Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaktoru

 

(İbrahim İlyaslının yeni kitabı çıxıb – adına “Salam sahibi Haqqdı…” derlər)

 

Azərbaycan poeziyasında zaman-zaman baş verən estetik təzələnmələr fonunda bəzən bizə elə gəlir ki, klassik forma artıq keçmişin xatirəsinə çevrilib. Ancaq elə şairlər var, formanı yox, ruhi gücü yaşadır, ruhi! İbrahim İlyaslının “Salam sahibi Haqqdı…” kitabı da bu qəbildəndir – sazın köynəyindən keçən, ruhun sözə çevrildiyi poetik bir çağırış misali…

Bu kitab nə yalnız poeziya toplusudur, nə də sadəcə klassik formaların nostalji ilə təkrarı. O, aşıq sözünün çağdaşlığa çevrilməsinin canlı örnəyidir. Kitabda divani, təcnis, qoşma, gəraylı və müxəmməslər elə bir poetik qatı ifadə edir ki, sanki sazda ifa olunan havalar qələmin ucunda sözə dönüb çiçəkləyir.

Bu kitabda söz su kimi axır, saz kimi sinəyə qalxır - hər halıyla çalxalanır, durulur…

İlyaslının poetik təxəyyülündə hər bir söz sazın yaddaşına yazılmış kimidir. Misralar elə səslənir, sanki onlar yazılmaqdan daha irəli, söylənmək və dinlənmək üçün yaranıb. Bu baxımdan, kitab bir ədəbi hadisə olmaqla yanaşı, həm də şifahi mədəniyyətin dirçəlişi sayılmağı haqq edir

“Qorxum budur – qəfil qırılar yollar,

Payızı yetişər, gül rəngi solar”… -

Buradakı poetik ahənglə yanaşı, içsəl bir rahatsızlıq, ruhi və milli məqamlar daşıyan çağırış duyulur. İlyaslının şeirləri çox vaxt məclis yönlüdür, həncəri deyərlər, interaktiv kimidir – yəni söz, saz, nəfəs, dinləyici bir ruhda qovuşur. Bu isə ozanlıq gələnəyinin poeziyaya yeni nəfəs verməsidir.

 

Kitabdakı təcnis və divanilər bir tərəfdən klassik poeziyanın formativ imkanlarını, digər tərəfdən isə ruhi sınaqları ortaya qoyur. Onun təcnislərində qafiyənin sıxlığına baxmayaraq, fikir sərbəstliyi, anlam dərinliyi və üfüqə qanad açmış hikmət vardır. Şair sanki hikmətlə yarışır, qafiyə ilə deyil:

“Yüz arxı qaldırıb bağla dəhnəyə,

Dəhnədən çıxandan çay olmaz-olmaz”. -

Bu şahanə misralara nə deyəsən? - özlüyündə etno-mədəni aforizmdir. O, xalq hikmətini ibrətamiz formula çevirə bilir – özü də, bu çevirmə eyləmini forma ilə məzmun arasında təzad yaratmadan edir.

Çün, sözün estetik və ictimai yükünü bilir.

“Yazıq”, “Ölkənin içində”, “Yurddaşlara” kimi qoşmalar bir tərəfdən ictimai rahatsızlığın, digər tərəfdən isə şair məsuliyyətinin poetik örnəyidir. Buradakı söz xalqın ruhundan gələn bir ictimai mövqedir - yəni artıq sadəcə lirik ifadə olmaqdan çıxıb.

“Yazıq məmləkətdə yazıq millətə –

Ölən də yazıqdı, qalan da yazıq”! -

Bu tip qoşmalarda İlyaslı toplumun vicdanı kimi çıxış edir. Bu isə onun həm poeziyasına, həm də ictimai mövqeyinə bədii dəyər qatır.

İlyaslının poeziyasında klassik türlər – qoşma, gəraylı, ustadnamə – nə təkrardır, nə də tarix... O, bu formaların bədii yaddaşını bugünkü şüurla sintez edir. Bu baxımdan “Salam sahibi Haqqdı…” yalnız folklorçu üçün yox, poeziyanın gələcəyi ilə ilgilənən oxucu üçün də güncəldir.

“İbrahim İlyaslı – qəm bəylərbəyi,

Tanrıya aşkarın, pünhandı nəyi”?.. -

Bax, bu misralarda həm klassik poetika, həm də şəxsi-poetik özünüifadə yan-yana durur. Sazla qələm, dastanla dəftər, qafiyə ilə həqiqət bir söz çevrəsində üzvi şəkildə birləşir.

İbrahim İlyaslının bu kitabı keçmişlə gələcəyin poeziyada könüllü və adil barışıdır. O, sözün həm duyğusal gücünü, həm də mədəni dəyərini qoruyaraq çağdaş oxucuya yeni bir “sazlı dünya” tanıdır.

Uzun sözün qısası,

“Salam sahibi Haqqdı…” – adının özü artıq poetik-ruhi bir niyyət olan bu kitab, sazla söz arasında körpü salan, sazın tarixi ağrılarını çağdaş müstəvi üzərində sözlə dirildən bir ədəbi niyyətnamədir.

 

“Ulu göylər çalxalanır,

Dağlar, dərələr haxlanır;

Başa sevdalar bağlanır,

Ayaqdan günah açılır”…

Qəm bəylərbəyinə yeni yaradıcılıq sevincləri diləyirəm! 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

İnsanı yaxşı tanımaqdan ötrü əvvəlcə dünyanı tanımaq lazımdır. Çünki dünyanın bu başında mədəniyyət nümunəsi kimi qələmə verilən hərəkət, dünyanın o başında mədəniyyətsizlik sayılır. Və ya dünyanın bu başında qeyrət nümunəsi sayılan bir əməl, o başında vəhşilik kimi qəbul olunur.

 

Uşaq vaxtlarımda, yəni sovet dövründə Sumqayıtda Məstəli adında bir adam vardı. Onun hərəkətləri, eləcə də söylədikləri şəhər əhalisi arasında lətifələrə çevrilmişdi. Heç də Molla Nəsrəddinin lətifələrindən geri qalmırdı. Onlardan birini sizinlə bölüşmək istəyirəm. Bir gün Məstəli sovet taksisinə minib Sumqayıtı fırlanır. Düşəndə görür ki, taksidəki ödəniş sayğacı iki manat, səksən qəpik pul yazıb. Sürücüdən nə qədər borclu olduğunu soruşur. Sürücü ona uç manat verməsini söyləyir. Niyə üç manat, deyə Məstəli sual verir. Sürücü- İki manat səksən qəpiyini dövlətə, iyimi qəpiyini isə balalarına verəcəyini deyir. Məstəli nə desə yaxşıdır? “Götür bu iyirmi qəpiyi, apar balalarına xərclə, o ki qaldı- iki manat, səksən qəpiyə dövlətin mənim puluma ehtiyacı yoxdur!..”

