Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün sizə iyirmi doqquz yaşında filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, otuz doqquz yaşında isə filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcələrinə yüksələn bir soydaşımız barəsində söhbət açmaq istəyirəm. Bu məsuliyyəti, bu bacarığı gənclərə nümunə göstərməmək, onun haqqında danışmamaq heç də insafdan deyil...

Deyir ki:- “1993-cü ilin oktyabrın 27-də ermənilərin işğalı nəticəsində isti ocağımızı, ana yurdumuzu tərk etməli olduq. Mən Zəngilandan ayrılanda 8 yaşım var idi. 27 ildən sonra uzun illər həsrətini çəkdiyim doğma Zəngilanı görmək, mənə böyük sevinc və qürur hissi bəxş etdi. Yaşadığım hissləri, qəlbimdən və beynimdən keçən duyğuları ifadə etmək, sözə çevirmək olduqca çətindir.” 

O, 10 aprel 1985-ci ildə Zəngilan rayonunda anadan olub.

2002–2006-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinin bakalavr, 2006–2008-ci illərdə magistratura pillələrini fərqlənmə diplomları ilə bitirib. Əmək fəaliyyətinə 2005-ci ildə AMEA Folklor İnstitutunda böyük laborant vəzifəsi ilə başlayıb. Sonra kiçik elmi işçi, elmi işçi, böyük elmi işçi və aparıcı elmi işçi vəzifələrində çalışıb. 2010-2013-cü illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində akademik məsləhətçi, 2013-2025-ci illərdə isə AMEA Rəyasət Heyətinin elmi katibi vəzifələrində işləyib. Hazırda AMEA-nın Folklor İnsitutunun direktorudur.

2015-ci ildə AMEA Folklor İnstitutunda "Azərbaycan folklorunda Müdrik qoca arxetipi" mövzusunda dissertasiyasını uğurla müdafiə edərək filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, 2018-ci ildə folklorşünaslıq üzrə dosent elmi adına layiq görülüb. 2024-cü ildə "İnternet folkloru: nəzəri–metodoloji kontekst və folklorik məna yaradıcılığı" mövzusunda filologiya elmləri doktoru dissertasiyasını uğurla müdafiə edib...

“Molla Nəsrəddinin lətifələri Azərbaycan xalqı üçün emosional münasibət formasıdır. Doğrudur, bu lətifələr təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Şərqdə məşhurdur, amma çox sevinirəm ki, UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib. Molla Nəsrədinin lətifələrinin qeyd olunan siyahıya salınması bu folklor nümunəsinin türk xalqlarına məxsus olduğunu deməyə, onu Azərbaycanın və ümumilikdə türk xalqlarının dəyəri kimi qəbul etməyə, eləcə də bu istiqamətdə planlarımıza yenidən baxmağa, türk xalqlarının ortaq abidəsi kimi yenidən araşdırmağa, müasir elmi-nəzəri yanaşmaları tətbiq etməyə imkan yaradır. Bu lətifələrin yaşadılması və gələcək nəsillərə ötürülməsi türk xalqlarının birliyinin daha da möhkəmlənməsinə şərait yaradacaq...”- söyləyir.

2023-cü ildən Xəzər Universitetində Azərbaycan humanitar təhsil sistemi üçün yeni bir fənn sahəsi olan "İnternet folkloru"nu magistratura pilləsində tədris edir. Ulakbim Dergipark Elmi platformasında bir sıra xarici jurnalların Redaksiya heyətinin üzvü və Azərbaycan üzrə təmsilçisidir. 2016–2019-cu illərdə AzTV ilə AMEA-nın birgə layihəsi olan və 60 buraxılışı efirdə yayımlanan "Elm və innovasiya" elmi-publisistik proqramının redaktoru olub...

Həssas, diqqətli, mehriban adamdır. Dinləməyi, aydın fikir yürütməyi yaxşı bacarır. Təşkilati işlərdə, idarəetmədə səriştə və bacarıqları ilə seçilir. Hər bir işdə birinci olmaq onun alın yazısıdır. Liderlik bacarıqları həm iş və həm də şəxsi münasibətlərdə ona həmişə uğur gətirir. Rəftarında mədəni, davranışında kübardır. Orijinal olmağı sevir və işlərində çox məsuliyyətlidir. Tükənməz enerjisi var, yorulmaq bilmədən çalışmağı bacarır. Məqsədinə nail olmayanadək rahatlıq tapmır. Komanda işinə önəm verir. Cəsarət onun təbiətindədir. Nadir hallarda risk etməkdən ehtiyat edir...

