Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün onun anadan olmasının 63-cü ildönümüdür. Amma o, hələ də 30 yaşındadır. 630-cu ildönümündə də 30 yaşında qalacaq.

Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin!

Salatın Əziz qızı Əsgərova  “Молодежь Азербайджана” (“Azərbaycan gəncləri”) qəzetində çalışırdı, 90-cı illərin əvvəllərində onun işıqlandırdığı məsələlər ölkənin ən vacib problemləri ilə bağlı idi. Qarabağ dərdi, torpaqlarımızın bütövlüyü yazılarının başlıca mövzularına çevrilmişdi.

Tez-tez cəbhə xəttinə gedərək qaynar nöqtələrdən operativ materiallar hazırlayan Salatının ailəsi, iş yoldaşları dəfələrlə bunun qarşısını almağa çalışsalar da, ona mane ola bilməmişdilər.

1991-ci il yanvar ayının 9-da içərisində Salatın Əsgərovanın olduğu maşın Laçından Şuşaya gələrkən, yolun 6-cı kilometrində, Qaladərəsi kəndi yaxınlığında erməni quldurları tərəfindən yaxın məsafədən atəşə məruz qaldı. Tanınmış jurnalist vəhşicəsinə qətlə yetirildi, Bakı şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn edildi. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 noyabr 1992-ci il tarixli 294 saylı Fərmanı ilə ona  ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adı verildi.

Xatirəsi kifayət qədər əbədiləşdirilib Salatın Əsgərovanın: Bakı şəhərində adına küçə var, Bakı buxtasındakı gəzinti kateri onun adını daşıyır, “Təfəkkür” Universitetində büstü qoyulub, yaşadığı binaya barelyefi vurulub, yaxınlığında həlak olduğu kənd “Salatınkənd” adlanır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sorağını tez-tez qardaş türk ölkələrindən alırıq. İl uzunu ən müxtəlif səpkili tədbirlər keçirən qurum hazırda növbəti tədbirini Qırğızıstanda keçirir. Birliyin sədri İntiqam Yaşarla telefon əlaqəsi yaradaraq ondan keçirdikləri növbəti tədbir barədə aşağıdakı bilgiləri aldıq:

Tədbir Azərbaycan Respublikasının Gənclər Fondunun dəstəyi ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin həyata keçirdiyi "Qarabağda 30 illik ekoterror həqiqətləri" adlı layihə çərçivəsində keçirilib. "Manas" Qırğızıstan -Türkiyə Universitetinin, Azərbaycan Respublikasının Qırğız Respublikasındakı səfirliyinin tərəfdaşlığı ilə baş tutan tədbirin əsas məqsədi Qarabağda törədilmiş ekoterror həqiqətlərinin yerli ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılmasıdır. "Manas" Qırğızıstan -Türkiyə Universitetinin  rektor vəkili Prof. Dr. Almaz İbrayevin açılış nitqi ilə başlayan tədbirdə diplomatik korpusun nümayəndələri, elm xadimləri, tələbələr iştirak ediblər. 

"Manas" Qırğızıstan -Türkiyə Universitetinin rektoru Prof. Dr. Mustafa Ceylan, Azərbaycan Respublikasının Qırğız Respublikasındakı Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Lətif Qəndilov, Azərbaycan Respublikasının Gənclər Fondunun əməkdaşı Seyfur Hacımuradov, Universitetin müəllimi Muhiddin Gümüş, Qırğızıstan Maarif Kamu Vəqfinin müdir yardımçısı Xəyalbek Akmatov, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı İntiqam Yaşar  çıxış edərək mövzu barədə fikirlərini bölüşüblər. 

Universitet kollektivinə 30 illik müddətdə Qarabağda ermənilərin törətdikləri ekoterror haqqında geniş məlumat verilib. Layihə çərçivəsində çap olunmuş kitablar paylanılıb. 

Tədbirin sonunda məruzəçilər  Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən təltif olunub. Xatirə fotosu ilə tədbirə yekun vurulub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın əsəsrlərindən seçilmiş bir sıra qranula – cövhər sayıla biləcək məqamları “Ədəbiyyat və incəsənət” oxucularına təqdim edir.

Kamal Abdulla özü seçilmiş bu cövhərlər barədə yazır: “İllərdən bəri yazdığım müxtəlif şeirlərin, esselərin, pyeslərin, hekayə və romanların, publisistik məqalələrin və elmi əsərlərin, verdiyim intervülərin hər birinin içində yer almış və bu gün də öz məzmunu, tutumu, forması ilə diqqətimi çəkən misralar, cümlələr günlərin bir günü sanki dil açıb mənə dedilər ki, bizim bir-birimizdən zaman və məkanca ayrılığımıza son qoy və bizi bir-birimizin yanında yerləşdir. Sən görəcəksən ki, bu zaman biz tamamilə yeni bir cazibədə zühur etmişik. Onlar qeyri-səlis məntiq dili ilə desək, içində olduqları mətnin qranulaları (ilkin vacib hissəcikləri) idi. Qranula, başqa cür ifadə etsək, cümlədən (mətndən) bütün artıq hissələri siləndən sonra yerdə qalan cövhərdir.”

Bu günlərdə “Everest” nəşriyyatında müəllifin “Seçmələrin seçməsi-qranulalar” adlı kitabı da işıq üzü görmüşdür.

