“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində sizlər əardıcıl gənc şairlərin şeirləri təqdim edilir. Bu gün Rauf Ranın  şeirləri ilə tanış olacaqsınız.

 

 

 

Rauf RA (2001–2024)

 

Rauf Qədimov 2001-ci ildə Quba rayonunun Birinci Nügədi kəndində anadan olub. Yaradıcılığa gənc yaşlarından başlayıb. Bir müddət "525-ci qəzet"də çalışıb, mətbuatda mütəmadi yazılarla çıxış edib. 15 noyabr 2024-cü ildə dəm qazından zəhərlənərək vəfat edib.

 

 

Persepsiya

 

güzgü üzərində

fırçayla çəkilmiş

avtoportret.

 

 

Biheviorizm

 

atamın ölümünə

üzülməsin deyə,

birinci anamı öldürdüm,

sonra atamı.

 

istəmirdim intiharıma

üzülsünlər.

 

 

Transandans

 

gecə

işığını söndürmək üçün

girmişdim otağa.

yandırdım otağın işığını,

söndürəcəyim yeri

tapım deyə.

 

 

Konfrantasiya

 

pəncərəni bağlayıb,

qapını açıb evdən çıxdım.

 

pəncərəni yoxlamaq,

qapını bağlamaq üçün

geri qayıtdım.

 

 

Refleksiya

 

Yandırdım kibrit qutusunu –

son kibrit sönər deyə.

 

 

Fraqment

 

dünən

uşaq ikən ən sevdiyim

cizgi filminə baxdım,

nədənsə heç bir personaj

böyüməmişdi.

 

 

Süjet

 

uşaq idim,

həkimlər atamın bir ay

ömrü qalıb, demişdilər.

divar saatının

daşını çıxarmaq istəyirdim,

qorxdum ki, anam

işə gecikər.

 

 

Külqabı

 

qəribə idi,

babam ölmüşdü,

mən ağlayırdım,

atam üzülürdü.

 

 

Anons

 

Da Vinçi də

sonuncu şam yeməyi

olduğunu bilmirdi.

 

 

Şəxsiyyət vəsiqəsi

 

Sabah səhər durub

əvvəl ayaqyoluna,

sonra mətbəxə gedəcəm.

təsadüfdən dünən də

belə etmişəm, bu gün də.

 

 

***

 

Hərdən tənhalıq bayrağına çevrilər əllər,

yüksələr gedənlərin arxasıyca.

"Əlvida" yeri boşluq qalar ovcunda.

Bir əclaf darıxmaq məskunlaşar evində,

qalarsan bomboş,

tənha evində kirayənişin kimi.

Ən əvvəl sağ qaldığın yerlərdən başlayır unudulmaq,

unuduram ki, sən də yaşaya biləsən.

Yaşayıb biləsən ki,

insan darıxmaqdan ötrü aparılmış sınaqdı.

Müharibələr olmasaydı,

tarix də darıxardı.

Ölüm – yaşamamaq yox,

biryolluq darıxmamaqdı.

Uzaqlar ayrılığa aparan ən kəsə yoldur.

Ayaq izi olmayan yol varsa,

demək, yoxdur o yolun uzağı.

Bu gecə də yoxdur kimsə

birgə darıxmağa.

Təkcə it hürüşmələri gəlir küçədən,

onlar da hürür öz azadlıqlarına.

Nə isə...

Belə gecələrdə,

div də darıxar tənhalığından.

Deyər, cırtdan olar bu vaxtı oyaq,

Gəlib görər,

Cırtdan da darıxdığından

yatıb hamıdan qabaq.

 

 

***

 

"Dedilər, yazığın bağrı çatladı"

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

qorxular ümidə dönüşdü o gün,

mən sirri hamıyla bölüşdüm o gün,

bir ömür sirrimi bilən olmadı.

Günəş də üfüqdə ilişdi, qaldı,

qarşıma mürdəşir çıxdı sübh çağı,

dedim ki, bu gecə ölən olmadı.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

Bir topa adamın içinə girdim,

gizləndim bir azca, kimsə görmədi.

Uzaqdan qapqara tüstü göründü,

qarğalar səs salıb başımı qatdı,

ayağım altında qarışqa qaldı,

gecikdim, deyərək tapşırdı canın.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

Bir sümük, bir dəri müqəvva gördüm,

külək də papağın götürdü qaçdı.

Bir dərviş dönürdü getdiyi yerə,

kölgənin kölgədə itdiyi yerə,

soruşdu, ey yolçu, Şəmsi görmədin?

dedim ki, arxama baxmıram heç vaxt.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

İşığı güdərkən günəbaxanlar

tarlada bir nəfər yerə baxırdı,

kölgəsi aşağıdan göyə baxırdı.

Dəlinin biriydi rəssamabənzər,

cığıra baxaraq ağac çəkirdi,

ağaca baxaraq cığır çək, dedim.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

Azacıq söykəndim ot tayasına,

divartək güvəndim ot tayasına,

mən qalxdım, sökdülər sarı divarı.