 

Nə isə, bu gün Azərbaycanda birmənalı qarşılanmayan, hələ də bir sıra adamların qınaq obyekti kimi qalan yazıçı Kəramətdən danışmaq istəyirəm... 

 

Müsahibələrinin birində deyir ki:- “Kirayə ev tutmuşam özümə. Atamdan, anamdan ayrı qalıram. Özümü məişət, xırda-xırda parazit problemlərdən xilas edib, kirayə tutduğum evdə mütaliə ilə, ciddi şəkildə yaradıcılıqla məşğul olmağa özümü hazırlayıram. Çünki fikirləşirəm ki, bu yaşımda enerji, güc daha heç vaxt olmayacaq. Ona görə də bu enerjini çayxanalara, kafelərə, mənasız, nadan adamlarla sərf etməyə dəyməz. Mühitdə, ictimai hadisələrdə olduğuma görə adamlar elə bilir ki, yaşım çoxdur. Hətta bir dəfə biri mənə dedi ki, neçə yaşın var, dedim, 37. O da vurğuladı ki, mən elə bilirəm, 60 yaşın var. Belə baxanda 37 yaşım var, nəyə gecikmişəm? Bir tərəfdən də ölüm cavana, qocaya baxmır. İtirdiyim zamana çox heyfim gəlir...”

 

Kəramət Böyükçöl 1987-ci ilin oktyabr ayının 17-də İmişli rayonunun Əliqulular kəndində dünyaya gəlib. Orta təhsilini Səbail rayonu 51 saylı məktəbdə başa vurub. 2007-2011-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. “Çöl”, “Bakı”, “Səkkizinci gün”, “Məni kim tapa bilər?”, “Əlqəmə”, “Elçibəyin sirri”, “Səs”, “Fərarinin həyat sevgisi”, “Pozğun” adlı kitabların müəllifidir. Uzun müddətdir ki, səyyar kitab satışı ilə məşğul olur...

 

Hər dəfə qərar verməkdə çətinlik çəkir. Amma çox sosial insandır və əylənməyi xoşlayır. Ürəyigeniş, qayğıkeşdir, necə deyərlər, son tikəsini bölüşməyə hazırdır. Onun üçün heç bir senzura yoxdur, istədiyini istədiyi yerdə söyləyə bilir və dediklərində məntiq olur. Elə ona görə də olduğu mühitdə hörmət qazanmağı bacarır. Həm cazibədar, həm də emosionaldır. Yaxşı həmsöhbətdir. Xeyirxah insandır, ədalət hissi ilə hər şeyə bərabər yanaşır. Nəzakətlidir, diplomatikdir, yumoru əla başa düşür...

 

“Həmişə istəmişəm ki, sakit ailəm olsun. Məni başa düşən bir qadın arzulamışam. Biz bir yerdə yaşayaq və xoşbəxt olaq. Alınmayıbsa bu o demək deyil ki, özümü məhv etməliyəm, ailə həyatı qurmamalıyam. Deyirlər, bu iki qadından boşanıbsa üçüncünü də atar. Bu kimi fikirlər vecimə deyil. Yenə ailə qura bilərəm, hətta ondan da ayrıla bilərəm, dördüncü ilə də evlənərəm, ondan da ayrıla bilərəm. Bilirsiz, onsuzda evləndin ya da evlənmədin, hamının həyatında yüzlərlə qadın olur. Vətəndaş nikahı edirlər, siğə edirlər, yorulanda da ayrılırlar. Heç kimin də xəbəri olmur. Mənim məsələlərimi qabardan uşaqdır. Uşaq olubsa, deməli, mən ciddi olmuşam da. Müvəqqəti bir həyat düşünməmişəm. Arzularım, planlarım olub. Əgər ötəri bir münasibət olsaydı, uşaq nəyə gərək olardı? Doğrydan da Azərbaycan cəmiyyətində uşaq nəyə lazımdı? Özün nə etdin, neylədin ki, utanmaz-utanmaz uşaq da dünyaya gətirirsən?”- söyləyir.

 

Ona xas olan mənfi xüsusiyyət dedikdə ağla ilk dəyişkən əhval-ruhiyyəli olması gəlir. Harada, kimlərlə olmasından asılı olmayaraq hər an kefi dəyişə bilir. Bununla yanaşı, mükəmməl sevgilidir. O, daim sevgi axtarışındadır. Onun üçün sevgi maddiyyatdan daha vacibdir. İş həyatına gəldikdə isə çox istedadlıdır. Amma narahat və stresli mühitlərdə işləməyi sevmir...

 

Deyir ki:- “Mənə deyirlər, köşə yaz, qonorar verəcəyik, tutaq ki, mövzu muğamdır. Tərifləyim muğamı? İçimdə muğam haqda heç bir müsbət bir şey yoxdur. Muğam adamı yatızdırmaq üçündür. Cəmiyyətdə açıq fikirlərim üçün aqressiya qazanmışam. Adamlar məni vurmaq üçün yerlər axtarır. Saza qulaq asanla roka qulaq asanları müqayisə etsək yerlə-göy qədər fərq olar aralarında. Yaxud da meyxana deyənlərlə reperləri. Allah heç kəsi lağ elədiyi mahnıların umuduna qoymasın. Elə olur ki, çox bayağı musiqilər dinləyirəm. Bunu da bir sirr kimi saxlayıram ki, feysbukda bilinməsin. Demirəm, ancaq bayağı mahnılar dinləyirəm. Ovqatdan asıldı. Hətta deyim, meyxanaya qulaq asmaq da olar. Mənim problemim deyil. Meyxana düşüncəmə, mənəviyyatıma, həyatıma təsir edə bilməz...”

 

İntuitiv olaraq həyat tələlərini hiss edə bilir, buna görə də hər hansı bir tələdən məharətlə yan keçir. Onun hərəkətləri nadir hallarda kobud və ya aqressiv olur. Həmişə zərif və zərif görünməyə çalışır. Kobud və həyasız adamların qarşısında gücsüzdür. Onun fitri zəkası və incəliyi kobud hərəkətlər etməyə imkan vermir. Çaxnaşma vəziyyətində olanda çoxlu səhvlərə yol verir...

 

“Adam nə vaxt yalan danışır? Cəmiyyət səni məcbur edəndə yalan danışırsan. Ümumiyyətlə, həqiqətlə yaşamaq mümkün deyil. Dünya həqiqətlə idarə oluna bilməz, ölkə həqiqətlə idarə oluna bilməz, insanlar həqiqətlə idarə oluna bilməz. Yalana daha çox ehtiyac var. Bizim cəmiyyət yalan danışanı yox, həqiqəti deyəni cəzalandırır. Heç kim yalan danışır deyə peşman olmur, amma həqiqəti dediyimiz üçün peşman oluruq. Mən də özümü insanlara yazıçı kimi təqdim eləməliyəm. Adamları yazıçı olduğuma inandırmışam, amma görürəm ki, bu yalanımın arxasında dayanmağa potensial məndə yoxdur.”- söyləyir.

