Super User
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda görüş
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova Azərbaycan -Türkiyə Yazıçılar Birliyinin üzvü, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin Fəxri üzvü Xuraman Muradova ilə görüşüb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüşdə Türk ölkələri arasında mədəni əlaqələrin inkişafı, ədəbiyyat sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi və Türk mədəni irsinin qorunması ilə bağlı bir sıra mövzular müzakirə olunub. Həmçinin, gənc yazıçıların yaradıcı fəaliyyətinin dəstəklənməsi və Türk dünyasında ədəbiyyatın təbliği məsələləri gündəmə gəlib.
Görüş, Türk dünyası arasında ədəbi və mədəni əlaqələrin möhkəmləndirilməsi istiqamətində fikir mübadiləsi və gələcək birgə layihələrin müzakirəsi ilə davam edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Gəmiqayadan başlanan bayram: Müqəddəs duyğularla bayram tonqalı başında
Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi
Orada göz görür, könül sevir. Orada oğul qılınc qurşanır baba qeyrəti üçün. Orada el ozanları var əllərində qolça qopuz. Orada yüyrək atlar çapırlar. Orada ərlər, ərənlər bilir ki, Azərbaycanın ən qədim yaşayış yeri Naxçıvan bəşəriyyətin ən sirli tarixini özündə ehtiva edən yurd yeridir.
Qədim rəvayətlərə görə, Nuhun gəmisi Gəmiqayada quruya çıxdıqdan sonra qaranquşun gətirdiyi xoş xəbər gəmi sakinlərinin ən xoş günü olub. Onların quruya çıxdığı həmin vaxt mart ayına təsadüf edib və “Nuhruz” yəni “Nuh günü” adı ilə qeyd olunub. Yeni həyat başlandığı gün səməni cücərdilər, yüksək dağ zirvələrində tonqallar qalanar, sübh günəşi görünməmiş bulaq başına gedilər, su üstündən tullanaraq “Ağırlığım, uğurluğum düş bu suyun üstünə”, yaxud da tonqal üstündən tullanaraq “Ağırlığım, uğurluğum düş bu odun üstünə” kimi sözlərlə bayramın ilk gününü qarşılayırmışlar.
Odun müqəddəsliyi və ilaxır tonqalı
Odun, atəşin qeyri-adi güc, qüdrət kəsb etməsi, düşmənə üstün gəlməsi, məğlubedilməzlik keyfiyyətinə sahib olması barədəki mifik təsəvvür Azərbaycan folkloruna zaman-zaman geniş şəkildə sirayət edib. Od adi od kimi, qaladığımız ocaq kimi, əlimizi yandırıb-yaxan istilik kimi xatırlanmır, əksinə, hər zaman müqəddəs duyğularla anılır.
Azərbaycan xalqı odu atəşpərəstlikdən, zərdüştlükdən də öncələrdə qoruduğu, sirlərini ifadə etdiyi, ən əsası, tapındığı vasitə kimi yaşadaraq bu günümüzə çatdırıb. Bu səbəbdən də bayram tonqalını həyətin girəcəyində qalayır ki, həyətə gələn özüylə ağırlıq gətirməsin. Xalqın özü məsəl çəkir:
-Od yuduğunu su yumaz
-Odsuz ocaq olmaz
-Oda pənah aparanın ocağı sönməz
-Odu, çırağı yandıran xeyir aparar
-Od küllə gizlənər
-Ocaq sönməyən yerdə məskən salarlar
Od həm də ulularımızın and yeri olub: Od haqqı, Gün haqqı, Çıraq haqqı.
İlaxır çərşənbədə odun rolu
Doğrudan da, oddan sonra adam özündə yüngüllük hiss edir. Sanki tonqalın alovu hamıya rahatlıq, dinclik gətirir. Novruz bayramı ərəfəsində elə bil odun ilkinə – doğuluşuna qayıdılır. İçimizdə oda tapınmaq, oda sığınmaq istəyi yenidən və yenidən yaranır.
