Zahirə Cabir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün                       

Zeynalabdin içəri keçdi. Müsyö Kadusli onu gözləyirdi. Kadusli alman, ingilis dillərini gözəl bilirdi. Qəzetləri oxuyub, tərcümə edər və Zeynalabdinə məlumat verərdi: 

- Zeynalabdin bəy, bu dəfəki xəbərlər heç də yaxşı deyil. Ermənilər Osmanlı bankına hücum edib, terror törədiblər. Terroru törədənlər "Daşnaksütun" partiyasının nümayəndələridir. 

- Sən bir işə bax e, İngilistanm göbəyində türklərə hücum etmək. Bu dığalar türkləri hər zaman arxadan vururlar. 

- Hacı bu nəinki, türklərə, insanlığa qarşı törədilmiş bir terror aktıdır. Bu heç II Nikolayın da xoşuna gəlməyəcək. Baxın, bütün qəzetlər onların törətdiyi terrordan yazır. 

- Müsyö Kadusli, bizim bu ermənilərdən çəkəcəyimiz var. Vallah, bizim işimiz Allaha qalıb. 0 biri xəbərləri oxuma. Bu xəbər məni məyus etdi. Dur, dur ayağa, mənimlə şirkətə gedək. Almaniyadan gəlmiş avadanlıqların istifadə qaydalarını tərcümə et. Bir neçə günə dəyirman avadanlıqları quraşdırılmalıdır.

 - Baş üstə, Hacı, gedək. Amma yağış yağır. 

- Yağış yağır deyə evdə oturaq? Nə oldu, yoxsa yağışdan qorxursan?

 - Yox, Hacı, mən sizə görə deyirəm. 

-  Mənim üçün bütün havalar gözəldir. Atam yağış yağanda sevinərdi. Deyərdi ki, yağış ruzi, bərəkətdir. 

İkisi də evdən çıxdılar. Faytona oturub uzaqlaşdılar. Yağış gah yağır, gah da kəsirdi. Bibiheybət yolunda Hacının diqqətini yağışın altında dayanan iki nəfər çəkdi:

 - Rüstəm, bir faytonu saxla görüm. Bunlar kimdir belə bu yağışda. Nə çətirləri var, nə də onları gözləyən bir fayton.

 - Hacı, bunlar xaricilərə oxşayırlar. İzin verin gedib soruşum - deyə Kadusli Hacıdan izin istədi. 

- Get bax, onsuz da bunların dillərini bircə sən bilirsən. 

Kadusli onlara yaxınlaşdı, qısa bir söhbətdən sonra faytona döndü:

 - Hacı, onlardan biri ingilisdir. Bakıya qonaq gəlib. Bu gün bura mədənlərə baxmağa gəlib. Faytonları var imiş. Yağışın kəsdiyini gözləyirlər, 1- 2 saatdan sonra faytonları gələcək.

 - Get onları, çağır bura. Bu yağışın altında qalıb islanmayacaqlar ki.. Aparaq bizim şirkətə, mədənləri göstər. Qəribdir, razı olarsa bizimlə lap evə gedər. 

Kadusli onları faytona gətirdi. Yanındakı azərbaycanlı: 

- Allah sizdən razı olsun! Mister Harvard qonaqdır. Mənim dayımın mədəninə baxırdı. Onu fayton gətirmişdi. Gördü hava yaxşıdır. Ona dedi ki, getsin 2 saatdan sonra gələr. Bayaqdan yağış bizi cim- cimə su edib. Siz onu aparın, mən arabaçını gözləyərəm, harda olsa bir azdan gələr.

 İngilis əlini Hacıya doğru uzatdı: 

-Gəlin, tanış olaq. Mən Con Harvard. 

- Mən də Hacı Zeynalabdin. Hacı qonağın əlini sıxıb, əlilə faytona dəvət etdi:

 - Buyurun faytona! Belə yağışda xəstələnməkdən qorxmursunuz? 

Kadusli dərhal Hacının sözlərini tərcümə etdi. Con Harvard təşəkkürünü bildirib, faytona oturdu. Hacı yol boyu Bakı haqqında, neft buruqları haqqında danışdı, Kadusli də tərcümə etdi. Hacının nəzakəti, xoş söhbəti, səmimiyyəti onu o qədər məftun etdi ki, əvvəl şirkətə, sonra da onunla evinə getdi. Hacının evinə qədəm qoyan C.Harvard içəri daxil olan kimi heyrətini gizlədə bilməyib:

 - Mister, gözəl qəlbiniz kimi gözəl imarətiniz var. Müdhiş, əsrarəngiz, möhtəşəm! 

- Mister Harvard, bu gözəl evimdə sizin kimi alicənab bir insanı qonaq etdiyim üçün çox xoşbəxtəm. Buyurun, masa arxasına!

Gülsüm gözəl süfrə hazırlamışdı. Hacı Sonanı da çağırıb qonağa təqdim etdi: 

- Bu da mənim həyat yoldaşım Sona xanım. 

- O o o, bu qədər gənc və gözəl - C.Harvard təəccübünü gizləmədi. 

- Mister, biz yeni evlənmişik. Sona xanım mənim ikinci həyat yoldaşımdır. 

- Mən sizə xoşbəxtlik arzulayıram. Arzum budur ki, hər zaman gözəl anlar, gözəl günlər ömrünüzü bəzəsin. Sonra da gülərək: Qəlbiniz necə gözəldirsə, sevib seçdiyiiz qadın da bir o qədər gözəldir.

Hacı təşəkkür etdi. Onlar masa arxasına keçdilər. Qonaq Azərbaycan xörəklərindən iştahla yeyib, Zeynalabdinin qoyduğu muğamatı dinlədi. Hacının ona qarşı olan diqqəti onu duyğulandırmışdı: 

- Mister Zeynalabdin Taqiyev, siz məni heyran qoydunuz. Sizi tanımam üçün sizin haqda oxuduqlarım, bildiklərim yetərli olmazdı. Bu görüş mənim xatirəmdə əbədi qalacaq. Siz qeyri -adi bir insansınız. Mən zəngin bir ailədə doğulmuşam. Daim zəngin insanların əhatəsində olmuşam. Amma, sizin kimi mötəbər, sadə bir zəngin birinci dəfədir görürəm. Sizin xalqınız üçün gördüyünüz işlər təqdirəlayiqdir. Belə işlərin Allah yanında mükafatı böyükdür. Siz Allaha yaxın bir insansınız. Çox istərdim Edenburqa gələsiniz və mənim qonağım olasınız. Mən sizin haqda hər kəsə, tanıdığım hər kəsə danışacağam. 

Kadusli Harvardın bütün cümlələrini eynilə, qısaltmadan tərcümə edirdi. O, Hacını təriflədikcə Hacı gülümsünüb Sonaya baxırdı. Sona da razılıq hissi ilə başını yelləyirdi və sanki ”Bütün bunlar doğrudur, Hacı, sən həqiqətən böyük insansan və sənin böyük qəlbin var” - deyirdi. 

