İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Mənimonunlatanışlığımməşhur “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanınınhərhissəsininbaşlanğıcındaverilən şeirbəndləriiçərisində onunmükəmməlmisralarıylabaşladı. Haqqındamaraqlandım. Bildimki, surrealistrəssamvə avanqardist şairdir. Sonrayaradıcılığını izləməyə qərarverincə ölümxəbərinialdım. Bucürdahilər çoxyaşamırlar…
UZUNGECƏNİN ŞEİRİ
bəzən vağzallarda qatar gecikir
hardasa dağlarda bahar gecikir
gecikmiş məhəbbət romanları var
aynada xatirə dumanları var
mən şeir yazıram gecə yarısı
sancır ürəyimi bir balarısı
ağlama gözünün yaşlarını sil
gecəyə qar yağır umrumda deyil
hanı rahatlığım dincliyim hanı
o qafası sərxoş gəncliyim hanı
mən sənin ömründən çıxıb gedərəm
alnıma bir güllə sıxıb gedərəm
pəncərə önündən bir kölgə keçir
mənim gümanımdan bir bəlkə keçir
çox uzun bir gecə dekabr ayı
sanki gülümsəyir oyuncaq ayı
gəl otur yanımda səssiz sədasız
ayrılaq bu gecə qansız qadasız
son dəfə bir şeir oxuyum sənə
hər şeyi təzədən başlayaq yenə
Bu onun şeiridir. Nöqtəsiz, vergülsüz yazırdı şeirlərini. Qəlib və çərçivələri sevməzdi. Onun üçün hər şey azad, sərbəst, sonsuzluq və hüdudsuzluq içrə olmalı idi...
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Adil Mirseyidin bu gün anım günüdür.
Adil Mirseyid 1952-ci il dekabrın 21-də Ağdaş şəhərində ziyali ailəsində anadan olub. Ləki qəsəbə 6 saylı orta məktəbi bitirib. İlk şeirləri məktəb illərində "Göyərçin" və "Pioner" jurnallarında çap olunub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində təhsil alıb.
Bir müddət təyinatla göndərildiyi Dağıstan Respublikasında işləyib. Ağdaş rayonu Füzuli adına Mədəniyyət Evinin Xalq Teatrında tərtibatçı rəssam, Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətində tərtibatçı rəssam işləyib, Bakıda müxtəlif vəzifələrdə çalışıb.
"Xəzər" jurnalında məsul katib və baş redaktor müavini, "Bayatı" jurnalının redaktoru, "Palitra" qəzetinin ədəbiyyat və İncəsənət şöbəsində redaktor, Azərbaycan Tərcümə Mərkəzinin "Yol" ədəbiyyat qəzetində redaktor olub.
XX əsrin 70-ci illlərinin axırlarından dövrü mətbuatda şeirlər çap etdirib. "Azərbaycan" və "Ulduz" və s. jurnallarında silsilə şeirləri dərc olunub. "Güzgüdəki adam", "Bulud adam", "Nəğmə adam", "Vernisaj şeirlər", "Ay suvarisi", "Amor fati" (şeirlər), "Hardan baxsan görünən adam" (monoqrafiya), "Ruhlarla insanlar arasında" (esselər) kitablarının müəllifidir.
Şeirləri rus, ingilis, fransız, alman, ispan, eston və s. dillərə tərcümə olunub.
İncəsənətin və mədəniyyətin müxtəlif sahələrinə aid 400-dən artıq esse, tərcümə və məqalənin müəllifidir. Rəsm əsərləri Almaniyada, Rusiyada, Qırğızıstanda, İranda, Türkiyədə və Azərbaycanda şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır.
"Min beş yüz ilin oğuz şeiri" antologiyasında (2000), "Avrasiya Şairləri" Antalojisində, "Ağdaş tarixin yaddaşında" kitablarında şeirləri və yaradıcılığı dərs olunub. Həyat və yaradısılığı haqqında İnternews-in sifarişi ilə rejissor Rövşən İsgəndərovun "Sözlərdən toxunmuş ömür" adlı sənədli film çəkilib.
İki fərdi sərgisini Azərbaycan Rəssamlar Birliyinin və Avrasiya Beynəlxalq Araşdırmalar İnstutu İB birgə təşkil edib. Ömrünün son gününə qədər yaradıcılıqla məşğul olub, "Ekspress" qəzetində hər həftə şənbə günləri "Art Ekspress" səhifəsində esseləri yayımlanıb.
Rəsul Rza mükafatının laureatıdır. "Vektor" Beynəlxalq Elm Mərkəzinin fəxri doktoru adına, Skandinaviya Ölkələri ilə Dostluq Cəmiyyətinin mədəni əlaqələr üzrə Gümüş Arzu Türk Ədəbiyyatına xidmət ödülünə, Bahar Simpadisi ödüllərinə və s layiq görülüb.
Amma ömrü fərəhli keçməyib. Xəstəlik, yoxsulluq daim onu qarabaqara izləyib. Uzun sürən xəstəlikdən sonra 17 iyul 2014-cü ildə Bakıda vəfat edib.
Allah rəhmət eləsin!
CƏNNƏTİN QAPISINDA
yuvalarını dağıtdığım qarışqalar
daş atıb vurduğum quşlar
sevib unutduğum qızlar
namaz üstündə ağlayan ana
ölümdən o tərəfə kəfən mövlana
torpağa diz qoyub əkdiyim ağac
kim alar məni ölümün əlindən
ağlamaq istəyəndə şeir oxuyuram
ya da müasir incəsənət muzeyinə gedirəm
bir fincan qara qəhvə bir siqaret
bir gözəl qadın bir mücərrəd rəsm
nədənsə bir şey qırılır içimdə
nədənsə titrəyir səsim
kim alar məni ölümün əlindən
gəzib gördüyüm şəhərləri xatırlayıram
məscidlər sinaqoqlar provaslav kilsəsi
orqan musiqisi fleyta naləsi
meydanlar fəvvarələr heykəllər göyərçinlər
dərd uçub qonur çiynimə
dili lal qulağı sağır
kim alar məni ölümün əlindən
bir müjdə gözləyirəm bir müjdə
bir telefon zəngi bir məktub
bir söz bir təbəssüm bir nar çiçəyi
ya dənizin ötəsindən gələn bir bulud
ya tanrı dağlarından əsən rüzgar
ya bir yağmur mələyi
kim alar məni ömrün əlindən
Bu da onun şeiridir. Öncə “kim alar məni ölümün əlindən” deyə soruşur, sonda isə “kim alar məni ömrün əlindən” deyir. Bax Adil Mirseyid dərinliyi elə budur.
Onu ömrün əlindən alan oldu. Ölüm adlı bir kabus.Amma onu ölümün əlindən alan olmadı. Çox təəssüf.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2025)