Deyir ki:- “Bütün müəllimlərimə xüsusi hörmətim var. Eyni zamanda bu ağır və ləyaqətli peşəni həyat amalına, əqidəsinə çevirən həqiqi müəllimlərə sayğı və ehtiramımı bildirirəm. Amma mənim üçün ən böyük müəllim, elə atam- Valeh Quliyev olub. Allah dünyadan köçən dəyərli müəllimlərimizə rəhmət eləsin. Ruhları şad olsun!”

Dürüstlüyü ilə tanınır. Qəlbi təmizdir, hiylə və məkrdən çox uzaqdır. Fikirlərini açıq şəkildə ifadə etməkdən, ürəyində nə varsa, dilə gətirirməkdən çəkinmir. Bu xüsusiyyətləri onu etibarlı və dəyərli dosta çevirib. Güclü mübarizə ruhuna və qətiyyətliliyə malikdir. Hər hansı bir çətinliyə qarşı durmaqda və problemləri həll etməkdə əzmkardır. Hissləri ilə üz-üzə qaldıqda daha da güclənir. Aktivliyinə və eləcə də təşəbbüskarlığına söz ola bilməz. Onun bu xüsusiyyətləri həm iş yerində, həm də şəxsi münasibətlərdə özünü daha aydın göstərir...

Bəli, mən folklorşünas alim, filologiya elmləri doktoru Hikmət Valeh oğlu Quliyevdən danışıram. Bu gün - aprelin 10-da 40 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, daha böyük uğurlar arzulayırıq...

...Nədənsə, insanların çoxu 40 yaşı yubiley kimi qeyd etməkdən çəkinirlər. Hətta bəziləri müxtəlif mistik dəlillər gətirərək, bunun insan həyatına təhlükəli olduğunu da ifadə edirlər. Amma heç bir təhlükədən söhbət gedə bilməz. Əslində bunun səbəbi nailiyyətlərin kasad, hesabat verməyə dəlillərin az olmasıdır. Hikmət Quliyev isə bu haqqı ədəbiyytımıza, folklorumuza, elmə xidmətləri ilə çoxdan qazanıb. Yubileyi mübarək olsun!..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

Bu gün - aprelin 10-da paytaxt Bakıda Qətər Mədəniyyəti Günləri başlayır. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir.

Saat 15:00-dan etibarən paytaxtımızın sakinləri və qonaqları Dənizkənarı Milli Parkda, müxtəlif təyinatlı pavilyonlarda Qətərin milli geyimləri, mətbəxi, musiqi, toxuculuq və kalliqrafiya sənəti nümunələri ilə tanış olacaqlar. Həmçinin mədəniyyət günləri boyunca həmin ərazidə Qətərdən təşrif buyurmuş musiqiçilərin iştirakı ilə konsertlər keçiriləcəkdir.

Eyni zamanda, bu gün Heydər Əliyev Mərkəzində Qətər Mədəniyyəti Günlərinin rəsmi açılış mərasimi keçiriləcək. Gecədə Qətərin incəsənət ustaları və bədii kollektivlərinin iştirakı ilə geniş konsert proqramı təqdim olunacaq.

Xatırladaq ki, bundan əvvəl ölkəmizdə Qətər Mədəniyyəti Günləri 2009-cu ilin iyun ayında keçirilib.

Qeyd edək ki, 2024-cü ilin fevral ayında Qətərin paytaxtı Dohada təşkil olunan Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri dost ölkədə mədəniyyətimizin təntənəli təqdimatı ilə yadda qalıb. Azərbaycan Respublikası ilə Qətər Dövləti arasında əlaqələr iki ölkə rəhbərlərinin qarşılıqlı etimada əsaslanan dostluq münasibətləri zəminində bütün sahələrdə inkişaf edir.

Yekunda onu da deyək ki, Bakıda Qətər Mədəniyyəti Günləri aprelin 13-dək davam edəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Maraqlı bir fakt: demək olar hamı həyata eyni cür başlayır – heç nəylə, yada çox az bir şeylə. Amerikanın (və bütün dünyanın) demək olar bütün uğurlu adamları birinci nəsildən olanlardır. Bu o deməkdir ki, bəzi adamlar həyata heç nəylə ya da çox az bir şeylə başlamaqlarına rəğmən istədikləri hər şeyə nail olmuşdurlar.