Beləliklə, hər gün Kamal Abdulladan 7 qranula:

1.

Bizimlə təbiət arasında sinoptiklər duran kimi bizimlə ədəbiyyat arasında da tənqidçilər durmağa cəhd edir.

2.

Bu küləkli və çiskin, bu ümidsiz və ağır, heç cürə açılmaq istəməyən sabahın ora-burasını bir balaca qayçılayan olsaydı, bəlkə də onu geri qaytarmaq, ortaya ala-babat bir gecə çıxarmaq mümkün olardı.

3.

Bir, iki – Firəngiz.

 Beş, altı – qırmızı don.

 Doqquz, on – qapını ört.

Üç, dörd – bizimki.

Yeddi, səkkiz – daşaltı...

4.

Evində məni qonaq edərkən kitab dəhlizinin sağ tərəfindəki əlyazmalar otağının iki addımlığında Eko qəflətən ayaq saxlayır və sağdakı əlçatan rəfdən az qala baxmadan əlini atıb qara rəngli qalın bir kitab çıxarır, nəvazişlə sığallayır və mənə uzadır:- Bu, Coysdur, - deyir, - O sizdən də qəliz yazır.

5.

Afanasi Fet: O adam lirik deyil ki, havada pərvaz edəcəyinə ürəyində dəli bir ümid özünü 7-ci mərtəbədən aşağı atmasın.

6.

Platon “Fedon” adlı dialoqunda Sokratın həbsxanada ikən ölümdən əvvəlki saatlarını təsvir edir. Sokratın yanına son dəfə dostları və tələbələri yığışıb. Dialoqun iştirakçısı Fedon bu adamların adını bir-bir çəkir: Apollodor, Fedonun özü, Hermogen, Epigen, Esxin, Antisfen... Platona gəldikdə, dialoqun müəllifi olan Platon özü haqda belə yazır: Platon yox idi. Platon, deyəsən, xəstələnmişdi... Bu mətndəki “deyəsən” sözü qədər məzlum və eyni zamanda hiyləgər söz tanımıram.

7.

“ Aldanma ki, şair sözü, əlbəttə, yalandır” və “İ mısl izreçennaya yest loj”. Aralarında üç əsr olan Füzuli ilə Tütçevi nə birləşdirirdi?! Cavab şüurumuzla dilimiz arasındakı münasibətdən gəlir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xalq Yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın Ümummilli lider Heydər Əliyevdən bəhs edən “Qalib gəldi, qalib getdi” essesinin təqdim edir. Bu esse 16 dekabr, 2003-cü ildə yazılıb.

ANAR

Xalq yazıçısı

QALİB GƏLDİ, QALİB GETDİ

Neçə aydır ürəyimiz səksəkədə idi. Vaxtaşırı səhhətinin yaxşılaşdığını, tezliklə geri dönəcəyini eşitsək də, nigarançılığımız səngimirdi. Onun xəstə çağının görüntülərinin – kino-video kadrlarının, adicə fotolarının meydana çıxmamasını başa düşürdüm, çünki xasiyyətinə az-çox bələd idim. Xəstə, həm də ağır xəstə, həm də yaşı 80-ni ötmüş bir insanın vücudunda da, sifətində də, təbii ki, bir üzgünlük, zəiflik seziləcəkdi. Heydər Əliyev dostlarına da, düşmənlərinə də, doğma xalqına da bu şəkildə, bu halda görünməyə heç cür razı olmazdı. O, yaddaşlarda həmişəki kimi şax yerişli, məğrur duruşlu, xoş sifətli, gülərüzlü, bəzən də sərt, iti baxışlı bir insan kimi qalmaq istəyirdi. Və elə beləcə də qaldı. Bu günlərdə müxtəlif telekanallarda nümayiş etdirilən kadrlarda onun yalnız rəsmi surətini yox, çox təbii, çox səmimi, çox insani cəhətlərini də gördük, şux zarafatlarını da eşitdik, dalğınlıq anlarının, qəmli-qüssəli məqamlarının, musiqidən təsirlənib gözlərinin yaşardığının da şahidi olduq. Əvvəllər gördüyümüz kadrlara da indi ayrı gözlə baxırıq. Neçə ayın həyəcanları, təlaşları içində bir an da ümidimi itirmirdim. İnanırdım ki, bir gün Bakı hava limanında uçaqdan enib üstünə yüyürən jurnalistlərə təbəssümlə baxaraq: – mətbuat səhifələrində məni neçə dəfə dəfn etmisiniz? – deyəcəkdi – görürsünüz ki, sağ-salamatam – deyəcəkdi.
          Dekabrın 12-dən 13-nə keçən məşum gecə ümidlərimiz puç oldu. ANS televiziyası qara xəbəri bütün Azərbaycana yaydı, xalqımız yetim qaldı. İlham Əliyev və Sevil xanım atalarını, Azərbaycan böyük oğlunu, mən isə çox doğma, çox yaxın, çox əziz adamımı itirdim.