Araba gedirdi yoxuşa sarı,

kiçik bir daş atdım dən çuvalına,

qoca dəyirmanın çarxı dayandı.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu,

Ağacın altında bir yolçu vardı,

yuxardan aşağı baxdı halıma,

çək stulu otur, yorğunsan, dedi,

otur, hər ikimiz dincələk, dedi.

Mən çəkdim stulu, oturdum bir az,

o isə ağacdan asılı qaldı.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu.

Ağaclar yoruldu başucalıqdan,

ağaclar yol oldu balacalıqdan.

Bir palıd qurudu gövdəsi üstə,

qəfildən yıxıldı kölgəsi üstə,

oyatdı gecəni şirin yuxudan.

Dedilər, yazığın bağrı çatladı.

 

Sonrası daha da qəribə oldu,

əvvəli onsuz da qəribə idi…

 

 

Yuxu yozmaları

 

Ağaclar yol olar, uzanar ulduzlara, Vinsent,

aypara qaranlıq tərəfindən – yoxluğundan diksinər.

Əl-ələ verər qayıq və yelkən, yarar göy və su üzünü.

Can atar pəncərədən göyə – suyun yuxusuna,

sönən şamın son qığılcımı xəyalında ulduza dönər.

Aldanar görüntüyə, həqiqət sanar.

 

"La tristesse durera toujours”

 

Tumurcuqlar yol olar, uzanar torpağa, Vinsent,

beli bükük ağacın əlinə əsa olar kəsilmiş qolu,

çəpər gecə-gündüz dikər gözünü budaqlara,

daş tutmuş yuxusunda kök atar torpaq boyu.

Aldanar görüntüyə, həqiqət sanar.

 

"La tristesse durera toujours”

 

Tarlalar yol olar, uzanar küləyə, Vinsent,

titrəyən sünbülə cəllad olar aypara,

yaslanası divar bilər özünü ot tayası.

Aldanar görüntüyə, həqiqət sanar.

 

"La tristesse durera toujours”

 

Quşlar yol olar, uzanar üfüqə, Vinsent,

cığır hər gün özündən keçər, sonuna çatmaz.

Aldanar görüntüyə, həqiqət sanar.

 

"La tristesse durera toujours”.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

 

 

 

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

"Hökmün ilə seyr edər səyyarələr xurşid, mah,

 Od və su, torpaq-hava, həmçin səfid ilə siyah.

 İltifatınla olar zülmət gecə, aydın sabah,

 Əlqərəz, cümlə-cahan hökmündədir, ey padişah.

 Ey olan xəllaqi-aləm, ey olan zatı-qədim,

Lütfünün möhtacıyıq, sənsən siratəl-müstəqim.

 

Kürsiyi-əla yerin, təxti-büsatın möhtəşəm,

Zül-cəlalu zül Kərimsən, möhtərəmsən möhtərəm.

İlk məxluq aləmi-nasuta qoyduqdan qədəm,

 İsmi-pakın zikr edər cümlə təbiət dəmbədəm.

 Cansız əşyalar belə zikrində təxir eyləməz,

 Ruhu ölmüş kəslərə, əfsus, təsir eyləməz."

                                  Vüqar Paşayev Biləcərili.

 

Səni çox erkən sevdim. Nə ayələr bilirdim, nə duanın necə oxunduğunu. Səni sevəndə dilimdə heç bir ayə yox idi, sadəcə ürəyimdə sükut vardı və o sükutun içində bir toxunuş qədər yaxın bir varlıq hissi. Məscidlərin minarəsində yox, evdə gecəyarısı işıqlar sönəndə, nənəmin dua pıçıltısı otağa yayılarkən hiss etdim səni. Onda adını bilmirdim. Amma mənə baxdığını hiss edirdim. Yatmazdan əvvəl yuxarı baxırdım. Qaranlıq tavanda heç nə yox idi, amma sanki bir göz orda məni izləyirdi. Səssiz, qınamadan, sorğulamadan. Sadəcə baxırdı. Mən isə baxdığım şeyə... aşiq oldum.

Qaranlığın içində işıq axtarmadım. Sadəcə o qaranlıqda varlığına toxundum. Hər şey sakit olanda, ən çox sən var idin. Mən səni nə vaxt sevdiyimi dəqiq xatırlamıram. Amma səni sevəndə… bunu dua hesab etməmişdim. Heç nə istəməmişdim. Yalnız bir əminlik vardı."Buradayam və sən də burdasan." Sənin varlığın – heç nə demədən də hiss olunan bir istilik idi. Bir adam ağladığında yanında susub oturmaq kimiydin. Təskinlik vermək yox, sadəcə burda olmaq. Səni qorxaraq tanımadım. Səni sevinərək anlamadım. Sadəcə… varlığında rahatladım. Mən səni sevdim, çünki sən heç nə demədən hər şey idin. Səni sevdim, çünki sənə toxunmadan özümə toxunduğumu anladım.