Bu inanclar zaman-zaman xalq təbabətində öz əksini tapıb. Yeni doğulmuş körpəni külün üstünə qoyardılar ki, xəstəlik tapmasın. Bu inamın izi “Çevir ocağa, al qucağa” atalar sözündə yaşadılır. Həmçinin bununla bərabər yaraya ocaq külü bağlayardılar ki, yara tez sağalsın və yaxud odla dağlayardılar. Ulusumuzda odun qüdrətinə inam o dərəcədə güclü olub ki, Novruzda yataq xəstələri belə yaxınlarının köməyi ilə azı üç dəfə tonqalın üstündən keçirilirmiş. Ahıl insanlar böyük tonqaldan atıla bilmədiyi üçün ocaqdan götürülən və aralıda qoyulan odun üzərindən addımlayaraq keçərmişlər.
Oda sevgi, inam insanlarda o qədər güclü olub ki, ona and içiblər, alqışlar qarğışlara qarışıb. Ulularımız deyir ki, insan odu nə qədər əzizləsə, bir o qədər yüngül olar, çətinlikləri azalar.
Axır çərşənbə və Novruz tonqalı arasındakı fərq
Deyirlər, axır çərşənbə tonqalı ilə Novruz tonqalı arasında fərq var. Bu fərq ona görədir ki, axır çərşənbə tonqalı keçmişi yola salmaq üçündür, Novruz tonqalı isə torpağın oyanışının şərəfinə yandırılır. İnsanlar axır çərşənbənin odu ilə bütün ağırlıqlarını uğurladığı halda, Novruz tonqalı ilə hər cür dərddən-bəladan, ağırlıqlardan, çilədən təmizlənir.
Bu tonqalından atılanda dərd-azarımızın odda yanacağına inanırıq. Novruz türk xalqlarının, bəlkə də, yeganə bayramlarındandır ki, bu əziz günlərdə böyüklü-kiçikli hər kəsin qəlbi bahar təravəti, yaz duyğuları, aşıb-daşan sevinc, yüksək əhvali-ruhiyyə ilə dolur, ruhumuz yenidən oyanır.
Odun nurunda Qarabağın bərpası
Bu gün tarixin dolanbac künc-bucağında yadelli işğalçıların yağmalarına dözüb divlər sarayında nər igidlər böyütmüş, qoynunda Xudafərini bəsləmiş, əlçatmayan, ün yetməyən, quşqonmayan müqəddəs yurd yerlərimizdə – Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda, Xankəndidə, Xocalıda, Ağdərədə, Xocavənddə bayram tonqalları qalanıb. Yoxluğunun ağrısında mərd oğulların hicrana dözməyib 30 illik ayrılıqdan sonra başını almış qara buludları od olub yandırdı, şimşək olub doğradı. Bununla da yetinməyib torpağına yeni nəfəs, göyünə sonsuz mavilik qatdı. İndi körpə fidanlar səs-səsə verib qıy vuraraq torpağın, daşın, qayanın yaralarını sarır, incə, xəfif toxunuşlarla ruhuna məlhəm olur.
Bayramın mübarək, odlar yurdu Azərbaycan!
Xocalım, Xankəndim, Şuşam, Laçınım, Zəngilanım, Füzulim və daha adlarını çəkə bilmədiyim müqəddəs torpaqların sakinlərinin “Gün o gün olsun, Novruzu öz elimizdə qeyd edək” kimi arzuları artıq bu tonqal başında gerçəkləşib.
And yerimiz – tonqalımız.
Səndə keçən qışın, gələn baharın isti nəfəsi yatır indi. Şölələrinlə göylərə nur saçırsan. Nuru və işığı dünyaya sən salırsan. Qordan doğulmuş, qor olmuş, ocaqlaşmısan.
Mən də bu əziz gündə uşaq kimi sevinir, içimdən gələnləri duaya dönüşdürərək deyirəm: Müqəddəs duyğularla bayram tonqalı başında yaşını yenidən tarixə qatıb, tarix olan, qədimləşən diyarım, bayramın mübarək!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Beyləqanda Novruz bayramı böyük coşğu ilə keçirilib
Fatimə Xıdırlı, Beyləqan. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə 18 mart 2025-ci il tarixdə rayon stadionunda baş tutan şənlikdə Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizov, hüquq-mühafizə orqanlarının və xidmət təşkilatlarının rəhbərləri, YAP Beyləqan Rayon Təşkilatının sədri, Respublikanın Əməkdar artisi Ağalar Bayramov, Respublikamızın tanınmış incəsənət nümayəndələri-musiqiçiləri, Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin nümayəndələri, şəhid ailələri, qazilər və rayon ictimaiyyəti iştirak etmişdir.