Bu sözləri tam səmimiyyətlə deyirəm. Heydər Əliyevə nə qohumluğum çatırdı, nə də yaş fərqi, ictimai mövqe etibarı ilə dost ola bilərdik. Amma ömrüm boyu onun diqqətini və qayğısını, isti münasibətini duymuşdum. Bilirdim ki, istər sovet dönəmində, istərsə də müstəqillik dövründə məndən ona pis niyyətlə deyənlər də az olmayıb. Yazıçıların XX qurultayında çıxış edərkən özü bu barədə danışdı. Amma onu da bilirəm ki, bütün bu donoslar mənə olan münasibətinə zərrə qədər də təsir etmirdi və edə də bilməzdi. Çünki insan sərrafı idi. Və kimin kim olduğunu da yaxşı bilirdi. Boğazdan yuxarı təmənnalı sözləri də gerçək əməllərdən seçib ayırırdı. Elə adamlar var ki, özləri lakey xislətli ola-ola, özgəsinin səmimi hisslərinə heç cür inana bilmir. İnana bilmirlər ki, sevgi təmənnasız da ola bilər, hörmət qarşılıqlı da ola bilər. Mənim heç bir vəzifə sahibindən heç vaxt şəxsi umacağım olmayıb. Və Heydər Əliyev iş başında olanda da, olmayanda da ona eyni hörmət və rəğbət hissləri bəsləmişəm. Amma hisslərimi sağlığında ürək dolusu deyə bilməmişəm, təmtəraqlı, gurultulu sözlərlə ifadə etməmişəm. Düşünmüşəm ki, bunu ayrı cür yozacaqlar. Halbuki, Heydər Əliyevin mənim haqqımda, ayrı-ayrı əsərlərim haqqında, 60 illiyimlə bağlı dediyi xoş sözlər mənim onun haqqında dediklərimdən və yazdıqlarımdan az deyil. Yalnız bir dəfə 75 illiyində "Oqonyok" jurnalının sifarişi ilə onun barəsində "Şəxsiyyətin miqyası" adlı ayrıca bir məqalə yazmışdım.

İndi bu böyük şəxsiyyətin miqyasının o vaxt mənim yazdığımdan da böyük olduğunu etiraf edirəm. Və şübhə etmirəm ki, illər ötdükcə bu miqyasların çox-çox daha böyük olduğunu da dərk edəcəyik.

Heydər Əliyevi tanıyanda çox gənc idim. Sonrakı illərdə Azərbaycan rayonlarına səfərlər zamanı, müxtəlif vaxtlarda Gəncədə, Naxçıvanda, Şuşada, habelə İstanbulda və Ankarada, Moskvada, Romada, Pekində və Şanxayda, Alma-atıda, Bişkəkdə, dövlət başçılarıyla söhbətlərində, sənətçilərlə ünsiyyətində, tarlalarda, ya küçələrdə adi adamlarla görüşlərində onu yaxından müşahidə etmək imkanım olub. Saysız-hesabsız toplantılarda, yubileylərdə onu dinləmişəm, yazıçılarla, sənət adamlarıyla görüşlərində iştirak etmişəm, iki-üç dəfə isə təkbətək çox ətraflı, məhrəm söhbətlərimiz olub. 1997-ci ilin payızında İtaliyadan qayıdarkən təyyarədə ta Romadan Bakıyacan üç saatdan artıq ikilikdə danışmışıq. Bu söhbətləri gündəliyimdə bütün ayrıntılarıyla və tam dəqiqliklə isti-isti qeyd etmişəm.
          İndi mənim bu böyük insanın xatirəsi qarşısında borcum – hafizəmdə və kağız üzərində qalmış bütün təfərrüatları, uzun illər müşahidə etdiklərimi və məhrəm söhbətlərimizin tam mətnini, eləcə də Heydər Əliyev fenomeni haqqında düşündüklərimi iri bir yazı şəklində qələmə almaqdır və mən mütləq bunu edəcəm.
          Ağır itkimizin təsiri altında yazdığım bu kiçik qeydlərdə isə Heydər Əliyev taleyinin yalnız bir əsas cəhəti üstündə durmaq istəyirəm. Zənnimcə, Heydər Əliyev bu dünyaya həmişə qələbə çalmaq üçün gəlmişdi.

O heç bir vaxt qarşısına çıxan heç bir çətinliyin qabağından qaçmazdı. Ən qorxulu vəziyyətlərdən belə zəfər çalaraq çıxardı. Xalq Cəbhəsi hakimiyyətdə olan vaxt rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılmasını böyük tarixi uğur hesab edirlər. Razıyam. Amma çıxarılan ordunun yerini tutacaq milli zabitlər korpusunun əsasını axı Heydər Əliyev çox-çox qabaqlar Sovet dönəmində Naxçıvanski hərbi məktəbini yaratmaqla, neçə-neçə gənci SSRİ-nin ali hərbi məktəblərinə göndərməklə qoymuşdu.