 Hacı C. Harvardı iki gün evində qonaq saxladı. Onu şəhərin görməli yerlərini gəzdirdi. Birlikdə "Qız qalası"na çıxdılar. Hacı onu  evindən vətəninə yola saldı.  C. Harvard Hacı ilə görüşüb əlini Hacının çiyninə qoydu və: 

- Mister Zeynalabdin! Bir gün İngiltərənin Edenburq şəhərində sizin heykəlinizin olduğunu eşitsəniz, bilin ki, bu heykəli mən sizin şərəfinizə qoydurmuşam. 

- Sizə minnətdaram, mister Harvard! Sizin kimi bir dost qazandığım üçün xoşbəxtəm. Artıq Bakı da sənin ikinci məmləkətindir. Nə zaman gəlsən, gözüm üstə yerin var. Allah yolunu açıq, işlərini uğurlu etsin! 

Onlar sağollaşdılar. Harvard faytona oturub uzaqlaşdı. 

P.S C. Harvard vətəni İngiltərəyə döndü və sözünü tutdu. Z. Tağıyevin Edenburq şəhərində böyük bir heykəlini ucaltdı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. Bu gün sizlər üçün  Fizika elmləri doktoru, professor  Bəxtiyar NƏCƏFOVun “Atam haqqında xatirələr” yazısı təqdim ediləcək.

Bu yazı məşəqqətli, mürəkkəb, ağır, faciəli, fədakar bir  ömür, həyat yolu keçərək, Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistanın) Sisyan rayonu Ağudi kəndində doğulmuş, böyümüş, yaşamış, fizika-riyaziyyat, həndəsə, astronomiya fənləri üzrə Əməkdar müəllim olmuş Ağaqulu Bəxtiyar oğlu Nəcəfova həsr edilmişdir.

Ağaqulu Nəcəfovun kimliyini tam dəqiq, dürüst, aşkar və   hamıya aydın olunmuş şəkildə yazmaq, sadalamaq, qələmə almaq üçün bu şəxsiyyətlə yoldaşlıq etmək lazım idi. Çünki əsl həqiqət o zaman daha aydın və aşkar müəyyənləşə bilərdi. Təbii ki, həyatda, dünyada, kainatın kiçik bir hissəsi olan Yer kürəsində müxtəlif –yüksək amallara, məqsədlərə qulluq edən siyasi, ictimai, dövlət xadimləri, alimlər, müəllimlər, mütəfəkkirlər və digər peşə sahibləri olmuşdur. Bunların hər biri öz xarakterik xüsusiyyətlərinə görə fərqlənmiş, qiymətləndirilmiş, tarixdə müəyyən bir iz qoyaraq bu dünyadan köçüb getmişlər. Məhz insanların yaranmasında əhəmiyyətli xarakterik xüsusiyyətlərdən biri də onun özündən sonra, yəni həyatdan köçəndən sonra qoymuş olduğu bir izdir və ya gördüyü işlərin bəhrəsidir.

Həyatda insanların qoymuş olduğu bu iz, miras, dəyərlər məzmunca eyni olsa da, onların forması fərqlidir. Yəni müəllimin, siyasətçinin, hər hansı bir mütəxəssisin, hətta alimin gördüyü iş bu və ya digər şəkildə fərqlənir. Lakin bütün bunların dəyərini gələcək nəsillər verir, qiymətləndirir və qiymətləndirəcəkdir də...

İnsan həyatının mənası, əhəmiyyəti, qiyməti, onun yaşadığı dövrdə yaratdığı, qoyduğu hər hansı bir işin son nəticəsindən ibarətdir. Hətta kimsə həyatda bir hekayə, nağıl, şeir, elmi kəşf, tikinti obyektləri, istehsal üçün avadanlıq, kənd təsərrüfatının təkmilləşməsində texnika yaradıbsa və yaxud da müəllimdirsə, özündən sonra gözəl mütəxəssislər yetişdirib gedirsə, bunu onun, yəni həmin şəxsin əməyinin məhsulu hesab etmək olar və bu belədir. Daha doğrusu, özündən sonra, yəni dünyadan köçdükdən sonra qoyduğu bir izi insanın yaşadığı dövdə onun kimliyini xarakterizə edən amillərdən, göstəricilərdən biri hesab etmək olar. Xoşbəxt insan o insana demək olar ki, ölümündən sonra cəmiyyətə hər hansı bir miras qoyub gedə bilir. Elə bu baxımdan da söhbətimiz  tarixi şəxsiyyətlərdən biri, başı bəlalı Zəngəzur mahalının Sisyan rayonu Ağudi kəndində yaşamış, həyatını müqəddəs müəllim peşəsinə bağlamış, eyni zamanda bütün sənətlərə yiyələnmiş, hərtərəfli biliyə malik olmuş Ağaqulu Nəcəfov haqqındadır. Məhz əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, tarixi şəxsiyyət ona görə yazdıq ki, həqiqətdə bu insan hərtərəfli, geniş biliyə malik olan, olduqca vətəninə, torpağına bağlı bir insan olub.

Onu da qeyd etmək vacibdir ki, bu yazı Ağaqulu Nəcəfovun tarixdə bir etalon olmasından xəbər verir. O etalon ki, acınacaqlı həyat yaşamış bu insan, bu dünyaya qaçqın kimi gəlib, qaçqın adı ilə haqq dünyasına qovuşmuşdur.

Yaşadığı həyat tərzi, trayektoriyası acınacaqlı olan və sonda vətən həsrəti ürəyində gedən bu kimi insanları sayla tanımaq olar...

77 illik ömrünün 45 ilini Zəngəzur mahalının Ağudi və Vağudi kəndləri arasında 5 km-lik məsafəni hər gün piyada gedib-gələrək əmək fəaliyyətini başa vurmuşdu.

Bir anlıq bu fikrə diqqət yetirmək lazımdır "hər gün piyada gedib-gəlmək"... Hansı şəraitdə? Qarlı, yağışlı, çovğunlu, şaxtalı, günəşli, qızmar yaz və yay aylarında... Bu şəraitdə işləmək qeyri-adi  insanlara şamil edilə bilər və bu şəraitdə işləməyə qeyri-adi  insanlar dözüm göstərə bilərlər.