Tədbir Dədə Qorqud və Bahar qızının iştirakçıları salamlaması, xeyir-duası, yazın gəlişini müjdə verməsi ilə açıq elan edilmiş və bununla da beyləqanlıların əhvali-ruhiyyəsinə bayram ovqatı qatılmışdır.
Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizov və digər rəsmilər xalqımızın əsrlər boyu qoruyub saxladığı milli-mənəvi dəyərləri özündə əks etdirən səhnələrə, çoxsaylı bayram süfrələrinin ətrafında qədim el-elat görüntülərinə, milli geyimlərimizin, mətbəximizin, xalq yaradıcılığının və sənətkarlığının ən gözəl nümunələrinə baxış keçirmişlər. Daha sonra Beyləqan Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Əziz Əzizov bayram tonqalını alışdırıb. Meydanda alovlanan tonqal qədim Oğuz yurdunun bir parçası olan Beyləqanda Novruz şənliyinin ən maraqlı məqamlarından biri olmuşdur. Bayram tonqalı ətrafında xalqımızın birliyinin rəmzi olaraq Yallı rəqsi oynanılmışdır.
Tədbirin qonaqlarından Respublikanın Əməkdar artisi Ağalar Bayramov beyləqanlıları bayram münasibəti ilə təbrik edərək tədbirin konsert proqramını açıq elan etmişdir. Respublikanın Əməkdar artistləri Zakir Əliyev, Elnur Zeynalov, Qoçaq Əsgərov, Respublikanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Samirə Əliyeva, Muğam müsabiqəsinin qalibi Güllü Muradova və Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbələri Səfiyyə Yaqublu, Əvəzxan Əzizov, Cahangir Əliyev və Mədəniyyət işçisi Nazim Çıraqov tərəfindən konsert proqramı təqdim edilmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə DGTYB arasında Əməkdaşlıq Memorandumu imzalanıb
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi arasında Əməkdaşlıq Memorandumu imzalanıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Memorandumu Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu adından təşkilatın rəhbəri Aktotı Raimkulova, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi adından isə qurumun sədri İntiqam Yaşar imzalayıblar.
Bu mühüm addım, Türk dünyası arasında mədəni əlaqələrin gücləndirilməsi və gənc yazarların birgə fəaliyyətini inkişaf etdirmək məqsədini daşıyır. Sənəd iki qurumun ədəbiyyat, mədəniyyət və incəsənət sahələrində əməkdaşlıq etməsinə, həmçinin Türk mədəni irsinin qorunmasına və tanıdılmasına dəstək verəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Oğuzdakı tarix-diyarşünaslıq muzeyində Novruz şənliyi
İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi
Oğuz rayon Tarix-Diyarşünaslıq muzeyində “Novruz adətləri” adlı tədbir təşkil edilib. Əvvəlcə Dövlət Himni səsləndirilib, torpaqlarımızın ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçən şəhidlərin əziz xatirəsi yad edilib.
Çıxış edənlər xalqımızın qədim və əziz bayramı Novruz münasibətilə tədbir iştirakçılarını təbrik edərək, onlara xoş arzularını çatdırıb. Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 44 günlük Vətən müharibəsində qazanılan qələbə nəticəsində erməni işğalından azad olunmuş torpaqlarımızda Novruz bayramının qeyd edilməsinin böyük mənəvi əhəmiyyəti qeyd edilmişdir.
Şən bayram sədaları altında tonqal ətrafında əyləncəli oyunlar keçirilib, bahara aid şeirlər, tapmacalar və Novruz alqışları söylənilib, mahnılar oxunub, rəqslər ifa edilib. Tədbir iştirakçıları tonqalın üzərindən tullanıb və yumurta döyüşdürüblər.
Muzeyin həyətində qədim milli adət-ənənələrimizi əks etdirən eksponatlardan ibarət sərgi təşkil olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
“Gənclər Paytaxtı Sumqayıtda Poeziya Günü” adlı tədbir keçirilib
İlhamə Məhəmmədqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın 2025-ci il Gənclər paytaxtı seçilmiş Sumqayıt şəhərində yaradıcı insanlarla görüşlərin keçirilməsi ənənə halı alıbdır.