 

...Onun necə yazıçı olduğu barədə danışmaq istəmirəm. Çünki heç bir romanını oxumamışam, yalan danışa bilmərəm. Bir də ki, yazıçının əsl dəyərini əlahəzrət zaman verir. Kəramət Böyükçöl məndə daha çox Qərb adamlarını xatırladır. Bəlkə də Azərbaycanda yeganə yazıçıdır ki, heç bir kompleksi yoxdur. Olduğu kimi görünməyi, göründüyü kimi olmağı bacarır. Onun üçün səmimiyyət ən böyük mədəniyyətdir. Çoxlarına kiçik görünsə də, əslində böyük adamdır. Bəli, Kəramət Şərqdə doğulsa da, əsl Qərblilər kimi düşünür. Gələcək insanlar onu daha yaxşı başa düşəcəklər...

 

…Lap unutmuşdum, Məstəli bir də deyirdi ki- Qəzetlərdə ayın tarixindən başqa hər şey yalandır…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Mənimonunlatanışlığımməşhur “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanınınhərhissəsininbaşlanğıcındaverilən şeirbəndləriiçərisində onunmükəmməlmisralarıylabaşladı. Haqqındamaraqlandım. Bildimki, surrealistrəssamvə avanqardist şairdir. Sonrayaradıcılığını izləməyə qərarverincə ölümxəbərinialdım. Bucürdahilər çoxyaşamırlar…

 

UZUNGECƏNİN ŞEİRİ

bəzən vağzallarda qatar gecikir

hardasa dağlarda bahar gecikir

gecikmiş məhəbbət romanları var

aynada xatirə dumanları var

mən şeir yazıram gecə yarısı

sancır ürəyimi bir balarısı

ağlama gözünün yaşlarını sil

gecəyə qar yağır umrumda deyil

hanı rahatlığım dincliyim hanı

o qafası sərxoş gəncliyim hanı

mən sənin ömründən çıxıb gedərəm

alnıma bir güllə sıxıb gedərəm

pəncərə önündən bir kölgə keçir

mənim gümanımdan bir bəlkə keçir

çox uzun bir gecə dekabr ayı

sanki gülümsəyir oyuncaq ayı

gəl otur yanımda səssiz sədasız

ayrılaq bu gecə qansız qadasız

son dəfə bir şeir oxuyum sənə

hər şeyi təzədən başlayaq yenə

Bu onun şeiridir. Nöqtəsiz, vergülsüz yazırdı şeirlərini. Qəlib və çərçivələri sevməzdi. Onun üçün hər şey azad, sərbəst, sonsuzluq və hüdudsuzluq içrə olmalı idi...

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Adil Mirseyidin bu gün anım günüdür.

Adil Mirseyid 1952-ci il dekabrın 21-də Ağdaş şəhərində ziyali ailəsində anadan olub. Ləki qəsəbə 6 saylı orta məktəbi bitirib. İlk şeirləri məktəb illərində "Göyərçin" və "Pioner" jurnallarında çap olunub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində təhsil alıb.

Bir müddət təyinatla göndərildiyi Dağıstan Respublikasında işləyib. Ağdaş rayonu Füzuli adına Mədəniyyət Evinin Xalq Teatrında tərtibatçı rəssam, Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətində tərtibatçı rəssam işləyib, Bakıda müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.

 "Xəzər" jurnalında məsul katib və baş redaktor müavini, "Bayatı" jurnalının redaktoru, "Palitra" qəzetinin ədəbiyyat və İncəsənət şöbəsində redaktor, Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin "Yol" ədəbiyyat qəzetində redaktor olub.

XX əsrin 70-ci illlərinin axırlarından dövrü mətbuatda şeirlər çap etdirib. "Azərbaycan" və "Ulduz" və s. jurnallarında silsilə şeirləri dərc olunub. "Güzgüdəki adam", "Bulud adam", "Nəğmə adam", "Vernisaj şeirlər", "Ay suvarisi", "Amor fati" (şeirlər), "Hardan baxsan görünən adam" (monoqrafiya), "Ruhlarla insanlar arasında" (esselər) kitablarının müəllifidir.

Şeirləri rus, ingilis, fransız, alman, ispan, eston və s. dillərə tərcümə olunub.

İncəsənətin və mədəniyyətin müxtəlif sahələrinə aid 400-dən artıq esse, tərcümə və məqalənin müəllifidir. Rəsm əsərləri Almaniyada, Rusiyada, Qırğızıstanda, İranda, Türkiyədə və Azərbaycanda şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır.

"Min beş yüz ilin oğuz şeiri" antologiyasında (2000), "Avrasiya Şairləri" Antalojisində, "Ağdaş tarixin yaddaşında" kitablarında şeirləri və yaradıcılığı dərs olunub. Həyat və yaradısılığı haqqında İnternews-in sifarişi ilə rejissor Rövşən İsgəndərovun "Sözlərdən toxunmuş ömür" adlı sənədli film çəkilib.

İki fərdi sərgisini Azərbaycan Rəssamlar Birliyinin və Avrasiya Beynəlxalq Araşdırmalar İnstutu İB birgə təşkil edib. Ömrünün son gününə qədər yaradıcılıqla məşğul olub, "Ekspress" qəzetində hər həftə şənbə günləri "Art Ekspress" səhifəsində esseləri yayımlanıb.

Rəsul Rza mükafatının laureatıdır. "Vektor" Beynəlxalq Elm Mərkəzinin fəxri doktoru adına, Skandinaviya Ölkələri ilə Dostluq Cəmiyyətinin mədəni əlaqələr üzrə Gümüş Arzu Türk Ədəbiyyatına xidmət ödülünə, Bahar Simpadisi ödüllərinə və s layiq görülüb.

Amma ömrü fərəhli keçməyib. Xəstəlik, yoxsulluq daim onu qarabaqara izləyib. Uzun sürən xəstəlikdən sonra 17 iyul 2014-cü ildə Bakıda vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin!