Ailədə atam mənimlə həmişə fikrlərini bölüşərdi. Həm də daha dəqiq desək, xaraktercə ailədə ona ən çox oxşayan mən olduğum üçün onun yoldaşlığı mənimlə daha çox olmuşdur. Digər tərəfdən onun haqqında kifayət qədər məlumatım olsa da, bu, heç də onun haqqında olan məlumatların hamısı deyildir. Çünki yaşadıqca, kənar şəxslərin onun haqqında dediklərini eşitdikcə, elə hesab edirdim ki, onun haqqında, deyəsən,elə də çox məlumatım yoxdur. Mən bu yazını yazan zaman onun həmkarlarının əksəriyyəti bu həyatdan köçmüşdülər. Ona görə də istənilən məlumatları burada ixtisarla yazmağa məcbur oldum. Ən əsası odur ki, onun yetişdirdiyi məlum regiondan olan elm adamları da artıq həyatda yox idilər. Ona görə də mən bu yazını yazanda çox vaxt keçdi. Çünki material əldə etmək çətinliklər yaratdı. Hətta onu da qeyd edim ki, onun yetişdirdiyi şagirdlərdən, hansı ki, artıq elmin müxtəlif mərhələlərinə çatmışdılar – onlardan bir çoxu artıq yataq xəstələri olduğu üçün materialları toplaya bilmədim. Sonradan anladım ki, bir gün yetişəcəkdir ki, mən də həyatda olmayacağam. Bəs onda bu yazını kim yazacaq?Elə buna görə də bu yazının yazılmasına məhz tarixi faktlar və zərurət səbəb oldu... Məhz həmin zərurət olduqca bir təbii zərurət idi. Təəssürat elə yazılmalı idi ki, məhz uca Zəngəzurun və onun yetişdirmiş olduğu şəxsiyyətlərin adlarına layiq olsun...

Bir anlıq təsəvvür edin: doğulandan ölənədək qaçqınlıq həyatı yaşamaq... Bəli, ermənilər məhz 150 ildir ki, bizi və xalqımızı vətənindən qovub və əvəzində özlərinə "tarixi saxta" vətən yaradırlar...

Məsələ burasındadır ki, Ağaqulu müəllim mənə ermənilərin Zəngəzurda etdikləri vəhşiliklər haqqında danışardı. Hətta onun I sinifdə müəllimi olmuş erməni Dro (Türkiyədən Ermənistana köçüb gəlmiş) atamı mütəmadi olaraq əsassız yerə döyərmiş, çünki onun yaxşı oxuyan uşaq olması, həm də digər uşaqlardan fərqlənməsi məhz onu narahat edirmiş. Ona görə də atam kəndi tərk edərək I-IV sinifləri Dağlıq Qarabağın Şuşa şəhərində oxumaq məcburiyyətində qalmışdı. Təsəvvür edin, Zəngəzurdan (Sisyandan) Şuşaya heç bir minik olmadığı halda gəlib orada oxumaq nə deməkdir? Özü də hər gün təkbaşına dağlar, təpələr, təhlükələr keçərək...

Onu da qeyd etməyi özümə borc bilirəm ki, mənim fizika ixtisasını seçməyimin əsas səbəbi atam olmuşdur. Belə ki, onun elm sahəsində yeniliklər, ixtiralar etmək həvəsi olduğu halda, ona bu qismət olmamışdır. Səbəbini gələcəkdə qeyd edəcəyəm. Lakin mənə vəsiyyət edərək demişdir ki, əgər mənə hörmət edirsənsə, mənə qulaq asarsansa, sənə ürəyimdə bir deyiləsi arzum var. Həmin arzu mənim sənət yolumu davam etdirərək yüksək elmi rütbə almağa nail olmağındır. Hazırda mən müasir fizika sahəsində ən aktual sahələrdən olan kiçik ölçülü obyektlər (nano ölçülü obyektlər) üzrə elmlər doktoruyam. Eyni zamanda atamın vəsiyyətini yerinə yetirərək fizikanın digər sahələrində də dünya mətbuatında elmi məqalələr, tezislərlə çıxış etməkdə davam edirəm. Məhz gördüyüm və etdiyim yenilikləri dünya elmi mərkəzləri qiymətləndirərək məni Rusiyanın və Beynəlxalq elmi mərkəzlərin akademiki seçmişlər. Rusiyanın Təbiətşünaslıq Akademiyası tərəfindən rus və dünya elmində etdiyim yenilikləri nəzərə alaraq "Rusiyanın əməkdar elm və təhsil xadimi" diplomu ilə təltif olunmuşam. Burada zəhmət və əziyyəti özüm çəkmiş olsam da, bütün nailiyyətlərim  atam Ağaqulu müəllimlə bağlıdır və ona borcluyam.

Atamın şəxsiyyət olmasını sübut edən bir çox amillər vardır. Onlardan biri də vətənini heç bir halda tərk etməmək idi. Ölüm, amma vətənimdə ölüm. Vətəndən qaçmaq olmaz. Onun vətəni tərk etməsinə səbəb mən olmuşam. Hələ də bu məsələ məni düşündürür. Bəlkə, səhv etdim? Mənə deyirdi ki, səbəbkar sən oldun. Mən isə onun arzusunu yerinə yetirmək məqsədilə Ermənistanın ovaxtki rəhbərliyinə, BMT-yə, İsveçdə yerləşən Haaqa konqresinə müraciətlər etdim ki, vətənimizə qayıtmaqda yardımçı olsunlar. Ermənistan höküməti gəlib yenidən orada yaşamağa müsbət cavab verdi. Ancaq bunun üçün mexanizm olmadığından məsələ həll olunmamış qaldı. Ağaqulu müəllim beynəlxalq təşkilatların bu səviyyədə ədalətsiz olacağına inanmırdı. Çünki onun yaşadığı dövrdə Yer kürəsində özbaşınalıq, ədalətsizlik olacağına inanmırdı. Həmişə hansısa bir siyasi qurum baş verən hadisələrə öz müsbət mövqeyini qətiyyətlə birdirirdi. Lakin hazırki dünya siyasətində riyakarlıq, özbaşınalıq, yalançı "siyasətçilərin" peyda olması beynəlxalq hüququn mövcud olmadığını bir daha təsdiqlədi.

Atam deyərdi ki, biz "Qızılbaşlar tayfası" Zəngəzura məkunlaşmağa İranın Ərdəbil şəhərindən gəlmişik. Orada da İran-fars rejimi bizim tayfanı narahat etmiş və onlar Zəngəzurun yaşamaq üçün sakit bir ərazi olduğunu nəzərə alıb hissə-hissə köçərək Qarakilsə (indiki Sisyan) ərazisində məskunlaşmışlar. Həmin vaxtlar Qarakilsədə heç bir erməni ailəsinin yaşamasından belə söhbət gedə bilməzdi. Təsəvvür edin, XV əsrdə farslar, XX əsrin axırlarında ermənilər bizim tayfanı elindən, obasından, yurdundan didərgin salıblar.

Bu faktları yazmaqda əsas məqsəd odur ki, bizim tayfamız, el-oba, xalqımız bilməlidir ki, tarixən bizim başımıza hansı faciələr gətirilmişdir. Bütün bunlar yaddan çıxarılmamalıdır. Əsasən ona görə ki, əgər tarix yaddaşlardan silinirsə, o zaman növbəti fəlakətlər baş verməsi ehtimal olunur. Ona görə də bu faktlar gələcək nəsillərə olduğu kimi ötürülməlidir...