 İlk dəfə Tanrı deyəndə səni düşünmədim. Amma ilk dəfə sevilmək istəyəndə səni xatırladım. Çünki heç kim sevmədi məni sənin kimi, danışmadan, dəyişdirmədən, tələbsiz. Mən səni, tanrılığına görə yox, gizliliyinə görə sevdim. Əgər səni görsəydim, bəlkə də uzaqlaşardım. Amma sən, görünmədin. Və mən, hər yoxluğunda səni daha çox hiss etdim. Səni ən çox danışmadığım vaxtlarda sevdim. Sözlər yox idi, qəzəb yox idi, yalnız sən var idin, mən var idim, bir də aramızda sonsuz bir susqunluq. Bu susqunluqda heç nə baş vermirdi, amma mən içimdə qırılırdım, yanırdım, səssizcə ağlayırdım.. Mən səni səndən heç nə istəmədən sevdim. Bu sevgi nə cənnət üçün idi, nə qorxudan. Sadəcə sevdim. Çünki sevəcək başqa heç kim qalmamışdı. Və sən.. həmişəki kimi orda idin amma görünməyəcək qədər uzaqda, getməyəcək qədər yaxın. Bəzən ağrılarımda sənə sığındım. Amma sığınacaq axtarırmışam kimi yox, sanki ağrı da, sən də eyni məndə var idiniz. Oturub bir qədəh doldururdum, səni unudum deyə yox  səni içimdən çıxarmamaq üçün. İçki bəzən səni daha da yaxın edirdi. Necə ki, Füzuli deyirdi:

 

Gətirmiyin ərəqi, məclis içrə badə ilə

Haramzadəni qoymun, halalzadə ilə

 

Mənə zəman ilə Məcnun müqəddəm olsa nə dəm

Oyunda şah bərabər deyil piyadə ilə.

 

Məni saqınma Füzuli qəm içrə Məcnuntək

Ki, mən ziyadəyəm onunla qəmi ziyadə ilə.

 

Çünki ayıqkən danışmağa cəsarət etmədiyim sətirlər, sərxoşkən ağzımda qalırdı. Səni anmağa utanmırdım, sadəcə... adını çəkməyə ehtiyac duymurdum. Onsuz da hər şey səni deyirdi. Yağış, külək, pəncərəmin buxarlanmış şüşəsi... hətta səhər açılmayan günlər belə.

 Mən səni bir qadını sevər kimi sevdim. Ona toxunmadan, amma toxunmağa bənzəyən baxışlarla. Səninlə heç vaxt sevişmədik, amma hər gecə içimdə uzanıb susduq. Bəzən düşünürdüm sənə qışqırmalıyam? Niyə susursan axı?! Amma sonra anlayırdım… sən də danışsan, mən yox olacağam. Çünki sənin səssizliyin mənim varlığımdır. Çünki sən susduqca, mən yazıram. Çünki sən danışsaydın… bu sevgi duaya çevrilərdi. Amma mən dua istəmirəm. Sadəcə... baxmağını istəyirəm. Bir az mənə, bir az içimdəki sənə. İllərlə səni içimdə daşıdım. Kimsəyə demədim. Çünki desəm, məni ya dindar sayacaqdılar, ya dəli. Halbuki mən sadəcə səni sevirdim. Həddimi bilmədən, adını çəkmədən, bir qadını necə susaraq sevərlərsə, elə. Səndən nə istədim, bilmirəm. Bəlkə heç istəmədim də. Sadəcə, mənə baxasan istədim, bir gecə, susaraq. Bir qədəh uzaqlıqdan. Mən sənə heç vaxt qəzəblənmədim. Heç vaxt bağışla demədim. Səndən küsmədim də, çünki səndən küsə biləcək qədər güclü olmadım. Mən... sadəcə sevdim səni. Tələbsiz, səbəbsiz, yönsüz bir sevgiylə. Heç kimin anlamadığı qədər təmiz. Və heç kimin daşıya bilməyəcəyi qədər ağır.

Səni bağışlayaram? Yox. Mən kiməm ki, səni bağışlayam? Mən, sənin unutduğun bir sevdalınam. Sənin baxmadığın yerdə gözlərini gözləyənəm. Sənin susqunluğunda öz səsini basdıranam. Səni bağışlamaq səndən üstün olmaq deməkdir. Amma sən mənim başımda dayanmadın heç vaxt. Sən mənim içimdə idin. Bağışlayıb yox etmək istəmədim səni. Mən səni... daşımaq istədim.

Sənə qəzəblənmək? O hiss çox insanlara yaraşır. Amma sən... məni yandırdın. Və mən, yanaraq yox, susaraq yandım.

İndi bilirsənmi? Bağışlamaq sənlikdi. Sevmək mənlik.

Mən səni sevdim. Bağışlamadım. Bağışlatmadım. Sadəcə sevdim. Qoy bu sevgi də bir dua kimi qalmasın. Qoy bu, sənin susqunluğuna verilmiş son cavab olsun. Bir insanın öz Tanrısına dediyi, sakit, içkili, yuxusuz amma hələ də təmiz olan son söz:

"Mən kiməm ki, səni bağışlayam? Amma sən... həmişə bağışlayırsan. Sən isə aləmlərdəkiləri ən böyük günahlarına rəğmən bağışlayansan. Məni də bağışla. Mən özümü bağışlaya bilmirəm çünki.."