 

CƏNNƏTİN QAPISINDA

yuvalarını dağıtdığım qarışqalar

daş atıb vurduğum quşlar

sevib unutduğum qızlar

namaz üstündə ağlayan ana

ölümdən o tərəfə kəfən mövlana

torpağa diz qoyub əkdiyim ağac

kim alar məni ölümün əlindən

 

ağlamaq istəyəndə şeir oxuyuram

ya da müasir incəsənət muzeyinə gedirəm

bir fincan qara qəhvə bir siqaret

bir gözəl qadın bir mücərrəd rəsm

nədənsə bir şey qırılır içimdə

nədənsə titrəyir səsim

kim alar məni ölümün əlindən

 

gəzib gördüyüm şəhərləri xatırlayıram

məscidlər sinaqoqlar provaslav kilsəsi

orqan musiqisi fleyta naləsi

meydanlar fəvvarələr heykəllər göyərçinlər

dərd uçub qonur çiynimə

dili lal qulağı sağır

kim alar məni ölümün əlindən

 

bir müjdə gözləyirəm bir müjdə

bir telefon zəngi bir məktub

bir söz bir təbəssüm bir nar çiçəyi

ya dənizin ötəsindən gələn bir bulud

ya tanrı dağlarından əsən rüzgar

ya bir yağmur mələyi

kim alar məni ömrün əlindən

 

Bu da onun şeiridir. Öncə “kim alar məni ölümün əlindən” deyə soruşur, sonda isə “kim alar məni ömrün əlindən” deyir. Bax Adil Mirseyid dərinliyi elə budur.

Onu ömrün əlindən alan oldu. Ölüm adlı bir kabus.Amma onu ölümün əlindən alan olmadı. Çox təəssüf.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində sizlər əardıcıl gənc şairlərin şeirləri təqdim edilir. Bu gün Rəşad Nağı Mustafanın şeirləri ilə tanış olacaqsınız.

 

 

Rəşad Nağı Mustafan -  Rəşad Mustafayev Qamboy oğlu 1991-ci il 13 iyun tarixində Bakı şəhərində anadan olub. 2010–2015-ci illərdə Azərbaycan Texnologiya Universitetinin mühəndis iqtisadiyyatı və idarəetmə fakültəsində qiyabi təhsil alıb. “Endorfin” adlı şeirlər kitabının müəllifidir.

 

 

OĞLUM  MİKAİLƏ

 

İlahi, verdiyin nemətə şükür,

İlahi, yerdəki cənnətə şükür.

Məni cümə günü, sübh namazında

Yuxudan oyadan qismətə şükür.

 

Şükür əllərinin xırdalığına,

Şükür ürəyinin döyüntüsünə,

Şükür gözlərinə görsənənlərə,

Şükür evdən gələn körpə səsinə.

 

Bu uşaq atamtək yatır yatanda,

Əlinin içində gizlədir üzün.

Bu uşaq atamı görməyib axı,

Bəs necə atama oxşadır özün?

 

Bu yumru, ölməli dünyada təzədən

Var etdin ayaqdan başacan məni.

Oğlumun xətrinə yaşat, İlahi,

Atamın öldüyü yaşacan məni.

 

İlahi, mən onu başa düşürəm,

Bilirəm, ağlayıb nə deyir mənə.

Mən onun dilini öyrənirəm ki,

Uşaq dilində də yalvarım sənə.

 

 

GİLAS QANI

 

Pəncərədən baxıram ayı tutmuş ağacın

paxıl budaqlarına, şeir mızıldanıram.

Bu havası çatmayan şəhərdə, ey ağaclar,

mən sizə güvənirəm, mən sizə inanıram.

Küçədəki uşaqlar başınızın üstündə

özlərini öyürlər.

Hərdən yıxılanda da ən köhnə söyüşləri

təzə kimi söyürlər.

Mən də çıxıb yıxıldım,

dodağım gilas qanı,

əllərim ərik oldu.

Sizi bağışlamışam...

Sizin budağınızdan

nənəmə yun çubuğu,

babama çəlik oldu.

Qollarınız nə çoxdur, qollarınız açıqdır,

qəfil külək əsəndə məni də qucaqlayın.

Unutqandır adamlar, vəfasızdır adamlar,

siz bizə güvənməyin, yağışa bel bağlayın...

 

 

NƏFƏSİ

 

İndi mən ehtirasın köləsi,

ədəbiyyat sərkərdəsi,

üstündən dünya qoxusu gələnlərin ən yekəsi...

Qafiyə xətrinə qız adları axtarıram sevmək üçün,

sonra ölümdən yazıram yaşamaq istəməyənlərin xoşuna gəlmək üçün,

amma və lakin ölürəm yaşamaqdan ötrü.

Olanları və olacaqları gözümün önünə gətirib

tarix yazan yaşımda şeir yazıb tarixə düşürəm.

Və fikirləşirəm:

Mənim və mənim kimilərin tarixdə qalmağı

haqsızlıqdır on dörd yaşlı Şah İsmayıla.

İndi isə sən,

saçları çiyninə,

nəfəsi ciyərinə çatmayan kəs,

səni əlindəki spreyə bağışlayıram –

məndən tez doğulduğun üçün...

Özünü qoru,

bu dəfə məndən yox, özündən...

 

 

TABUTUN AYAQLARI

 

İnsan gedəndə ayaqlarından istifadə eləmirsə,

doğmaların çiyinləri tabutun ayaqlarına çevrilirsə,

deməli, gedən qayıtmayacaq.

Doğmasını itirməyən biri kimi,

nə atası ölən anamı,

nə qardaşı ölən atamı,

nə də dünən atasının üstünə torpaq atan dostumu başa düşə bilmirəm.

Ancaq dəqiq bilirəm ki,

onun ağlamağı ən yaxşı feil,

mənim susmağım ən yaxşı təsəllidir.

Və susmağım

dilimin “Necəsən?” vərdişini tərgitməyindən bəllidir.

 

 

HƏYA

 

Budaqlar, budaqlar...

Elə bilirlər, böyüyüb

ağac olacaqlar;

mənə budaq ümidi ver, İlahi!

Əsmək üçün budaqlardan istifadə eləyəcək küləklər,

sonra bir gün bir kənara atacaq

və utanıb öz rəngini dəyişəcək yarpaqlar;

mənə yarpaq həyası ver, ilahi.

 

Bir qadının yoxluğuna dözmək üçün

mənə qadın dözümü ver, İlahi.

 

 

BULUDLARIN ANA DİLİ

 

Artsa da evlərimizdəki dərman qutularının sayı,

yenə üç dost adama bir siqaret yandırıb unutmağa çalışırıq

Ayseli, Güneli, Günayı...

Bəh-bəhlə yaşananlardan danışırıq,

sanki fəxr edirik xatirələrimizin çoxluğu ilə.

Amma üçümüz də yaxşı bilirik ki,

ən xoşbəxtimiz xatirəsi ən az olandır,

ən kökümüz ən çox qəm yeyəndir –

bu, söz oyunu deyil.

Depressiya kökəldir,

repressiya arıqladır.

Ən yaxşı şairimiz yaza bilməyəndir,

Ən çox yaşayanımız ölmək istəyib

ölə bilməyəndir.

 

Toz bassa da evimizdəki şəkil qutularını,

qonaqlıq versə də son zəngin oyuncaq ayısı bit-birələrə,

indi boyumuz rahatca çatsa da şkafın üstünə,

səngərdan boylanan yaralı əsgər kimi baxırıq xatirələrə...

 

Sonra yerinə düşür göyün guruldamağı,

yağışın yağmağı.

