatardakı bütün gənc oğlanlar ona baxırdı,  ilk vaxtda narahat olsa da sonradan ona gözəl olduğu üçün baxıldığını düşünüb ac canavar kimi olan eqosunu doyuzdurdu. Gün ərzində eqosunu doyurmaq üçün yüzlərlə fürsət tapacağının fərqində idi. Çünki Azərbaycanın cinsəlliyin Afrikası olduğunu bilirdi. 

Universitetə getdi və Universitetin qapısında, həyətində, bufetində, hətta tualetində şəkillər çəkdirdi. Hələ ki rəfiqəsi yox idi, amma tapacaqdı. Qrupunda onun kimi "varlı" 2 qız daha var idi, onlarla gəzməyə başladı. 

*

Bu 3-lük hər gün bufetdə küncdə oturacaqdı. 

Digər qızların geyindiyi modası keçmiş paltarları, oğlanların onlarla tanış olmaq üçün haldan hala girməsini, müəllimlərin sözləri tələffüz formalarından danışıb məzələnəcəkdilər…

Həmin gün varlı rəfiqələri ilə birgə Unidən çıxdığı üçün onların yanında metroya getməyə utandı, taksi vurdu, evə gəldi. 

Universitetin ilk günü çəkdirdiyi şəkilləri vp statusa qoydu. Sadəcə 14 nəfər baxdı, onlar da qohumları idi. Babası Əlövsət kişi, nənəsi Pakizə xanımın onu tərifləməsi eqosunu doyuzdurmadı. Daha çox maraq görmək istəyirdi. 

Universitet tualetində möhtəşəm pozla çəkilmiş şəkilləri daha çox adam görməli idi. Tez instagramı yüklədi. Gözəl bir ad, pp şəkli, bioya 4/1 yazdıqdan sonra ilk şəklini paylaşdı. Axşama qədər artıq 100 takibçisi oldu. 10-15 dm mesajı da almışdı artıq. Kənddə özünə qarşı bu qədər maraq görməmişdi Aysu. 

Onunla tanış olmaq istəyən oğlanlar var idi, özünü Aygün Kazımova, Hadisə, Röya kimi hiss edirdi.

İlk başda onu takib edən oğlanları geri takib edirdi, sonra seçici oldu yaraşıqlı oğlanları takib etdi, soradan isə təkcə yaraşıq da bəs etmirdi ona, yaraşıqlı olmaqla bərabər oğlanın maşını da olmalı idi. Və beləliklə metroya verdiyi 50 qəpik də cibində qalardı, rəfiqələrinin yanından da maşınla ayrılmış olacaqdı. Az sonra tiktok-u yüklədi və bufetdə rəfiqələriylə çəkdiyi bir videonu paylaşdı, qısa müddətdə 1000 takibçi qazandı, canlı yayınlar açmağa başladı Aysu.

*

Universitet açılan 2 ay idi, qruplarında 1-2 qız qiymət ortalaması dərdi çəkirdi, Aysu isə tiktok-da paylaşdığı son videonun digərlərindən az izlənməsini dərd edirdi. Aysunun dərdi əlbəttə ki, daha böyük idi. 

Üstəlik, 2 ay ərzində artıq 4-cü sevgilisindən dünən ayrılmışdı. Əlbəttəki problem onda deyildi, oğlanlarda idi. Tez Threds yüklədi və "Bütün oğlanlar şərəfsizdir" deyə bir yazı paylaşdı. Threads-da biraz gəzdi, qızların kitab şəkili paylaşdığını və like aldığını gördü. Tez googleyə müraciət etdi və George Orwelin 1984 kitabının çox oxunduğunu gördü. O kitabı aldı, təmiz ağ masaya qoydu, kollokvium vaxtı rəfiqəsindən aldığı qələmlə əlaqəsiz 2 cümlənin altını xətlədi, kofesini bəzəkli fincana tökdü, kitabın sağ üst tərəfinə qoydu, artıq hərşey hazır idi. Şəkili çəkdi, paylaşdı, üstündən bu "Çox möhtəşəm kitabdır" yazdı və like-ları gözlədi. 

1-2 vərəq çevirib oxumağa çalışdı, heyvanlardan nəsə danışılırdı kitabda, amma başa düşmədi. Kitabı örtdü, rəfə qoydu. Bununla belə, bir neçə gün əlində o kitabla gəzməyi unutmadı. Axı bu, onu çox intellektual göstərirdi. 