Bu yazı təkcə atam Ağaqulu Nəcəfova həsr edilməyib. Burada əsas məqsəd həm də Ağudi kəndi haqqında və onun timsalında Qərbi Azərbaycanda (Zəngəzurda) baş verən faciələr, yer adları, tarixi hadisələr və s.  Kimi faktları fərqli formada tarixin yaddaşına yazmaqdır. Çünki bu gün yazılan hər bir fakt, hadisə tarixin yaddaşında qala bilər. Əks təqdirdə ən təhlükəli hadisə, yəni faktların itirilməsi, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, növbəti faciələrə yol açır. Bütün bunlar ona görə lazımdır ki, əgər biz bu faktları qeyd edərək oxucuları tanış etsək, gələcəkdə itkilərimizin, faciələrimizin qismən də olsa, qarşısını ala bilərik. Qohumları, el-obanı, tayfanı, xalqı, milləti dəqiq, düzgün araşdırmaq  Allah-taala qarşısında, tarix qarşısında bir vətəndaşlıq borcudur.

Ağudidə  olan yurd yerləri, nəsil, tayfa, bitki, hər nə varsa,  çalışmışam onlar haqqında məlumat verim. Çünki vaxt ötür, zaman keçir, insanlar, onların xarakterləri dəyişir – bir sözlə, həyata yeni nəsil gəlir. Elə ona görə də insanların təzələnməsi yaddaşların tədricən silinməsinə gətirib çıxarır. Buna görə də qədim yurdumuz olan Zəngəzur və oradaki Ağudi kəndi haqqında məlumatları, faktları yazmaq mənim, eləcə də bu kənddə yaşamış və ya bu kənddə ulu babaları yaşamış vətəndaşların, bu yerləri tərk etmək məcburiyyətində qalmış insanların müqəddəs borcu hesab edilməlidir. Çünki bu yerlərdə bir neçə nəsil Ağudinin əzizləri, qohumları, yaxınları bu torpaqlarda uyuyur və onların ruhları burada onları gözləyir. Məgər bunu unutmaq olar?..

Digər tərəfdən o yerlərə qayıtmaq, düşməndən qisasımızı almaq üçün bu yerlərin hər bir qarışını, daşını, dərəsini, təpəsini, iqlimini, relyefini, nəsil-şəcərəsini kifayət qədər bilmək və gələcək nəsillərə ötürməklə biz düşmənə qələbə çala bilərik. Hamı anlamalıdır ki, bizim düşmənimiz olan farslar, ermənilər, hətta ruslara cavabımızı verməliyik. Çünki onlar tarixən bizim hər birimizə, həm də bütövlükdə Azərbaycan xalqına misli görünməmiş faciələr yaşatmış, zülmlər etmiş.Hətta işgəncələrdən belə çəkinməmişlər... Bütün bunları unutmaq olarmı?...

Atam dünyasını məhz "vətən" deyə-deyə dəyişdi. Əgər o, vətəndə qalmış olsa idi, mən bu yazını yazanda sağ olmalı idi, nəinki dünyasını dəyişmiş...

Onun təxminən 50-60 il ömrünün qısalmasına qaçqınlıq həyatı səbəb olmuşdur. Kiçik xatirələrdən biridə  budur ki,  1987-ci ildə oktyabr ayının  dördündə aspiranturanı  yenicə  başa  vurub  Ağdüyə   valideynlərimlə  görüşməyə, meyvə yığmağa  və  dincəlməyə  getmişdim... Oktyabr ayının  dördündə səhərə  yaxın  faciəli təbiət hadisəsi  baş  verdi...

Güclü  şimşək  çaxdı,  tufan  başladı,  dolu  yağdı... Ardınca  hava  sakitləşdi,  qar  yağmağa  başladı... Yağan qar  meyvələri   ağaclarla  birlikdə  sındıraraq  yerə tökdü... Təbii ki,  valideynlərim  özünü  itirmişdi... Çünki  fəslin bu  vaxtında  belə  qar  yağmamışdı... Ağaclar həmin  ili  çox  məhsuldar olmuşdu... Sanki  bu  hadisə  yaxın  dövr  ərzində  bu  yerlərə  faciə  gələcəyini  xəbər  verirdi... Vahiməli  bir  gecə  idi... Meyvələrin  bir  hissəsini  qarın altından  donmamış  çıxardıq... Amma  çox  hissəsin  şaxta   aparmışdı... Beləliklə də,  həmin  il  axırıncı  meyvə  yığımı  oldu... Kənddə  qaçqınlıq  günləri  başladı... Əhali  mənfur  düşmənlər  tərəfindən  didərgin salındı... Kənd  əhalisi  mövcud  vəziyyətin  sonda   pis  nəticəsini  hiss  edərək  bu  kənddən  Azərbaycanın indiki ərazisinə  köç etmək məcburiyyətində  qaldı... Belə ki,  1988-ci ildə kənd  əhalisi   öz  məhsulunu  yığmamış  kəndi tərk etdi... Zəngəzurda, Ağudi  kəndində  bər-bəzəkli bir  bağ  var  idi. Bu bağı  atam  Ağaqulu  Nəcəfov  salmışdı... Rəhmətlik atam  bu  dərdə  heç vaxt  dözə  bilməzdi... Çünki o elə  bir  bağ  salmışdı ki,  onu  erməniyə  qoymaq  mümkün olan iş  deyildi... Elə  ona  görə də  atam  tikdiyi  evin, əkdiyi  meyvə  bağlarının, doğulduğu  kəndin  bulaqlarının,  kövşənin,  dağların,  çayların   erməniyə  qalmasına  dözə  bilmədi. 1991-ci ildə  İnfarktdan  dünyasını  dəyişdi...

1987-ci  ildə  mən  kəndə  gedəndə  atamın ilk  sualı  mənə  bu oldu ki, Bakıda  vəziyyət necədir?.. Ondan soruşdum ki,  nəyi  bilmək istəyirsiniz?... O,  siyasi vəziyyəti  nəzərdə tutduğunu dedi... Ağaqulu müəllim  ağıllı adam idi... Onun  dünyada  baş  verənlərin  öncədən bilməsi  mənə  daha  sonralar  müəyyən oldu... Atam məndən 1987-ci ildə  Amerika  və  SSRİ  dövlət  başçılarının  görüşünün  nəticələrini  soruşdu... O  dövr  mən  o  qədər də  siyasi  proseslərlə  maraqlanmırdım... Həqiqətdə  Bakıda  heç kim  bu  görüş  haqqında  məlumatlı  deyildi... İlk dəfə  atam bu görüşün bizim üçün faciə ilə  nəticələnəciyini  dedi.... Adi  kənd  müəlliminin  siyasi  düşüncəsi  və  əvvəlcədən  hadisənin   mahiyyətini  anlaması  məni  daha  sonralar  heyran etdi  və bu məsələ ilə  maraqlanmağa bir təkan verdi... Daha  sonralar  –  qaçqınlıq  dövrü  mənim  yanımda  yaşayan zaman məndən  dünyanın  bütün  beynəlxalq  təşkilatlarına  müraciət etməyimi  xahiş etdi... Onun  nisbətən  rahat olması  məqsədilə   bütün  arzu və istəklərini yerinə yetirdim... Beynəlxalq  təşkilatlar  hamısı  erməniləri müdafiə etdilər... Atam  bu  yaramaz  və  alçaq  dövlətlərin  etdiyinə  heç  dözə  bilmirdi... O  deyirdi ki,  gec- tez  ədalət  bərpa  olunacaqdır... Təbii ki,  gücü  olmayan  dövlətə heç kim  kömək etmirmiş  kimi  faktın  şahidi olduq.... Amma  yenə də   qələbə  ədalətli olanın  tərəfindəydi... Bunu  atam  mənə demişdi...                                                                                                               