Amerikanın ən varlı insanlarının demək olar hamısı birinci nəsildirlər. Misal üçün Bill Qeyts, Vorren Baffett, Larri Ellison, Mişel Dell, Pol Allen və s. Milyonçuların tam 80 faizi çox az pulla, qəpiksiz və yaxud da borc içində başlamışlar və Sem Voltonda olduğu kimi həyatlarını dəyişərkən 100 milyard dollarlıq sərvətə malik olmuşdurlar.

Bütün hamının orta səviyyədən yuxarı qalxa bilmədiyi halda bu insanlar zirvəyə necə yüksələ bildilər?

Tomas Stenli və Vilyam Danko “Qonşu Milyonçu” kitabında, 25 il ərzində 500 milyonçudan müsahibə götürmüş və 11 000 dən çoxunu müşahidə etmişdirlər. 

Onların hamısından, nə üçün onlarla eyni səviyyədə başlayan insanların maliyyə problemləri ilə mübarizə apardıqları bir vaxtda, onlar maliyyə azadlığı əldə edəcəklərinə bu qədər əmindirlər deyə soruşmuşdurlar. Birinci nəsildən olan milyonçuların tam 85 faizinin cavabı təxminən belə olmuşdur:”Mənim nə təhsilim nə də ağlım digərlərindən üstün olmuşdur, sadəcə digərlərindən daha çox zəhmət çəkməyə hazır olmuşam”.

Brayan Treysi / Bəhanələrə yox (Daxili intizamın gücü)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

İsveç Krallığının paytaxtı Stokholmdakı Müqəddəs Mixail kilsəsində (Mikaelikyrkan)  Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi və “Qobustan” Azərbaycan Ziyalıları Cəmiyyəti təşkilatçılığı ilə Azərbaycan musiqisi konserti keçirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Komitədən verilən məlumata görə, konsertə 100-ə yaxın diaspor nümayəndəsi və İsveçin müxtəlif şəhərlərindən xarici qonaqlar qatılıb.

Açılış nitqi ilə çıxış edən “Qobustan” Azərbaycan Ziyalıları Cəmiyyətinin sədri Səadət Kərimi Qobustanın tarixi haqqında danışıb. Norveç alimi, səyyahı Tur Heyerdalın diqqətini çəkən qədim petroqliflər haqqında ətraflı məlumat verib. O, çıxışında Azərbaycan klassik musiqisinin görkəmli nümayəndələrindən bəhs edib, Üzeyir Hacıbəyli, Fikrət Əmirov, Qara Qarayev, Asəf Zeynallı və Tofiq Quliyevin bəstəkarlıq irsinin əhəmiyyətini diqqətə çatdırıb.

Türkiyəli opera müğənnisi Burcu Kuru Azərbaycan klassik musiqisinin seçilən nümunələrini ifa edib. Tamaşaçılar Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” operettasından “Qızlar xoru”, Fikrət Əmirovun “Sevil“ operasından “Sevilin ariyası”, eləcə də Asəf Zeynallının “Ölkəm” romansını böyük maraq və heyranlıqla qarşılayıblar. Tofiq Quliyevin “Sənə də qalmaz” mahnısı isə tədbir iştirakçılarının xahişi ilə təkrar səsləndirilib.

Höteborqdan gələn tarzən Hüseyn Nəsirli isə Səid Rüstəmovun “Oxu tar” və Vasif Adıgözəlovun “Qərənfil” kompozisiyalarını ifa edib. Onu fortepianoda Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının və Frankfurt-Mayn Ali Musiqi və Teatr Məktəbinin (HfMDK) məzunu, İsveçdə yaşayan Aynur Məlikova müşayiət edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün Bakı İdman Sarayında artıq ənənəyə çevrilmiş Uşaq Kitab Festivalının açılışı olacaq. Bu, sayca 4-cü belə festivaldır və ayın 13-nə kimi davam edəcək.

Festival barədə bilgi almaq üçün festivalın təşkilat komitəsində təmsil olunan XAN nəşriyyatının direktoru Səbuhi Şahmursoyla əlaqə saxladıq. O, bizə aşağıdakıları bildirdi:

-“Azərbaycan Nəşriyyatlar Assosiasiyası” İctimai Birliyinin (ANAİB) təşəbbüsü ilə keçirilən festivalın təşkilatçıları Mədəniyyət, Gənclər və İdman nazirlikləri, Ailə Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi, ANAİB, sponsoru isə Express bankdır. Festivala ANAİB üzvü olan nəşriyyatlarla yanaşı, digər nəşriyyatlar da qoşula, öz kitablarını təqdim edə biləcəklər.