Sirr deyil ki, sovet dövründə Azərbaycanın hərbi çağırışçıları orduda ya tikinti batalyonunda, ya mətbəxdə işlədilirdilər. Böyük əhəmiyyətini yalnız 15-20 il sonra Qarabağ davası başlananda tam dərk etdiyimiz bu iş – milli hərbi kadrların yetişdirilməsi – sovet ehkamları üzərində qələbə idi. Azərbaycanı yalnız xammal ərazisi kimi görmək istəyənlərə qarşı – ən yeni sənaye ocaqlarının qurulması – SSRİ-nin iqtisadi ətalət siyasətinə qalib gəlməkdi. 37-ci ilin milyonlarla repressiya qurbanlarından yalnız birinin – böyük Hüseyn Cavidin nəşinin tapılıb vətənə gətirilməsi hələ də zehinlərdə hökm sürən Stalin buzlaqlarının əridilməsi deməkdi. Azərbaycanın görkəmli sənətkarlarının yüksək ümumittifaq mükafatlarına, təltiflərinə nail olması yalnız o konkret şəxslərin deyil, ümumən ədəbiyyatımızın, sənətimizin və deməli, Azərbaycanın nüfuzunu ucaltmaqdı. Bütün bunlar – Heydər Əliyev vətənsevərliyinin, Heydər Əliyev zəkasının, iradəsinin, uzaqgörənliyinin qələbəsi idi.

Və bütün bunlar bədnam qonşularımızı qıcıqlandırır, qızışdırır, qəzəbləndirir, yuxularını qaçırırdı.

Moskvaya, mərkəzi dairələrə donos donos dalınca gedirdi. – "Heydər Əliyev Naxçıvanı ermənilərdən təmizlədi, indi də Qarabağı təmizləmək niyyətindədir" – donosların əsas mövzusu bu idi.

Heydər Əliyev bunu bilirdi. Və bunu bilə-bilə məhəl qoymurdu. Brejnevlə xoş münasibətlərinin bir səbəbi də özünü və xalqını, respublikasını mikoyanlardan, baqramyanlardan və onların tör-töküntülərindən sığorta etmək idi.

Şuşada əzəmətli Vaqif məqbərəsini, Natəvan heykəlini ucaltmaqla, Üzeyir Hacıbəyli, Bülbül muzeylərini açmaqla, Şuşada təntənəli beynəlxalq sənət tədbirləri keçirməklə Heydər Əliyev bu qədim Azərbaycan şəhərinin milli simasını müəyyənləşdirirdi. Axı 50-ci illərdə Şuşada yeganə iki heykəlin – Nelson Stepanyanın və Tevosyanın büstləri olduğunu mən yaxşı xatırlayıram. Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın Birinci katibi olduğu illərdə Dağlıq Qarabağda erməni millətçiliyi meyillərinə qarşı çıxarılmış partiya qərarı da yadımdadır. Nə bundan əvvəl, nə sonra erməni millətçiliyi meyillərinə qarşı bu kəskinlikdə partiya qərarı qəbul olunub.

Bütün bunlara rəğmən, Heydər Əliyev iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına da layiq görülür, Siyasi Büronun tərkibinə düşür. Ermənilər yanıb-yaxılmasın, neyləsin? Məni isə yandırıb-yaxan odur ki, Heydər Əliyev haqqında Moskvaya gedən donosların böyük bir qismi elə onun öz vətənindən, Azərbaycandan gedirdi. Onun öz soydaşları, azərbaycanlılar verirdilər bu donosları.
          Səd heyif ki, yalnız ermənilərin deyil, bəzi "özümüzünkülərin" də Heydər Əliyevə bu bədxah münasibəti bizim günlərdə, müstəqillik dövründə də davam edir. Heydər Əliyev ermənilərlə mübarizə aparırdı, "özümüzünkülər" isə onun özüylə. Bu nə milli şakərimizdir belə, anlaya bilmirəm. Azərbaycanın hər hansı bir görkəmli övladı – istər siyasət sahəsində olsun, istər elm, sənət, ədəbiyyat – xalqına şöhrət gətirirsə, ölkəmizin sərhədlərindən kənarda ad qazanırsa, millətin beynəlxalq aləmdə layiqincə təmsil edirsə – həmin elə bu xalqın, bu millətin bir para insanları ona qənim kəsilir.

1987-ci ildə ermənilərin, erməni dairələrinin güclü təsiri altında olan Qorbaçovun birgə səyləri ilə Heydər Əliyev SSRİ-nin siyasi Olimpindən uzaqlaşdırıldı. Düz bir həftə sonra isə adıbədnam akademik Aqanbekyan Parisdə Qarabağ kompaniyasına start verdi.

H.Əliyev istefaya göndərildi, ailə üzvləri basqılara məruz qaldı, Moskva qəzetlərində böhtanlar, iftiralar dərc olundu, barəsində cinayət işi açmaq üçün qurdalanmağa başladılar. Təkləndiyi, yaxşılıq etdiyi adamların çoxunun dönük çıxdığı (bu da milli şakərimizdi?) bir məqamda Heydər Əliyev heç nədən və heç kəsdən qorxub-çəkinmədən Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyinə gəlir, 90-cı ilin qara Yanvarını lənətlə damğalayır, bütün dünya mətbuatı qarşısında Qorbaçovu ittiham edirdi. Bu da onun qələbəsi idi.

O vaxt Moskvada Heydər Əliyevə telefon etmişdim. Moskva mətbuatındakı iftira dolu yazılardan ürək ağrısıyla danışırdı. – Belə yazılara fikir verməyin, – dedim – Siz tarixi şəxsiyyətsiniz və bunu hamı bilir.