***

Atamın şagirdlərindən olan Xanvəli Abdullayev həmişə  özünün xatirələrini  danışır... Xanvəli  müəllimin fizik olmasına  atam istiqamət  vermişdi... O isə  öz  növbəsində  atamın  əməyini  heç vaxt  itirməyib... Xanvəli müəllim deyir ki, regional yığıncaq  olur, orda Sisyan rayon  maarif  müdiri  Ağayan  deyir ki,  bu  gün  naharı Ağaqulu müəllimin evində  edəcəyik... Atam da  çox  sərt və  qətiyyətli insan olub... Ağayana  deyir ki, siz  mənə  həyatım uzunu  əzab  verərək  iki  kəndin arasında   40  il  zülm veribsiniz... Məgər  görmürdüz ki,  mən  qonşu kənddə işləyirəm?.. Bir dəfə olsun deməmisiz ki,  ay  Ağaqulu  müəllim, sən neçə illərdir  əziyyətlə  iki  kəndin arasında  qalıbsan... Bəlkə,  sənin  iş  yerini  öz  doğma  kəndinə  keçirək... İndi  mən  sizin  hansı  yaxşı  işinizə, keyfiyyətinizə  görə  aparıb evimdə  qonaqlıq  verməliyəm?.. Ağudi, Vağudü arasında  mənə  əziyyət  verənin  bunu  deməyə  haqqı  çatmır... Həmin Ağayan  sonralar  deyirmiş ki, "Ərə,  elə  bu   mənə   söyüş  söysəydi, bundan  yaxşı olardı..." Xanvəli müəllim  başqa  bir  xatirəsində  isə  deyir ki, buraxılış  imtahanları  zamanı  İrəvandan  göndərilən məsələ  və  misallar  çox  çətin  olardı... Onu  buraxılış  zamanı  nəinki  şagirdlər,  heç  müəllimlər  həll  edə  bilmirdilər... Yeganə  müəllim idi ki,  Azərbaycan  və erməni  bölməsində  məsələni-misalı  Nəcəfov həll  edərdi. Həmin gün  Vağudü kəndində  bayram  olardı. Ona  görə ki ,  biz  məsələnin  həllində   ermənilərə  qalib olmuşuq!.. Bax  belə  bir  dövrdə  yaşamışıq. Ermənilərlə  rəqabət  dövründə. Deməli, biz  riyaziyyat  fənni  üzrə  yarışda  ermənilərə  qalib gəlirdik.... Uzun illər  Bakı  Dövlət  Universitetində  idman  ustası olmuş  Mənsur  Əhmədov  danışır ki,   kəndimizin  digər  qocaman  müəllimlərindən olan  Məmmədqulu  müəllim  Ağaqulu  müəllimə   iki  yeşik  arı   ailəsi   satır.  Satdığı  arının pulunu isə  həmin  vaxt  tələb edir... Ağaqulu  müəllim  Məmmədqulu  müəllimə  deyir ki,  ay  Məmmədqulu,  biz  nədən bilək  bu  satdığın  arı  sağdır,  yoxsa  xəstə?...  Bəlkə,  pulunu  yazda  verim? Həqiqətən də,  arılar  yaza  salamat  çıxmırlar... Amma  onu  bilmirəm ki,  Məmmədqulu müəllim  pulu  qaytarır,  ya  yox?.. Digər  tərəfdən  Sofulu  kəndindən   tarix  müəllimi  İdrak  Əhmədov deyir ki,  atam  Rəhim  Əhmədov  deyirdi ki,  50  km   məsafəni  qət  etməyə nəqliyyat olmadığı üçün Vağdüdə  qalırdıq... Çox  çətin  zamanlar idi... Vağdü  kəndində müəllimlər  bizə  çox  yüksək qayğı  göstərərdilər. Bizi  ərzaqla,  yataqla,  dərs  ləvazimatı ilə  təmin edirdilər. Xüsusən də həmin müəllimlər içərisində Ağaqulu Nəcəfov fərqlənirdi. Bir  kimsəni  nəzarətdən buraxmazdı. Qaldığımız  mənzili  yanacaqla,  yataqla, yeməklə təmin  etdirirdi. Hətta  xəstələnən  uşaqları  aparıb  öz  evində  müalicə  edərdi. Çox  diqqətcil və qayğıkeş  müəllim idi... Öz  uşaqları  kimi  diqqətlə yanaşırdı  şagirdlərə... Ağaqulu müəllim əlindən gələni  əsirgəməzdi. Ona  görə də o,  Ağaqulu müəllimin adını ehtiramla  çəkərdi. Ona  hörmətlə  yanaşardı. Heç  vaxt  Ağaqulu  müəllim  deməzdi, Nəcəfov  deyərdi... Bütün  zonada  hamı  ona  adını  yox,soyadını  deyərdi. Bu  isə  öz  növbəsində  xüsusi  hörmət  idi. Belə  müəllimlər, kişilər  tarixdə çox olub... Atam haqqında  xatirələr... İsmayılov Firudin   Seyfəli  oğlu (Hərbçi)... Kəndimiz  səfalı, ürək açan mənzərəli yerdə "İşıqlı  dağının"  ətəklərində,"Tənəzzül  dağının"  qarşısında   yerləşirdi... Amma  qış fəsli çox sərt  keçərdi... Kəndimizin suyu  "Qaragöllər"dən  təmin  olunurdu...Kəndin ətrafında  xeyli  bulaq  var idi. Onlardan  "Yeddi  nov",  "Qoşa  bulaq", "Əlmərdan bulağı". Onlardan  ən gözəl mənzərəsi olan "Qoşa  Kaha"nın  içərisindən  axan,  qayadan  süzülərək  gələn bulaq  idi ki,  onu  yaddan  çıxarmaq  mümkün  deyil...  Həmin bulaqlarda   bir  dəqiqə  belə suda barmaqları  saxlamaq  mümkün  deyildi... Kəndin  aşağısından "Bazarçayı"  axırdı... Bir az  aralıda  Vağudi  kəndinini  yaxınlığında   "Qaragöllər"dən  axıb  gələn  "Zor-Zor"  su  arxı  var idi. Biz  yay aylarında   o bulaqların  ətrafında  yığışardıq.  