Bəli o necə biri olduğu ilə deyil, başqalarına necə göründüyü ilə maraqlanırdı. Mənfi tərəflərini düzəltmək yerinə görünməsin deyə xalçanın - xalça dedikdə "moda" dedikləri şeyi nəzərdə tuturam - altına itələyirdi. 

*

Yeni il gəlirdi qabağda, qrup uşaqları ilə kiçik bir parti verəcəkdilər. Bu Aysu üçün çox böyük bir fürsət idi. Gözəlliyini hamıya göstərə biləcəkdi. Atasına xəbər göndərdi, 300 m kartına pul atıldı. Qara, dizindən 1 qarış yuxarı, kürəyi belinə qədər açıq bir paltar aldı. Ümumi 70 manata saç və dırnağını düzəltdirdi. 

Partidə onlara qulluq edən qısaboy, üzü sızaqlı, bığlı ofsiyant ona hərisliklə baxırdı. Aysu ona göz süzdürdü. Aysu namuslu bi qız idi, indiyə kimi 10-dan çox oğlanla flört eliyən Aysu deyildi o. Tiktok-da şir istəyən Aysu deyildi o. Bufetdə yaraşıqlı, musqullu oğlanların qarışısından keçəndə saçını-başını oynadıb cilvə edən Aysu deyildi o.

Ofsiyantın qarşısında namuslu idi o.

*

Aysu həyatını belə keçirdi.

 Unini bitirdikdən sora varlı - 30 yaşında bi oğlanla evləndi. Həmin oğlana özü üçün maşın aldırdı. Bir neçə il sonra ondan da boşandı. Həyatının sonuna kimi atasının kənddəki mülklərindən gələn gəlir hesabına yaşadı. 

Oxumadı Aysu. Tarix, din, fəlsəfə, riyaziyyatı bir zibil bilmədi Aysu. Həyatı boyu dodağının böyüklüyünə, yupkasının qısalığına görə "dəyər" gördü. 

*

Qocalığında artıq qısa geyinmək, dodağın pamadası onu insanlara sevdirmirdi. Başa düşdü ki, həyatını bir heç uğruna fəda etdi. 

Modanın, pulun köləsi olaraq həyatını bitirdi. Bir şey haqqında bilgili olmağın həzzini heç bir zaman dadmadı. 

Bilməyin verdiyi gücü hiss etmədi. 

Öləndə isə, ayıb olmasın deyə 4-5 nəfər gəldi, bozbaş yedi, çay içdi, 1-2 göz yaşı tökdü. Bununla da Aysunun dünyadakı işi bitdi.

Özünü xatırladacaq bir kitab, bir əsər, bir sənət qoymadan geddi. 

Əziz xanımlar, əgər Aysu kimi bir həyat yaşamaq istəyirsinizsə, mən kiməm ki, Sizə yol göstərim, buyurun, yaşayın, amma bu ölkənin Aysulara yox Sara Xatunlara, Salatım Əsgərovalara, Gültəkin Əsgərovalara, Kəmalə Məmmədovalara, Könül Qəhrəmanovalara ehtiyacı var. 

Unutmayaq ki, cəmiyyətin inkişafı və tərəqqisi qadınların elmi, psixoloji cəhətdən güclü olması ilə sıx əlaqədardır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə yenidən Musa Ələkbərlidir. “Şairlik ən ali məqamdı, vallah” şeiri şair olmağın çətinliklərindən bəhs edir. 

“Zülmə, zülümkara boyun əyməsin” - bu, şairlərə bir öyüddür. 

Xoş mütaliələr!

Özü pay-piyada, sözləri atda,

Xəyalı dövr edir ən qəlbi qatda.

Zəhəri saxlamır dilinin altda,

Gülləyə atılan ilandı, vallah

Şairlik ən ali məqamdı, vallah!

Sirri qələmindən pünhan olmasa,

Vicdanı özünə zindan olmasa,

İçində mənəvi böhran olmasa,

Şair qeyri-adi adamdı, vallah,

Şairlik ən ali məqamdı, vallah!

İgid, ər təpəri duysa canında,

Kükrəyib çağlasa əgər anında,

Olsa həqiqətin, haqqın yanında,

İlhamı bir ayrı ihamdı, vallah,

Şairlik ən ali məgamdı vallah!

Anla ki, Tanrıdan gəlib bu elçi,

Fəda etməlidir canını elçün.

Haqqı söyləməkdə nə mizan, ölçü?!