Buludları ana dilində eşidirik.

Və biz yenə də söz veririk bir-birimizə:

Sabahdan siqareti,

birigündən darıxmağı tərgidirik.

Yenə üç dost adama birini yandırdıq –

Ayseli, Güneli, Günayı...

 

 

MÜHARİBƏ BAŞLAYIB

 

Müharibə başlayıb.

Nəbatat bağındayam.

Hava yaman soyuqdur, özüm də bir az xəstə.

Heyif, evdən çıxanda papaq da qoymamışam,

Anam elə bilir ki, ölüm ayağındayam.

Müharibə başlayıb... Nəbatat bağındayam...

 

Mən səni gözləyirəm...

Eləcə dayanmışam Eldar şamının altda.

Gör e, adam adında ağaclar var həyatda.

Ağacların üstündən yıxılan balacalar böyüyür,

igid olur.

Mən səni gözləyirəm, amma indi, bəlkə də,

bu ağacın adaşı Şuşada şəhid olur.

 

Mən səni gözləyirəm...

Gəlsən, soruşma məndən vətən səninçün nədir?

Bax indi dediklərim hamısı bəhanədir:

Anamın olduğu yer, atamın yatdığı yer,

bir də sən hardasansa, ora mənə vətəndir.

Anam heç vaxt ölməsin, sən də ölmək istəmə.

Mən atamdan bilirəm, ölüm bədahətəndir.

Mən də mütləq öləcəm, elə Eldar şamı da.

Bir əsgər anasının ümidi ölmür heç vaxt,

bir də əziz şəhidlər ölmür, başına dönüm.

Məni bərk qucaqlama, axı atan deyiləm,

məndən barıt qoxusu gəlmir, başına dönüm.

 

Hər şeyə baxmayaraq,

yenə də məni sevmək

çox xoşuna gəldisə,

dua et, ayrılmayaq,

duadan yaxşı nə var,

ürəyin gözəldirsə?..

 

 

***

 

Qırılar qanadın, qırılar qolun,

Uçma, qurban olum, sən hələ xamsan.

Mən yazan şeirdən düşdüsə yolun,

Bəxtəvər adamsan, xoşbəxt adamsan.

Mənə lazım deyil sənin “sağ ol”un,

Bir dəfə ürəkdən sev məni, bəsdir.

Quşların uçmağı aldadır səni,

Onlarda adətdir, səndə həvəsdir.

 

Qanadın buluddan böyük deyilsə,

Kədərin Uhuddan böyük deyilsə,

Lap böyük olsa da, qorxma, mən varam.

Sənin gəlişinə aşiq olmuşam.

Vurulmaq bir dəfə olur, bilirsən,

Bir də gedişinə vurulammaram.

 

Uçma, qurban olum, sən hələ xamsan.

Uçsan da, unutma, yerdə mən varam.

Qırılsa qanadın, yansa qanadın,

Yerə bərk düşməyə səni qoymaram.

 

Sən yaxşı adamsan, yaxşı adamsan.

Atam deyilsən ki, qəfil öləsən.

Əlini qaşığın altına tutub

Anam deyilsən ki, yemək verəsən.

 

Eybi yox, mənimçün nar dənələmə,

Bir dəfə ürəkdən sev məni, bəsdir.

Səni Qış parkında gözləyəcəyəm,

Tələsdir özünü, mənə tələsdir...

 

 

***

 

Qırdım qanadını, qolunu qırdım.

Nə səni uçmağa qoydum, nə özüm

səninlə yanaşı uça bilmədim.

Gəl sənə öyrədim bağışlamağı,

Gəl sənə öyrədim, bağışla məni,

Sənə “gəl” dediyim yerə gəlmədim.

 

Qırdım qanadını, qolunu qırdım.

Qorxma, qanadların qırıq olsa da,

Sən uça bilərsən, uça bilərsən.

Uçmağa qanad yox, ürək gərəkdir,

Mənim də ürəyim naşı ürəkdir,

Eləcə döyünür, sevməyi yoxdur.

Yağış da, bulud da bietibardır.

Mən ki vəfasızam, sən uç, yaxşısı,

Göyün səndən başqa, heç nəyi yoxdur.

 

Qorxma, qanadların qırıq olsa da,

Sənə uçmaq üçün ürək də bəsdir.

Mənim məhəbbətim bir ovuc qumdur,

Məni unutmağa külək də bəsdir.

Yerdə gözləyənin olmadı sənin,

Tələsdir özünü, göyə tələsdir.

 

Bilirsən, nə varsa, göydə var elə,

Yerə səpələnən dənə aldanma.

Mənim Qış parkından yolum düşmədi,

Bir də məni sevmə, mənə aldanma.

 

Qırdım qanadını, qolunu qırdım.

Mən səni Allahdan arzulamışdım,

Səni axtaranda göyə baxırdım.

Bir gün ölüm gəldi, qapını döydü.

Mən evdə yox idim, olsam, açmazdım.

O gün atam öldü. 40 gün keçmədi,

Qəbrinin üstünə bir şeir yazdım.

 

Ağlaya-ağlaya bir şeir yazdım,

Anama oxudum, atam eşitdi.

Atamın üçündə atamı gördüm,

Başını götürüb harasa getdi.

Mən onda bildim ki, atam sağdır, sağ,

Gedib əl açanda baxdığım yerə,

Mən ölən günədək qayıtmayacaq.

 

Bir xeyli dəyişdim atamdan sonra,

Təzə qafiyəsin tapdım yağışın.

Sonra nə oldusa, yadıma gəlmir,

Şeirin əzbərlədim Eldar Baxışın.

Sonra bir qız gördüm, yanağı dəlik,

saçları dalğalı, gözləri belə.

Gördüm, şeir-zad da qanır, üstəlik.

 

Sevdim mən bu qızı, belə, qəribə,

Elə bil xurmanı peyğəmbər sevir.

Necə başa salım, necə sevmişəm?

Atasız yetimlər nə təhər sevir?

 

Sonra atam kimi, fikrə getdim,

sol əlin şəhadət barmağı ki var,

götürüb apardım gicgah tərəfə.

Mənim harda idi sağ əlim onda?

Onu da qoymuşdum Allah tərəfə.

 

Qoymur unutmağa Allah atamı,

Mən də sağ bilirəm, o da sağ bilir.

Mən səni sevmişəm – bunu bilirsən.

Mən necə sevmişəm – bir Allah bilir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

 

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Salam dəyərli izləyicilərimiz, "Ədəbiyyat və İncəsənət" portalı öz əməkdaşları ilə " Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikasını davam etdirir. Bu gün də gənc əməkdaşımıza söz veririk.Beləliklə, qonağımız Heyran Zöhrabovadır.

 

-- Xoş gördük, Heyran xanım, buyurun söz Sizindir.

 

-- Xoş gördük, əziz Ülviyyə xanım, bu rubrikanızı çox sevirəm və mən də iştirak etdiyim üçün çox şadam.