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

Leyla Həşimova,

Bakı Uşaq və Gənclər Teatrının ədəbi dram hissəsinin müdiri. “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

  

Səksən illik ömrünün 66 ilini jurnalistikaya, bədii yaradıcılığa həsr edən Hüseynbala Mirələmovun bu pyesinin Bakı Uşaq  və Gənclər Teatrında iyun ayının 25-də, məhz Hüseynbala Mirələmovun 80 illik yubiley günündə məşqlərinə başlanılıb.

 

Həmin gün Hüseynbala Mirələmov üçün iki tarixi gün oldu. Belə ki, həmin gün Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda başda Xalq yazıçıları Anar, Çingiz Abdullayev, Yazıçılar Birliinina katibləri Rəşad Məcid, Elçin Hüseynbəyli, Səlim Babullaoğlu, akademik Nizami Cəfərov, professor İslam Qəribli, çoxlu alimlər, professorlar, yazıçılar,  ədəbiyyat tənqidçiləri, Millət vəkilləri olmaqla üç saat davam edən bu tədbir həqiqətən də çox maraqlı keçdi. Tədbirin aparıcısı və həmin gün 59 yaşı tamam olan yazıçı-tənqidçi  Əsəd Cahangir də bu tədbiri çox maraqla apardı.

İyun ayının 24 və 25-də isə Bakı Uşaq və Gənclər Teatrında “Axirətdən gələn zəng” pyesinin  oxunuşu və müzakirəsi oldu. Bu pyesi tamaşanın quruluşçu rejissoru, Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu oxudu və yaradıcı kollektivlə birlikdə müzakirə elədi. Pyes yüksək səviyyədə təhlil olundu, həm pyesin özü və həm də təhlil yaradıcı heyətin çox xoşuna gəldi. Bu tamaşada rol alan aktyorlarda, aktrisalarda oynayacaqları rollara böyük maraq yarandı.

Hüseynbala  Mirələmovun bu vaxta kimi otuz kitabı çap olunub və onlardan biri də pyeslər toplusudur. Bu topluya müəllifin- “Gəncə qapıları”, “Pənah xan Cavanşir”, “Xəcalət”, “Vicdanın hökmü”, “Ləyaqət”, “Cəza quyusu”,  “Miras”, “Axirətdən gələn zəng” pyesləri daxil edilib. Son vaxtlar isə üç pyesi də yazılıb. Bunlar- eyni adlı romanı əsasında yazdığı “Gəlinlik paltarı”, “Sara xatun” ,  “Ağıl və bəxt” hekayəsi əsasında  eyni adlı pyesləri həqiqətən də bir-birindən maraqlıdır. Çünki əvvəl yazdığı və bu pyeslərdə çox laylı konfliktlər, gözlənilməz hadisələr, dramatik, komik vəziyyətlər, insanları dərindən düşünməyə vadər edən sözaltı mənalar, dialoqların qısa, aydın, tutumlu  olması həddindən artıq çoxdur. Bütün bunlar da pyeslərdəki rolların hamısını obraz səviyyəsinə qaldırıb. Deməli, aktyorların oynaması, rejissorların maraqlı tamaşalar qurması üçün bu pyeslər çox peşəkar səviyyədədir. Ona görə də teatrlarımız, rejissorlarımız  bu pyeslərə müraciət etməklə  hazırlıq prosesində elə də əziyyət çəkməyəcək və çox maraqlı, baxımlı tamaşalar hazırlayacaqlar.

On pyesin müəllifi Hüseynbala Mirələmovun bütün pyesləri orijinal olduğuna görə başda Akademik Milli Dram Teatrı olmaqla, respublikamızın bütün aparıcı teatrlarında çox maraqla tamaşaya qoyulub. Və Akademik Milli Dram Teatrında Azərbaycanın və Kalmıkiyanın Əməkdar incəsənət xadimi Bəhram Osmanovun quruluşunda tamaşaya qoyulan “Xəcalət”  tamaşası  bir neçə beynəlxalq səviyyəli festivallarda iştirak edib və həmin festivallardan “Qızıl İlahə”, “Qran Pri” mükafatlarını gətirib. Bu mükfatlar da dünya teatr aləmində böyük mükafatlardır.