Bu ğöylərdən gələn inamdı, vallah,

Şairlik ən ali məqamdı, vallah!

Zamana od vurur, dərdə qalanır

Ağrısı, göynəyi ərşə calanır.

Füzuli dediyi şair yalanı

Sevgidə bir dindi, imandı, vallah,

Şairlik ən ali məqamdı, vallah!

Zülmə, zülümkara boyun əyməsin,

Kökünü əskildib, soyun əyməsin,

O məğrur başını qoyun əyməsin,

Böyük amalıyla o, tamdı, vallah,

Şairlik ən ali məqamdı, vallah!

Tanrı peyğəmbərə verdiyi haqqı

Onunla bölürsə haqlıdı, haqdı.

Gəzək o şairi əli çıraqlı

Burda mənim sözüm tamamdı vallah,

Şairlik ən ali məqamdı vallah!!!

Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12. 2024)

Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Şəki-Zaqatala təmsilçisi

Xəbər verdiyimiz kimi IV Şəki Beynəlxalq Teatr Festivalı keçirilir. Festival barədə xəbərləri mütəmadi dərc edirik. İndi festivalın açılış mərasimi barədə bir qədər ətraflı xəbər vermək istəyirik. 

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi, Şəki Şəhər İcra Hakimiyyəti və Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən festivalın açılış mərasimindən əvvəl təşkilatçı qurumların rəsmiləri, tanınmış teatr və incəsənət xadimləri, qonaqlar, həmçinin, şəkili teatrsevərlər Ümummilli Lider Heydər Əliyevin abidəsi önünə gül dəstələri düzüb, xatirəsini ehtiramla anıblar. 

Sonra tədbir iştirakçıları teatrın foyesində Azərbaycan teatrının keçdiyi tarixi yoldan bəhs edən sərgi ilə tanış olublar. Festivalla bağlı mətbuat konfransı keçirilib. Tədbirin əvvəlində Azərbaycanın Dövlət Himni səsləndirilib, Şəkidə keçirilən teatr festivallarından bəhs edən videoçarx nümayiş etdirilib. Açılış mərasimində çıxış edən Şəki Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Elxan Usubov festivalın şəhərin mədəni həyatı üçün çox vacib olduğunu vurğulayıb. Qeyd olunub ki, Azərbaycanın qədim mədəniyyət və incəsənət mərkəzlərindən biri olan Şəki şəhəri beynəlxalq festivalların, tədbirlərin keçirilməsi üçün unikal məkandır.  Elxan Usubov bildirib ki, 1879-cu ildə Şəkidə ilk dəfə Mirzə Fətəli Axundzadənin “Hacı Qara” komediyası tamaşaya qoyulub. Görкəmli коmеdiyа ustаsı Sаbit Rəhmаnın аdı vеrilən teatr 1976-ci ildə rəsmi fəaliyyətə başlayıb. Həmin vaxtdan 48 il keçib və bu müddət ərzində teatrın səhnəsində Azərbaycan dramaturqlarının və dünya klassiklərinin 200-dən çox əsəri tamaşaya qoyulub.

Əməkdar incəsənət xadimi, sənətşünaslıq doktoru, professor, “Şəki teatrı” kitabının müəllifi İlham Rəhimli çıxış edərək, 145 illik tarixi olan Şəki teatrının keçdiyi şərəfli yola qısa nəzər salıb, kollektivin qazandığı uğurlardan danışıb.

Şəkidə milli peşəkar teatrın yaranmasının 145 illiyinə həsr olunan festivalın açılış tamaşası Uilyam Şekspirin əsəri əsasında hazırlanmış, Əməkdar incəsənət xadimi Mirbala Səlimlinin rejissoru olduğu “Heç nədən hay-küy” tamaşası idi.  24 aktyorla nümayiş olunan tamaşa  tamaşaçılar tərəfindən alqışlarla qarşılandı. Mübaliğəsiz demək olar ki,  tamaşanın yaradıcı heyəti, azı, 10 dəqiqə ayaqüstə alqışlandı. 

Uğurla başa çatan tamaşanın sonunda teatrın yaradıcı kollektivinə Mədəniyyət Nazirliyi, Şəki Şəhər İcra Hakimiyyəti, Teatr Xadimləri İttifaqı və Akademik Milli Dram Teatrın adından xatirə hədiyyələri və təltiflər təqdim olunub.