Mən mütaliəyə ilk vaxtlar şeirlə başlamışam, sevdiyim şeirlər çoxdur. Ona görə də zəngin poeziyamızın bir-birindən gözəl şeirləri arasından rubrikanız üçün bir şeir seçmək, düzü, mənim üçün bir qədər çətindir, amma bu an üçün düşünürəm ki, Vaqif Bayatılı Odərdən "Sevgi sevgiylə dərd dərdlə unudulur" şeirini söyləyə bilərəm.

 

Sevgi sevgiylə

Dərd dərdlə unudulur

 

Unudulacaq bütün sevdalar,

Unudulacaq bütün nəğmələr,

Unudulacaq unudulmaz hər nə var,

Ancaq təkcə mən səni

yenidən sevməkçün hər bahar

yenidən unudacağam.

 

Ən gözəl xatirə də

ən acı göz yaşıtək udulur,

udulur, unudulur,

yurd yurdla,

sevgi sevgiylə, dərd dərdlə,

insan insanla,

İsa Məhəmmədlə unudulur…

 

Həddən çox şey bilirik bu dünyada.

Boş şeydi! Unudulacaq hamısı!

Unutduqlarımız yenidən, yeni başdan

sudan, torpaqdan, dağdan, daşdan

çıxırmıştək görünəcək bizə hər dönədə,

ən solğun çiçəklər

ən işıqlı ulduzları sevəcək yenə də.

 

Çiçək gözlüm, nəğmələr oxumaqla bitir,

oynamaqla bitmir elə bil,

gəl, bu nəğmə çatmamış sona

bu sonsuz dünyanın sonunacan

oynayaq bu nəğmənin havasına…

 

Məncə, bədii əsərlər də eyni ilə incəsənət əsərləri və ya təbiət mənzərələri kimidir. Bir mənzərəni çox insan izləyər, amma hər insan o mənzərədə fərqli mənalar duyub, fərqli düşünər.

Mənzərə eyni olsa da, insanlara anlatdığı, düşündürdüyü şeylər, ifadə etdiyi mənalar başqadır..

Məsələn; bir mənzərəni seyr edərəkən, kimi xəyallar qurar, kimiysə xülyalara qapılar.

Bəlkə, kimi pərvazlanıb keçmişinə, xatirələrinə qayıdar, kimiysə sadəcə anın və mənzərənin dadını çıxarar.

Ya bəlkə də, kimi mənzərədən zövq ala bilməyəcək qədər məyus olar.

Və kimidə səssizcə izləyib düşünər... və bəlkə, düşündükcə də ilhamlanıb nələrsə yazar.

Eyni ilə bu şeiri oxuyan hər bir oxucu da zamana və ovqata görə ondan özü üçün fərqli anlamlar çıxara bilər. Mən isə öz təbirimcə onu bu cür təhlil edərdim.

Bütün sevdalar zamanla bir-birini əvəzləyib, ən nəhayət unudulur.

Kəpənək ardınca, top ardınca yüyürən uşaqlar gün gəlir, fərqli-fərqli qayğıların arxasınca tələsən böyüklərə çevrilir.

Hər təqvim ili, hər mövsüm, həyatın hər periodunda fərqli bir arzunun başına dolanır.

Bəzən gün gəlir, ən əzbərə bildiyin günləri xatırlamırsan.

Gün gəlir, ən xoş xatirələr belə unudulur..

Gün gəlir, kimlərsə tapdalayır, adiləşdirir, əzir dəyərlərini..

Amma bəzən vaxtilə sevərək zümzümə etdiyin sonra isə nədənsə unutduğun bir musqini illər sonra haradasa eşitmək kimi həyatın hansısa bir döngəsində unutduqların xatirələrin güzgüsündə yenidən rastına çıxır.

Bəzən də nələrisə unudub-unudub təkrar-təkrar xatırlayırsan.

Çox şey bilirik, çox insan tanıyırıq, çoxlu əsərlər oxuyuruq, çox şey yaşayırıq amma yadımızda qalanlar, yaddaşımızda iz buraxanlar istisna olmaqla hamısı zamanın dəyirmanında ovulub gedir.

Gün gəlir, ən əzizlər belə dönüb yad olur, yadlar gəlib səninlə doğmalaşır..

Dünənin xırda dərdləri bu günün böyük problemləri içində əzilib əzəmətini itirir.

Bir sevginin yarasını yenə də mütləq başqa bir sevgi, başqa bir qayğı, nəvaziş sağaldır.

Yəni bir sözlə hər nə qədər ağrılı da olsa insan insanla, dərd dərdlə, sevgi sevgiylə unudulur.

Kimlərsə Vətəndən uzaq düşüb özgə eldə bir-birinə vətən olur.

Beləcə yurd yurdla unudulur.

Şair həmçinin bütün bunların fonunda həm də insanın müəyyən məqamlarda həyatla mübarizəsini, bəzənsə, bir nöqtədən sonra onu öz axarına buraxmasını vurğulayır və elə bil söyləmək istəyir ki, hər şeyə rəğmən istər bəzən qılıncımızı sıyırıb mübarizəyə atıldığımız, istərsə də bəzən dizimizi yerə atıb təslim olduğumuz zamanlarda belə bu həyatı ömrümüz sona yetməmiş doya-doya yaşamağa çalışaq.

Həm insanı, həm sevgini və həm də elə qayğıları.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

Enver Aykol, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Türkiyə təmsilçisi

 

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Türk mədəniyyəti ünlüləri layihəsindəyik.

 

Funda Özsoy E., müasir türk ədəbiyyatının qurğu eksperimentləri ilə tanınan, hekayələrində mətnlərarasılıqdan yararlanan, "şüur axını" kimi üsullarla oxucunu qurmacanın daxilində oyuna dəvət edən; uşaqlıq travmaları, ailə dinamikaları və "öyrənilmiş çarəsizlik" kimi psixoloji dərinlikləri əsərlərinə daşıyan, qadın həyatının çoxşaxəli portretlərini (ana, bacı, mübariz qadın) çəkən, "Tahakküm" romanında kəskin devrik cümlələrlə hiddəti, "Edanın Gündəliyi"ndə isə lirik sadəliyi yarada bilən, "Qırklandım" təcrübə kitabıyla 2017 ESKADER Mükafatı qazanmış, orijinal səs sahibi bir yazardır.

 

Funda xanım, şüur axışı texnikasını əvvəlki kitablarınızda da işlətmişdiniz. Amma son kitabınız olan "Bu Gün Gözəl Şeylər Olacaq"da birdən çox qəhrəmanı rəvayətçi mövqeyinə qoyur və hər bir rəvayətçi üçün şüur axışı texnikasını cəsarətlə tətbiq edirsiniz. Bu üsulu seçməyiniz səbəbi yaradıcılığınızı sınamaq idimi, yoxsa romanın hekayəsi üçün bu bir zərurət idi?