Sentyabr ayı  kəndimizə  qar  yağardı. Belə bir kənddə  yaşayan Ağaqulu  müəllim   qonşu  Vağudi kəndində müəllim işləyirdi. Mən   həmişə  bu qarda-boranda   hər  gün  7-km-lik yolu  qət edən Ağaqulu müəllimə   təəccüb   edirdim. Çox vaxt minik maşınları işləmirdi. Amma  o heç vaxt  dərsdən qalmazdı. Bizim  kənd  məktəbi  8 illik  idi. Bəxtimizdən biz 9-cu  sinfə  gedərkən  məktəbimiz  10 illik   təhsil   məktəbi kimi fəaliyyətə başladı. Halbuki bu hadisə çoxdan baş verməli  idi... Uzun  illər  bizim kəndin  şagirdləri qonşu Urud  kəndinin  şagirdləri  ilə  birlikdə Vağudi  kənd  orta  məktəbində  təhsil  alırdılar. Məhz  Ağaqulu  müəllimdə Vağudi  kəndində 1940-cı ildən başlayaraq fizika-riyaziyyat müəllimi işləmişdir. Kəndimizdə  orta  məktəbin  9-  cu  sinfi  açıldığı    üçün  Ağaqulu  müəllim  öz  doğma kəndində fəaliyyət göstərərək bizə fizika-riyaziyyat-həndəsə fənlərindən  dərs  deməyə  başladı. O, hündür  boylu,  qamətli,  yaraşıqlı   bir  adam  idi. Sinfə  girəndə  hamı  özünü  yığışdırırdı. Heç  vaxt  şagirdlərə  əl  qaldırmazdı. Onun  bu  ciddiliyi  haqqında  bizdən  yuxarı  sinfin  şagirdləridə  öz  aralarında danışardılar. Kənd  sakinləridə bu qeyd etdiklərimi  təsdiqləyirdilər. Ondan  əla  qiymət almaq  çox çətin idi. Ona  görə də  onun  fənnindən əla  qiymət  almaq  üçün həddən artıq  çalışmalı olurduq. Bakıdan  kəndə  gələn  ziyalı  adamlar  onun  xidmətini  qiymətləndirirdilər. Onun  dərs  keçdiyi  şagirdlərdən  əksəriyyəti  yüksək elmi  dərəcələr almışdı. Onlardan:  Orucov Qardaşxan, Orucov  Rəhim,  Həsənov Qafar,  Ənnağıyev  Mürşüd, Məhərrəmov Akif,  Quliyev Kərim, Abdullayev  Xanvəli, Nəcəfov Maqsud, Nəcəfov Bəxtiyar, Həsənov Qulam, Tahirov Məmmədxan,  Tahirov Bəkir, Tahirov Vladimir, Tahirov  Sabir, Hacıyev Sabir, Tahirov Hilal,  Qəhrəmanov Nadir,  Əhmədov  Mənsur, Kətənov Akif kimi elmlər  doktorları  və elmlər  namizədləri  məhz Ağaqulu  müəllimin  yetirməsi olmuşdur... Ağaqulu müəllim şagirdlər, haqqında həmişə fəxrlə  danışardı. Ağaqulu müəllimin xidmətlərini  nəzərə  alan  ovaxtkı  Ermənistan  hökuməti  məcbur  qalaraq  ona  Ermənistan  SSRi-nin Əməkdar  müəllimi  adını  vermişdi. Həmin  sənədi  Ermənistan  Ali  Sovetinini  sədri  Papayan  imzalamış  və  təsdiqləmişdir. O,   dərs  deməklə  bərabər  həm  də  gözəl  təsərrüfat  adamı  idi. Həyətyanı  sahədə  çox  gözəl və zəngin  bağ  salmışdı. Onun  əkdiyi,  becərdiyi  meyvələrin  keyfiyyəti  və  zənginliyi  haqqında  ermənilərdə  danışardılar. O  nəinki  gözəl  bağbanlıq  edir,  həm də  gözəl  peyvənd  vurmaq  ustası idi.  Onun  peyvəndləri, etdiyi  calaqlar  bir  il  müddətində  məhsul  verərdi.  O  həm  də  heyvandarlıqla  məşğul  olurdu. Süd, qatıq  və  pendiri öz  təsərrüfatından  əldə  edirdi. Yeganə  şikayəti  qoyun-quzu  növbəsində  olan  ədalətsizlik  idi. Həmişə  deyərdi ki, çoxlu heyvanı olanlar  heyvanların sayına  uyğun  növbəyə  getsinlər. Lakin  bəzən kənd əhalisi bunu etmirdi. Ağaqulu  müəllim  növbəyə  gedəndə  ucadan  deyərdi ki,  ay  kəndin  qolçomaqları,  bəyləri,  xanları,  gətirin  sizin  heyvanları  aparım,  otarım. Məhz  belə  bir  maraqlı  epizodun  şahidi  olmuşdum. Onun faciəli  günləri  1988-ci  illərdə  başladı. Kəndi  son tərk edən  sakinlərdən oldu. O,  öz  doğma  kəndini tərk etmək niyyətində  deyildi. Bakıda  yaşadığı  vaxt  kəndi  xatırlayarkən  hönkür-hönkür  ağladığının  şahidi  oldum. Mən onun  şagirdi  olduğum üçün  fəxr etmişəm. Çünki  mənim  belə   dəyərli,  qiymətli,  savadlı,  zəhmətkeş,  qayğıkeş  müəllimim  olmuşdu. Allahdan ona  rəhmət  diləyirəm. Ruhunuz  əbədi  şad olsun. Xatirəni  yazdı:  İsmayılov  Firudin  Seyfəli oğlu...                                    

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Məşhur rəssamlarımız sırasında bir ad da var - Yuran Məmmədov.

O, 1934-cü ilin 15 aprelində Naxçıvan şəhərində anadan olub. 1955-ci ildə Əzim Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Akademiyasını, 1960-cı ildə isə Leninqradda İ.Y.Repin adına Rəssamlıq Akademiyasını bitirib.