IV Uşaq Kitab Festivalında minlərlə kitab 90 %-dək endirimlə təklif olunacaq.

Tanınmış ədiblərin təqdimat mərasimləri, imza günləri, məşhurlarla görüşlər, şeir saatları, uşaqlar üçün nağıl və əyləncə saatları təşkil ediləcək.

Tədbirə 30-dan çox nəşriyyat öz xüsusi stendi ilə qatılacaq. Bu da onminlərlə kitabın, 100-dən çox ədibin iştirakı deməkdir.

Festivalda uşaqlar üçün intellektual master-klaslar, əyləncəli müsabiqələr, oxu saatları və səhnəciklər təşkil olunacaq.

-Festivalın təqdim edəcəyi yeniliklər barədə də mümkünsə məlumat verərdiniz.

-Festivalı digər festival və sərgilərdən fərqləndirən cəhət 3 tematik günün olmasıdır. Belə ki, aprelin 11-i festival çərçivəsində Milli Geyimlər Günü elan edilib. Məqsəd uşaqlara Azərbaycanın milli geyimlərini tanıtmaq, onlara milli dəyərləri aşılamaq və mədəni irsimizi yaşatmaqdır.

Aprelin 12-si Peşələr Günü olacaq. Məqsəd müxtəlif peşələrin önəmini vurğulamaq, uşaqları müxtəlif sahələrlə tanış etmək və bu sahələrə maraq yaratmaqdır.

Aprelin 13-ü Mənim Nağıl Qəhrəmanım Günüdür. Məqsəd uşaqlara müsbət xüsusiyyətlər aşılamaq, onların fantaziyasının genişlənməyinə kömək etməkdir.

Əlbəttə ki, fərqli və maraqlı bir festivala şahidlik edəcəyimiz şübhəsizdir. Əziz valideyinlər, uşaqlarınızı kitab bayramına gətirin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.04.2025)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə Böyük türklər layihəsindəyik, bu gün türklərin döyüş qaydaları barədə danışacağıq.

Türklərin döyüş taktikaları tarix boyunca müxtəlif dövrlərdə çox fərqli strateji yanaşmalarla inkişaf etmişdir. Türk xalqları, xüsusən, Orta Asiyada yaşayan, köçəri həyat tərzi sürən tayfalar, döyüşlərdə çevik, sürətli və səmərəli olmağa üstünlük verirdilər. Bu taktikalara əsaslanan döyüş strategiyaları onların böyük imperiyalar qurmasına və çoxsaylı düşmənlərlə mübarizə aparmasına imkan yaratmışdır. Türk döyüş taktikaları zamanla dəyişsə də, bir çox əsas prinsip və metodlar ümumiyyətlə qorunmuşdur.

 Türk döyüşçüləri əsasən atlı döyüşçülərdən ibarət idi. Onlar atları ilə sürətlə döyüş sahəsinə daxil olur, düşməni sürətli manevr və hiylə ilə təəccübləndirirdilər. Türk atlıları, xüsusilə, Göytürk, Səlcuqlu və Osmanlı imperiyalarının dövründə döyüş meydanında çox çevik və mobil olaraq tanınırdılar.

• Manevr qabiliyyəti: Türk döyüşçüləri döyüş meydanında sürətli dövran etməyi, düşməni çaşdırmaq və mübarizəni öz xeyirlərinə çevirmək üçün mükəmməl idarə edirdilər. Bu taktika "atlı hücumları" adlanırdı və düşmənin hətta ən yaxşı mövqelərində belə onları təzyiq altında saxlamağa imkan verirdi.
• Həmlə və geri çəkilmə: Türk atlıları döyüşə başladıqda sürətli hücumlar edir, düşmənin qüvvələrini dağılmağa vadar edir və sonra dərhal geri çəkilirdilər. Bu da düşmənin öz mövqelərini zəiflətməsinə səbəb olurdu.

 Türk döyüşçüləri döyüşdə çox çevik və müxtəlif taktikalarla işləyirdilər. Onlar döyüş sahəsini yaxşı öyrənir və düzgün mövqelənmə ilə üstünlük əldə edirdilər.

• Zəif mövqelərin hədəflənməsi: Türk ordusu düşmənin zəif tərəflərinə hücum edərək düşməni çaşdırmağa çalışırdı. Bu, düşmənin müdafiə xəttini sındırmağa və müdafiəsiz hissələri fəth etməyə imkan verirdi.
• Düşməni istismar etmək: Türklər düşmənin psixoloji durumunu da nəzərə alırdılar. Məsələn, düşmənin liderini öldürmək və ya onları sıxışdırmaqla düşmənin əzmini qırmaq taktikasını tətbiq edirdilər.