Milli Məclisin deputatı Səbinə Salmanovanın təşkilatçılığı ilə keçirilən “Gənclər Paytaxtı Sumqayıtda Poeziya Günü” adlı tədbir maraqla qarşılanıbdır.
Muğam mərkəzində təşkil olunan görüşdə Xalq artisti Rasim Balayev, Xalq şairləri Vahid Əziz və Sabir Rüstəmxanlı, şair Rüstəm Behrudi sumqayıtlıların qonağı olublar.
Şəhər icra hakimiyyətinin başçısı Zakir Fərəcov çıxış edərək bildirib ki, Sumqayıt təkcə sənaye şəhəri kimi deyil, həm də mədəniyyətin, ədəbiyyatın və incəsənətin inkişaf etdiyi bir məkana çevrilib. Zakir Fərəcov şəhərdə son illərdə həyata keçirilən abadlıq və quruculuq işlərinin, o cümlədən mədəniyyət müəssisələrinin yenidən qurulmasının Sumqayıtda yaradıcı mühitin daha da canlanmasına təkan verdiyini vurğulayıb. Şəhər rəhbəri qeyd edib ki, Sumqayıtda keçirilən bu kimi tədbirlər gənc nəslin milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığını gücləndirir, onların ədəbiyyata, incəsənətə marağını artırır.
Deputat Səbinə Salmanova təşkil edilən tədbirin məqsədi haqda ətraflı danışaraq Sumqayıtdakı yaradıcı mühitin xüsusilə son dövrlərdə xeyli canlandığını vurğulayıb, genişmiqyaslı layihələrin gerçəkləşdirildiyi şəhərin sürətli inkişaf dövrünü yaşadığını diqqətə çatdırıbdır.
Deputat qeyd edib ki, son dövrlərdə Sumqayıtın vəsf olunduğu çox sayda şeir, mahnı, bədii və rəsm əsərləri yaradılıb.
Daha sonra çıxış edən Xalq artisti Rasim Balayev, Xalq şairləri Vahid Əziz və Sabir Rüstəmxanlı, həmçinin Rüstəm Behrudi, İbrahim İlyaslı digər natiqlər şəhərin ədəbi həyatı haqqında fikirlərini bildiriblər.
Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin videomüraciəti də alqışlarla qarşılanıbdır.
Tədbir ədəbi-bədii kompozisiya ilə davam edibdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Əfəndi cənab yoldaşlar, bu gün Çanaqqala dəniz döyüşləri zəfərinin ildönümüdür
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Çanaqqala” deyiləndə əksər yaddaşsız və məfkurəsiz qövmün uadına yalnız bu addakı məşhur restoran düşür. Amma əvvəl-axır ayılmaq, qafaları işlətmək, milli mənsubiyyət kodlarına əhəmiyyət vermək lazımdır, əfəndi cənab yoldaşlar.
Sizlərə bu gün növbəti ildönümü qeyd edilən Çanaqqala zəfəri barədə danışacağam. “Çanaqqala dəniz zəfəri və 18 Mart-Şəhidlər Anma Günü” – bu gün qardaş Türkiyənin təqvimində bu cür qeyd edilir, amma bu zəfər tək Türkiyə türklərinin deyil, bütün türklərindir.
Bu günlə əlaqədar Türkiyənin Çanaqqala şəhərində ənənəvi olaraq qəhrəman türk övladlarının xatirəsinə ucaldılmış abidə ziyarət olunur. Şəhidlərin xatirəsi ehtiramla yad edilir, abidənin önünə əklil qoyulur. Bu səhər də televiziya xəbərlərində bu mənzərəyə şahid olduq. Azərbaycanda da Şanaqqala zəfəri geniş qeyd edilir. Şəxsən dünən Azərbaycan Dillər Universitetində möhtəşəm bir tədbirə şahidlik etdim.