Sənət yaradıcılığı

Protret, natürmort, tematika kompozisiyalı tablolar  yaradıb. 18 ildən çox Cəlil Məmmədquluzadə adına Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında quruluşuçu rəssam işləyib, onlarla tamaşaya tərtibat verib:

1. "Ölülər", "Dəli Yığıncağı" Cəlil Məmmədquluzadə

2. "Oqtay Eloğlu" Cəfər Cabbarlı

3. "Yağışdan çıxdıq, yağmura düşdük" Nəcəf bəy Vəzirov

4. "Sənsiz" Şıxəli Qurbanov

5. "Günəş" Hüseyn Razi

6. "Alınmaz qala" Həsən Elsəvər

7. "Toros canavarları" Əziz Nesin

8. "Ağır cəza" R.Kauqver

Tabloları

- Haçadağ

- Batabat

- Əlincə qalası

- Vayxır kəndi

- Araz

- Şahbuz mənzərələri

- Naxçıvanda bahar

- Bizim ailə

- Vətən uğrunda

Naxçıvanda, Bakıda, Leninqradda (indiki Sankt-Peterburq), Baltikyanı respublikalarda fərdi sərgiləri keçirilib. Əsərləri Rauf Mustafayev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyində, Naxçıvan Dövlət Tarix Muzeyində və s. muzeylərdə saxlanılır.

Xatirəsinə həsr olunmuş sərgilər

Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Rəssamlar İttifaqının təşkilatçılığı ilə Bakıda Vəcihə Səmədova adına sərgi salonunda 70 illik yubileyi münasibətilə anım günü və əsərlərinin sərgisi keçirilib.

Rəssamın Moskvada Dekorativ-Tətbiqi İncəsənət Muzeyində “Narın rəngi”,  Krokus-Ekspoda “Üslub və müasirlik”, Mərkəzi Rəssamlar Evində “Tütək səsi”, “Səmanın ənginliyində” adlı sərgiləri keçirilib. 2014-cü ilin iyun ayında rəssamın 80 illik yubileyi münasibətilə Moskvada və Bakıda əsərlərinin fərdi sərgiləri açılıb.

O, 18 iyul 1984-cü ildə Riqada vəfat edib, Naxçıvanda dəfn edilib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Liderliyin xüsusi qanunları hansılardır?

«Seminarların və kitabların köməyi ilə uzun illər liderlik öyrətdiyim yuz minlərlə insana və özündə liderlik keyfiyyətlərini inkişaf etdirmək istəyən şəxs, sənə ithaf olunur. Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər.

Beləliklə, 21 qanundan növbətisi:

8.İntuisiya qanunu

«Liderlər hər şeyi liderlik prizmasından qiymətləndirirlər».

Reallıq belədir ki, məhz lider intuisiyası görkəmli liderləri yaxşı liderlərdən fərqləndirir. Lider gərək situasiyanı oxusun və instinktiv olaraq hansı hərəkət variantını seçəcəyini bilsin.

Bəzi insanlar liderlik xüsusiyyətləri ilə doğulurlar. Onlarda liderlik intuisiyası da anadangəlmə olur. Bəziləri doğulanda heç bir liderlik instiktinə malik olmurlar, amma yaşadıqca liderlik keyfiyyətlərini əxz edirlər. Eləcə də liderlik intuisiyası onlara sonradan gəlir.

İntuisiya liderlərə liderliklə bağlı bir çox gizlinləri oxumağa kömək edir. Liderlər cari situasiyanı oxumağı bacarırlar. Liderlər tendensiyaları oxumağı bacarırlar. Liderlər öz resurslarını oxumağı bacarırlar. Liderlər öz adamlarını oxumağı bacarırlar. Və nəhayət, liderlər özlərini oxumağı bacarırlar.

Liderlik elmdən daha çox incəsənətdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

Ülviyyə  Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

" Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının dəyərli izləyicilərinə salam olsun. "Əhdinə" sadiq qalaraq portalımız gözəl ədəbiyyat nümunələrini, istedadlı gəncləri izləyicilərinə təqdim etməkdədir.

Bugünkü gənc qonağımız əruz vəznində gözəl nümunələr yaradan qəzəlxan İslam İslamovdur.

Gəncimizin qəzəlləri əruz vəznini sevənlər üçün çox qiymətlidir.

İslam İslamovun hər beytində könlünə açılmış mənəvi pəncərəni görə bilirik. Qəlbi hikmətlə, sözü nurla yoğrulmuş şairin iki qəzəlini təqdim edirik.

YERİNƏ

Əsəydi kaş ki, məhəbbət küləklərin yerinə,

Səpəydi aləmə ətrin çiçəklərin yerinə...

Yolunda büdrədim eşqin, çətin ki, tez düzələm,

Qapır vücudumu nəfsim köpəklərin yerinə...

Cəhanda bir kərə məs'ud olmadım, hər dəm,

Göründü qəm gözümə bər bəzəklərin yerinə...

Həvəslə yarə keçərdim məhəbbətin dərsin,

Tutardım incə əlindən lələklərin yerinə....

O gül cəmalını seyr etməyin həvası ilə,

Enərdim ərş'dən olsam mələklərin yerinə....

Nigarım özgəyə yar olduğunda dərk etdim,

İlahi daş qoyar hərdən ürəklərin yerinə...

Üzülmə heç nəyə İslam, səbr qıl, şükr et,

Behişti vəd edir Allah bu şeylərin yerinə...

BİRDƏFƏLİK

Xəstəyəm, könlümü şad eylə, gülüm birdəfəlik,

Məni ağuşuna al ki, düzəlim birdəfəlik.

Ya mənim qəlbimi bir anlıq ovutmaqçün gəl,

Ya da gəl, qəlbimə daş bağla, ölüm birdəfəlik.

Bu rəvadırmı, gözümdən gələ eşqim dən-dən,

Əl uzat sil, ya da əl çək ki, silim birdəfəlik.

Bu nə getməkdi, gedirsən, qayıdırsan tez-tez,

Gəlmə, getdinsə, gülüm, gözlə, gəlim birdəfəlik.

Könlümün qayəsi zülfündə qərar tutmaqdır.

Bir telin göstər, o səmtə yönəlim birdəfəlik.

Bağrımın başına basdın bu bəla baltasını,

Qəsdin ölmümdüsə, gizlətmə bilim birdəfəlik

Onsuz İslamə ölümdən daha ağırdı qəmin.

Gəl mənim canımı al, get, gözəlim birdəfəlik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

“Sahilsiz gecə” filmi 1989-cu ildə çəkilib. Film Mərkəzi televiziyanın (Moskva) sifarişi ilə yazıçı Elçinin “Toyuğun diri qalması” povesti əsasında ekranlaşdırılıb. Ekran əsərinin quruluşçu rejissoru gəncəli aktyor Şahmar Ələkbərovdur.

Filmin ekranlara çıxması onun ətrafında böyük qalmaqal yaradıb. Buna səbəb filmdə müharibə dövründə qadınların həyatından bəzi məqamların göstərilməsi idi. Hansı məqamların?

Ekran əsərində üç azərbaycanlı qadının yüngül həyat tərzi keçirməsindən, əslində isə onların bir qadın kimi faciəsindən, bu yola düşməyə məhkum edilmələrindən və ona etirazdan bəhs edilir. Filmin çəkilməsinin əsas məqsədi insanlara ömrünü ləyaqətlə yaşamağı göstərmək idi.