Bu telefon söhbətinin bir başqa vacib məqamı və nəticələri haqqında gələcəkdə ətraflı yazacam. İndi isə ancaq onu deyim ki, bu söhbətdən Heydər Əliyevin daha Moskvada qalmaq, orada yaşamaq istəmədiyini başa düşdüm.
          Əfsuslar olsun ki, Heydər Əliyevə nəinki Moskvada, heç Bakıda da yaşamağa imkan vermədilər. Tikilib qurulmasında bu qədər böyük zəhməti olan adama Bakıda bir mənzil də tapılmadı, doğulduğu yerə – Naxçıvana getməli oldu. Soyuq, şaxtalı, yanacaqsız Naxçıvan qışında ətrafındakı etibarlı insanlara – "ölsək də, bir yerdə öləcəyik, qalsaq da, bir yerdə qalacayıq" – dedi. İlk baxışda belə görünə bilərdi ki, siyasi karyerası bitmiş Heydər Əliyev, axır ki, məğlub edilib. Belə amansızlıqlarla üzləşmiş, belə dözülməz şəraitə düşmüş başqa birisi, bəlkə də, məğlub olardı. Hər hansı başqa birisi. Heydər Əliyev yox.

Cəmisi bir-iki il keçdi, Qorbaçovun özü də, ölkəsi də yerlə-yeksan oldu, indi SSRİ-nin ilk və son prezidenti vaxtını öldürmək üçün radioda uşaq nağıllarını səsləndirir və cibini doldurmaq üçün Makdonaldsı reklam edir. Heydər Əliyev isə XX əsrdə müstəqilliyini ikinci dəfə qazanmış milli dövlətinin düz on il ərzində prezidenti oldu. Özü də elə bir prezident ki, ərazisi və əhalisi baxımından kiçik ölkənin dövlət başçısıyla ən böyük məmləkətlərin rəhbərləri hesablaşırdı. Kim qalib çıxdı? Nəinki öz hakimiyyətini qoruya bilən, başçılıq etdiyi dövləti belə bada verən Qorbaçovmu, ya parçalanmaqda olan ölkəsini xilas edən, sonrakı çevriliş cəhdlərinin qarşısını alan, bir gecə yarısı televiziya çıxışı ilə prezident sarayı ətrafına minlərlə insanı toplaya bilən Heydər Əliyevmi?

Bəziləri Heydər Əliyevi atəşkəs sazişinə görə suçlayır, Qarabağ problemini həll etməməkdə təqsirləndirirlər.

Azərbaycanın hələ güclü ordusu olmadığı bir vaxtda Bişkək protokolu imzalanmasaydı, rus ordusunun açıq və gizli dəstəyilə ermənilər gəlib Yevlaxa çatsaydılar, Azərbaycan və Gürcüstan arasında yeni bir işğal zonası yaransaydı və neft boru kəməri əbədi olaraq gündəmdən çıxsaydı, bu ittihamçılar, görən, onda nə deyəcəkdi?
           Qarabağ probleminin gec-tez həll olunacağına, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasına, işğal edilmiş torpaqlarımızın qaytarılacağına qəti inamım var, amma bu problemin nə qədər çətin olduğunu da aydın dərk edirəm. Postsovet məkanının bu səpkili hansı problemi həll olunub - Moldova-Dnestrbasar problemi? Gürcüstanın Abxaziya, Cənubi Osetiya, indi də Acarıstan problemi? Və nəhayət, Rusiyanın Çeçenistan problemi? Hələ yarım əsrdən artıq sürən İsrail-Fələstin qarşıdurmasını demirəm. – Siyasət – mümkün olana əsaslanmaq sənətidir – deyiblər. Hər halda, Qarabağla bağlı danışıqlarda, hər yöndən güclü təzyiqlər altında Heydər Əliyev Azərbaycanın mənafeyinə zidd olan heç bir güzəştə getmədi. Və siyasətin mümkün olan əsasları baxımından bu da qələbə idi.

2003-cü ili – ömrünün son ilini də Heydər Əliyev qalib kimi başa vurur. Geniş infakt keçirmiş, gecəsi-gündüzü olmayan, nə şənbə, nə bazar, nə məzuniyyət, nə istirahət bilən, yaşı səksənə çatmış insan çıxış edərkən qəlb böhranı keçirir, yıxılır, yeddi qabırğası sınır və dözülməz ağrılara tab gətirərək yenidən səhnəyə qayıdır, sözünə davam edir. Bir də yıxılır və yenə görünməmiş, inanılmaz bir iradə ilə səhnəyə dönür, xalqı ilə vidalaşmağa özündə güc tapır. Bu da onun yıxılması haqqında hərzə-hərzə danışan və yazan mənəviyyatsız düşüklər üzərində qələbə idi.

Şayiələr, dedi-qodular, ara söhbətlərinə əsaslanaraq insanı diri-diri basdıranlar, görəsən, öz yazdıqlarına inanırdımı? Türkiyə və Amerika kimi açıq ölkələrdə məşhur siyasi xadimin, ölkə başçısının ölümünün aylarla gizlin saxlanmasına kim inanar? Və əgər bunu yazanların özləri inanmırsa, oxucularını niyə ağılsız sayırlar?

Heydər Əliyev, həqiqətən, dünyasını dəyişən gün "biz bunu hələ dörd ay bundan qabaq xəbər vermişdik" deyə yazanlar özlərini nə qədər gülünc vəziyyətə saldıqlarını dərk edirlərmi?