Uğurla davam edən festivalın ötəngünkü gündəliyi belə idi:

2 dekabr 2024-cü il saat 17:00-da  Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı “Molla Nəsrəddinin beş arvadı” tamaşasıyla teatrsevərlərin görüşünə gəldi. Tamaşanın müəllifi İbrahim Sadıqov,  rejissoru Əsgər Əsgərovdur. 

Bugünkü və növbəti günlərdəki günədliyi isə belədir:

Dekabrın 3-də teatra gələnləri saat 17:00-da Qazaxıstan Respublikası Atındağı Vilayət Qazax Musiqili Dram Teatrının kollektivi qarşılayacaq. Onlar rejissor Sultan Srailovun   fəxrimiz Bəxtiyar Vahabzadənin əsəri əsasında  hazırlanmış “Göytürklər” tamaşasına baxacaqlar. 

Özbəkistan Respublikası Səmərqənd Vilayəti  Musiqili Dram Teatrı festivalda “Eşq vadisi”  tamaşası ilə çıxış edir. 4 dekabr 2024-cü il saat 17:00-da  nümayiş olunacaq tamaşanın müəllifi Əlişir Nəvai, rejissoru Şuxrat Sanaqulovdur. 

Teatrın  bağlanış mərasimi ayın 5-də saat 17:00-da baş tutacaq. Əziz Nesinin müəllifi olduğu “Toros canavarı” tamaşaçılara Gəncə Dövlət Milli Dram Teatrı tərəfindən təqdim olunacaq.  Tamaşanın rejissoru Kubilay Erdelikaradır. 

Ümid edirik ki, tamaşaçılar festival çərçivəsində  gözəl hisslər yaşayacaq,  xatirə sandıqlarına  rəngarəng “əmanət” qoyacaqlar. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.12.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir gün həyatımda yellər qopacaq,

Ömür öz tağından

salacaq məni

Neçə il üstündə gəzdiyim torpaq

Bir gün də qoynuna alacaq məni

Ötən gün tərcüməçi, publisist ölməz əsərləri ilə poeziyasevərlərin qəlbində daim yaşayan xalq şairi Məmməd Arazın anım günü idi.

Məmməd İnfil oğlu İbrahimov 1933-cü il oktyabr ayının 14-də Şahbuz rayonunun Nursu kəndində anadan olmuşdur.

Orta təhsilini Şahbuz rayonunun Nursu kəndində alan şair hələ məktəbdə oxuyarkən 1945-ci ildə atası İnfil  "xalq düşməni" adı ilə Sibirə sürgün olunur. 

O, 1950-ci ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun coğrafiya fakültəsinə daxil olur.

Tələbəlik illərində yazıçı İsmayıl Şıxlının rəhbərlik etdiyi ədəbiyyat dərnəyinin məşğələlərində fəal iştirak edən şair ədəbi fəailiyyətə 1952-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında dərc olunan  "Yanın, işıqlarım" şeiri ilə başlayır.  Yaradıcılığa Məmməd İbrahim adı ilə başlasa da daha sonra Azərbaycanı iki yerə bölən Araz çayının sahilləri onu çox düşündürdüyü üçün Araz adını özünə təxəllüs götürür.

O, 1954-cü ildə ali təhsilini başa vurub   doğma kəndindəki orta məktəbdə müəllim kimi fəaliyyət göstərməyə başlayıb.

1957-ci ildə Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanındakı Baş Mətbuat İdarəsində müvəkkil vəzifəsinə işə qəbul edilən şair xalq yazıçısı Əli Vəliyevin qayğısı ilə ədəbi mühitdə tanınmış və elə  həmin ildə “Üç oğul anası” poemasını ərsəyə gətirərək Azərbaycan Yazarlar Birliyinin üzvlüyünə daxil olmuşdur.

Məmməd Araz 1959-1961-ci illərdə təhsilini Moskvada Yazıçılar İttifaqı nəzdindəki Ali ədəbiyyat kurslarında davam etdirmişdir.

Bakıya qayıtdıqdan sonra «Maarif» nəşriyyatında redaktor vəzifəsinə, 1963-cü ildə isə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında Bədii Ədəbiyyat redaksiyasının müdiri vəzifəsinə təyin olunmuşdur.

1967-ci ildə "Ulduz" jurnalında məsul katib kimi fəaliyyətə başlayan Məmməd Araz 1971-ci ildən – 1981-ci ilə qədər Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının poeziya bölməsinə rəhbərlik etmiş və milli şeirin  inkişafına, ədəbi  gəncliyin formalaşmasına xidmət göstərmişdir.