Beləliklə,  teatrımızda  məşqlərinə başlanılan  “Axirətdən gələn zəng” pyesinin çox maraqlı süjet xətti var: Pyesin qısa məzmunu belədir: Əsərin baş qəhrəmanı Dövran  60 illik yubileyini öz qohumları ilə keçirmək istəyir. Özü də  dəbdəbəli saraylarda  yox,  öz villasında.  Çünki onun qohumlarına bir sürprizi var. Ona  görə də həmin sürprizi elə həmin gün açıqlamaq istəyir. Və istəyir ki, bu sürprizlə qohumlarını sevindirsin.  Bu, sürpriz odur ki, o, özünün var-dövlətini öz qohumları arasında bölüşmək istəyir. Belə ki, o, vəsiyyətnamə yazıb və natariusda təsdiq etdirib  ki, öləndən sonra onun var-dövləti qohumları və dostu Elman arasında bölünsün. Onun bu sürprizi qohumları arasında çox yaxşı qarşılanır və Dövran deyəndə ki, “mən kimə nə qədər ayırmışam, onu indi deməyəcəm. Amma hər birinizə milyonlarla pul nəsib olacaq və siz də bu var-dövləti mən öləndən sonra alacaqsınız”.  Əlbəttə, onun bu sözlərinə əvvəlcə heç kim inanmaq istəmir, amma onun sözlərinin həqiqət olduğunu biləndə hamı sevinir. Lakin hamıda bir inamsızlıq  yaranır ona görə ki, axı, Dövran buz baltası kimi sağlamdır və onun tezliklə  öləcəyi də mümkün deyil. Ona görə də hamı bunu əlçatmaz nağıl kimi qəbul eləyir. Amma bu vaxtı evdə işıqdan qısaqapanma baş verir və Dövran özü gedir ki, həmin qısaqapanmanı həll etsin. Çünki o, evdə belə şeyləri özü həll eləyir. Belə xırda məsələlərə görə də usta çağırmır.  Amma bir az gözləyirlər ondan bir xəbər olmur. Elman gedir ki, görsün Dövran niyə gəlmir. Gedib görür ki, Dövranı tok vurub və oradan Bayramı səsləyir. Bayram gedir və onlar Dövranı səhnəyə gətirirlər.  Bu vaxt məlum olur ki, Dövranı həqiqətən  tok vurub və  o, ölüb. Qohumlar böyük haray-həşir qoparırlar. Röyanın təkidilə Samir təcili yardıma zəng vursa da, məlum olur ki, Dövran ölüb və artıq təcili yardım da ona heç bir köməklik edə bilməyəcək. Bununla da tamaşanın birinci hissəsi bitir.

Tamaşanın ikinci hissəsində biz görürük ki, qohumları onu dəfn eləyib,  evə gəliblər.  Röya, Dövranın arvadı belə qərara gəlir ki, həmin vəsiyyətnamə elə bu gün oxunsun və  Dövranın qırxı mərasimini gözləməsinlər. Çünki o, Dövranın qohumlarına nifrət edir və istəyir ki, bu məsələ elə bu gün də qurtarsın və daha bundan sonra qohumların ayağı  bu evdən kəsilsin. Ona görə də həmin vəsiyyətnaməni Elmana verir ki, ucadan oxusun və hamı bilsin ki, Dövran onların hər biri üçün nə qədər pul vəsiyyət eləyib.

Elə ilk məsələdən narazıçılıq  yaranır. Belə ki, Dövran dostu Elmana on milyon manat vəsiyyət eləyib və bu da qohumlar arasında narazıçılğa səbəb olur. Sonra qardaşı Bayramın arvadı Zəhraya on beş milyon və əlavə də dini məktəb açmaq üçün beş milyon  ayırıb. Amma bacısı Ceyranın əri Pirimə cəmi on milyon manat ayırıb. Belə çıxır ki, Elmana da on milyon və Pirimə də on milyon. Bu  da Dövranın bacısı Ceyrana xoş gəlmir. Bundan çox əsəbiləşir. Hətta Zəhraya isə iyirmi milyon Dövranın pul ayırması onu tam dəli eləyir. O, qardaşı Dövrana qarşı öz nifrətini açıqca büruzə verir.

Samirə də beş milyon və bir ev vəsiyyət eləyib. Ceyrana isə cəmi on iki milyon ayırıb. Bu Ceyranı daha da alovlandırır. Qardaşı Bayrama  on beş milyon və üstəgəl də əlavə beş milyon ayırması hamını cin atına mindirir. Çünki həmin beş milyonun kimə çatacağını yazmayıb. Yalnız orada qeyd eləyib ki, “Bayram özü bilir ki, bu pul kimə çatacaq”.

Artıq pul bölgüsündən narazı olan qohumları bu məsələ  səbrindən çıxarır və ondan tələb eləyirlər ki, bu beş milyonun sahibi kimdir, Bayram desin. Əgər deməsə əks təqdirdə qərar qəbul olunacaq və həmin beş milyon onlar arasında ata malı kimi bölünəcək. Bunu görən evin qulluqçusu Delisoy həmin pulun onun Dövrandan olan oğluna məxsus olduğunu deyir. Hamı çaşıb qalır və məlum olur ki, Dövranın Delisoydan beş yaşında olan bir oğlu var və həmin uşağı da Delisoy aparıb Filippində anasının yanında qoyub ki, ona bu qohumlar xətər toxundurmasınlar. Bu xəbərdən əsasən də Dövranın arvadı Röya çaşıb qalır və ağlına gəlmir ki, əri Dövran ona xəyanət eləyib. Baxmayaraq ki, özü uzun illərdir ki, Dövrana xəyanət eləyir. Bu hadisə Röyanı tamam hövsələdən çıxarır və tələb eləyir ki, Delisoy təcili bu evi tərk eləsin.