Çanaqqala 1915-1916-cı illərdə, Birinci Dünya müharibəsi zamanı Osmanlı dövləti ilə Antanta dövlətləri arasında baş vermiş dəniz və quru döyüşüdür. İttifaq ölkələri Osmanlı dövlətinin paytaxtı İstanbulu almaq məqsədilə boğazlara nəzarəti ələ keçirmək, Rusiya ilə etibarlı ticarət yolu açmaq, Almaniyanın müttəfiqlərindən birini zəiflətmək məqsədləri ilə ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazına girərək müharibənin taleyini tam şəkildə həll etməkdə qərarlı idilər. Lakin bu hücumlar uğursuz oldu. Hər iki tərəf də çox ağır itkilər verdi. Antanta dövlətlərinin hərbi dəniz qüvvələrinin Çanaqqala boğazını keçmək cəhdləri 1915-ci il martın 18-də böyük məğlubiyyətə uğradı.
1915-ci il martın 18-dən 1916-cı il yanvarın 9-dək olan dövrdə baş verən bu döyüşlər müasir Türkiyə dövləti üçün tarixi əhəmiyyət daşıyır. Tarixi mənbələrə görə, Osmanlı ordusu Çanaqqala döyüşlərində 250 min şəhid verib. Döyüş zamanı 3 mindən çox azərbaycanlı da şəhid olub.
Allah bütün şəhidlərə rəhmət eləsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
“Zəngəzurda “BACA - BACA” ilaxır çərşənbəsi” adlı ilk möhtəşəm bayram tədbiri
Mina Rəşid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Biz azərbaycanlılar xeyirdə də, şərdə də həmişə bir olmuşuq. Zaman-zaman bu birliyimizi içindən parçalamağa, yox etməyə çalışsalar da istiqanlı insanlarımızın qəlbindəki o ilahi işığı heç nə söndürə bilməyib. Necə deyərlər, xeyir şərə qalib gəlib.
Bədxah qonşumuz olan ermənilər həmişə bizə qarşı nankorluq nümayiş etdiriblər. Gözəl Qarabağımıza göz dikiblər, Qərbi Azərbaycandan yerli camaatımızı öz dogma ata-baba yurdlarından didərgin salıblar. 30 ilə yaxın işğalda qalan Qarabağ və Şərqi Zəngəzur torpaqları Müzəffər Ali Baş Komandanımız İlham Əliyevin sarsılmaz iradəsi və Müzəffər ordumuzun gücü ilə işğaldan azad olundu. Onda biz hamımız uşaqdan böyüyə qarabağlı olduq və bu möhtəşəm Zəfəri qazandıq. Bu gün isə hər birimiz Qərbi azərbaycanlıyıq və məqsədimizə doğru haqqımız, hüququmuz və aydın düşüncəmizlə irəliləyirik, dogma ata-baba torpaqlarımıza yenidən qayıtmaq eşqi, arzusu ilə yaşayırıq. Bu məqsədlə artıq Müzəffər Ali Baş Komandanımızın xeyir-duası ilə Qərbi Azərbaycan icmamız da yaranıb.
İndi qarşıdan xalqımızın qədim, əziz bayramı olan Novruz gəlir. Bu münasibətlə Zəngəzur mahalının Qarakilsə rayonunun Şəki kənd icması təm-təraqqı ilə möhtəşəm bir tədbir keçirdi. Bu yazını yazarkən də o dinlədiyim, birgə rəqs etdiyimiz Zəngəzur yallısının sədaları hələ də qulağımda səslənir.
Doğma kəndlərindən ayrılandan düz 37 il sonra Vətən həsrətilə təşkil edilmiş bu unudulmaz bayram tədbiri könül dünyamızda bir təlatüm yaratdı. Bu tədbir həm də bütün dünyaya bir mesaj kimi ötürüldü: Bax belə əl-ələ verib öz yurdumuza qayıdacağıq və bu yolda heç nə, heç bir maneə bizi yolumuzdan saxlaya bilməyəcək...