1974-cü ildə isə o, yeni nəşrə başlayan "Azərbaycan təbiəti" jurnalının baş redaktoru vəzifəsinə təyin edilmiş və ömrünün sonuna qədər orada işləmişdir.

Şair həmçinin uzun illər bədii tərcümə ilə də məşğul olmuş dünya xalqları ədəbiyyatından 195 şеir və 5 poеma tərcümə еdərək onları “Ocaq başında” adı ilə 1988-ci ildə kitab halında çap еtdirmişdir.

Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərini görə Məmməd Araz 1978-ci ildə Əməkdar mədəniyyət işçisi,

1984-cü ildə Əməkdar incəsənət xadimi, 1991-ci ildə isə Azərbaycan Respublikasının Xalq şairi fəxri adına layiq görülmüş, 1995-ci ildə Azərbaycanın ən yüksək mükafatı olan  "İstiqlal" ordeni ilə təltif olunmuşdur.

1993-cü ildən onun adına "Məmməd Araz" mükafatı təsis olunmuşdur.

Məmməd Araz 2004-ci il dekabr ayının 1-də Bakıda vəfat edib və Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.12.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

69-u başa vurub 70-ə adladı. Uğura qənşər!..

Bəzən onu başa düşmək çətin olur, müzakirələrdə əks arqumentlərilə həmsöhbətlərini heyran edə bilir. Onu tanıyan hər kəs ilk olaraq insanlığına, ziyalılığına böyük hörmətlə yanaşır. Çünki hələ də saflığını itirməyib. Səmimi, təmkinli, mehribandır.

Dürüstlük onun üçün çox vacib bir məsələdir. Heç vaxt heç kimi aldatmır və aldanmağı da sevmir. Məcaranı, dinamikliyi xoşlayır. Nikbinliyi, məzmunlu mülahizələri ilə son dərəcə cazibədar görünür. Emosional cəhətdən tərbiyəli, ahəngdardır və geniş düşünməyi bacarır. Məhdudiyyətlərin, eləcə də qaydaların şərti olduğunu yaxşı anlayır. Bununla bərabər, düşüncələrinə çox bağlıdır. Bir sözlə, əməli, ideyası, əsərləri ilə fərqlənən, başqalarına örnək olan, yüksək mənəvi dəyərlərə, əxlaqi keyfiyyətlərə sahiblənən bir ziyalıdır...

Deyir ki:- “İnsanın ən böyük qüdrəti, möcüzəsi sözlə yaratdıqlarıdır...”

Söhbət Abid Həmid oğlu Tahirlidən gedir. O, 1955-ci ildə Qəbələ rayonunun Nohurqışlaq kəndində anadan olub. 1975-1980-ci illərdə ADU-nun jurnalistika fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. 2015-ci ildə "Dövlət qulluğunda fərqlənməyə görə" medalı ilə təltif olunub.

1997-ci ildə MEA-nın Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Ceyhun Hacıbəylinin həyat və yaradıcılığı- mühacirətəqədərki dövr” mövzusunda namizədlik, 2006-cı ildə isə Bakı Dövlət Universitetində 1921-1991-ci illər üzrə “Azərbaycan mühacirət mətbuatında publisistika” mövzusunda doktorluq dissertasiyalarını müdafiə edib, flologiya elmləri doktorudur...

Yaradıcılığa orta məktəbdən başlayıb. IX sinifdə yazdığı “Sinoptiklər” hekayəsi ilə respublika yaradıcılıq müsabiqəsinin qalibi olub. 1975-cı ildən isə dövri mətbuatda çap olunur...

İnsanlarla münasibətdə sərbəst və səmimidir. Azadlığını son dərəcə sevir və bu sevgiyə əbədi sadiq qalacağına inanır. Ağıllı insanların yanında olmağı çox xoşlayır. Onunla dostluq etmək bir başqa aləmdir. Baş verən hadisələrə fərqli bir şəkildə baxmağı ondan öyrənə bilərsiniz və onunla dostluğunuz sizə ilham verəcək, həyatınıza rəng qatacaq...

Haqqında yazılan məqalələrin birində deyilir: “Abid- ibadət edən deməkdir. Abid Tahirli qələmi, sözü ilə ömrünü vətəninə, xalqına ibadətlə keçirib...”

Bəli, noyabrın 30-u Abid müəllimin 69 yaşı tamam oldu. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat və yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Çox yaşasın!.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.12.2024)