Elman siyahının ardını oxuyanda məlum olur ki, Dövran Röyaya əlli milyon pul və bu  villanı vəsiyyət eləyib.  Röya bundan razı olsa da, amma tələb eləyir ki, Delisoy təcili bu evdən getsin.

Bu vaxt Röyanın telefonuna zəng gəlir və məlum olur ki, zəng vuran Dövrandır. Hamı şoka düşür. Əvvəlcə heç kim inanmır və məlum olanda ki, Dövranın  telefonunu Röya Elmana verib və o da qəbirdə olanda həmin telefon cibindən düşüb qəbirə və özü də düz Dövranın üzünə.  Sonra qəbrdə olan və mollanın dediyi tapşırıqları yerinə yetirən Elmanın telefon yadından çıxır və həmin telefon qəbrdə qalır. Bunu eşidən Delisoy heç kimin xəbəri olmadan mətbəxə getmək adı ilə evdən çıxıb, tez taksiyə minib qəbirstanlığa gedir ki, Dövranı qəbrdən çıxartsın.

Röyanın ona cavab vermədiyini görən Dövran artıq dostu Elmana və qohumlarına zəng vurur. Hamı onu təhqir eləyir. Amma Elman özündə  güc toplayıb, Dövranı xilas etməyə getmək istəyəndə, qohumlar ona imkan vermirlər və  onun Dövranın qəbrini açmaqda, bununla  da  cinayət törətməkdə suçlamaq istəyirlər. Elman onları son təhqirlərlə yamanlasa da, onlara təslim olur və  qəbirstanlığa getmir.

Bu vaxt yenidən evdə qısaqapanma olur. Səhnədə Dövran görünür. Onu ilk görən də Röya olur. O, qışqırıb geri çəkilir və sonra hamı qorxusundan və gördükləri bu mənzərədən dəhşətə gələrək geri çəkilir. Artıq biz səhnədə Dövranla Delisoyu görürük. Dövran kəfəndədir. O, yavaş-yavaş  stola yaxınlaşır və orada olan vəsiyyətnamə kağızını götürüb çırır və göyə atır. Kağız vərəqləri yerə səpələnir. Hamı bu səhnəni dəhşətlə, iniltilərlə   izləyir. Və qorxudan əcaib-qəraib səslər çıxarırlar. Sonra böyük bir  əl onların iplərə bağlanmış manikenlərini yuxarı qaldırır və onları bataqlıqda batırır.

Dövran isə əsəbindən hönkür-hönkür  ağlayır. Delisoy onun qoluna girir. Tamaşa bununla da bitir.

Bu pyes bəşəri mövzulu bir əsərdir. Çünki bu gün dünyada yaşayan  millətlərin çoxu belə əqidədədir. Belə düşüncədədir. Var-dövlət ələ keçirmək üçün qisasçı mövqeyindədir.

Belə maraqlı bir süjeti və gözlənilməz, daramatik məqamları çox olan bu əsərin quruluşçu rejissoru  Əməkdar incəsənət xadimi Ağalar İdrisoğlu, rejissoru  teatrımızın baş rejissoru İlhamə xanım Əhmədova, rejissor assistenti Nuranə xanım Rəsulova, quruluşçu rəssamı  Sevda xanım Məmmədova, musiqi tərtibatçısı  Yusif Rüstəmovdur.

Tamaşada rolları- Əmkadar artist İntiqam Soltan, Mehman Piriyev, Könül Şahbazova, Gülər Ləzgiyeva, Tofiq İsgəndərli, Niyaz Novruzov, Gülər Məhərrəmova, Fatimə Qasımova, İlhamə Əhmədova, Aytən Səfərova, Flora Hüseynova, Sənan Fərzəliyev, Niyaz Qasımov, Qurban Əhmədov, Rəşad Səfərov, Rauf Hüseynov, Niyaz Novruzov, Əsmər Qurbanova, Fidan Əliyeva, Ədalət  Ağaverdizadə, Toğrul İsabəyli, Emin Balayev oynayacaqlar.

 

Tamaşanın stolarxası məşqində dramaturq Hüsenbala Mirələmov da iştirak edib. Məşq prosesi, rejissorun və aktyorların tapıntıları onun çox xoşuna gəlib və özünün də maraqlı  məsləhətlərini   verib. Çox maraqlı dramaturq-yazıçı, ictimai xadim Hüseynbala Mirələmovun 80 illik yubileyinə həsr olunan bu tamaşanın təhvili oktyabr ayının ortalarında nəzərdə tutulur. İnanırıq ki, bu tamaşa tamaşaçılar tərəfindən də çox maraqla qarşılanacaq.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

 

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Maraqlı söhbətlərdəsizniz.

XIX əsrin ortalarında çar Rusiyası Qafqazın milli kimliyini sındırmaq üçün hər vasitəyə əl atırdı. Bu mübarizədə bir xalqın ləyaqət simvoluna çevrilmiş bir qadın vardı – "Qafqazın qızılgülü" adlandırılan Kərimət xanım. O, təkcə gözəlliyi ilə deyil, həm də dağlı ləyaqətini və sarsılmaz iradəni təmsil edən bir sima idi.