 Türk döyüşçüləri yalnız atlılardan ibarət deyildi, eyni zamanda, yaxşı təchiz olunmuş piyada döyüşçüləri də mövcud idi. Bu piyada qüvvələri döyüşün davamlılıq və müdafiə tələbləri üçün vacib idi.

• Ağır zirehli piyada: Osmanlı İmperiyası dövründə yüngül və ağır zirehli piyada döyüşçüləri, xüsusilə, Yeniçərilər, döyüşlərdə böyük rol oynayırdı. Bu, atlıların çevikliyini tamamlayan bir əlavə qüvvə idi.

Türklər düşməni aldatmaq üçün çox vaxt "geriyə çəkilmə" taktikasını istifadə edirdilər. Burada bir neçə atlı döyüşçü sanki məğlub olub, düşməni irəliləməyə məcbur edirdi. Lakin bu zaman əsas qüvvələr geri çəkilməyi dayandırıb sürətlə hücuma keçir və düşməni heç gözləmədiyi bir anda vururdu. Bu taktika çox vaxt müvəffəqiyyətlə istifadə olunmuşdur.

Türk döyüşçüləri bir çox döyüşdə dağılma taktikası tətbiq edirdilər. Döyüş qrupları fərdi döyüşçülərin çevikliyindən faydalanırdı. Onlar əvvəlcə düşmənin sıralarını pozub, qarışdırır və sonra müəyyən bir mövqedə yenidən toplanırdılar. Bu taktikalar, xüsusilə, Göytürk dövründə geniş istifadə edilirdi.

Türk döyüşçüləri müxtəlif taktikalardan istifadə edərək döyüş sahəsini öz xeyirlərinə çevirmək üçün qarışıq hücumlar həyata keçirirdilər. Bu taktika düşməni məhv etmədən əvvəl çox vaxt onları tələyə salmaq məqsədini daşıyırdı. Bu dövrün ən tanınmış taktikasından biri "atlı quruluşları" idi. Düşmənin mühasirəyə alınması və onları sıxışdırmaq bu döyüş strategiyasının əsasını təşkil edirdi.

Türk xalqları döyüşdə psixoloji üstünlüyə də böyük önəm verirdilər. Düşməni qorxutmaq, onlara psixoloji təzyiq etmək üçün müxtəlif üsullar istifadə edilirdi. Məsələn, düşməni heyrətləndirmək üçün "yəhərli atların" səsləri, qışqırıqlar və digər səs effektlərindən istifadə edirdilər.

Türklərin döyüşdə istifadə etdiyi silahlar və zirehlər də onların döyüş qabiliyyətini artırırdı. Həm atlılar, həm də piyada döyüşçüləri fərqli növ silahlarla təchiz olunurdu. Türk döyüşçüləri, xüsusilə, yay, qılınc və mızraq kimi silahları çox effektiv şəkildə istifadə edirdilər. Bu silahlar həm döyüşdə yaxın döyüşlər üçün, həm də uzaq məsafəli hücumlar üçün çox uyğun idi.

Türklərin döyüş taktikaları onların Orta Asiya steplerindən başlayaraq geniş ərazilərə yayıldığı zamanla inkişaf etmiş və fərqli dövrlərdə müxtəlif dəyişikliklərə uğramışdır. Bununla belə, sürət, çeviklik, manevr qabiliyyəti və psixoloji strategiya daima onların döyüş meydanında ən güclü tərəfləri olmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu hekayə sadəcə mənim deyil, hər birimizin öz gələcəyinə yazdığı bir məktubun hekayəsidir. Mən bu məktubu öz gələcək versiyama yazıram, amma eyni zamanda sən də bu yazılarda özünə dair bir şeylər tapacaqsan. Həyatın sirlərini, həyəcanlarını, ümidlərini və mübarizələrini birlikdə yaşayırıq. Mən istəyirəm ki, bu məktub sənin də həyatına bir işıq, bir bələdçi olsun.

Gözəl bir yaz səhəri idi. Günəş yavaş-yavaş üfüqdən boylanır, öz isti nəfəsi ilə həyatı oyadırdı. Təbiət yeni bir günə oyanırdı. Torpaq günəşin isti şüalarını sevgi iləqarşılayır, çiçəklər baş qaldırırdı. Yazın müjdəçisi olan boynubükük bənövşələr günəşin parlaq şüaları altında daha da rəngarəng görünür, xoş qoxusunu ətrafa yayırdı. Günəş yaratdığı bu mənzərə qarşısında qürur duyurdu.