Ucuz mətbuat şoularına Heydər Əliyev bu mənhus xəbərlərin bazara çıxarılmasından sonra neçə ay yaşamasıyla, xəstə-xəstə belə Azərbaycanı idarə etməsiylə, prezident seçkilərində iştirakı və vaxtlı-vaxtında namizədlikdən imtina etməsiylə, seçkiləri izləməsi və nəticələrindən arxayın olmasıyla qələbə çaldı. Bəlkə də, bu gün yeganə təsəllimiz odur ki, prezidentimiz dövlətinin taleyindən arxayın getdi.

Dünyaya qalib kimi gəldi, dünyadan qalib kimi getdi.

Heç kəsin xidmətini danmadan müstəqil Azərbaycanın qorunmasında, qurulmasında və yaşamasında Heydər Əliyevin müstəsna rolu insafı olanların hamısına açıq-aşkardır. Bir jurnalist doğru yazıb ki, Heydər Əliyev Qulliver, ona çirkab atanlar isə liliputlardır.

Bütün keçəri, ötücü narazılıqlar, umu-küsülər, giley-güzar unudulub gedəcək, Heydər Əliyevin möhkəmləndirdiyi, inkişaf etdirdiyi ölkə-sabit, istiqrarlı, söz, mətbuat azadlığı təmin olunmuş, müxtəlif siyasi qurumların, o cümlədən müxalifət partiyalarının fəaliyyət göstərdiyi, senzurasız, ölüm hökmsüz, sivil dünya ailəsində layiqli yer tutan demokratik Azərbaycan qalacaq. Əlbəttə, Azərbaycan, yaxın gələcəyin Azərbaycanı daha da gözəl, firavan, daha əzəmətli və daha ədalətli ola bilər və olacaq. Amma bu xoşbəxt gələcəyin təməlini bütün şər qüvvələriylə mübarizədə qalib çıxan Heydər Əliyev qurdu, əl-ayağa dolaşanlara rəğmən, çətin doğulan əsər kimi yaratdı. Çağdaş Azərbaycan, doğrudan da, Heydər Əliyevin əsəridir. Bizim borcumuz bu əsəri yaşatmaq, qorumaq, cilalamaq və gələcək nəsillərə yetirməkdir. Bütün siyasi çəkişmələr, dartışmalar, toqquşmalar  xalqın taleyi qarşısında çox cılız görünür, bunlar böyük tarix önündə çox kiçik həvəslər, hərisliklər, hikkələrdir.

Heydər Əliyev hər xalqa, bəlkə də, əsrdə bir dəfə qismət olan nadir şəxsiyyət idi. Həyata qalib kimi gəlmişdi. Xalqı ölümüylə sarsıdan, sarsıdaraq birləşdirən, kədərləndirərək bütövləşdirən Heydər Əliyev ölümüylə də zəfər çaldı. Kim nə deyir-desin, nə yazır-yazsın, qalib gəldi, qalib getdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sənin kölgən düşür burda hər şeyə;

Bu evə-eşiyə, yorğan-döşəyə,

Körpəm mışıl-mışıl yatan beşiyə          

Sənin kölgən düşür gecəbəgündüz.

Kölgən düşür qadınımın üzünə,

Gizlədir üzünün eyiblərini...

...Ağac kölgəsinə, daş kölgəsinə,

Maşın kölgəsinə, quş kölgəsinə          

ilişir, dolaşır, qarışır kölgən.

Bütün kölgələri çəkib canına         

Təzədən canıma daraşır kölgən.   

Görəsən, bir azca səni unudub          

birtəhər başımı qatarammı heç?

Görəsən, kölgənin ucundan tutub        

gəlsəm, gəlsəm sənə çatarammı heç? 

Bəlkə ən dözümlü kölgədi kölgən,        

qırılan, cırılan, sökülən deyil.

Tanrı kölgəsidi, bəlkə də, kölgən,          

ölüncə üstümdən çəkilən deyil.

Gecələr kölgənlə üstümü örtüb        

yuxlaya biləydim bu dünyada kaş.

Kölgənə üzümü-gözümü sürtüb

ağlaya biləydim bu dünyada kaş.   

Ağlaya bilmirəm... yağır yağış-qar,

Çöldə kölgən qalır yağış-qar altda.

Keçir kölgən üstən ağır maşınlar,

Kölgən tapdalanır ayaqlar altda. 

Kölgən dirsəklənib daşa-torpağa

dikəlmək istəyir,qalxmaq istəyir.

Dayanıb mənimlə qabaq-qabağa      

gözümün içinə baxmaq istəyir.   

Tez-tez bu şəhərdə aldanır gözüm,        

sən donda görükür gözümə qızlar.

Bəlkə parça-parça doğrayıb-kəsib        

kölgəndən don tikib özünə qızlar.   

Kölgənə nə qədər əllər uzanır,      

o küncə-bu küncə qısılır kölgən.

Aylar ötüb keçir, illər uzanır,      

günbəgün gödəlir, qısalır kölgən.

Kölgən qısaldıqca uzaqlaşırsan,

Bəlkə də hardasa çılpaqlaşırsan...   

Beləcə sən məndən, mən səndən uzaq    

ölüncə yaşarıq tək-tək dünyada.

Hələ bircə qarış kölgən qalıbsa,

mən qərib deyiləm, demək, dünyada.   