 

Kərimət xanım İlisu sultanlığının son hökmdarı, Rusiya imperiyasına qarşı gerilla müharibəsi aparan və 1844-cü ildə çar ordusu tərəfindən devrilən Daniyal sultanın qızı idi. Bu ailə Qafqazın türkdilli müsəlman əhalisi üçün bir dirəniş nümunəsi, imperiya üçün isə təhlükəli bir ocaq sayılırdı. Kərimət xanım sonralar Qafqaz mücahidi, Şeyx Şamilin ikinci oğlu Qazı Məhəmmədlə evləndirildi. Bu izdivac siyasi və mənəvi bir ittifaq idi – İlisu sultanlığının və Dağıstanın ən nüfuzlu ailələrinin birləşməsi.

1859-cu ilin 26 avqustunda Qafqazda illərlə davam edən mübarizənin sonunda Şeyx Şamil imperator II Aleksandrın qüvvələrinə təslim oldu. Ailəsi ilə birlikdə sürgünə göndərildi – Rusiya şəhəri Kaluqaya. Məhz bu sürgün Kərimət xanımın gənc həyatının sonunu hazırladı. Doğulduğu dağların iqliminə alışmış bu zərif bədən Kaluqanı qaldıra bilmədi. Çox keçmədən vərəmə tutuldu. Bütün çar sarayının səfərbər etdiyi həkimlər onun sağlamlığını qaytara bilmədilər. 1862-ci ilin 4 mayında – cəmi 20 yaşında – bu dünya ilə vidalaşdı.

Ölümündən əvvəl bircə arzusunu dilə gətirdi: “Məni İlisu torpağında, doğma dağlarımın qoynunda dəfn edin.”

Bu istək isə Rus imperiyasının yerli canişinlərini təşvişə saldı. Çünki Kərimət xanımın adı artıq təkcə sülalə mənsubiyyəti ilə deyil, xalqın gözündə milli qürur və müqavimət rəmzi kimi əhəmiyyət qazanmışdı. Onun məzarı Zaqatala dairəsində yerləşərsə, əhali üçün ziyarətgah və müqavimət ocağına çevrilə bilərdi. Bu səbəbdən imperatorun fərmanına rəğmən, Kərimət xanımın cənazəsinin İlisuya göndərilməsinə icazə verilmədi.

 

Ancaq imperator II Aleksandr onun ölümünə laqeyd qala bilmədi. Kərimət xanımın cənazəsi aypara və ulduz təsvirləri ilə bəzədilmiş sarkofaqda, ən yüksək saray mərasimləri səviyyəsində hazırlanaraq atası Daniyal sultanın sürgündə yaşadığı Nuxaya (indiki Şəki) göndərildi. Məzarı burada, Şəkinin qədim qəbiristanlıqlarından birində yerləşdirildi. Daniyal sultanın iştirakı ilə dəfn mərasimi keçirildi. Onun məzarı sakitcə illərlə torpağın sükutunda yatdı, ta ki...

...ta ki bir əsr sonra, Şəki şəhərində qədim məzar daşlarını araşdıran bir ekspedisiya qədim ərəb qrafikalı yazıları araşdırarkən, unudulmuş bir tarix parçasının izinə düşdü. Tarixçi-alim Ceyhun Soltanovun rəhbərliyi ilə aparılan bu tədqiqat nəticəsində Kərimət xanımın qəbrinin yeri müəyyən edildi. Bu kəşf yalnız bir qəbri üzə çıxarmadı – bu, bir dövrün, bir xalqın və bir qadının unudulmuş hekayəsini diriltdi.

Kərimət xanım görünüşdə bir sultan qızı, bir mücahid gəlini, bir sürgün məhbusu idi. Əslində isə, o, Qafqaz qadınının rəmzinə çevrilmişdi – güzəştə getməyən, qürurlu, öz xalqının heysiyyətini son nəfəsində də qoruyan bir xanım. Onun adı hələ də Şəki yollarında pıçıldanır, İlisu bulaqlarında əks-səda verir. Onun məzarı bir xalqın yaddaşında sönməyən bir çıraqdır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Gözəl adı var, mənası- ədəbli, tərbiyəli, yazıçı kimi yozulur. Mülayim təbiətlidir, gözəl xasiyyətə sahibdir. Fitrətdən gələn estetik istedadlıdır. Ən qabarıq xüsusiyyətləri isə, onun xeyirxah, yardımsevər, həssas, incə və rahat olmasıdır. Başqalarının qayğısına qalmaq və yaxşılıq etməyi aşılamaq üçün insanlara əsl nümunədir. Nəcib adamlara qarşı nəzakətli və mehribandır. Zərif və bir az da utancaqdır. İntuisiyası çox güclüdür. Düşdüyü mühitə asanlıqla uyğunlaşa bilir. Gözütox, qəlbiaçıqdır. Həyatdan istədikləri elə də çox deyil, problemsiz, ağrı-acısız bir ömür istəyir. Rahat yaşamaq və qəfil sürprizlərdən uzaq olmaq, onu daha çox cəlb edir. Fiziki gərginliyi xoşlamır. Yaraşıqlı və cəlbedicidir. Yalan danışmağa, riyakarlığa nifrət edir. Ətrafındakı insanların da, özü kimi dürüst olmasını istəyir. Soyuq, laqeyid adam deyil, pisliyi sevmir və hamı ilə xoş niyyətlə davranır. Heç vaxt kiməsə zərər vermək istəmir. İnsanlara qarşı qayğıkeşdir...