Bu fəsil yeni arzuların, ümidlərin, başlanğıcların fəslidir. Qaranquşların yuvalarına yenidən dönüşü kimi, insanlarda yazın gəlişi ilə yenidən arzularına qayıdır.

Bu yaz səhəri mənə həyatın özünü xatırladır. Hər yeni gün, yeni başlanğıclar üçün bir fürsətdir. Mən də bu gün öz həyatımı yenidən vərəqləmək qərarına gəldim. Bəlkə 25 il sonra bu yaz səhərinin mənim üçün nə qədər dəyərli olduğunu xatırlamaq istərəm. Həyat bəzən xatirələri xatırlayanda daha dərin anlam daşıyır. Pis və ya yaxşı olmağından asılı olmayaraq, xatirələr bizi biz edən və bizi bizə qovuşduran parçalardır.

Bu düşüncələrlə mən də gec olmadan xatirələrimi yada salmaq üçün 25 il sonraki özümə məktub yazmağa qərar verdim. 25 il sonra bu məktubu oxuyanda nə hiss edəcəyimi bilmirəm, ancaq düşünürəm ki, ruhun indiki kimi həyəcanlı və ümid dolu olacaq, gələcəkdəki mən...

Yaz küləyinin gətirdiyi xoş təravəti içimə çəkdim və keçmişdən gələcəyə doğru bir yolçuluğa başladım. Bu yolçuluqda sənə keçmişi və indini xatırladıb, gələcəyin haqqında hiss etdiklərimi bölüşmək istəyirəm...

Salam, gələcəkdəki mən! Ümid varam ki, yaxşısan. Çünki sən hər zaman yaxşı olmağı bacaran biri idin. Hələ də özündə bu gücü hiss edirsənmi? Sənə bu məktubu keçmişdən göndərirəm. Gülməli səslənə bilər... Elədir ki var. Bu məktubu sənə 25 yaşımda, 25 il sonrakı mənə yazıram. Məktubu oxuyanda sən 50 yaşında olmalısan.

Əgər hələ də həyatdasansa... Yazmağı çox sevdiyimi bilirsən. Mövzusundan asılı olmayaraq, mənə toxunan, ilham verən hər şey qələmimin mürəkkəbiylə əbədiyyətə qovuşur. Və ağ vərəqlər də bu ana şahidlik edirlər.

Bir gün yenə yazmaq üçün əyləşəndə düşündüm ki, bu dəfəki hekayənin qəhrəmanı özüm olum. Mənə məndən yazım. Öz həyatıma toxunum. Həyəcanlandığımı hiss etdim. Axı, özüm özümə nə yaza bilərəm – deyə düşünməyə başladım. Mənim hekayəm, mənim həyatım... Bu kimə maraqlı olar, kimin işinə yarayar? Çox düşündüm və ən son qərara gəldim ki, mənim həyatım, mənim hekayəm elə ən çox mənə maraqlı olar. Və gələcəkdəki özümə bir məktub yazaraq, öz hekayəmi, 25 illik keçmişimi və davam edən yaş periodum haqqındakı təsəvvürlərimi sənə xatırlatmaq və bölüşmək istədim. Sən bunlardan xəbərdarsan, ancaq bəlkə də unutmusan, ya da xatırlamaq istəmədiyin xatirələrin var. Bəlkə də gözdən qaçırdığın şeylər də olub. Məsələn: baxıb da görmədiklərimiz. İndi mən sənə hamısını yenidən xatırladacam. Məktubu sona qədər oxu...

İndi sən zamanda yolçuluğa çıxırsan – gələcəkdən keçmişə doğru...

Həyatda elə anlar olur ki, insan dayanıb geriyə baxır. Məsələn: uşaqlıq illərinə. Uşaq olanda hər şey başqa cür görünürdü, elə deyilmi? Dünya daha rəngarəng, insanlar daha səmimi, həyat daha sadə idi. O zamanlar xoşbəxtlik sənə necə də yaxın idi. Bir konfet, rəngli şarlar, isti bir qucaq, xoş nəvaziş, səmanın qucağında yelləndiyini hiss etdirən yelləncək belə yetərdi ki, sən xoşbəxt olasan. Rəngarəng şəkərlərin xoşbəxt etdiyi uşaqlıq – nə zaman böyüyüb xoşbəxtliyi daha çətin bir şey kimi hiss etməyə başladın? Nə zaman bir konfet kifayət etmədi, nə zaman yelləncək səni sevindirmədi, xoş nəvaziş qəlbini titrətmədi? Sadəcə böyümək bizə bu dəyərləri unutdurdu? Bəlkə də böyümək xoşbəxtliyi böyük nailiyyətlərdə axtararkən onu sadəlikdə tapmaqdır.