Tədbiri Şəki kənd icmasının sədri AYB və AJB-nin üzvü şair-publisist Azadə Novruzova açıq elan edərək Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə heyətinin sədri, millət vəkili Əziz Ələkbərlinin soydaşlarına bayram təbrikini çatdırdı. Sonra Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin və torpaqlarımız uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərimizin, eyni zamanda 37 ildir ki, məzarları ziyarət olunmayan Qərbi Azərbaycanlıların xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Möhtəşəm himnimiz səsləndirildi. Beləliklə, Zəngəzurda, o cümlədən, Şəki kəndində vaxtilə qeyd edilmiş “Baca-baca - ilaxır çərşənbə” adlı tədbir açıq elan edildi. Onu da bildirək ki, bu səsi-sədası hələ uzun illər yaddaşımızda qalacaq tədbirin təşkilatçısı Şəki Kənd İcması idi. Çıxış edən icma üzvləri Məhərrəm müəllim, Yunis müəllim, Ələkbər müəllim, Nazmirə müəllimə, Novruz müəllim, Qadir həkim qədim ata-baba yurdunda uşaqlıqdan gördükləri, yaşadıqları Novruz adətlərindən danışdılar. Bayram şənliyində Şəki kəndindən olan 13 şəhid ailələrinin doğmaları da iştirak edirdi.
Tədbirdə öncə Qərbi Azərbaycan İcmasının fəaliyyətindən bəhs edən süjet nümayiş olundu. Azadə xanım icmanın məqsədi, məramından danışdı. Və bu tədbirin birliyimizi nümayiş etdirən bir tonqal ətrafında toplanıb Şəki kənd icmasının timsalında yeni ilə daha inamla qədəm qoymaq istəyindən yarandığını söylədi. Azadə xanım bildirdi ki, 37 ildə ilk dəfədir ki, Şəki camaatı “BACA-BACA”-nı birlikdə keçirir. İlaxır çərşənbəsi olan “Baca-baca”da uşaq vaxtı nənələrimiz hər il bizə gözəl, naxışlı torbalar tikərdi. Biz də onu qapılara atıb, baca-baca payımızı alardıq. Tonqaldan atlanardıq, yumurta döyüşdürərdik…
Tədbirdə təkcə Qarakilsə rayonunun Şəki kənd icmasının üzvləri deyil Azərbaycanın bütün bölgələrindən Qarabağdan, Zəngəzurdan, Bakıdan, Şəkidən, Şamaxıdan, Abşerondan, Göyçədən, Borçalıdan, Təbrizdən olan alimlər, ziyalılar, həkimlər, şairlər, yazıçılar iştirak edirdilər. Bu mənzərəni belə ifadə edə bilərik ki, Şəki kəndinin qaladığı “BACA-BACA” tonqalının ətrafına bütöv Azərbaycan toplaşmışdı. Ocağınız daim belə gur yansın, Şəki İcması!
Zəngəzurda Novruz adət-ənənələri, Baca-baca - ilaxır çərşənbə ilə bağlı məruzəni isə BDU-nun dosenti Məhəmməd Məmmədov etdi.
Sonra söz AYB-nin Cənubi Azərbaycan bölməsinin rəhbəri yazıçı, şair, tərcüməçi Sayman Aruza verildi. Sayman müəllim Cənubi Azərbaycanda keçirilən Novruz ənənələrindən, xüsusilə, Baca-baca bayramından danışdı. Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutunun "Qərbi Azərbaycan tarixi" şöbəsinin müdiri Cəbi Bəhramov bildirdi ki, Şəki kəndinin 2 min il yaşı məlum olsa da onun tarixi hələ lap qədimlərə gedib çıxır. Bu qədim türk yurdunun çox zəngin maddi mədəniyyət abidələri var. Buradakı toponimlərin hamısı türk mənşəlidir. Sonra “Mənim ailəm” filminin ssenari müəllifi, tanınmış telejurnalist Bəhruz Niftəliyev çıxış etdi. Qeyd edək ki, filmin bir buraxılışı Şəki kənd orta məktəbinin dil-ədəbiyyat müəllimi Əmir müəllimin (Bayramov Əmir Hətəmxan oğlunun) ailəsinə həsr edilib. Filologiya elmləri doktoru Almaz Ülvi Göyçədə Novruz ənənələrindən danışdı. Bu tədbirin yaratdığı xoş təəssüratlarının, əks-sədasının unudulmaz olacağını vurğuladı. Şəki kənd icmasının ağsaqqalı, Şəki kənd orta məktəbinin direktor müavini, dərs-hissə müdiri vəzifələrində çalışmış Əmir (Talıb) Bayramov da çıxışında qədim adətlərimizdən söhbət açdı.