Bir gün sən hardasa dil-dil ötəndə        

son sözüm kölgənə yazılar sənin

Kaş ki, vaxt bitəndə əcəl yetəndə        

qəbrimi kölgəndə qazalar sənin.

Ötən gün çağdaş Azərbaycan poeziyasının ən sevilən simalarından biri olan, Azərbaycan şeirinin canlı əfsanəsi, xalq şairi Ramiz Rövşənin doğum günü idi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq şairi doğum günü münasibəti ilə təbrik edir, ona möhkəm cansağlığı və yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzu edirik.  

Ramiz Məmmədəli oğlu Rövşən 1946-cı il dekabrın 15-də Bakının Əmircan kəndində anadan olub. Əslən isə Qubadlı rayonunun Teymur Müskanlı kəndindəndir.  Şair ilk təhsilini Suraxanı rayonundakı 208 N-li şəhər orta məktəbində alıb.  Daha sonra təhsilini 1964–1969-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Universitetinin  Filologiya fakültəsində, 1976–1978-cu illərdə Moskva Ali Ssenari Kurslarında davam etdirib. 1971-ci ildə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında,  "Mozalan" satirik kinojurnal studiyasında redaktor, 1974–1975-ci illərdə kinostudiyanın ssenari emalatxanasında ssenarist, 1979–1987-ci illərdə ssenari redaksiya heyətinin üzvü,  1987–1992-ci illərəd kinostudiyanın baş redaktoru,  1992–2020-ci illərdə Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin baş redaktoru vəzifələrində  çalışıb.  "Bir yağışlı nəğmə", "Göy üzü daş saxlamaz", "Kəpənək qanadları", "Hamı oğul böyütmüşdü", "Sevgi açarı", "Nəfəs - kitablar kitabı", “Sevgi məktubu" kimi şeir kitablarının müəllifidir. Ramiz Rövşənin ssenariləri əsasında çoxlu sayda bədii və sənədli film çəkilib. Şeir və hekayələri tərcümə edilərək bir sıra keçmiş SSRİ respublikalarında, eləcə də ABŞ-da, Almaniyada, Böyük Britaniyada, Fransada, Polşada, Bolqarıstanda, Türkiyədə və İranda çap olunub. Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin və Dünya Poeziya Hərəkatı (WPM) Koordinasiya Şurasının üzvüdür. 2013-cü ildə "Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Ödülü"nə layiq görülüb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq:

16 dekabr

 “Üzünə şokolad çəkilmiş hər şeyin günü”

Maraqlı təyinatdır, şokoladsevərlər təqvimə şokolad günündən savayı ayrıca belə bir gün də salıblar. Qlazur adlanan şokolad örtüyü həqiqətən qənnadı məmulatlarına təkrarsız dad gətirir. Mən üstünə şokolad çəkilmiş ekleri seçirəm, siz də öz seçiminizi edin.

Bizim FHN və Çaplin

Bu gün Azərbaycanda Fövqəladə Hallar Nazirliyi işçilərinin peşə bayramıdır. Özlərini oda-alova, uçqunlara, selə-suya ataraq təhlükədə olanları xilas edən bu fədakar insanları təbrik edirik.

Mərkəzi və Şimalı amerikalılar Las Posades festivalına başlayacaqlar, xristian ənənələrinin daim yaşadılmasına dəyər verəcəklər. Amerikalılar da dinc duran deyillər, onların bugünkü mətbəx bayramları Milli yaşıl Çili bibəri günü adlanır. Bu gün yeməklər ağızları yandırıb yaxacaq. Amma ayrıca Şokolad gününü də qeyd edəcəklər amerikalılar, bir növ, yanan ağızlara şirinlik gətiriləcək; Hindistanda və Banqladeşdə Qələbə, Tailandda idman günüdür həm də.

1913-cü ilin bu günündə gənc britaniyalı aktyor Çarli Çaplin həyatında ilk dəfə filmə şəkilib, “ Yaşamaq uğrunda mübarizə” adlanırdı həmin film. 1899-cu ildə İtaliyada “Milan” klubu yaradılıb, ölkəmizdəki “Milan”sevərlər, haydı, şənlənin. 1872-ci ildə rus generalı, bolşeviklərin qənimi Anton Denikin doğulub.

Dahi Bethoven

 Və bu yerdə tək musiqisevərlər, incəsənətsevərlər yox, dünyanın hər bir şüurlu sakini 1770-ci ilin bu günündə dünyaya gəlmiş dahi alman bəstəkarı, “Aylı sonata” kimi insan tərəfindən yaranışı belə şübhə doğuran ilahi bir şedevr ortaya qoymuş Lüdviq Van Bethoveni alqışlasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)

Şənbə günü Bakıya ilk qar yağdı. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair, publisist Əkbər Qoşalının ilk qar təəssüratlarını təqdim edir. 

Paytaxta ilk qar yağanda sanki şəhər ağappaq sükutla örtülür. - Arabalar, adamlar anrıdan-bəri, bəridən-anrı hərəkət edir etməsinə… buna baxma, yenə qar - hələ-hələ ilk qar hər şeyin zərif hakimiymiş kimi görsənir…

Səhər yuxudan oyanıb, pəncərədən boylanarkən, ilk qar könlümüzdə qərib bir həyəcan doğurur. Hər küçə, hər bina, hər ağac və hətta hər adam… keçmişdən gələn anılara bürünür bir anlıq. İllər öncə, ölkəmizə ilk dəfə səfər etmiş bir tatar şairinin ilk təəssüratla dediyi “Bakını çox yormusunuz” sözlərini xatırlayıram.