Böyümək keçmişi unutmaq deyil, əksinə keçmişdən güc almaqdır. Sən hələ də içindəki uşağı xatırlayırsanmı? Böyümüş olsan da, bir konfet səni sevindirə bilərmi?

Yoxsa sən hələ də xoşbəxtliyi daha uzaqlarda axtarırsan?

İndi gözlərimi yumuram və uşaqlığıma qayıdıram. Həmin günlər, yaşadığım anlar, o hisslər təkrarsız bir film kimi gözümün önündən keçir. O filmin baş qəhrəmanı mənəm – dünyaya maraqla baxan, şıltaqlığı ilə hər anın dadını çıxarmağı bacaran balaca bir uşaq. Durmadan qaçıram. Bir səbəb axtarmadan. Sadəcə ruhum qaçmaq istəyir və bu məni xoşbəxt edir. İstədiyim qədər oyun oynayıram. Günəşin isti şüalarından zövq alıram.

Bəzən otların arasında gizlənib səmanın sonsuz gözəlliklərini seyr edərək saatlarla xəyallara dalardım. Məni axtarsalar belə tapa bilmirdilər. Mən hələ uşaq ikən  səssizliyə çəkilməyi çox sevərdim. Bu zaman mən özümü tapırdım. Heç bir qayğı duymadan sadəcə öz hisslərimlə hərəkət edirdim. Bəzən də etdiyim yanlışlara görə ən çox cəza alan uşaq olmuşam. Ancaq bu mənim etmək istədiklərimə əngəl olmayıb. İnad olsun deyə yenidən eyni şeyi edirdim. Sanki içimdən bir səs “Sən azadsan, niyə dayanırsan?” deyirdi. Mən də o səsə qulaq asırdım, çünki azad olduğumu hiss etmək mənə hər şeydən önəmli idi.

Yadındadır işıqlar sönəndə hamımız anamın başına yığışardıq. O bizə nağıllar danışardı, biz də bu nağıllara qulaq asıb, özümüzü tapmağa, bir nağıl qəhrəmanı olmağa çalışardıq. Şamın zəif işığında tavanda əllərimizlə heyvanları canlandırardıq. Və biz işıqların yanmasına heç istəməzdik. Çünki xoşbəxt idik. Uşaqlıq qayğısız yaşamağın yeganə dövrüdür. Bəlkə də bunu hiss etdiyim üçün mən hər şeyə inad edərək sadəcə xoşbəxt olmağa çalışırdım. Çünki bu yaşlarda hər şey xoş idi və hər şey mümkünsüz görünmürdü.

İndi uşaqlığıma qayıdanda düşünürəm ki, sən yenə də həmin balaca qızsan. İçindəki şıltaq, azad ruhlu qız hələ də oradadır. Dəyişən sadəcə böyüməyin və azadlığının qayğılar altında gizlənməsidir. Bəs indi o uşağı hələ də xatırlayırsanmı?

Böyüdükcə o qızın səsinə daha az qulaq asmağa başladın. Bəzən isə heç eşitmədin.

Həyatın sənə yüklədiyi qayğılar, yaşadığın çətin anlar səni başqa insana dönüşdürdü. Olmaq istəmədiyin birinə çevrildin.

Həyat sənə qaydalara riayət etməyi tələb edirdi. Bu qaydaları kimin yazdığını, formalaşdırdığını bilmirdim, ancaq sən istəsən də, istəməsən də bu qaydaların təsirinə məruz qalırdın. Və mən ruhumun azad yox, məhkum olduğunu hiss edirdim. Bu isə məndə yad bir xarakter formalaşdırırdı. İndi etdiyim səhvlərimin cəzası bir neçə saatlıq qadağalar deyil, indi hər addımımın nəticəsi var. Bu da məni hər an seçimlərimi düşünməyə vadar edir. Mən böyüdüm, təhsil aldım, evləndim, övlad sahibi oldum.

İndi bu məktubu bir ana olaraq yazıram. Mən ki dünən uşaq idim, nə zaman ömrümün bu çağına gəldim? Sanki bir yuxudur, bəzən bitməsini istəmirəm, bəzən isə bu yuxudan oyanmaq istəyirəm.