 

Freud deyir ya, "Yaradıcı yazıçılıq, uşaq oyunları kimi xəyal qurmağın davamıdır və onun yerini tutur". Biz yazarlar, elə həmin oyunlara doya bilməyən, bəlkə də uşaqlığından alacağı olan insanlarıq. Yəni modernist bir yazar kimi şüur axışının müxtəlif formalarını sınayaraq yeni-yeni oyunlar icad etməyə, beləcə özümü aşmağa çalışdığımı deyə bilərəm. Amma əlbəttə, yazarın həyata dair bir məsələsi də olmalıdır. Əks halda yazarkən çəkilən o qədər çətinliyə dözməz, sadəcə oyun oynamaq, özünü aşmaq və varlığını mənalı etmək üçün.

 

Bir reportajınızda "Dil ustalığından çox, qurğu ustalığının izinə düşərəm" demişdiniz. Bu ustalıq üçün də dilə yiyələnmək lazım deyilmi?

 

O reportajda bu cümləni hekayə janrı üçün işlətmişdim və hələ də eyni fikirdəyəm. Hekayələrimdə qurğu ustalığına üstünlük verirəm. Müxtəlif qurğu texnikaları ilə yazılmış hekayələr də məni həyəcanlandırır. Amma romanda vəziyyət bir az fərqlidir. Romanda orijinal mövzu deyil, orijinal ifadə məni daha çox cəlb edir, Beşir Ayvazoğlunun "Eşq Estetikası" kitabında vurğuladığı kimi. Mən də romanlarımda bunu etməyə çalışmışam. Orijinal ifadə üçün dil ustalığı, əlbəttə, zəruridir.

 

Bu sualı verməyimin səbəbi, romanlarınızda özünü hiss etdirən üslub dəyişiklikləridir. "Tahakküm" romanınızda dil kəskinləşir, qəhrəmanların daxili aləmi daha itiləşir.

 

Hər romanın özünəməxsus bir kimyası, bir daxili səsi var. Doğru olan da budur. Duyğunu ötürə bilmək üçün həmin daxili səsi tutmalısınız. "Tahakküm", çox hiddətli bir romandır. Bu hiddəti oxucuya ötürə bilmək üçün cümlədəki vurğunu feli gücləndirməyə yükləməli idim. Ona görə də devrik cümlələrdən çox istifadə etdim və həmişə dönə-dönə yazdım. Bu səbəbdən təcrübi bir roman oldu. Yenə belə bir roman yaza bilərəmmi, əmin deyiləm. Sanki bir dəlilik və ilhamın birləşməsindən yaranıb. Roman olaraq da başlamamışdım, qəhrəmanın hiddətini qusaraq dəyişməsi ilə romana çevrildi. O romanda çox əzab var, üstəlik bu əzab oxuyan hər kəsə də keçir.

 

Hekayələrinizdə xüsusilə uşaqlıq travmaları və ailə daxili dinamiklər ön plandadır. Bu mövzulara marağınız öz yaşantınızla bağlıdır, yoxsa cəmiyyətdə bu sahədə böyük problemlər görürsünüz?

 

Yazar, öz həyatına toxunmayan heç nə yaza bilməz. Yazsa belə, içdənliyi tuta bilməz. Amma oxucunun həyatında da həmin duyğunun qarşılığı olmalıdır ki, kitabla yaxın əlaqə qura bilsin. Buna qarşılıqlı kimyəvi reaksiya deyə bilərik. Əlbəttə, yazdığım hekayə və romanlarda mənim həyatımdan parçalar var. Amma tanıdığım, söhbət etdiyim, həyat hekayələrini içdənliklə dinlədiyim insanlardan parçalar da var. Həyat səyahətimizdə qarşımıza çıxan insanlar ruhumuzda daimi barmaq izləri qoyur; kimisi sındıraraq, kimisi isə sığallayaraq edir bunu. Sanıram, mən də əsərlərimdə həmin barmaq izlərinin xəritəsini çıxarıram.

 

"Öyrənilmiş çarəsizlik" kimi psixoloji anlayışları da ədəbiyyata daşıyırsınız. Bir yazar üçün psixologiya elminin vacib olduğunu düşünürsünüzmü?

 

Əlbəttə, psixologiya bilməyən yazar insan ruhunu düzgün izah edə bilməz. Onda da yazdıqları dərinlik qazana bilməz. Bir yazar, hər şeydən əvvəl çox yaxşı dinləyici olmalıdır. Yaxşı dinləyicisizsə, qarşınızdakının deyə bilmədiklərini də eşidə bilərsiniz. Bəli, elə deyə bilmədiklərindən yazara material çıxır. Bunun üçün yazarın psixologiya elmi üzərində dərinləşməsi lazımdır. Amma yazar təkcə insanı deyil, cəmiyyətin mədəni kodlarını da həll edə bilməli və əsərində bu kodları əks etdirə bilməlidir. O halda psixologiya qədər sosiologiya və fəlsəfə elmləri də yazarın maraq dairəsinə daxil olur.

 

Kitablarınızda qadınların ictimai rollarını sorğulamağı laqeyd qoymursunuz. Amma bu sorğulamalar zamanı qeyd etməkdən çəkindiyiniz mövzular oldumu? Özünüzə özünüsenzura tətbiq edirsinizmi?

 

Bir qadın yazar kimi qadını mərkəzə qoymağı sevirəm. Yazdıqlarımda qadın dili var, qadın qəhrəmanlarımı daha çox vurğulayıram; ana qadın, övlad qadın, bacı qadın, çalışan qadın, əzilən qadın, ayağa qalxmağa çalışan və bunu bacaran qadın... Kitablarım vasitəsilə qadın fəryadlarını da çatdırmağa çalışıram. Uyğun bir dillə hər şeyi izah edə bilərsiniz, əslində. Bunu birbaşa deyil, kinayələrlə, imgelərlə, göndərmələrlə etdiyinizdə hər oxucu öz qabının aldığı qədərini artıq alacaqdır.

 

Özünəməxsus ritmi və tempi olan axıcı bir üslubunuz var. Devrik cümlələriniz də olduqca diqqət çəkicidir. Bu üslubu qurarkən diqqət etdiyiniz nöqtələr nələrdir? Zaman keçdikcə üslubunuzda dəyişiklik gözləyə bilərikmi?