 

18 iyul 1943-cü ildə Bakı şəhərində dünyaya gəlib. 1960-1965-ci illərdə indiki Bakı Dövlət Universitetinin(BDU) filologiya fakültəsində ali təhsilə yiyələnib. BDU-da təhsil aldıqdan sonra, əmək fəaliyyətinə də elə həmin elm ocağında başlayıb. 1969-cu ildən 1979-cu ilədək BDU-nun rus ədəbiyyatı kafedrasının müəllimi, 1979-cu ildən 1988-ci ilədək baş müəllimi işləyib. 1988-ci ildən 2004-cü ildək isə BDU-da xarici tələbələr üçün rus dili kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışıb. 2004-2019-cu illərdə BDU-nun Humanitar fakültələr üzrə rus dili kafedrasının müdiri olub. 2019-cu ildən BDU-nun Rus ədəbiyyatı tarixi kafedrasının müdiridir. Elmi araşdırmaları linqvodidaktika və rus ədəbiyyatı tarixinin tədqiqindən ibarətdir. Bir çox kitab və dərsliklərin müəllifidir. 2005-ci ildə dosent, 2017-ci ildə isə professor elmi adına layiq görülüb. Xidmətlərinə görə 3-cü dərəcəli “Əmək” ordeni, “Tərəqqi” medalı, “Əməkdar Müəllim” fəxri adı və “Qabaqcıl təhsil işçisi” döş nişanı ilə təltif olunub...

 

Maraqlı və yaradıcı insandır. Hərəkətlərində çox diqqətlidir. Məsuliyyətlidir, üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirənədək yorulmadan çalışır. Sakit və dinc mühitə üstünlük verir. Ziddiyyətli mühitdə olmaq istəmir və qarmaqarışıqlıqdan xoşu gəlmir. Çox romantikdir. Kiminsə kədərindən və ya həzin bir musiqidən təsirlənə, kövrələ bilir. Ləyaqətli və xarizmatik xanımdır. Təbiiliyin vurğunudur, gözəllikdən zövq alır. Bir sözlə, xoş xasiyyəti, mədəni davranışı, səmimiyyəti ilə ətrafındakılara bir örnəkdir. Elə ona görə də, olduğu hər yerdə hamıdan fərqlənir, seçilir...

 

Deyir ki: “Mən  çox xoşbəxt insanam ki, Mir Cəlal müəllimin ailəsində dünyaya gəlmişəm. Xoşbəxtəm ki, müəllimlik kimi yüksək missiyanı daşıyıram. Müəllim təkcə tədris etdiyi fənni yox, həyat dərsini də deməlidir. Bəli, xoşbəxtəm ki, bu missiyanı məhz BDU-da, Filologiya fakültəsində uğurla yerinə yetirirəm. Çünki həm universitetin, həm də fakültənin öz ənənələri, ab-havası var...”

 

Xülasə, bu dəfə sizə, yazıçı, ədəbiyyatşünas, filologiya elmləri doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi Mir Cəlal Paşyevin yadigarlarından biri- professor Ədibə Paşayevadan söhbət edirəm. Belə ki, bu gün - iyulun 18-i Ədibə xanımın növbəti ad günüdür. Onu, bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)

 

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Kino və teatra ümdə maraq var idi, bu sahəyə düşmək çətin idi, düşdünsə, ad çıxarmaq lap müşkül sayılırdı. Bax o illərdə Azərbaycanın teatr və kino aktyoru Hacı Murad Yagizarovun adı özünü təsdqiləmişlərin sırasında idi.

 

Azərbaycan SSR xalq artisti Hacı Murad Yagizarov 18 iyul 1939-cu ildə Bakıda anadan olub. Hələ məktəbdə oxuduğu dövrdə dram dərnəyində çıxış edib. Çıxışı izləyən görkəmli aktyor Ələsgər Ələkbərov ona Teatr İnstitutuna daxil olmağı məsləhət görüb. M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun aktyorluq fakültəsində Məhərrəm Haşımovun kursunda təhsil alıb. 1962-ci ildən Səməd Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Rus Dram Teatrında işləyib.

 

Filmoqrafiya

 

1. Arşın mal alan

2. Aygün

3. Babək

4. Bağ mövsümü

5. Bir cənub şəhərində

6. Birisigün, gecəyarısı...

7. Bizi bağışlayın

8. Böyük dayaq

9. Ən vacib müsahibə

 

Mükafatları

 

- "Azərbaycan SSR əməkdar artisti" fəxri adı

- "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

- Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı

- "Qızıl Dərviş" mükafatı

- "Şöhrət" ordeni

- "Şərəf" ordeni

 

Allah xeyirli ömür nəsib etsin!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.07.2025)