“Sahilsiz gecə”nin baş qəhrəmanı Zibeydə (Oğuldurdı Məmmədquliyeva) müharibə dövründə pis yola düçar olmuş qadındır. Onu bu yola çəkən adamlar arasında bir erməni qadını da var. Artıq ahıl yaşlarında Zibeydənin mənəvi oyanışı göstərilir. O, kənddə iki gəncin sevgisinə şahid olur və sirri saxlamaq üçün pul istəyir, lakin sonra nakam məhəbbətini yada salır və fikrindən daşınır. Türkmənistanlı aktrisanın filmə dəvət olunması Zibeydə roluna azərbaycanlı aktrisaların çəkilməyə razılıq verməməsi səbəb olur.

Azərbaycanın bir çox qadınları filmə və Şahmar Ələkbərova qarşı sərt mövqe nümayiş etdirirlər. Qadınlar kinostudiyanın qarşısında piket keçirir, filmi ləğv etdirmək istəyirlər. Hətta Ələkbərova zəng eləyirlər ki, kinostudiyaya gəlmə, səni öldürərlər. Daha sonra məlum olur ki, bu piketin keçirilməsində kinostudiyada işləyən ermənilərin əli var.

“Sahilsiz gecə” filmi cəmi bir neçə dəfə nümayiş olunduqdan sonra bir də göstərilmədi. Hal-hazırda da Azərbaycan telekanallarında, demək olar ki, hələ də onun yayımına rast gəlinmir.

Filmdə Mehriban Xanlarova (gənc Zibeydə), Səfurə İbrahimova (Dürdanə), Kəmalə Hüseynova (gənc Dürdanə), Nuriyyə Əhmədova (Roza), Muxtar Maniyev (İsrafil), Tələt Rəhmanov (Səfər), Nazim Ağayev (mahnı oxuyan), Tariyel Qasımov (Dürdanənin tanışı), Loğman Kərimov (Faytonçu), Dadaş Kazımov (Bəşir) və digər aktyorlar çəkilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

Maraqlı söhbətlərdə bu dəfə haqqında bəhs edəcəyimiz şəxs həmyerlimizdir, məşhur milyonçu, xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdin Tağıyevdir.

1914-cü il iyunun 28-də ers-hersoq Frans Ferdinand və həyat yoldaşı Sofi fon Qoqenberq Sarayevoda öldürülür və bu, 1-ci dünya müharibəsinin başlaması üçün bəhanə olur. Hacı Zeynalabdin Tağıyev həmin vaxt ailəsi ilə Almaniyada istirahət edirdi.

Bu zaman bir rus keşişi Tağıyevin yanına gəlib deyir ki, onu Rusiyanın Almaniyadakı səfiri göndərib. Keşiş bildirir ki, Almaniya Rusiyaya müharibə elan etdiyi üçün Tağıyev və ailəsi tez bir zamanda ölkəni tərk etməlidirlər. Əks tədqirdə, bütün Rusiya təbəəliyində olanlar əsir alınacaq.

Hacı Zeynalabdin ailəsi ilə Berlinə gələndə Almaniyanın Rusiya imperiyasına müharibə elan etməsi xəbəri hər yerə yayılmışdı. Rusiya vətəndaşları olanlar saxlanılmalı və onlar əsir götürülməli idi. Berlində heç bir böyük otel Tağıyevin ailəsini qəbul etməyir. Hacı Zeynalabdinin Berlin bankındakı hesabından bir qəpik də olsun ona verməyirlər. Çarəsiz qalan Tağıyev Frankfurt-Maynda olan və Bakıya Şollar kəmərini çəkmiş mühəndis Uilyam Lindleyə zəng edir. Lindleyin sayəsində Berlin bankı Tağıyevin bütün xərclərini ödəməyə razılaşsa da, amma ona nağd pul verməkdən imtina edir. Bundan sonra Tağıyev Türkiyə səfirliyinə gedir. Tağıyevin qızı Sara xanım danışır ki, (M.Süleymanovun “Eşitdiklərim, oxuduqlarım, gördüklərim” kitabından): "Atam Türkiyə səfirliyinə gedərək, çıxılmaz vəziyyətdə olduğunu bildirdi və kömək istədi. Türkiyə səfiri birbaşa olaraq Almaniya kayzeri II Vilhelmə müraciət edərək, müsəlman dünyasının ən məşhur aristokratı, neft milyonçusunun vətəni Bakıya qayıtmasına kömək etmək xahişini bildirdi... Kayzer Vilhelmin şəxsi əmri ilə bizi dənizdəki çoxsaylı minalardan qorumaq üçün gəmi və kreyser verildi”.

Sara xanımın dediyinə görə, Tağıyev bu gəmidə Almaniyadan daha 35 nəfəri: Rusiya imperiyasının vətəndaşı olan rusları, erməniləri, gürcüləri və yəhudiləri götürüb və bununla da onları əsirlikdən xilas edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Sevda İbrahimovanın bu gün anım günüdür. Bir şey dəqiqdir, o, əsla unudulmadı, çoxsaylı musiqi əsərlərində, xatirələrdə yaşadı.

Sevda İbrahimova 1939-cu il noyabrın 28-də anadan olub. Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının piano (prof. M.R.Brennerin sinfi) və bəstəkarlıq (Q. Qarayevin sinfi) fakültələrini bitirib. İki operanın, beş fortepiano konsertinin, orqan, tar və orkestr üçün konsertlərin, kantataların, kamera-instrumental və vokal kompozisiyalarının, fortepiano solo üçün çoxsaylı silsilələrin, uşaqlar üçün müxtəlif janrlı əsərlərin, filmlər və tamaşalar üçün musiqilərin müəllifi olub.

Əsərləri

- Operalar

1. Nənəmin nağılları

2. Biri vardı

- Vokal əsərləri

1. Solistlər və qarışıq tərkibli orkestr üçün "Vətən şəhidləri" kantatası

2. Səs və piano üçün "Sevirəm" vokal silsiləsi

3. "Əbədi yurdum" vokal silsiləsi

4. Mahnı və romanslar

- İnstrumental əsərləri

1. Orqan və simli orkestr üçün Konsert

2. Qoboy və piano üçün "Qəmginlik" pyeslər silsiləsi

3. Skripka və kamera orkestri üçün musiqi

4. Piano və kamera orkestri üçün 3 saylı Konsert

5. 2 piano üçün "Azərbaycan təranələri" pyeslər silsiləsi

6. "Gənc pianoçuya" pyeslər silsiləsi

Filmoqrafiya

- Əzim Əzimzadə

- Yazıçının bir günü

- Peşimançılıq

- Min bir xəzinə

- Nar

- Odlu ürək

- Bəstəkar Sevda İbrahimova

Görkəmli yazıçı, dramaturq Mirzə İbrahimovun qızı və görkəmli tarzən Qurban Primovun nəvəsidir. 17 iyul 2022-ci ildə 82 yaşında vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)