İcma ilə həmişə sıx, gözəl münasibətdə olan Xalq artisti Eldost Bayramın çıxışı tədbirə ayrı bir rəng qatdı. Eldost müəllim Qərbi azərbaycanlıların istiqanlılığı, qonaqpərvərliyi, daxili zənginliyindən ürəkdolusu danışdı. Bildirdi ki, bu qədim yurdun insanları söz sərrafıdırlar. Bura istedadlar məskənidi, bu şairlərin şeirləri insana başqa bir zövq verir. O, Azadə xanımım şeirlərinin içdən, candan yazıldığını, özünün də o şeirlərə ürəklə yanaşaraq tamaşaçılara böyük bir məhəbbətlə təqdim etdiyini vurğuladı.
Tədbirdə Şəki rayonu, Yeni Azərbaycan Partiyası sədrinin müavini əslən Qərbi Azərbaycandan (Əştərəkdən) olan Ziya Vəliyev də çıxış etdi. O, çıxışında 1918-ci il qırğınları zamanı Qərbi Azərbaycandan didərgin düşmüş və Şəki rayonunun eyniadlı Şəki və Daşbulaq kəndlərində məskunlaşmış icma nümayəndələrinin də təbrikini hər kəsə çatdırdı. “Dədə Ələsgər” İB-nin sədri Xətai Ələsgərli də çıxış edənlər arasında idi. Xətai müəllim hələ uzun müddət bu el şənliyinin xoş təəssüratında olacağını vurğulayaraq, təşkilatçılara öz təşəkkürünü bildirdi.
Bayram tədbirində “Nərgiz” rəqs qrupu milli rəqslərimizi təqdim etdi. “İrəvan” ansamblı bir-birindən gözəl musiqi nömrələri ilə könülləri oxşadı. Ansamblın rəhbəri professor Maya Qafarova tədbirdə ürək sözlərini söylədi. Vüqar Mövlamovun qədim nəfəs alətləri ansamblı isə bütün iştirakçıları ayağa qaldırdı. Yəqin hələ uzun illər Zəngəzur yallısının səsi bizə bu tədbiri xatırladacaq...
Beynəlxalq müsabiqələr qalibi aşıq Ramin Qarayevin Dədə Ələsgərin yaradıcılığından səsləndirdiyi aşıq havaları da iştirakçılara gözəl bir ovqat bəxş etdi.
Qeyd edək ki, tədbirin fonunda Qərbi Azərbaycanın, o cümlədən Şəki kəndinin qədim adət-ənənələrini özündə əks etdirən geniş sərgi açılmışdı. Sərgidə qədim məişət əşyaları, o cümlədən, xalca, palaz, kilim, xurcunlar, novruz şirniyyatlarına daxil olan İrəvan kətəsi, çöçə, çıppa, lavaş, yuxa, bayram xonçaları, həmçinin M.Dilbazi adına Poeziya Məclisinin rəhbəri, Kələğayı muzeyinin direktoru, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlının kələğayı, millli papaqlar və əl işləri də nümayiş etdirilirdi.
Tədbirin sonunda Şəki Kənd İcmasının sədri Azadə Novruzova prezidentimiz İlham Əliyevin çıxışlarına istinad edərək bildirdi ki, biz doğma, qədim ata-baba yurdumuz olan Qərbi Azərbaycanımıza mütləq qayıdacağıq. Öz elimizdə, obamızda, doğma Şəki kəndimizdə füsunkar Şəki şəlaləsinin ətəyində, Güllü bulaqda, Yağlı Güneydə, Darvaza döşündə, Fətişin hasarında qalanan Novruz tonqallarımızın alovu göyə yüksələcək, Baca-baca-ilaxır çərşənbəmizi əvvəlkindən də daha şövqlə qeyd edəcəyik.