25 il əvvəl, sən gənc, hədəfləri olan, məqsədlərinə çatmaq üçün çalışan biri idin. Hər şeyə tez çatmaq üçün tələsirdin. Sanki hər şeyə gec qalırdın. Yaşıdların uğur qazanaraq öz həyatlarını qurarkən sən hələ də tələsə-tələsə öz hədəflərinə çatmaq üçün çalışırdın. Ancaq uğur qazana bilmirdin. Hər dəfəsində fərqli gerçəklərlə qarşılaşırdın. Və bu, sənin enerjinin tükənməsinə səbəb olurdu. Bəzən düşünürdün: “O qədər çalışıram, niyə hər şey istədiyim kimi olmur?”

Zaman keçdikcə fikirləşdim ki, bəlkə də bunları yaşamaq bir ehtiyac imiş məni daha güclü etmək üçün. Hərdən ətrafdakı insanlara göz gəzdirirdim. Həyatın axarına uyub, onu olduğu kimi qəbul edənlər də vardı, durmadan çalışıb bir şeylər əldə etmək istəyənlər də. Bəzən mən də elə olmaq istəyirdim həyatı ciddiyə almadan yaşamaq, heç bir şey etmədən, üzərimə məsuliyyət yükləmədən yaşamaq. Ancaq bu mənə yad bir xüsusiyyət idi. Hər nə qədər uğursuzluğa düçar olsam da mən durmağı bacarmıram. Ümidsizliyə qapılıb isyan etsəm də mən mübarizə aparıram, başqa yollar axtarıram. Bir qapı bağlandısa, yeni qapını açmaq üçün çalışıram.

Anladım ki, Mənim həyat fəlsəfəmdə durmaq yoxdur. Həyat bir yoldursa, mən bu yolun yolçusuyam. Mən bilirəm ki, dayansam, artıq mən olmayacağam. Çünki mənim ruhum mübarizə aparmaq üçün yaradılıb.

Bəs indi sən hara gedirsən? Hələ də bir yolçusan, yoxsa sən artıq ünvanına çatmısan?

Görəsən, olmaq istədiyim məni yarada bilmisən? Bu məktubu oxuyanda 25 il əvvəlki sənə nə demək istərdin? Sən, olmaq istədiyin məni yarada bildin, deyərdinmi? İndi sən bu sualın cavabını bilirsən, ancaq mən bundan xəbərsiz yoluma davam edirəm.

Bəzən tələsirəm, bəzən də səbirli olmağa çalışıram. 25 yaşımda həm güclüyəm, həm də zəifəm. Həm ümidliyəm, həm də bəzən suallarla doluyam. Bəlkə də 25 yaşın gözəl tərəfi hələ bütün qapıların açıq olmasıdır. Və mən hələ də xəyal qura bilirəm, arzularıma çata bilirəm.

 Bu yolun çətinliklərinə baxmayaraq, bu yolçuluqdan vaz keçmək fikrim yoxdur. Çünki bu hekayənin qəhrəmanı mənəm və qəhrəmanlar özlərindən sonra mütləq ki, bir iz buraxırlar. Mən də bir iz buraxmaq üçün bu yoldayam. Qəhrəmanlar heç zaman yarımçıq qalmırlar, onlar hər zaman sona qədər mübarizə aparırlar. Mən də mübarizə apararaq bu hekayəni yazmağa davam edirəm.

25 il sonrakı mənə suallarım çoxdur. Əziz 50 yaşımdakı mən, “Hədəflərinə çata bildinmi?,” “Hələ də mübarizə aparırsanmı?,” “İçindəki o uşağı, gənclik həvəsini qoruyub saxlaya bildinmi?,” “Hələ də yazırsanmı, insanların qəlblərinə toxuna bildinmi?”

Bu sualların cavabını almaq üçün 25 il gözləməliyəm, ancaq sən artıq cavabını bilirsən.

Sənə son olaraq hiss etdiklərimi yazmaq istəyirəm. Bilirəm, həyat dəyişir, sən də dəyişəcəksən, ancaq içindəki o azad ruhu, tərsliyini, inadkarlığını, mübarizə əzmini itirmə, yaxşımı? Və bil ki, bu məktubu sənə inamla, sevgi ilə yazıram. Ümid edirəm, sən də eyni inamla yoluna davam edirsən...

Sevgilərlə, 25 yaşındakı sən!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.04.2025)