Və indi düşünürəm ki, sanki qar, şəhərin qərinələr uzunu topladığı yorğunluğunu yuyur, ona tərtəmiz bir nəfəs verir…

Qar - hələ-hələ ilk qar bizim Bakı üçün yalnız təbiətin hökmü deyil, həm də hisslərin və xatirələrin rəmzidir. Uşaqlıq illərimdəki - amma Bakıda deyil, Bakıdan 475 km batıda, dəniz səviyyəsindən təqribən 2000 m. yüksəklərdəki… sevinc dolu günlər, əlimizdə əriməyə başlayan qar dənəciklərinin xoş soyuğu, qar topunun isti dostluq gülüşünə qarışması düşür yadıma… – Zalımcasına yada düşənlər qarın gətirdiyi duyğulardan, o duyğulardan törəyən düşüncələrdən yalnız bir bölümüdür. Əlimiz üşüyərdi, bəli, ancaq könlümüz isinərdi... Tay-tuşun üz-gözündən axan o üşümüş gülüşlər unudulmazdır…

Qar. İlk qar. 

Bakı. Dəniz qıyısındakı paytaxt. 

Bulvarda bir başqa görünür qar, hələ-hələ ilk qarı deyirəm. Dənizin üzərində ipincə buxar yüksələrkən, dalğaların həzin səsi qarın səssizliyinə qarışır. Bilmirsən qar dənəcikləri səs-səmirsiz batırmı dənizdə, yoxsa, sevincdənmi bayılır?..

Qıyı boyu gəzənlər bəzən bu gözəllik qarşısında danışmağı belə unudur sanki… Sanki an olur, bir-birlərini də unudurlar... Hər addım elə bil təbiətlə ruhi-mənəvi bir dialoqdur… – ayaq altındakı qarın xışıltısı adama öz sirrini açır elə bil...

Özəlliklə, iç şəhərin – İçərişəhərin daş küçələri qışın bu ilk təmasından sonra illa mistik görünür. Yüz illərin yadigarı olan bu daş döşəməli küçələr sanki keçmişin özünü - donmuş zamanı göstərə-göstərə “irəliləyir”... Qarlı daşlar üzərində atılan hər addım yalnız qarın səsinə deyil, eyni vaxtda, Bakının qədim tarixinin pıçıltısına da qarışır.

Amma qar, hələ-hələ ilk qar yalnız nostalji deyil, həm də indinin gözəlliyidir axı. İndiki Bakı qar altında bir başqa görünür: küləyi ilə ad çıxaran bu paytaxt şəhəri bir anlıq durulur, təbiət şəhərə öz saf nizamını gətirir. Qarlı havada küçələrdə yüyrək gedən adamların təbəssümü sanki daha aydın və cazibadar görünür. Qar hamını eyni göyün altında, eyni yerin üstündə və eyni gözəlliklə birləşdirir.

Bakıya ilk qarın yağması ilk və son hadisə deyil; paytaxt qarı ilaşırı təkrarlansa da, sanki bu, hər dəfə təzə hisslər oyatmış olur. Sanki bu bir möcüzədir və ya elə bir ecaz və ricətdir ki, elə lap ilk dəfə görürük... 

Qar, hələ-hələ ilk qar insan ruhuna xitab edən bir sənət əsəri kimidir – sadə, lakin dərin və… əlbəttə, qanadlı. Hər qar dənəsi, öz forma və “məzmun”u ilə, sanki insan ruhunun müxtəlif çalarlarını göstərir.

Belə anlarda, təbiətin hətta sadə bir jestinin, insanın ruhunu necə titrədə bildiyini anlayırsan... Qar, hələ-hələ ilk qar yalnız torpağa, ağaca, körpüyə, dənizə… yox, həm də ürəklərə düşür elə bil. Və hər dəfə qar yağanda, sanki Bakı yenidən doğulur – daha sakit, daha təmiz və daha dolğun...

Son illərədək Bakıya qar - hələ-hələ ilk qar yağanda, Şuşa, Laçın, Kəlbəcəri… düşünürdük... Şuşa, Laçın, Kəlbəcər və b. şəhərlərimizin qalın qar düşmüş küçələrinin indi bir başqa ecazı var… 

Görəsən, Göyçə, Zəngəzur və İrəvanın havası, nəfəsi necədir?.. Havalıykən havaları çatırmı?..

Paytaxtda “Caddələrdə rüzgar” var və də, “Lampada titrəyən alov üşüyür”… 

Elə bilirsiz, hamı üşüyə bilir?.. 

Üşüməyə həsrətlilər var bu Yer üzündə… Gülə, ağlaya bilməyənlər, sevinə, kədərlənə bilməyənlər kimi üşüyə bilməyənlər var…

Bu günün ilk qarından 

Bakını ilk gördüyümüz günə və 

gələcək İLKlərə salam olsun!

QAR - QIŞIN GÜLÜŞÜDÜR…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.12.2024)