"Baca-baca" mız mübarək!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Bu gün Novruzun axır çərşənbəsidir - torpaq çərşənbəsi
Murad Vəlixanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün Novruz bayramı öncəsi son çərşənbə olan torpaq çərşənbəsi, başqa sözlə desək, ilaxır çərşənbəni qarşılayacağıq. Torpaq insan yaradılışının əsası olmaq etibarilə bu prosesdə son dərəcə əhəmiyyətli bir rola malikdir. Torpaq çərşənbəsi torpağın oyanmasının, baharın gəlişinin mifik kökləri etibarilə dirilmə, canlanma anlayışını özündə əks elətdirir.
Axır çərşənbədə tonqal qalanması, şəkərbura, paxlava, şorqoğal kimi təamların xonçaya düzülməsi, səməni cücərdilməsi, plov bişirilməsi, qulaqpusma, şam yandırma, bayramlaşma, fala baxma kimi bir çox adət-ənənələr yerinə yetirilir. Sonuncu çərşənbə digər çərşənbələrə nəzərən daha maraqlı və təntənəli şəkildə qeyd edilir. Soyuqdan şaxtadan, olmazın əzab-əziyyətindən keçmiş insan qışı yola saldığına sevinir, şadlığını bayram səviyyəsinə qaldırır.
Bir çox regionlarda İlaxır çərşənbə qarşılanma və qeyd edilmə forması ilə Novruzu belə geridə qoyur. Xüsusən, Qərb regionlarımızda bu belədir.
İlaxır çərşənbə mərasimləri sübh tezdən bulağa, çaya getməklə başlayır. İnsanlar bulaq başına, çay kənarına gedər, su götürər, suyun üstündən atlanar, dərdini, arzusunu suya danışar və diləklər diləyərlər. İlaxır çərşənbənin gecə mərasimləri də maraqlı və dəbdəbəli keçir. Tonqallar çatılır, od üstündən tullanılır, uşaqlar qohum-qonşuya üz tutur, qapılara papaq atılır, qız-gəlinlər qulaq falına çıxırlar.
Axır çərşənbədə şamlar yandırılır, bayram xonçası düzəldilir. El-obada camaatın gur yaşadığı və yığışdığı yerlərdə yumurtalar döyüşdürülür, digər xalq oyunları həyata keçirilir. İnsanlar məişətdə və təsərrüffatda köklü dəyişikliklər edirlər. Qız-gəlinlər ev-eşikdə təmizlik işlərinə başlayarlar. Ev-eşik silinib təmizlənər, yorğan-döşək gün altına sərilər, evdə nə varsa suya çəkilər, qapı-baca açıq qoyular, havası dəyişilər.
Kişilər də həyət-bacada əsaslı işlərə başlayarlar. Bağ-bağata əl gəzdirilər, həyət-baca səliqə-səhmana salınar, ağacların qol-budağı budanar, artıq nə varsa yandırılar, ağacların dibləri bellənər.
Axır çərşənbədə torpağa əlahiddə bir sevgi ilə qayğı göstərilər. Bağ-bağatda, əkin-biçin yerlərində torpaq daşlardan təmizlənər, əkin üçün yararlı yerlər əkilib hazır vəziyyətə gətirilər.
Axır çərşənbənin özündən əvvəlki üç çərşənbədən fərqli qılan önəmli cəhətlərindən biri də təmtəraqlı, zəngin ayin və rituallarla müşayiət edilməsi onun yekun akt olaraq dəyərləndirilməsi ilə bağlıdır. Çünki ilaxır çərşənbə mahiyyət baxımından özündən əvvəlki üç çərşənbənin ümumiləşdirilmiş-yekunlaşdırıcı şənliyidir. Bununla da köhnə ilin yola salınması və yeni ilin (Novruzun) qarşılanması ərəfəsi ilaxır çərşənbəyə həvalə olunur.
BAYRAMINIZ MÜBARƏK!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
Günün fotosu: Bu gün Tramp Putinlə danışacaq
Günün fotosu: Bu gün Tramp Putinlə danışacaq
Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Foto: AP
Bu gün - martın 18-də ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə telefonla danışacaq.
Bu barədə Tramp ötən gün jurnalistləri bilgiləndirmişdir.
Telefon danışığında tərəflər Ukrayna ilə Rusiyanın apardığı müharibədə atəşkəs elan edilməsi, elektrik stansiyaları və yerin təki mövzularını gündəmə gətirəcəklər.
Kremldə danışıqlar olacağı təsdiqlənmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.03.2025)