 

Belə düşündüyünüzə görə təşəkkür edirəm. Bir yazar üçün kitablarının bəyənilməsi, xüsusilə də ədəbiyyatın kimyasını çox yaxşı bilən sizin kimi biri tərəfindən böyük zəhmətlə qurmağa çalışdığı üslubunun təqdir edilməsi şərəflidir. Bu ifadənin, üslubun, indiki Funda Özsoyun oxucuya deməyə çalışdıqlarını ötürməkdə hələlik kifayət etdiyini düşünürəm. Amma həmişə yeniliklərə açığam. Nəzihə Meriç 80 yaşından sonra əsərlərində yeni bir ifadə yarada bilmək cəsarətini göstərə bildisə, mən də çox sevdiyim bu yazardan aldığım ilhamla yeni ifadələr sınaya bilərəm. Bunun üçün yazmağa, ədəbiyyata olan inancımı həmişə diri saxlamağa ehtiyacım var.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bəli, çox istedadlı aktyor idi, sevilirdi. Amma lazımınca qiymətini ala bilmədi, dünyadan nakam getdi. Söhbət Azərbaycan Respublikasının xalq artisti Telman Adıgözəlovdan gedir.

 

Telman Adıgözəlov 1953-cü il iyulun 17-də Balakən şəhərində anadan olub. Əslən ordubadlıdır. O, hələ orta məktəbdə oxuyarkən aktyorluq kurslarında iştirak edib. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsini bitirib. 1980-ci ildən Akademik Milli Dram Teatrında fəaliyyətə başlayan aktyor, teatr səhnəsində maraqlı obrazlar yaradıb.

Bunlardan C. Məmmədquluzadə "Dəli yığıncağı" Zəncirvuran, İ.Əfəndiyev "Xurşidbanu Natəvan" Daşdəmir, "Mahnı dağlarda qaldı" Rəhman, Şekspir "Maqbet" Flins, M. İbrahimov "Közərən ocaqlar" Xanəhməd, H.Cavid "İblis" Şeypurçu, S.Vurğun "Vaqif" Təlxək, S.Rəhman "Nişanlı qız", çeşməkli kişi, E.Baxış "Qədr gecəsi", Oyunbaz, Elçin "Ah Paris…Paris!..", Əhməd, "Mənim sevimli dəlim", Professor, R.Novruz "Hələ "sevirəm" deməmişdilər"də Qumarbaz obrazlarını göstərmək olar.

İstedadlı aktyor Dövlət televiziyasında hazırlanan "Yaşıl eynəkli adam", "Ordan-burdan", "Qonşular", "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında istehsal olunmuş "Nəsimi", "Üzü küləyə", "Xatirələr sahili" kimi filmlərdə xarakterik rollar oynayıb.

 

Filmoqrafiya

- 1001-ci qastrol

- 777 №-li iş

- Anlamaq istəyirəm

- Arşınmalçı

- Bakı oğrusu

- Bir nömrəli…

- Çətirimiz buludlardır

- Diplomlu mütəxəssis

- Dörd bazar günü

- Evləri göydələn yar

- Evləri köndələn yar

 

Təltif və mükafatları

- "Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti" fəxri adı

- "Azərbaycan Respublikasının xalq artisti" fəxri adı

- "Qızıl Dərviş" mükafatı

- "Əmək veteranı" medalı

 

Telman Adıgözəlov 15 aprel 2010-cu ildə - 56 yaşında ürək çatışmazlığından vəfat edib. Fatmayıdakı kənd qəbiristanlığında torpağa tapşırılıb.

Allah rəhmət eləsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)

 

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Mən bir addan ibarət deyiləm.

Mən Nigaram – sözün içində doğular, düşüncənin içində yüksələrəm.

Adımı çəkən hər kəs içində bir az od hiss edər, bir az da su. Mən həm ilhamam, həm də səssizliyin özüyəm. Zümrüdüanka kimi təkrar-təkrar yenilənərəm.

 

Mən kiməm?

Bax bu sualın içində min illərin harayı yatır.

Hər türkün qanında çağlayan Orxon çayları kimi, mənim də damarlarımda tarix danışır. Bir səs var içimdə, bəzən Ana Türkçənin küncündə, bəzən qopuzun simində, bəzən də bir nənənin nağılındakı qoca çinarın kölgəsində pıçıldayır:

“Unutma, sən sadəcə bir fərd deyilsən. Sən bir soyun, bir qanın, bir ruhun davamısan.”

 

Mən sözlərdən özümə ev tikmişəm. Hər kəlməm özümə güzgüdür. Bəzən o güzgüyə baxanda özümü tanımıram – çünki içimdə bir “mən” daha var. Yunus Əmrənin dediyi kimi:

“Bir ben vardır benden içeri…”

 O içimdəki ikinci mən, mənim sükutumdur. Danışmadığım cümlələr, yaza bilmədiyim şeirlər, demədiyim sevgilər, səssiz daşıdığım savaşlar.

O mən, bir hekayədir. Oxuduqca dəyişir, yazdıqca formalaşır, susduqca dərinləşir.

Hər ağrını, hər zirvəni, hər çöküşü yaddaşına yazar və deyər:

“Davam et. Sən bu dünyaya sıradan biri olmaq üçün gəlmədin.”

 

Mən kiməm?

Mən bir ananın duası, bir nənənin laylası, bir qız uşağının ümidiyəm.

Qorxusuz baxışlarımda əsrlərin dirənişi var.

Hər ayağa qalxışım, zəncirləri qıran qadınların ruhuna salamdır.

Mən qadınam, amma yalnız cinsiyyət deyil bu söz.

Bu bir mövqedir, bir duruşdur, bir qərardır: var olmaq, qorxmamaq, yaratmaq və hər düşüşdən sonra yenidən qalxmaq.

 

Mən kiməm?

Mən suyam – səssiz axaram, daşla qarşılaşanda coşaram.

Mən briliyantam – zamanın, təzyiqin və səbrin içində cilalanmışam. Hər çətinlik məni parıldadıb. Hər təbəddülatda öz şəklimi dəyişmirəm, çünki içimdəki nur dəyişməzdir. Əzilmirəm, sınmıram – əksinə, üstünə işıq düşdükcə daha da göz qamaşdırıram. Sükutum da danışar, baxışım da. Mən kəsici deyiləm, amma kəsilən yalanlara, qorxuya, zülmə qarşı parlaqlığımla dirəniş göstərirəm.

Mən türkəm – diz çökmək mənə yaddır. Tarixin heç bir çağında ruhum əsir olmayıb. Mənim üçün diz çökmək vaxtı yalnız Tanrıya dua anındadır. Mən ayağa qalxanda torpaq silkələnər, sustuğumda belə tarix danışar. İçimdə həmişə bir bayraq dalğalanar görünməsə də, ona dəyən hər küləyə tab gətirər.

Mən şeirəm.

Mən yazıram ki, yaşayam.

Yazdıqca nəfəs alıram.

Zümrüdüanka olmaq, küldən, yaradan yenidən doğulmaq asan deyil, hər dövrdən, hər sınaqdan sonra öz içimdə yenidən vüqar tapıram, səssiz gücümü yeniləyirəm.

Kiməm?

Nigar.

İçində min illərin qürurunu, qədim ruhun izini, bir xalqın sözünü daşıyan bir “Mən”.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.07.2025)